17317/13 mw/DS/mak 1
DG G 3B
EN
RADA
UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 3 grudnia 2013 r. (15.01) (OR. en)
Międzyinstytucjonalny numer referencyjny:
2013/0185 (COD)
17317/13
RC 47
JUSTCIV 299 CODEC 2829 NOTA
Od: Sekretariat Generalny Rady
Do: Rada
Data: 2 grudnia 2013 r.
Nr poprz. dok. 15979/1/13 REV 1 RC 42 JUSTCIV 260 CODEC 2514 Nr wniosku Kom.: 11381/13 RC 29 JUSTCIV 177 CODEC 1566
Dotyczy: Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii
Europejskiej, objęte przepisami prawa krajowego - Przyjęcie podejścia ogólnego
Delegacje otrzymują w załączeniu tekst podejścia ogólnego przyjęty na posiedzeniu Rady w dniu 2 grudnia 2013 r.
ZAŁĄCZNIK 2013/0185 (COD)
Wniosek
DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej, objęte
przepisami prawa krajowego (Tekst mający znaczenie dla EOG)
PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 103 i 114,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej1,
po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym, uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego2, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) Artykuły 101 i 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwanego dalej
„Traktatem”) są kwestią porządku publicznego i muszą być skutecznie stosowane w całej Unii, aby nie dochodziło do zakłóceń konkurencji na rynku wewnętrznym.
17317/13 mw/DS/mak 3
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(2) Publicznoprawnym egzekwowaniem tych postanowień Traktatu zajmuje się Komisja, wykorzystując swoje uprawnienia przewidziane w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu3 (zwanym dalej „rozporządzeniem nr 1/2003”). Publicznoprawnym egzekwowaniem zajmują się także krajowe organy ds. konkurencji, które mogą podejmować decyzje wymienione w art. 5 rozporządzenia nr 1/2003. Zgodnie z tym rozporządzeniem państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyznaczania zarówno organów
administracyjnych, jak i organów sądowych do stosowania art. 101 i 102 Traktatu jako organów stosujących prawo w interesie publicznym oraz do wykonywania różnych zadań powierzonych organom ds. konkurencji na mocy tego rozporządzenia.
(3) Artykuły 101 i 102 Traktatu wywołują bezpośrednie skutki w stosunkach między jednostkami oraz nakładają na nie prawa i obowiązki, za których egzekwowanie odpowiadają sądy
krajowe. Sądy krajowe mają zatem do odegrania równie ważną rolę pod względem stosowania reguł konkurencji (egzekwowanie na drodze prywatnoprawnej). Podczas rozstrzygania sporów między podmiotami prywatnymi stoją one na straży praw podmiotowych zgodnie z prawem Unii, na przykład przyznając odszkodowania
poszkodowanym w wyniku naruszenia prawa. Aby osiągnąć pełną skuteczność art. 101 i 102 Traktatu, a szczególnie praktyczny skutek zakazów w nich przewidzianych, konieczne jest, aby każdy – jednostki, w tym konsumenci i przedsiębiorstwa, jak również organy publiczne – mógł dochodzić przed sądem krajowym odszkodowania z tytułu wyrządzonej mu szkody wynikającej z naruszenia tych postanowień. Unijne prawo do odszkodowania stosuje się jednakowo w odniesieniu do naruszenia postanowień art. 101 i 102 przez przedsiębiorstwa publiczne, jak i przez przedsiębiorstwa, którym państwa członkowskie przyznały prawa specjalne lub wyłączne w rozumieniu art. 106 Traktatu.
3 Dz.U. L 1 z 4.1.2003, s. 1. Ze skutkiem od dnia 1 grudnia 2009 r. art. 81 i 82 Traktatu WE stały się odpowiednio art. 101 i 102 TFUE. Treść tych dwóch grup postanowień jest zasadniczo identyczna.
(4) Unijne prawo do odszkodowania z tytułu szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji wymaga, aby każde państwo członkowskie miało przepisy proceduralne zapewniające
skuteczne wykonywanie tego prawa. Konieczność dysponowania skutecznymi środkami procesowymi wynika również z prawa do skutecznej ochrony sądowej, o którym mowa w art. 47 akapit pierwszy Karty praw podstawowych Unii Europejskiej4 oraz w art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej.
(5) Aby zapewnić skuteczne egzekwowanie reguł konkurencji na drodze publicznoprawnej i prywatnoprawnej, konieczne jest uregulowanie sposobu koordynacji tych dwóch rodzajów egzekwowania, na przykład pod względem dostępu do dokumentów znajdujących się
w posiadaniu organów ds. konkurencji. Tego rodzaju koordynacja na poziomie Unii pozwoli również uniknąć rozbieżności obowiązujących reguł, która mogłaby zagrozić prawidłowemu funkcjonowaniu rynku wewnętrznego.
(6) Zgodnie z art. 26 ust. 2 Traktatu rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym zapewniony jest swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału. Między obowiązującymi w państwach członkowskich przepisami regulującymi dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia krajowego lub unijnego prawa konkurencji występują znaczące różnice. Prowadzą one do braku pewności co do warunków, na jakich poszkodowani mogą wykonywać swoje prawo do odszkodowania, które przysługuje im na mocy Traktatu, oraz mają wpływ na merytoryczną skuteczność tego prawa. Ponieważ poszkodowani często decydują się ubiegać o odszkodowanie w państwie członkowskim, w którym mają siedzibę, różnice między przepisami krajowymi prowadzą do nierównych szans pod względem dochodzenia roszczeń odszkodowawczych i mogą mieć wpływ na konkurencję na rynkach, na których prowadzą działalność zarówno poszkodowani, jak i przedsiębiorstwa popełniające naruszenie.
17317/13 mw/DS/mak 5
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(7) Przedsiębiorstwa mające siedzibę i prowadzące działalność w różnych państwach
członkowskich podlegają przepisom proceduralnym, które znacząco wpływają na to, w jakim zakresie mogą one odpowiadać za naruszenie prawa konkurencji. Takie nierównomierne egzekwowanie unijnego prawa do odszkodowania może prowadzić do powstania przewagi konkurencyjnej po stronie przedsiębiorstw, które dopuściły się naruszenia art. 101 lub 102 Traktatu, oraz zniechęcać do korzystania ze swobody przedsiębiorczości oraz dostarczania towarów lub świadczenia usług w tych państwach członkowskich, w których prawo do odszkodowania jest egzekwowane skuteczniej. Różnice między przepisami dotyczącymi odpowiedzialności obowiązującymi w różnych państwach członkowskich mogą mieć negatywny wpływ zarówno na konkurencję, jak i na właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego.
(8) Konieczne jest zatem zapewnienie równiejszych szans przedsiębiorstwom prowadzącym działalność na rynku wewnętrznym oraz poprawienie warunków korzystania przez konsumentów z praw, jakie oferuje im rynek wewnętrzny. Należy również zwiększyć pewność prawa oraz zmniejszyć różnice między państwami członkowskimi pod względem krajowych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia unijnego prawa konkurencji, a także krajowego prawa konkurencji, jeśli jest ono stosowane równolegle z prawem unijnym. Dzięki zbliżeniu tych przepisów będzie można również zapobiec powstawaniu jeszcze większych różnic między przepisami regulującymi w państwach członkowskich dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w sprawach z zakresu konkurencji.
(9) Artykuł 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1/2003 stanowi, że „jeżeli organy ochrony konkurencji państw członkowskich lub krajowe sądy stosują krajowe prawo konkurencji do porozumień, decyzji związków przedsiębiorstw lub praktyk uzgodnionych w rozumieniu art. [101 ust. 1] Traktatu, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi w rozumieniu tego przepisu, stosują również art. [101] Traktatu do takich porozumień, decyzji lub praktyk uzgodnionych. W przypadkach, gdy organy ochrony konkurencji państw członkowskich lub krajowe sądy stosują krajowe prawo konkurencji do praktyk zakazanych art. [102] Traktatu, stosują również art. [102] Traktatu”. W interesie właściwego
funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz mając na uwadze większą pewność prawa i wyrównywanie szans przedsiębiorców i konsumentów, zakres niniejszej dyrektywy powinien obejmować powództwa o odszkodowanie z tytułu naruszenia krajowego prawa konkurencji, jeśli jest ono stosowane zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1/2003.
Stosowanie rozbieżnych zasad w zakresie odpowiedzialności cywilnej za naruszenia art. 101 i 102 Traktatu i za naruszenia przepisów krajowego prawa konkurencji, które muszą być stosowane w tej samej sprawie i równolegle z unijnym prawem konkurencji, miałoby
w przeciwnym razie negatywny wpływ na sytuację powodów w tej samej sprawie i zakres ich roszczeń oraz stanowiłoby przeszkodę we właściwym funkcjonowaniu rynku wewnętrznego.
Przepisy niniejszej dyrektywy nie powinny wpływać na powództwa o odszkodowanie z tytułu naruszenia prawa krajowego, jeżeli to naruszenie nie może wpływać na handel między
państwami członkowskimi w rozumieniu art. 101 lub 102 Traktatu.
