Magdalena Gumkowska
IV Międzynarodowy Plener
Kowalstwa Tradycyjnego - Pszczyna
’83
Ochrona Zabytków 37/1 (144), 65-66
społów zabytkow ych w e w rocław skim Oddziale PKZ i zapowiedział przegląd prac i metod pracowni na przykładzie opracowań dla miasta Kam ienna Góra w woj. jeleniogór skim. Scharakteryzow ał też potrze by i przydatność konserwatorską różnych m etod i opracowań urbani stycznych, z podkreśleniem chara kteru m iast D olnego Śląska — r e gionu historyczno-geograficznego w yjątkowo zasobnego w cennie przy kłady założeń urbanistycznych po chodzących z X II—X X w. O świad czył, że założenia konserwatorskie zaakceptow ane w 1980 r. na posie dzeniu Rady N aukow o-K onserw a torskiej przy N aczelnym Dyrektorze PP PKZ pod przew odnictw em prof, dr W ojciecha K alinow skiego spraw dziły się w takich m iastach dolno śląskich, jak np. Jawor, Gryfów, Mirsk, Kam ienna Góra.
W referatach autorskich przedsta wiono dokładniej opracowania doty czące m iasta Kam ienna Góra. Mgr Małgorzata Ż y d o w i c z (PKZ — Wrocław — PDNH) przedstawiła rozwój historyczny m iasta do czasów współczesnych, ilustrując referat przeźroczami historycznych m ateria łów kartograficznych. W trakcie o m awiania poszczególnych okresów historycznego rozwoju m iasta akcen towała jego rozwój urbanistyczny oraz charakterystyczne dla danego etapu rozwoju form y przekształceń urbanistycznych i architektonicz nych. Om ówiła rów nież ogólnie for mę w ykonanego studium historycz no ^-urbanist ycznego m iasta zarówno w jego części historycznej, katalo gow ej, jak i kartograficznej. Mgr inż. arch. Janusz T a r a n t o - w i с z — kierownik Pracowni R ew a loryzacji Miast PKZ—W rocław i głów ny projektant studium , po zre ferowaniu stanu istniejącego m iasta przedstawił tem at, zakres, kryteria oraz tryb i m etodz opracowania. Zakres opracowania obejm uje obszar regionu i obszar miasta w skalach 1:25000 i 1:5000. Główne kryteria: — za obszar opracowania przyjęto obszar adm inistracyjny m iasta, ob szar powiązany przyrodniczo oraz obszar powiązany przestrzennie i
krajobrazowo:
— w obszarze środowiska miasta w ystępują dwie zasadnicze grupy czynników m iastotwórczych — sta
łe i zmienne:
— czynniki stałe (wartości natural ne, historyczne, przyrodnicze i kra jobrazowe) powinny być chronione w sposób zintegrow any:
— wartościowanie czynników stałych powinno m ieć charaker lokalny. Tryb opracowania jest dostosowany do opracowań plam sycznych i s k ła da się z fazy przygotow awczej, ana liz i studiów, fazy wartościow ania oraz z fazy w niosków konserw ator skich. Metoda opracowania polega na przeprowadzeniu analiz wartości historycznych, przyrodniczych i kra jobrazowych, wykonaniu katalogów wartości chronionych, analiz zm ien nych czynników — uwarunkow ują- cych te wartości, oraz skonstruow a niu w niosków konserw atorskich o kreślających strefy ochronne oraz rygory i postulaty konserwator,skie. W łączenie do zintegrow anej ochro ny środowiska problem ów przest rzenno -kra jobrazowych pozwoliło na skonstruowanie w niosków konserw a
torskich w trzech wym iarach oraz określenie przestrzennych stref och rony ekspozycji w artości kulturo w ych środowiska.
Mgr inż. arch. Lech B a r a ń s k i — projektant studium zreferow ał za kres, cel oraz m etodę opracowania. Zakres obejm uje region i obszar m iasta w skalach 1:25000 i 1:5000, w ynika z ilości i stopnia akualnoś- ci m ateriałów w yjściow ych. Celem opracowania było w ykonanie m ode low ego studium funkcjonalno-przest rzennego określającego m ożliwości rozwojowe miasta uwarunkowane w szyskim i, stałym i i zm iennym i czynnikam i w ystępującym i obecnie w tym obszarze.
Metoda opracowania polegała (po przeanalizowaniu m ateriałów w y jś ciowych) na w ykonaniu analiz po wiązań obszaru m iasta z jego regio nem (w tym studium układu kom u nikacyjnego ze w zględu na zm ianę założeń w yjściow ych w tym zakre sie), analiz m ożliwości rozwoju m ia sta z uw zględnieniem w niosków kon serwatorskich, w ykonanie struktu ralnego studium m iasta oraz studium f unkc jon,a Ino-przestrzennego. W pro
w adzenie do badań m odelowych m iasta w niosków konserw atorsko-- kra jobrazowych w zakresie kompo zycji przestrzennej pozwoliło na w y konanie opracowania w trzech w y miarach, co daje podstawę do opra cow ania w podobnej form ie planu ogólnego.