17317/13 mw/DS/mak 7
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(10) W przypadku braku przepisów prawa Unii powództwa o odszkodowanie podlegają krajowym przepisom i procedurom państw członkowskich. W swoim orzecznictwie Trybunał
Sprawiedliwości stwierdza, że każdy może dochodzić odszkodowania za poniesioną szkodę, w przypadku gdy zachodzi związek przyczynowy między tą szkodą a naruszeniem przepisów konkurencji. Wszystkie przepisy krajowe dotyczące korzystania z prawa do odszkodowania za szkodę wynikłą z naruszenia art. 101 lub 102 Traktatu, również te, które regulują aspekty nieujęte w niniejszej dyrektywie, jak np. pojęcie związku przyczynowego między szkodą a naruszeniem, muszą być zgodne z zasadami skuteczności i równoważności. Oznacza to, że nie mogą one być sformułowane ani stosowane tak, że korzystanie z gwarantowanego Traktatem prawa do odszkodowania staje się nadmiernie trudne lub praktycznie
niewykonalne, oraz że nie mogą być sformułowane ani stosowane w sposób mniej korzystny niż przepisy mające zastosowanie w podobnych sprawach krajowych. W przypadku gdy państwa członkowskie w swoim prawie krajowym przewidują inne warunki odszkodowania, np. związek przyczynowy, adekwatność lub wina, powinny mieć możliwość utrzymania takich warunków, o ile są one zgodne z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, zasadami skuteczności i równoważności oraz przepisami niniejszej dyrektywy.
(11) Niniejsza dyrektywa potwierdza wspólnotowy dorobek prawny dotyczący unijnego prawa do odszkodowania za szkodę spowodowaną na skutek naruszenia unijnego prawa konkurencji, szczególnie w kwestii legitymacji procesowej i definicji pojęcia szkody, w formie
potwierdzonej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, i nie przesądza o dalszym rozwoju tego dorobku. Każdy poszkodowany z tytułu naruszenia może dochodzić odszkodowania za faktyczną szkodę (damnum emergens) i za zysk, którego został
pozbawiony (utratę korzyści lub lucrum cessans), wraz z odsetkami. Jest to niezależne od tego, czy przepisy krajowe definiują te kategorie osobno czy też łącznie. Wypłata odsetek jest istotnym elementem odszkodowania służącego zadośćuczynieniu wyrządzonej szkodzie z uwzględnieniem upływu czasu i powinny być one należne od chwili wystąpienia szkody do chwili wypłaty odszkodowania, bez uszczerbku dla kwalifikowania takich odsetek w prawie krajowym jako odsetek wyrównawczych lub odsetek za zwłokę. Pozostaje to również bez uszczerbku dla uwzględniania upływu czasu jako odrębnej kategorii (odsetki) lub jako części składowej faktycznej szkody lub utraty korzyści. Z prawa do odszkodowania mogą korzystać zarówno osoby fizyczne, jak i prawne – konsumenci, przedsiębiorstwa oraz organy publiczne – bez względu na to, czy łączą je bezpośrednie stosunki umowne z przedsiębiorstwem
odpowiedzialnym za naruszenie, oraz niezależnie od tego, czy organ ds. konkurencji
stwierdził wcześniej naruszenie prawa. Niniejsza dyrektywa nie powinna wymagać od państw członkowskich wprowadzania mechanizmów zbiorowego dochodzenia roszczeń w celu wykonania postanowień art. 101 i 102 Traktatu.
17317/13 mw/DS/mak 9
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(12) Powództwa o odszkodowanie z tytułu szkody wynikłej z naruszenia krajowego lub unijnego prawa konkurencji zwykle wymagają przeprowadzenia złożonych analiz ekonomicznych i analiz stanu faktycznego. Materiał dowodowy konieczny do udowodnienia zasadności roszczenia często pozostaje w posiadaniu wyłącznie strony przeciwnej lub osób trzecich i nie jest w wystarczającym stopniu znany ani dostępny powodowi. W takiej sytuacji surowe wymogi prawne nakazujące powodowi szczegółowe przedstawienie na początku
postępowania wszystkich okoliczności faktycznych związanych ze sprawą oraz przedłożenie dokładnie określonych środków dowodowych mogą nadmiernie utrudnić skuteczne
korzystanie z gwarantowanego Traktatem prawa do odszkodowania.
(13) Materiał dowodowy jest ważnym elementem dochodzenia odszkodowania za szkody wynikłe z naruszenia krajowego lub unijnego prawa konkurencji. Ponieważ jednak sprawy z zakresu prawa konkurencji charakteryzuje asymetria w dostępie do informacji, powodom należy zapewnić prawo skutecznego żądania ujawnienia materiałów dowodowych dotyczących ich sprawy, bez konieczności wskazywania przez nich konkretnych dowodów. Aby zapewnić stronom równe szanse, środki te powinny być dostępne również pozwanym w sprawach o odszkodowanie. Sądy krajowe mogą również nakazać ujawnienie dowodów przez osoby trzecie, w tym organy publiczne. Jeśli sąd krajowy zamierza nakazać Komisji ujawnienie dowodów, zastosowanie mają: zasada lojalnej współpracy między Unią Europejską
a państwami członkowskimi (art. 4 ust. 3 TUE) oraz art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 w odniesieniu do wniosków o przekazanie informacji. Jeżeli sądy krajowe nakazują organowi publicznemu, by ujawnił dowody, zastosowanie mają zasady współpracy prawnej
i administracyjnej przewidziane w prawie krajowym lub prawie Unii. Niniejsza dyrektywa nie wpływa na możliwość lub warunki przewidziane w prawie krajowym, zgodnie z którymi przeciwko nakazowi ujawnienia można wnieść odwołanie. Państwa członkowskie mogą stosować na mocy prawa krajowego szersze przepisy w sprawie ujawniania dowodów, pod warunkiem że respektują one ograniczenia określone w niniejszej dyrektywie.
(14) Na wniosek strony sąd powinien móc nakazać, by ujawnione zostały konkretne dowody lub materiały dowodowe konkretnej kategorii, przy czym powinno to przebiegać pod ścisłą kontrolą sądu, szczególnie co się tyczy konieczności i proporcjonalności środka nakazującego ujawnienie. Z wymogu proporcjonalności wynika, że procedurę wydania nakazu ujawnienia dowodów można wszcząć dopiero wówczas, gdy powód uprawdopodobni na podstawie faktów, których znajomości można od niego zasadnie oczekiwać, że poniósł szkodę
spowodowaną przez pozwanego. Jeżeli wniosek dotyczy uzyskania materiałów dowodowych konkretnej kategorii, kategorię tę należy określić na przykład poprzez podanie cech
wspólnych ich elementów konstytutywnych, takich jak charakter, przedmiot lub treść
dokumentów, czas ich sporządzenia lub inne kryteria, pod warunkiem że dowody wchodzące w zakres tej kategorii dotyczą sprawy w rozumieniu niniejszej dyrektywy. Kategorie należy określić jak najdokładniej i jak najwęziej w oparciu o fakty, których znajomości można zasadnie oczekiwać.
(15) Jeżeli sąd występuje z wnioskiem do właściwego sądu innego państwa członkowskiego o przeprowadzenie dowodu lub z wnioskiem o przeprowadzenie dowodu bezpośrednio w innym państwie członkowskim, zastosowanie mają przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy między sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych5.
17317/13 mw/DS/mak 11
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(16) Dotyczące sprawy materiały dowodowe zawierające tajemnice handlowe lub inne informacje poufne powinny być zasadniczo dostępne w sprawach o odszkodowanie, jednak takie
informacje poufne wymagają odpowiedniej ochrony. Sądy krajowe powinny mieć zatem do dyspozycji szereg środków umożliwiających ochronę takich informacji przed ujawnieniem w toku postępowania. Środki takie mogą obejmować możliwość przeprowadzania niejawnych przesłuchań, ograniczanie kręgu osób mających wgląd w dowody oraz zlecanie biegłym streszczania informacji i przedstawiania ich w formie zbiorczej lub innej formie nieobjętej klauzulą poufności. Środki służące ochronie tajemnic handlowych i innych informacji poufnych nie powinny w praktyce utrudniać korzystania z prawa do odszkodowania.
(17) Skuteczność i spójność stosowania art. 101 i 102 Traktatu przez Komisję i krajowe organy ds. konkurencji wymagają wspólnego podejścia w całej Unii do kwestii ujawniania dowodów, które znajdują się w aktach organu ds. konkurencji. Ujawnianie dowodów nie powinno
nadmiernie szkodzić skuteczności egzekwowania prawa konkurencji przez organ
ds. konkurencji. Ograniczenia w ujawnianiu dowodów nie powinny powstrzymywać organów ds. konkurencji przed ogłaszaniem swoich decyzji zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi lub unijnymi. Niniejsza dyrektywa nie obejmuje swoim zakresem ujawniania wewnętrznych dokumentów organów ds. konkurencji ani korespondencji między organami ds. konkurencji.
(18) Wymóg proporcjonalności należy uważnie ocenić, jeśli ujawnienie grozi zniweczeniem strategii dochodzeniowej organu ds. konkurencji z powodu wskazania, które dokumenty wchodzą w skład akt sprawy lub negatywnego wpływu na współpracę przedsiębiorstw z organem ds. konkurencji. Wniosek o ujawnienie dowodów nie powinien zatem zostać uznany za proporcjonalny, jeśli dotyczy on ogólnego ujawnienia dokumentów znajdujących się w aktach organu ds. konkurencji dotyczących danej sprawy lub dokumentów
przedłożonych przez stronę w kontekście danej sprawy. Tak ogólnie sformułowane wnioski nie byłyby również zgodne z obowiązkiem strony składającej wniosek polegającym na wymienieniu konkretnych dowodów lub podaniu konkretnych kategorii tych dowodów tak dokładnie i wąsko, jak to możliwe. Ponadto ujawnienie dowodów przez organ ds. konkurencji można nakazać jedynie wtedy, gdy nie mogą one zostać zasadnie uzyskane od drugiej strony lub od osoby trzeciej. Niniejsza dyrektywa nie narusza prawa sądu, gdy nakazuje on
ujawnienie jakiegokolwiek rodzaju dowodów z wyjątkiem dowodów, o których mowa w motywie (21), do wzięcia pod uwagę, w świetle prawa krajowego lub unijnego, interesu, którym jest skuteczne egzekwowanie prawa konkurencji na drodze publicznoprawnej.
(19) Oprócz dowodów, o których mowa w motywie (20) i (21), w kontekście powództw o odszkodowanie sądy krajowe powinny mieć możliwość nakazać ujawnienie dowodów, które istnieją niezależnie od postępowania prowadzonego przez organ ds. konkurencji.
17317/13 mw/DS/mak 13
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(20) Wyjątek od zasady zezwalającej na ujawnianie dowodów powinien mieć zastosowanie w przypadku każdego środka nakazującego ujawnienie, który stanowiłby nadmierną ingerencję w dochodzenie prowadzone przez organ ds. konkurencji w sprawie naruszenia krajowego lub unijnego prawa konkurencji. Informacje przygotowane przez organ
ds. konkurencji w toku postępowania dotyczącego egzekwowania krajowego lub unijnego prawa konkurencji i przesłane stronom (jak np. pisemne zgłoszenie zastrzeżeń) lub
przygotowane przez stronę takiego postępowania (jak np. odpowiedzi na wezwanie do udzielenia informacji wystosowane przez organ ds. konkurencji, oświadczenia świadków) powinny zatem móc być ujawniane w powództwach o odszkodowanie jedynie po
zakończeniu postępowania przez organ ds. konkurencji, np. przez przyjęcie decyzji na mocy art. 5 rozporządzenia nr 1/2003 lub na mocy rozdziału III tego rozporządzenia, z wyjątkiem decyzji w sprawie środków tymczasowych.
(21) Programy łagodzenia kar i postępowania ugodowe stanowią ważne narzędzia służące publicznoprawnemu egzekwowaniu unijnego prawa konkurencji, jako że przyczyniają się do wykrywania najpoważniejszych naruszeń prawa konkurencji, ich skutecznego ścigania i karania za nie. Ponadto jako że wiele decyzji organów ds. konkurencji podejmowanych w sprawach kartelowych opiera się na zastosowaniu zasady łagodzenia kar, a powództwa o odszkodowanie w sprawach kartelowych są zazwyczaj działaniami następczymi, programy łagodzenia kar są równie ważne dla skutecznych powództw o odszkodowanie w sprawach kartelowych. Przedsiębiorstwa mogą się powstrzymywać od współpracy w tym kontekście, gdyby ich oświadczenia zawierające obciążające je dowody, na przykład oświadczenia w ramach programu łagodzenia kar lub propozycje ugodowe, które zostały sporządzone wyłącznie do celów takiej współpracy, miały być ujawniane. Takie ujawnienie mogłoby spowodować, że współpracujące przedsiębiorstwa lub ich kadry zarządzające ponosiłyby odpowiedzialność cywilną lub karną na mniej korzystnych warunkach niż współsprawcy naruszenia, którzy nie współpracują z organami ds. konkurencji. Aby zadbać o stałą gotowość przedsiębiorstw do dobrowolnego zgłaszania się do organów ds. konkurencji
z oświadczeniami w ramach programu łagodzenia kar lub propozycjami ugodowymi, takie dokumenty powinny zostać wyłączone z zasady ujawniania dowodów. Wyjątek od zasady ujawniania dowodów powinien mieć również zastosowanie do wiernego cytowania w innych dokumentach oświadczenia w ramach programu łagodzenia kar lub propozycji ugodowych.
W celu zadbania o to, by ten zupełny wyjątek dotyczący ujawniania nie kolidował nadmiernie z prawem poszkodowanych do odszkodowania, należy go ograniczyć do dobrowolnych i zawierających obciążające dowody oświadczeń w ramach programu łagodzenia kar lub propozycji ugodowych. Przepisy dotyczące dostępu do innych dokumentów przewidziane w niniejszej dyrektywie zapewniają ofiarom wystarczające inne możliwości uzyskania dostępu do istotnych dowodów niezbędnych im do przygotowania powództwa
o odszkodowanie.
17317/13 mw/DS/mak 15
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(22) Zgodnie z art. 15 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 organy ds. konkurencji, działając z urzędu, mogą przedstawiać pisemne uwagi sądom krajowym w sprawach dotyczących stosowania art. 101 lub 102 Traktatu. Aby egzekwowanie prawa na drodze publicznoprawnej mogło nadal przyczyniać się do stosowania art. 101 i 102 Traktatu, organy ds. konkurencji powinny również mieć możliwość przedstawiania z urzędu swoich uwag sądowi krajowemu w celu oceny proporcjonalności ujawnienia dowodu zawartego w jego aktach w świetle wpływu, jaki takie ujawnienie miałoby na skuteczność egzekwowania prawa konkurencji na drodze
publicznoprawnej. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość ustanowienia systemu, w ramach którego organ ds. konkurencji byłby informowany o wnioskach o ujawnienie informacji, w przypadku gdy osoba zwracająca się o ujawnienie lub osoba, od której żąda się ujawnienia, są objęte dochodzeniem prowadzonym przez ten organ ds. konkurencji w sprawie domniemanego naruszenia, bez uszczerbku dla krajowych przepisów przewidujących
postępowanie ex parte.
(23) Każda osoba fizyczna lub prawna, która wchodzi w posiadanie dowodów w wyniku uzyskania dostępu do akt znajdujących się w posiadaniu organu ds. konkurencji, może wykorzystać te dowody do celów powództwa o odszkodowanie, którego jest stroną. Takie wykorzystanie dowodów powinno być również dozwolone dla osoby fizycznej lub prawnej, która wstąpiła w prawa i obowiązki wspomnianej osoby, w tym poprzez nabycie roszczenia.
W przypadku gdy dowody zostały pozyskane przez osobę prawną wchodzącą w skład grupy stanowiącej jedno przedsiębiorstwo do celów stosowania art. 101 i 102 Traktatu, takie wykorzystanie dowodów jest również dozwolone dla innych podmiotów prawnych należących do tego samego przedsiębiorstwa.
(24) Jednak wykorzystanie dowodów, o którym mowa w poprzednim motywie, nie może nadmiernie szkodzić skuteczności egzekwowania prawa konkurencji przez organ
ds. konkurencji. Ograniczenia w ujawnianiu dowodów, o których mowa w motywach (20) i (21), nie powinny więc być zagrożone, a dokumenty, o których mowa w motywach (20) i (21), uzyskane wyłącznie dzięki dostępowi do akt znajdujących się w posiadaniu organu ds.
konkurencji, powinny być uznawane za niedopuszczalne w powództwie o odszkodowanie lub w inny sposób chronione z tym samym skutkiem na mocy stosownych przepisów krajowych.
Ponadto dowody uzyskane od organu ds. konkurencji nie powinny stać się przedmiotem wymiany handlowej. Możliwość wykorzystania dowodów uzyskanych wyłącznie dzięki dostępowi do akt znajdujących się w posiadaniu organu ds. konkurencji należy zatem ograniczyć do osoby fizycznej lub prawnej, której udzielono takiego dostępu, i do jej następców prawnych, jak wspomniano w poprzednim motywie. Ograniczenie to nie
uniemożliwia jednak sądowi krajowemu nakazania ujawnienia takich dowodów na warunkach przewidzianych w niniejszej dyrektywie.
(25) Wystąpienie z roszczeniem o odszkodowanie lub wszczęcie dochodzenia przez organ ds. konkurencji może spowodować ryzyko zniszczenia lub ukrycia przez zainteresowane przedsiębiorstwa dowodów, które byłyby użyteczne dla wykazania słuszności roszczenia odszkodowawczego wniesionego przez poszkodowanego. Aby zapobiec niszczeniu dowodów dotyczących sprawy oraz zapewnić wypełnienie sądowych nakazów ich ujawnienia, sądy powinny mieć prawo nakładania wystarczająco odstraszających sankcji. Jeśli chodzi o strony postępowania, szczególnie skuteczną sankcją i szczególnie pomocne w ograniczeniu
przewlekłości postępowania odszkodowawczego mogą być możliwość zarządzenia zwrotu kosztów postępowania oraz ryzyko przyjęcia za udowodnione twierdzeń strony przeciwnej (na przykład przyjęcie za udowodnioną określonej istotnej kwestii lub oddalenie w całości lub części roszczenia i zarzutów). Możliwość nałożenia sankcji powinna również istnieć
w przypadku niedopełnienia obowiązku ochrony informacji poufnych oraz niewłaściwego wykorzystania informacji uzyskanych w wyniku ujawnienia dowodów. Powinny one także obowiązywać w przypadku niewłaściwego wykorzystania w powództwach o odszkodowanie informacji uzyskanych dzięki dostępowi do akt znajdujących się w posiadaniu organu
ds. konkurencji.