W ożyw ionej dyskusji (zabierało głos 18 osób), którą w pierwszym dniu prowadził Andrzej M isiorow- ski — głów ny architekt w Zarzą dzie PP PKZ, a w drugim Miro
sław Brzyłęokd, poruszono następu jące k w estie i problem y: koniecz ność pełnej i w łaściw ej współpracy z Biurem Planowania Przestrzen nego, k w estię kosztów i długotrwa łości opracowań kamserwatorsko-ur- banistycznych (J. Stępkow ski, A. Gretschel, I. Taranftowicz), zakres pojęcia regionu m iasta i w artości kulturow ych regionu (M. Witwdcki, M. Przyłęcki), stosunek studiów ur- banistyczno-konserwatorskiich do in w entaryzacji szczegółow ej, a także skutki takich studiów dla innych opracowań planów m iejscow ych (J. N ekan d a - Trepka, A. Gretschel), pro blem y uzupełnień dyskutow anych m ateriałów np. sylw etam i czy pano ramami (I. Jam iołkowska), przydat ność opracowań dla w ład z konser w atorskich (I. Stępkow ski, A. G ret schel, I. Pruisiewicz) i innych in sty tucji oraz decydentów i projektan tów zajm ujących się problem atyką urbanistyczną. Padły też uwagi na temat oceny przedstawionego opra cowania jako m etody: (J. S tępkow ski, M. W it wieki, M. Przyłęcki, I. Skibińska, K. G esler-W iejak, A. Gretschel, A. Misiorowski). Pomimo początkowych kontrowersji uznano przedstawianą metodę opracowania jako k w alifikującą się do stosow a nia, przydatną zw łaszcza przy is t niejącej elastyczności podejm owania decyzji i ich skutków przestrzennych (podkreślili to zwłaszcza A. Gret schel i A. M isiorowski).
W drugim dniu narady uczestniczy sesji zw iedzali Oleśnicę, m iasto bę dące przykładem kom pleksow ej od budowy i rew aloryzacji przy zacho waniu — przynajm niej n ajw ażn iej szych — zasad ochrony konserw a torskiej. Problem y zw iązane z tym i dokonaniami przedstaw ił w referacie wygłoszonym na zamku oleśnickimi, a następnie w czasie zwiedzania miasta M irosław Przyłęcki — autor studium historyczno-urbanistycznego i w ytycznych konserw atorskich (1955 г.), a później G łówny Konserwator Zabytków woj. w rocław skiego (1959 — 1973), jeden z realizatorów od
budowy miasta.
Dla ścisłości sprawozdania nie m oż na pominąć także faktu, że w cza sie przerwy w obradach organizato rzy spotkania prezentow ali gościom rotundę i poddawane pracom kon serwatorskim w PK Z-etuch w ro cławskich płótna „Panoramy R ac
ław ickiej”.
Mirosław Przyłęcki
IV MIĘDZYNARODOWY PLENER KOWALSTWA TRADYCYJNEGO — PSZCZYNA ’83 Już po raz czwarty w m alow niczym
krajobrazie śląskiego m iasteczka Pszczyna spotkali się w dniach od 9 do 20 maja 1983 r. rzem ieśln i cy — kow ale z krajów socjalistycz nych, zatrudnieni w przedsiębiors twach konserw atorskich w Czecho słowacji, Bułgarii, NRD, ZSRR i P o l sce.
Plenery pow stały jako jedna z form szkolenia zawodowego działającej
od pięciu lat Grupy Roboczej Kra jów Socjalistycznych ds. K onser w acji Zabytków H istorii, Kultury i M uzealiów i rokrocznie biorą w nich udział doświadczeni rzem ieśl nicy i artyści, dla których spotkania ow e są okazją do w ym iany dośw iad czeń, w zbogacenia w iedzy o trady cyjnych technikach i transpomowa- miu wzorów kultury ludow ej. Z biegiem lat rozszerzała się i m odyfi
kowała form uła pleneru; obok tem a tyk i ludowej ch ętnie w prow adzane były m otyw y w spółczesnej rzeźby czy sztuki użytkow ej. D oświadczenia w ybitnych artystów rzem ieślników z Czechosłowacji czy Bułgarii inspi row ały prace innych kolegów. Orga nizatorzy im prezy — PP Pracownie K onserwacji Zabytków oraz T ow a rzystwo M iłośników Ziemi Pszczyń skiej — dążą do tego, by plenery
stały się dla rzem ieślników spotka niam i w pełni twórczym i, w yzw ala jącym i wyobraźnię, w zbogacający m i um iejętności, tak przecież po trzebne w ich codziennej pracy w pracowniach konserwatorskieh. Już dziś dorobek plenerów k ow alst wa tradycyjnego jest bogaty. P o w stała n a pszczyńskim rynku G ale ria K owalstw a Tradycyjnego liczy obecnie ponad 80 eksponatów. W tym roku z in icjatyw y Tow arzy stw a M iłośników Ziem i Pszczyńskiej u czestnicy pleneru otrzym ali dodat kowe zadanie, a m ianow icie w yk o nanie okuć okiennych i klam ek do zabytkow ej kam ieniczki, siedziby Towarzystwa. Tak oto pracownicy różnych przedsiębiorstw konserw a torskich pozostaw ili trw ały ślad sw ej obecności w m ieście, które goś
cinnie przyjm uje w skansenie m ię dzynarodową grupę artystów . Pra com k ow ali towarzyszy też coraz w iększe zainteresow anie licznie od wiedzających Pszczynę w ycieczek. Plener stanow i dziś imprezę znaną i zrośniętą z życiem kulturalnym regionu.