17317/13 mw/DS/mak 17
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(26) Skuteczność i spójność stosowania art. 101 i 102 Traktatu przez Komisję i krajowe organy ds. konkurencji wymagają wspólnego podejścia w całej Unii w kwestii wpływu ostatecznego rozstrzygnięcia stwierdzającego naruszenie na późniejsze powództwa o odszkodowanie.
Takie rozstrzygnięcia zapadają dopiero wtedy, gdy Komisja została poinformowania o planowanym rozstrzygnięciu lub, z braku takiego planowanego rozstrzygnięcia,
o dowolnym innym dokumencie przedstawiającym proponowany kierunek działań, zgodnie z art. 11 ust. 4 rozporządzenia 1/2003, i jeśli Komisja nie pozbawiła krajowego organu ds. konkurencji jego kompetencji, wszczynając postępowanie zgodnie z art. 11 ust. 6 tego samego rozporządzenia. Aby zwiększyć pewność prawa, uniknąć niekonsekwencji
w stosowaniu tych postanowień Traktatu, zwiększyć efektywność i skuteczność proceduralną powództw o odszkodowanie oraz wspierać funkcjonowanie rynku wewnętrznego na rzecz przedsiębiorstw i konsumentów, stwierdzenie naruszenia art. 101 lub 102 Traktatu
w ostatecznym rozstrzygnięciu krajowego organu ds. konkurencji lub sądu rewizyjnego nie powinno podlegać zaskarżeniu w późniejszych powództwach o odszkodowanie. A zatem takie stwierdzenie naruszenia powinno być uznawane za dowiedzione w sposób niezbity na potrzeby powództw o odszkodowanie mających związek z tym naruszeniem, wnoszonych w państwie członkowskim tego krajowego organu ds. konkurencji lub sądu rewizyjnego.
Skutek takiego stwierdzenia powinien obejmować jednak wyłącznie charakter naruszenia oraz jego zakres przedmiotowy, osobowy, czasowy i terytorialny, tak jak to stwierdził organ
ds. konkurencji lub sąd rewizyjny w ramach wykonywania swojej jurysdykcji. To samo powinno mieć zastosowanie do rozstrzygnięcia stwierdzającego, że przepisy krajowego prawa konkurencji zostały naruszone w sprawach, w których krajowe i unijne prawo konkurencji jest stosowane w tej samej sprawie i równolegle. Ten skutek rozstrzygnięć krajowych organów ds. konkurencji i sądów rewizyjnych stwierdzających naruszenie reguł konkurencji pozostaje bez uszczerbku dla praw i obowiązków sądów krajowych na mocy art. 267
Traktatu. W przypadku gdy powództwo o odszkodowanie jest wnoszone w państwie
członkowskim innym niż państwo członkowskie krajowego organu ds. konkurencji lub sądu rewizyjnego, które stwierdziły naruszenie art. 101 lub 102 Traktatu, do którego odnosi się powództwo, powinna istnieć możliwość, by to stwierdzenie zawarte w ostatecznym rozstrzygnięciu wydanym przez krajowy organ ds. konkurencji lub sąd rewizyjny było przedstawiane sądowi krajowemu na dowód m.in. tego, że nastąpiło naruszenie prawa konkurencji.
(27) Przepisy krajowe regulujące początek, długość, wstrzymanie lub przerwanie biegu terminu przedawnienia nie powinny nadmiernie utrudniać występowania z powództwem
o odszkodowanie. Ma to szczególne znaczenie w odniesieniu do powództw opartych na stwierdzeniu naruszenia przez organ ds. konkurencji lub sąd rewizyjny. W tym celu po przeprowadzeniu postępowania przez organ ds. konkurencji poszkodowani powinni nadal móc wystąpić z powództwem o odszkodowanie w celu wyegzekwowania krajowego i unijnego prawa konkurencji. Bieg terminu przedawnienia nie powinien się rozpoczynać, zanim naruszenie nie ustanie ani zanim powód nie dowie się lub zanim nie będzie można od niego zasadnie oczekiwać posiadania wiedzy o postępowaniu stanowiącym naruszenie, o tym, że naruszenie wyrządziło mu szkodę, oraz o tożsamości podmiotu popełniającego naruszenie, który spowodował szkodę. Przy stwierdzaniu, czy powód wie lub można od niego zasadnie oczekiwać posiadania wiedzy o postępowaniu stanowiącym naruszenie, należy ocenić, czy powód ten może w sposób zasadny posiadać wiedzę o tym, że dane postępowanie narusza unijne lub krajowe prawo konkurencji. Od powoda można zasadnie oczekiwać posiadania takiej wiedzy, jak tylko opublikowane zostanie rozstrzygnięcie organu ds. konkurencji.
Państwa członkowskie powinny mieć możliwość utrzymania lub wprowadzenia bezwzględnych terminów przedawnienia mających powszechne zastosowanie, pod warunkiem że długość i obowiązywanie takich terminów nie czynią praktycznie
niemożliwym lub nadmiernie trudnym korzystania z prawa do pełnego odszkodowania i że nie podważa to praktycznej skuteczności przepisów o terminach przedawnienia zawartych w niniejszej dyrektywie.
17317/13 mw/DS/mak 19
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(28) W przypadku gdy naruszenia reguł konkurencji dopuści się wspólnie kilka przedsiębiorstw, jak ma to miejsce w przypadku kartelu, należy przewidzieć, że takie podmioty wspólnie popełniające naruszenie będą solidarnie odpowiadać za całą szkodę powstałą w wyniku naruszenia. W stosunkach między podmiotami wspólnie popełniającymi naruszenie powinna istnieć możliwość, aby ten z podmiotów, który zapłacił więcej niż przypadająca na niego część odszkodowania, otrzymał zwrot tej nadwyżki. Określenie tej części jako udziału podmiotu popełniającego naruszenie w odpowiedzialności za to naruszenie oraz
odpowiednich kryteriów, takich jak wielkość obrotów, udział w rynku lub rola odgrywana w kartelu, pozostaje w gestii obowiązującego prawa krajowego, z zachowaniem zasad skuteczności i równoważności.
(29) Przedsiębiorstwa, które współpracują z organami ds. konkurencji w ramach programu łagodzenia kar, odgrywają kluczową rolę w wykrywaniu naruszeń popełnianych przez kartele oraz w ich eliminowaniu, zmniejszając w ten sposób zakres szkody, jaka zostałaby spowodowana, gdyby naruszenie trwało. Rozstrzygniecie organu ds. konkurencji
stwierdzające naruszenie może stać się ostateczne dla podmiotu zwolnionego z kary wcześniej niż dla innych przedsiębiorstw, którym nie darowano kary, i może sprawić, że taki podmiot stanie się najlepszym celem do wytoczenia powództwa. Podmiot zwolniony z kary powinien zatem zasadniczo odpowiadać wyłącznie wobec swoich bezpośrednich i pośrednich nabywców lub dostawców. Podmiot zwolniony z kary powinien w pełni odpowiadać wobec poszkodowanych niebędących jego bezpośrednimi lub pośrednimi nabywcami lub dostawcami jedynie wówczas, gdy nie mogą oni uzyskać pełnego odszkodowania od pozostałych podmiotów popełniających naruszenie.
(30) Szkoda będąca szkodą faktyczną może wynikać z różnicy między ceną faktycznie zapłaconą a ceną, która obowiązywałaby, gdyby nie doszło do naruszenia. Jeżeli poszkodowany
doprowadził do zmniejszenia swojej szkody faktycznej poprzez jej całkowite lub częściowe przerzucenie na swoich własnych nabywców, przerzucona szkoda nie stanowi już szkody, z tytułu której podmiotowi, który dokonał takiego przerzucenia, przysługuje
odszkodowanie. Zasadniczo należy zatem umożliwić podmiotowi popełniającemu naruszenie podniesienie przeciwko roszczeniu o odszkodowanie zarzutu przerzucenia szkody faktycznej. Należy zapewnić, aby podmiot popełniający naruszenie, jeśli podnosi zarzut przerzucania obciążeń, musiał dowieść istnienia i zakresu przerzucenia nadmiernego obciążenia. Ten ciężar przeprowadzenia dowodu nie powinien wpływać na możliwość wykorzystania przez podmiot popełniający naruszenie dowodów innych niż dowody będące w jego posiadaniu, na przykład dowodów już uzyskanych w danym postępowaniu lub dowodów będących w posiadaniu innych stron lub osób trzecich. W sytuacjach, w których takie przerzucenie skutkowało zmniejszeniem sprzedaży, a zatem przyniosło szkodę będącą utratą korzyści (motyw (11) powyżej), prawo do dochodzenia odszkodowania za taką utratę korzyści powinno pozostać bez zmian.
(31) Konsumenci lub przedsiębiorstwa, na których przerzucono szkodę faktyczną, ponoszą szkodę wynikającą z naruszenia krajowego lub unijnego prawa konkurencji. Podmiot popełniający naruszenie powinien ją wyrównać, jednak konsumentom lub
przedsiębiorstwom, którzy sami niczego nie nabyli od podmiotu popełniającego naruszenie, może być szczególnie trudno udowodnić zakres takiej szkody. Należy zatem zapewnić wzruszalne domniemanie, że jeżeli naruszenie spowodowało nadmierne obciążenie, uznaje się, że obciążenie wpłynęło na cenę towarów lub usług nabytych przez nabywcę
pośredniego. Podmiotowi popełniającemu naruszenie należy umożliwić przedstawienie dowodów wykazujących, że szkoda faktyczna nie została przerzucona lub nie została przerzucona w całości.
17317/13 mw/DS/mak 21
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(32) Naruszenia prawa konkurencji często dotyczą warunków i cen sprzedaży towarów lub świadczenia usług oraz prowadzą do nadmiernych obciążeń i innych szkód wyrządzanych klientom podmiotów popełniających naruszenie. Naruszenie może również dotyczyć dostaw realizowanych na rzecz podmiotu popełniającego naruszenie (np. w przypadku kartelu nabywców). Powinny mieć odpowiednio zastosowanie przepisy niniejszej dyrektywy, a w szczególności zasady dotyczące przerzucania obciążeń. W takich przypadkach szkoda faktyczna, o której mowa w motywie (30), mogłaby wynikać z faktu zapłacenia przez podmioty popełniające naruszenie niższej ceny swoim dostawcom.
(33) Występować z powództwem o odszkodowanie mogą ci, którzy nabyli towary lub usługi od podmiotu popełniającego naruszenie, jak i nabywcy znajdujący się dalej w łańcuchu dostaw. Aby zapewnić spójność orzeczeń wydawanych w takich sprawach pozostających ze sobą w związku i w ten sposób zapobiec sytuacji, w której szkoda wynikła z naruszenia krajowego lub unijnego prawa konkurencji nie zostanie w pełni wyrównana lub w której podmiot popełniający naruszenie zobowiązany jest do zapewnienia odszkodowania za szkodę, która faktycznie nie została
poniesiona, sąd krajowy powinien być uprawniony do oszacowania – zamiast dokładnego wyliczenia – jaka część nadmiernego obciążenia spadła na nabywców bezpośrednich lub pośrednich w danej rozpatrywanej przez ten sąd sprawie. W tym kontekście sądy krajowe powinny móc, poprzez środki prawa procesowego lub materialnego dostępne w prawie unijnym i krajowym, należycie uwzględniać wszelkie sprawy pozostające ze sobą w związku i wydawane w nich orzeczenia, szczególnie w przypadku uznania faktu przerzucenia obciążeń za dowiedziony.
Powinno to pozostawać bez uszczerbku dla podstawowych praw do obrony oraz do skutecznego środka odwoławczego i rzetelnego procesu przysługujących osobom, które nie były stronami tego postępowania, a także przepisów o wartości dowodowej orzeczeń wydawanych w tym kontekście.
Jeżeli takie sprawy są zawisłe przed sądami różnych państw członkowskich, można je uznać za pozostające ze sobą w związku w rozumieniu art. 30 rozporządzenia nr 1215/2012. Na mocy tego przepisu każdy sąd krajowy inny niż ten, do którego pierwotnie wpłynęło powództwo, może zawiesić postępowanie lub, w pewnych okolicznościach, stwierdzić brak swej jurysdykcji.
Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla praw i obowiązków sądów krajowych na mocy tego przepisu.
(34) Poszkodowany, który udowodnił poniesienie szkody na skutek naruszenia prawa
konkurencji, w celu otrzymania odszkodowania musi jeszcze dowieść zakresu poniesionej szkody. Ustalanie wysokości szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji zależy w bardzo dużym stopniu od ustaleń faktycznych i może wymagać zastosowania złożonych modeli ekonomicznych. Jest to często bardzo kosztowne i utrudnia powodom uzyskanie koniecznych danych na uzasadnienie ich roszczeń. Z tego względu ustalanie wysokości szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji może stanowić poważną barierę uniemożliwiającą skuteczne roszczenia o odszkodowanie.
(35) W związku z brakiem zasad unijnych dotyczących ustalania wysokości szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji to do krajowego systemu prawnego każdego państwa członkowskiego i sądu krajowego należy określenie wymagań, jakie musi spełnić powód, dowodząc wysokości poniesionej szkody, dokładności, z jaką musi on dowieść tej
wysokości, metod, z jakich można skorzystać, ustalając tę wysokość, oraz konsekwencji niespełnienia ustalonych wymagań. Takie krajowe wymagania nie powinny być jednak mniej korzystne niż wymagania regulujące powództwa o odszkodowanie w podobnych sprawach krajowych (zasada równoważności) ani nie powinny w praktyce uniemożliwiać lub nadmiernie utrudniać wykonania unijnego prawa do odszkodowania (zasada
skuteczności). Należy w tym względzie mieć na uwadze wszelką asymetrię między stronami w dostępie do informacji oraz fakt, że ustalanie wysokości szkody wymaga oceny, jak zachowałby się dany rynek, gdyby naruszenie nie miało miejsca. Taka ocena oznacza dokonanie porównania z sytuacją, która z definicji jest hipotetyczna, i w związku z tym nigdy nie może być przeprowadzona z całkowitą dokładnością. Należy zatem powierzyć sądom krajowym oszacowanie wysokości szkody z tytułu naruszenia prawa konkurencji, ale nie jej dokładne wyliczenie.
17317/13 mw/DS/mak 23
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(36) Aby rozwiązać kwestię asymetrii w dostępie do informacji i niektóre problemy związane z ustalaniem wysokości szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji oraz aby zapewnić skuteczność roszczeń odszkodowawczych, należy domniemywać, że w przypadku naruszenia popełnionego przez kartel, takie naruszenie spowodowało szkodę,
w szczególności na skutek wpływu na ceny. W zależności od okoliczności faktycznych sprawy oznacza to, że kartel doprowadził do podwyższenia cen lub uniemożliwił ich obniżenie, które nastąpiłoby, gdyby naruszenie nie miało miejsca. Takie domniemanie nie powinno obejmować konkretnej wartości szkody. Podmiot popełniający naruszenie powinien mieć prawo wzruszyć to domniemanie. Takie wzruszalne domniemanie należy ograniczyć do karteli z uwagi na ich tajny charakter, który zwiększa wspomnianą asymetrię w dostępie do informacji i utrudnia powodom uzyskanie dowodów koniecznych do
dowiedzenia szkody.
(37) Poszkodowanych i podmioty popełniające naruszenie należy zachęcać do ustalania odszkodowania za szkodę wynikającą z naruszenia prawa konkurencji z wykorzystaniem mechanizmów polubownego rozstrzygania sporów, takich jak ugody pozasądowe (w tym takie, w przypadku których wiążący charakter może stwierdzić sędzia), arbitraż, mediacja lub postępowanie pojednawcze. W miarę możliwości takie polubowne rozstrzyganie sporów powinno obejmować jak największą liczbę poszkodowanych i podmiotów popełniających naruszenie. Przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące polubownego rozstrzygania sporów mają zatem na celu ułatwienie korzystania z takich mechanizmów i zwiększenie ich skuteczności.
(38) Terminy przedawnienia dla występowania z powództwem o odszkodowanie mogą nie dać poszkodowanym i podmiotom popełniającym naruszenie odpowiednio dużo czasu na dojście do porozumienia w sprawie odszkodowania, które ma zostać wypłacone. Aby dać obu stronom faktyczną możliwość wejścia na drogę polubownego rozstrzygania sporu przed wniesieniem powództwa do sądu krajowego, terminy przedawnienia muszą być zawieszane na czas trwania procedury polubownego rozstrzygania sporu.
(39) Ponadto jeżeli strony postanowią o wejściu na drogę polubownego rozstrzygania sporu już po wystąpieniu przed sądem krajowym z powództwem w sprawie tego samego roszczenia, sąd ten może zawiesić postępowanie na czas trwania procedury polubownego rozstrzygania sporu. Rozważając zawieszenie postępowania, sąd krajowy powinien kierować się wziąć pod uwagę korzyść wynikającą z szybkiego przeprowadzenia postępowania.
17317/13 mw/DS/mak 25
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
(40) Aby ugody stały się atrakcyjną opcją, podmiot popełniający naruszenie, który wypłaca odszkodowanie w wyniku polubownego rozstrzygnięcia sporu, nie powinien znaleźć się w gorszej sytuacji w porównaniu z podmiotami, które wraz z nim dopuściły się naruszenia, niż ta, w której znalazłby się bez ugody. Taka sytuacja może zajść, w przypadku gdyby podmiot popełniający naruszenie, który zawarł ugodę, mimo zawarcia ugody nadal był w pełni solidarnie odpowiedzialny za szkodę wynikłą z naruszenia. Dlatego też podmiot popełniający naruszenie, który zawarł ugodę, zasadniczo nie powinien być zobowiązany do zwrotu przypadającej nań części odszkodowania na rzecz współsprawców naruszenia, którzy nie zawarli ugody, w przypadku gdy wypłacili oni odszkodowanie na rzecz
poszkodowanego, z którym pierwszy podmiot popełniający naruszenie uprzednio zawarł ugodę. Ściśle związany z zasadą przewidującą zwolnienie z obowiązku zapłaty części odszkodowania przypadającej na dany podmiot jest fakt, że roszczenie poszkodowanego pomniejsza się o udział, jaki miał w szkodzie podmiot popełniający naruszenie, który zawarł ugodę, niezależnie od tego, czy wysokość ugody jest równa udziałowi w odpowiedzialności za szkodę, jaką poszkodowanemu zawierającemu ugodę wyrządził współsprawca naruszenia zawierający ugodę, czy też jest ona inna. Udział ten należy określić zgodnie z tymi samymi zasadami, jakie stosuje się do określenia wysokości części szkody przypadającej na
poszczególne podmioty popełniające naruszenie (motyw (28) powyżej). Bez takiego pomniejszenia ugoda miałaby bezzasadnie niekorzystny wpływ na podmioty popełniające naruszenie, które jej nie zawarły. W ramach wyjątku w celu zapewnienia prawa do pełnego odszkodowania współsprawca naruszenia, który zawarł ugodę, będzie w dalszym ciągu zobowiązany do zapłaty odszkodowania, jeśli jest to jedyny sposób, aby poszkodowany zawierający ugodę otrzymał odszkodowanie w odniesieniu do pozostałej części roszczenia, to jest roszczenia poszkodowanego zawierającego ugodę pomniejszonego o kwotę
odpowiadającą części szkody, jaką naruszenie wyrządziło poszkodowanemu zawierającemu ugodę, przypadającej na współsprawcę naruszenia zawierającego ugodę.
(41) Należy zapobiegać sytuacji, w której poprzez dokonanie zwrotu na rzecz współsprawców naruszenia niezawierających ugody, z tytułu odszkodowania, które zapłacili poszkodowanym niezawierającym ugody, współsprawcy naruszenia zawierający ugodę zmuszeni są zapłacić ogółem kwotę odszkodowania, której wysokość przekracza ich względną odpowiedzialność za szkodę wynikającą z naruszenia. A zatem w przypadku gdy od współsprawców naruszenia zawierających ugodę dochodzi się zapłaty przypadającej na nich części odszkodowania, które jest następnie wypłacane przez współsprawców naruszenia niezawierających ugody
poszkodowanym niezawierającym ugody, sąd krajowy powinien uwzględnić odszkodowanie, które już wypłacono w drodze ugody.
(42) Niniejsza dyrektywa uwzględnia prawa podstawowe i przestrzega zasad uznanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.
(43) Znaczne zróżnicowanie kierunku ogólnej polityki i norm prawnych w zakresie unijnego prawa do odszkodowania w powództwach o odszkodowanie za szkody wynikłe z naruszenia unijnych reguł konkurencji, jakie przyjęły poszczególne państwa członkowskie, nie pozwoliłoby zapewnić pełnej skuteczności postanowień art. 101 i 102 Traktatu ani właściwego funkcjonowania rynku
wewnętrznego na rzecz przedsiębiorstw i konsumentów; cele te nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na wymaganą
skuteczność i konsekwencję stosowania art. 101 i 102 Traktatu możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii. Parlament Europejski i Rada przyjmują zatem niniejszą dyrektywę zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia wyżej opisanych celów.
(44) Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną państw członkowskich i Komisji z dnia 28 września 2011 r. dotyczącą dokumentów wyjaśniających6 państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o środkach transpozycji, co najmniej jednego dokumentu wyjaśniającego związek między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów
transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy ustawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione.
17317/13 mw/DS/mak 27
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:
ROZDZIAŁ I
ZAKRESI DEFINICJE Artykuł 1
Zakres dyrektywy
1. Niniejsza dyrektywa ustanawia pewne zasady konieczne do zapewnienia, aby każdy
poszkodowany w wyniku naruszenia prawa konkurencji, zdefiniowanego w art. 4 niniejszej dyrektywy, mógł skutecznie dochodzić swoich praw do pełnego odszkodowania za
poniesioną szkodę. Ustanawia ona również zasady mające na celu wspieranie niezakłóconej konkurencji na rynku wewnętrznym oraz usuwanie przeszkód w jego właściwym działaniu, zapewniając jednakową ochronę w całej Unii każdemu, kto poniósł taką szkodę.
2. Niniejsza dyrektywa ustanawia również zasady koordynujące egzekwowanie zasad konkurencji przez organy ds. konkurencji oraz egzekwowanie tych zasad podczas dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przed sądami krajowymi.
Artykuł 2
Prawo do pełnego odszkodowania
1. Każdy, kto poniósł szkodę wynikającą z naruszenia prawa konkurencji, może ubiegać się o pełne odszkodowanie za tę szkodę.
2. Otrzymanie pełnego odszkodowania służy przywróceniu stanu, w jakim znajdowałby się każdy poszkodowany, gdyby nie doszło do naruszenia. Odszkodowanie takie obejmuje zatem prawo do odszkodowania z tytułu faktycznej szkody i utraconych korzyści, wraz z zapłatą odsetek za okres od zaistnienia szkody do faktycznej wypłaty odszkodowania z tytułu poniesionej szkody.
Artykuł 3
Zasada skuteczności i równoważności
Państwa członkowskie zapewniają, aby wszystkie krajowe przepisy i procedury dotyczące dochodzenia roszczeń odszkodowawczych były ustanawiane i stosowane w taki sposób, by
korzystanie z unijnego prawa do pełnego odszkodowania za szkodę wynikającą z naruszenia prawa konkurencji nie stało się w praktyce niemożliwe ani nadmiernie trudne (zasada skuteczności).
Krajowe przepisy i procedury dotyczące powództw o odszkodowanie za szkody wynikłe z naruszenia art. 101 lub 102 Traktatu nie mogą być mniej korzystne dla poszkodowanych niż przepisy i procedury regulujące podobne roszczenia na gruncie prawa krajowego (zasada równoważności).
Artykuł 4 Definicje
Do celów niniejszej dyrektywy zastosowanie mają następujące definicje:
1. „naruszenie prawa konkurencji” oznacza naruszenie postanowień art. 101 lub 102 Traktatu lub krajowego prawa konkurencji w rozumieniu pkt 2;
17317/13 mw/DS/mak 29
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
2. „krajowe prawo konkurencji” oznacza przepisy prawa krajowego, których cele są zasadniczo identyczne z celami art. 101 i 102 Traktatu i które stosuje się do tych samych spraw
i równolegle do unijnego prawa konkurencji zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia
(WE) nr 1/2003. Niniejsza definicja nie obejmuje krajowych przepisów ustawodawczych, które nakładają sankcje karne na osoby fizyczne, chyba że takie sankcje są sposobem egzekwowania przepisów konkurencji mających zastosowanie do przedsiębiorstw;
3. „powództwo o odszkodowanie” oznacza powództwo na mocy prawa krajowego, za pomocą którego do sądu krajowego wnoszone jest przez domniemanego poszkodowanego, jego przedstawiciela lub następcę prawnego roszczenie odszkodowawcze;
4. „roszczenie odszkodowawcze” oznacza roszczenie o odszkodowanie z tytułu szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji;
5. „poszkodowany” oznacza każdego, kto poniósł szkodę wynikającą z naruszenia prawa konkurencji;
6. „krajowy organ ds. konkurencji” oznacza organ wyznaczony przez państwo członkowskie zgodnie z art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1/2003 jako odpowiedzialny za stosowanie art. 101 i 102 Traktatu;
7. „organ ds. konkurencji” oznacza Komisję lub krajowy organ ds. konkurencji;
8. „sąd krajowy” lub „sąd” oznacza każdy sąd lub organ sądowy państwa członkowskiego w rozumieniu art. 267 Traktatu;
9. „sąd rewizyjny” oznacza sąd krajowy uprawniony, w drodze apelacji, do rewizji decyzji krajowego organu ds. konkurencji lub orzeczeń w jego sprawie, niezależnie od tego, czy sąd ten jest uprawniony do stwierdzenia naruszenia art. 101 lub 102 Traktatu;
10. „rozstrzygnięcie stwierdzające naruszenie” oznacza rozstrzygnięcie organu ds. konkurencji lub sądu rewizyjnego, w którym stwierdza się naruszenie prawa konkurencji;
11. „ostateczne” rozstrzygnięcie stwierdzające naruszenie oznacza rozstrzygnięcie stwierdzające naruszenie, wydane przez organ ds. konkurencji lub sąd rewizyjny, od którego nie przysługuje rewizja w drodze apelacji;
12. „dowody” oznaczają wszelkie rodzaje środków dowodowych dopuszczalnych przed sądem krajowym, w szczególności dokumenty i wszelkie inne przedmioty zawierające informacje, bez względu na rodzaj nośnika, na jakim informacje te są przechowywane;
13. „kartel” oznacza porozumienie lub uzgodnione praktyki co najmniej dwóch konkurentów, mające na celu koordynację ich zachowań konkurencyjnych na rynku lub wpłynięcie na istotne czynniki konkurencji poprzez praktyki takie jak: ustalanie lub koordynacja cen nabycia lub sprzedaży bądź innych warunków transakcji, podział poziomu produkcji lub sprzedaży, podział rynków i klientów (w tym zmowa przetargowa), ograniczenia przywozu lub wywozu lub działania antykonkurencyjne skierowane przeciwko innym konkurentom;
17317/13 mw/DS/mak 31
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
14. „program łagodzenia kar” oznacza program, w ramach którego uczestnik kartelu, niezależnie od innych przedsiębiorstw biorących w nim udział, współpracuje podczas dochodzenia prowadzonego przez organ ds. konkurencji, dobrowolnie przedstawiając posiadane przez siebie informacje na temat kartelu i swojej w nim roli, w zamian za co, w drodze formalnej decyzji lub nieformalnego zaprzestania prowadzenia procedury, daruje mu się lub obniża grzywnę nakładaną na kartel;
15. „oświadczenie w ramach programu łagodzenia kar” oznacza ustne lub pisemne dobrowolne oświadczenie lub jego zapis, złożone przez przedsiębiorstwo lub przez osobę fizyczną, lub w ich imieniu, przed organem ds. konkurencji, opisujące posiadaną przez przedsiębiorstwo lub tę osobę wiedzę na temat kartelu i jego/jej w nim roli, sporządzone specjalnie w celu przedłożenia temu organowi i uzyskania zwolnienia z grzywny lub jej zmniejszenia w ramach programu łagodzenia kar w zakresie stosowania art. 101 Traktatu lub odpowiadających mu przepisów prawa krajowego; nie dotyczy to wcześniej istniejących informacji;
16. „wcześniej istniejące informacje” oznaczają dowody istniejące niezależnie od postępowania prowadzonego przez organ ds. konkurencji, bez względu na to, czy znajdują się one w aktach organu ds. konkurencji;
17. „propozycja ugodowa” oznacza dobrowolne oświadczenie złożone przez przedsiębiorstwo lub w jego imieniu przed organem ds. konkurencji, zawierające przyznanie się przedsiębiorstwa do udziału w naruszeniu art. 101 lub 102 Traktatu lub odpowiadających mu przepisów prawa krajowego i zakres jego odpowiedzialności lub rezygnację z kwestionowania takiego udziału, które to oświadczenie zostało sporządzone specjalnie w celu umożliwienia temu organowi zastosowania procedury uproszczonej;
18. „podmiot zwolniony z kary” oznacza przedsiębiorstwo, któremu organ ds. konkurencji darował grzywnę w ramach programu łagodzenia kar;
19. „nadmierne obciążenie” oznacza każdą dodatnią różnicę między ceną faktycznie zapłaconą a ceną, która obowiązywałaby, gdyby nie doszło do naruszenia prawa konkurencji;
20. „polubowne rozstrzyganie sporów” oznacza wszelkie mechanizmy umożliwiające stronom pozasądowe rozwiązanie sporu dotyczącego odszkodowania z tytułu szkody;
21. „ugoda” oznacza porozumienie w sprawie odszkodowania z tytułu szkody osiągnięte w drodze polubownego rozstrzygnięcia sporu.
ROZDZIAŁ II
UJAWNIANIEDOWODÓW Artykuł 5
Ujawnianie dowodów
1. Państwa członkowskie zapewniają, by – na wniosek powoda, który przedstawił fakty i dowody, których można od niego zasadnie oczekiwać, wystarczające do tego, by uprawdopodobnić jego roszczenie odszkodowawcze – sądy krajowe mogły nakazać
pozwanemu lub osobom trzecim ujawnienie istotnych dowodów, które znajdują się pod ich kontrolą, zgodnie z warunkami określonymi w niniejszym rozdziale. Państwa członkowskie zapewniają sądom również możliwość nakazania ujawnienia dowodów przez powoda lub osoby trzecie na wniosek pozwanego.
17317/13 mw/DS/mak 33
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
2. Ustęp 1 niniejszego artykułu pozostaje bez uszczerbku dla praw i obowiązków sądów krajowych wynikających z rozporządzenia Rady (WE) nr 1206/2001.
3. Sądy krajowe mogą nakazać ujawnienie konkretnych dowodów i ich istotnych kategorii określonych jak najdokładniej i jak najwęziej w oparciu o fakty, których znajomości można zasadnie oczekiwać.
4. Państwa członkowskie zapewniają, aby sądy krajowe ograniczały ujawnianie dowodów do przypadków, w których jest to proporcjonalne. Ustalając, czy ujawnienie dowodów, o które wnioskuje strona, jest proporcjonalne, sądy krajowe kierują się słusznymi interesami wszystkich zainteresowanych stron i osób trzecich. W szczególności uwzględniają one:
a) stopień, w jakim roszczenie lub linia obrony są potwierdzone dostępnymi faktami i dowodami uzasadniającymi wniosek o ujawnienie dowodów;
b) zakres i koszt ujawnienia dowodów, szczególnie dla zainteresowanych osób trzecich;
oraz
c) to, czy ujawniane materiały dowodowe zawierają informacje poufne, szczególnie dotyczące osób trzecich, oraz sposób ochrony takich poufnych informacji.
5. Państwa członkowskie zapewniają, by sądy krajowe były uprawnione do nakazywania
ujawnienia dowodów zawierających informacje poufne, w przypadku gdy uznają je za istotne dla powództwa o odszkodowanie. Państwa członkowskie zapewniają, by nakazując
ujawnienie takich informacji, sądy krajowe miały do dyspozycji skuteczne środki ochrony takich informacji.
6. Państwa członkowskie zapewniają, by sądy krajowe, nakazując ujawnienie dowodów,
zapewniły pełną skuteczność mającej zastosowanie na mocy prawa krajowego lub prawa Unii poufności wymiany informacji między prawnikiem a klientem.
Artykuł 6
Ujawnianie dowodów włączonych do akt organu ds. konkurencji
1. Państwa członkowskie zapewniają, by do celów powództw o odszkodowanie, gdy sądy krajowe nakazują ujawnienie wcześniej istniejących informacji lub innych dowodów włączonych do akt organu ds. konkurencji, miały zastosowanie, obok przepisów art. 5, następujące przepisy.
Przepisy określone w niniejszym rozdziale pozostają bez uszczerbku dla zasad i praktyk określonych w prawie krajowym lub prawie Unii dotyczącym ochrony wewnętrznych
dokumentów organów ds. konkurencji oraz korespondencji między organami ds. konkurencji.
2. Oceniając proporcjonalność nakazu ujawnienia dowodów do celów informacyjnych, sądy krajowe, obok kryteriów określonych w art. 5 ust. 4, biorą pod uwagę, czy wniosek sformułowano konkretnie ze wskazaniem charakteru, przedmiotu lub treści dokumentów przedłożonych organowi ds. konkurencji, a nie w sposób ogólny.
Oceniając proporcjonalność nakazu ujawnienia na mocy ust. 3 i 4 lub na wniosek organu ds. konkurencji zgodnie z ust. 6 niniejszego artykułu, sądy krajowe biorą pod uwagę interes, jakim jest skuteczne egzekwowanie prawa konkurencji na drodze publicznoprawnej.
3. Nakaz ujawnienia dowodów jest kierowany do organu ds. konkurencji tylko wtedy, gdy takich dowodów nie można zasadnie uzyskać od strony lub innej osoby trzeciej.
17317/13 mw/DS/mak 35
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
4. Dopiero po zakończeniu postępowania przez organ ds. konkurencji w drodze przyjęcia decyzji lub w inny sposób sądy krajowe mogą nakazać ujawnienie następujących kategorii dowodów:
a) informacji, które osoba fizyczna lub prawna przygotowała specjalnie na potrzeby postępowania prowadzonego przez organ ds. konkurencji;
b) informacji, które zostały sporządzone przez organ ds. konkurencji i przesłane stronom w trakcie postępowania.
5. Sądy krajowe nie mogą w żadnym momencie nakazać stronie lub osobie trzeciej ujawnienia w jakiejkolwiek formie żadnej z następujących kategorii dowodów:
a) oświadczeń w ramach programu łagodzenia kar; oraz
b) propozycji ugodowych.
6. O ile organ ds. konkurencji chce wyrazić swój pogląd na temat proporcjonalności wniosku o ujawnienie, organ ten może, działając z urzędu, przedstawić swoje uwagi sądowi
krajowemu, do którego wpłynął wniosek o wydanie nakazu ujawnienia.
Artykuł 7
Ograniczenia w wykorzystywaniu dowodów uzyskanych wyłącznie dzięki dostępowi do akt znajdujących się w posiadaniu organu ds. konkurencji
1. Państwa członkowskie zapewniają, aby dowody należące do jednej z kategorii wymienionych w art. 6 ust. 5 uzyskane przez osobę fizyczną lub prawną wyłącznie dzięki dostępowi do akt znajdujących się w posiadaniu organu ds. konkurencji, były uznawane za niedopuszczalne w powództwach o odszkodowanie lub w inny sposób chronione z tym samym skutkiem na mocy stosownych przepisów krajowych.
2. Państwa członkowskie zapewniają, aby dowody należące do jednej z kategorii wymienionych w art. 6 ust. 4 uzyskane przez osobę fizyczną lub prawną wyłącznie dzięki dostępowi do akt znajdujących się w posiadaniu organu ds. konkurencji były uznawane za niedopuszczalne w powództwach o odszkodowanie lub w inny sposób chronione z tym samym skutkiem na mocy stosownych przepisów krajowych, dopóki organ ds. konkurencji nie zakończy postępowania w drodze przyjęcia decyzji lub w inny sposób.
3. Państwa członkowskie zapewniają, aby dowody uzyskane przez osobę fizyczną lub prawną wyłącznie dzięki dostępowi do akt znajdujących się w posiadaniu organu ds. konkurencji, które to dowody nie są objęte ust. 1 i 2 niniejszego artykułu, mogły być wykorzystane w powództwie o odszkodowanie wyłącznie przez tę osobę lub przez osobę fizyczną lub prawną, która wstąpiła w jej prawa, w tym osobę, która nabyła jej roszczenie.
Artykuł 8 Sankcje
Państwa członkowskie zapewniają sądom krajowym możliwość nakładania skutecznych,
proporcjonalnych i odstraszających sankcji w przypadku niezastosowania się do sądowego nakazu ujawnienia dowodów lub nakazu ochrony informacji poufnych lub odmowy zastosowania się do takich nakazów, w przypadku zniszczenia istotnych dowodów lub w przypadku naruszenia ograniczeń w wykorzystywaniu dowodów określonych w niniejszym rozdziale.
17317/13 mw/DS/mak 37
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
ROZDZIAŁ III
SKUTEK ROZSTRZYGNIĘĆ KRAJOWYCH, TERMINY PRZEDAWNIENIA,
ODPOWIEDZIALNOŚĆ SOLIDARNA
Artykuł 9
Skutek rozstrzygnięć krajowych
1. Państwa członkowskie zapewniają, by naruszenie prawa konkurencji stwierdzone w ostatecznym rozstrzygnięciu krajowego organu ds. konkurencji lub sądu rewizyjnego było uznawane za dowiedzione w sposób niewzruszalny do celów powództwa o odszkodowanie wniesionego do ich sądu krajowego na mocy art. 101 lub 102 Traktatu lub na mocy krajowego prawa konkurencji. Przepis ten pozostaje bez uszczerbku dla praw i obowiązków wynikających z art. 267 Traktatu.
2. Państwa członkowskie zapewniają, by ostateczne rozstrzygnięcie, o którym mowa w ust. 1, wydane w innym państwie członkowskim mogło być przedstawiane przed ich sądami krajowymi zgodnie z przepisami krajowymi na dowód m.in. tego, że nastąpiło naruszenie prawa konkurencji.
Artykuł 10 Terminy przedawnienia
1. Państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące terminów przedawnienia dla
występowania z powództwem o odszkodowanie zgodnie z niniejszym artykułem. Przepisy te regulują początek biegu terminu przedawnienia, długość terminu przedawnienia oraz
okoliczności powodujące przerwanie lub zawieszenie biegu tego terminu.
2. Państwa członkowskie zapewniają, by bieg terminu przedawnienia nie rozpoczynał się, zanim nie ustanie naruszenie ani zanim powód się nie dowie lub zanim nie będzie można od niego zasadnie oczekiwać posiadania wiedzy:
(i) o postępowaniu stanowiącym naruszenie;
(ii) o tym, że naruszenie wyrządziło mu szkodę; oraz
(iii) o tożsamości podmiotu popełniającego naruszenie, który spowodował szkodę.
3. Państwa członkowskie zapewniają, aby termin przedawnienia dotyczący wystąpienia z powództwem o odszkodowanie wynosił co najmniej trzy lata.
4. Państwa członkowskie zapewniają, aby termin przedawnienia ulegał zawieszeniu lub przerwaniu w przypadku podjęcia przez organ ds. konkurencji działań związanych z dochodzeniem lub postępowaniem w odniesieniu do naruszenia, którego dotyczy
powództwo o odszkodowanie. Zawieszenie terminu przedawnienia ustaje nie wcześniej niż jeden rok od chwili uprawomocnienia się decyzji lub innego zakończenia postępowania.
Artykuł 11
Odpowiedzialność solidarna
1. Państwa członkowskie zapewniają, aby przedsiębiorstwa, które naruszyły prawo konkurencji w wyniku wspólnych działań, były solidarnie odpowiedzialne za szkodę powstałą w wyniku naruszenia: każdy z podmiotów popełniających naruszenie ma obowiązek w pełni wyrównać szkodę, a poszkodowany, dopóki nie otrzyma pełnego odszkodowania, może żądać
odszkodowania w pełnej wysokości od każdego z nich.
17317/13 mw/DS/mak 39
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
2. W ramach wyjątku od ustępu poprzedniego państwa członkowskie zapewniają, by podmiot zwolniony z kary był solidarnie odpowiedzialny wobec:
a) swoich bezpośrednich lub pośrednich nabywców lub dostawców; oraz
b) innych poszkodowanych – jedynie wtedy, gdy pełnego odszkodowania nie można uzyskać od innych przedsiębiorstw, które brały udział w tym samym naruszeniu prawa konkurencji. W tym celu państwa członkowskie zapewniają, by poszkodowani nie zostali pozbawieni możliwości wniesienia takiego powództwa upływem terminu.
3. Państwa członkowskie zapewniają, aby podmiot popełniający naruszenie mógł odzyskać od każdego innego podmiotu popełniającego naruszenie część zapłaconego odszkodowania, której wysokość określa się w oparciu o ich udział w odpowiedzialności za szkodę wynikłą z naruszenia.
ROZDZIAŁ IV
PRZERZUCANIENADMIERNYCHOBCIĄŻEŃ
Artykuł 12
Zarzut przerzucania obciążeń
Państwa członkowskie zapewniają pozwanemu w sprawach o odszkodowanie możliwość
podniesienia przeciwko roszczeniu odszkodowawczemu zarzutu przerzucenia przez powoda całości lub części nadmiernych obciążeń wynikłych z naruszenia. Ciężar dowiedzenia faktu przerzucenia nadmiernych obciążeń spoczywa na pozwanym.
Artykuł 13 Nabywcy pośredni
Państwa członkowskie zapewniają, by w przypadku gdy nabywca pośredni zgłasza roszczenie o odszkodowanie w związku z naruszeniem, które doprowadziło do nadmiernego obciążenia, przerzucenie nadmiernego obciążenia mające wpływ na cenę towarów lub usług, które nabył, uznaje się za dowiedzione, pod warunkiem że są to te same towary lub usługi, których dotyczyło naruszenie, lub towary lub usługi pochodzące od towarów lub usług, których dotyczyło naruszenie, lub zawierające takie towary lub usługi.
Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla prawa podmiotu popełniającego naruszenie do wykazania, że nadmierne obciążenia nie zostały przerzucone na nabywcę pośredniego w ogóle lub że przerzucono jedynie ich część.
Artykuł 14
Naruszenie na poziomie dostaw
Państwa członkowskie zapewniają odpowiednie stosowanie przepisów niniejszego rozdziału, w przypadku gdy naruszenie przepisów prawa konkurencji dotyczy dostaw realizowanych na rzecz podmiotu popełniającego naruszenie.
Artykuł 15
Powództwa o odszkodowanie wytaczane przez powodów działających na różnych poziomach łańcucha dostaw
W celu zapobieżenia sytuacji, w której powództwa o odszkodowanie wytaczane przez powodów działających na różnych poziomach łańcucha dostaw prowadziłyby do powstania
odpowiedzialności wielokrotnej lub do braku odpowiedzialności ze strony podmiotu popełniającego naruszenie, państwa członkowskie zapewniają, by:
a) sąd był uprawniony do oszacowania, jaka część nadmiernego obciążenia spadła na
17317/13 mw/DS/mak 41
ZAŁĄCZNIK DGG 3B
PL
b) sądy krajowe rozpatrujące powództwo o odszkodowanie, oceniając, czy spełniono warunki dotyczące ciężaru dowodu wynikające z zastosowania art. 12 i 13, były w stanie, za pomocą metod dostępnych na mocy prawa Unii lub prawa krajowego, należycie uwzględnić:
(i) powództwa o odszkodowanie dotyczące tego samego naruszenia prawa
konkurencji, ale wytaczane przez powodów działających na innych poziomach łańcucha dostaw; lub
(ii) orzeczenia wydane w takich sprawach.
ROZDZIAŁ V
USTALANIEWYSOKOŚCISZKODY Artykuł 16
Ustalanie wysokości szkody
1. Państwa członkowskie zapewniają, aby realizacja prawa do odszkodowania nie stała się w praktyce niemożliwa lub nadmiernie utrudniona ze względu na ciężar i standard dowodu wymaganego do ustalenia wysokości szkody. Państwa członkowskie zapewniają, aby sąd był uprawniony do oszacowania wysokości szkody i by korzystał z tego uprawnienia zgodnie z krajowymi procedurami.
2. Państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku naruszenia popełnionego przez kartel stosowane było domniemanie powstania szkody. Podmiot popełniający naruszenie ma prawo wzruszyć to domniemanie.