W tegorocznym plenerze u czestni czyło 12 kowali: z B ułgarii — T. Iwanow i S. M inew, z CSSR — J. Smutny, z NRD — A. Grunwald, z ZSRR — A. Stankus i z P olsk i — P. Marszał i T. Zygmunt (PP PKZ Oddział Łódź), T. P ęgielsk i i R. Sło- tw iń sk i (PP PKZ Oddział Kielce), J. Turczyn i T. Bajus (PP PKZ Od dział Lublin) oraz F. W iśniewski (PP PKZ — Oddział w Szczecinie). Plon prac i przyznanych nagród był bogaty. Cztery głów ne nagrody
otrzymali: nagrodę PP PKZ (kra ta) — S tefan M inew, nagrodę Ko m isarza Pleneru (świecznik) — Ti- bomir Iw anow , nagrodę N aczelnika Miasta i Gminy (żyrandol) — P aw eł Marszał i Tadeusz Zygmunt, nagro dę Towarzystwa M iłośników Ziemi Pszczyńskiej (rzeźba — wiatrom ierz) — A lgierdas Stanku s. Pozostali u czestnicy pleneru w yróżnieni zostali nagrodami i dyplom am i PP PKZ i M inisterstw a K ultury i Sztuki, Towarzystwa M iłośników Ziemi P szczyńskiej oraz Cechu Rzemiosł Różnych.
W G alerii przy rynku 'otwarta zosta ła ekspozycja poplenerowa, a za interesow ani m ogli też podziwiać niektóre (wybrane prace z poprzed
nich plenerów.
Magdalena G u m kow ska
PROBLEMATYKA KONSERWATORSKA FORTYFIKACJI NOWOŻYTNYCH W dniach 18—20 m aja 1983 r. z in i
cjatyw y zam ojskiego Oddziału PP Pracow nie K onserw acji Zabytków odbyła się II Sesja Naukowa po święcona problem atyce konserw ator skiej fortyfikacji nowożytnych. S e sję zorganizowano jako k ontynua cję prac I Sesji, poświęconej tem u zagadnieniu, która odbyła się w dniach 26—27 listopada 1981 r. w Zamościu. Wśród w niosków sform u łow anych na zakończenie obrad zgłoszono wów czas m.in. potrzebę u
tworzenia ośrodka badawczego for tyfik acji now ożytnych oraz zorgani zow anie cyklicznych spotkań nau kowych poświęconych problem atyce konserw atorskiej architektury m ili tarnej. M ateriały naukowe z I S esji zostały opublikowane w K o n s e r w a
torskiej Tece Zam ojskiej, w ydaw a
nej przez zam ojski Oddział PKZ. Sesja zgrom adziła liczne grono sp e cjalistów z dziedziny architektury m ilitarnej. Trzydniowe obrady to czyły się w sald NOT przy Rynku Wielkim. W trakcie czterech sesji roboczych w ygłoszono następujące referaty:
— prof, dr hab. Jerzy K owalczyk,
Andre a dell’Aqua i ordynaci Za moyscy:
— mgr inż. arch. A ntoni Kąsdnow- ski, F ortyfik acje Zamościa w X I X
w.:
— m gr inż. arch. W ładysław N ies- sner, R ewalo ryzacja fortyfikac ji za
mojskich w latach 1977—1982:
— doc. dr hab. Andrzej Gruszecki,
Pilna potrzeba w a loryzac ji założeń obronnych:
— doc. dr hab. Tadeusz Poklew ski,
Śląskie p rz y k ła d y wiejskich f o r ty f i kacji bastejow ych z dru giej poi. XVI w. i pie rw sz ej pol. X V II w:
— prof, dr ha,b. Jerzy Stankiew icz,
Głos w sprawie zw an e j Krzyżtopór:
— mgr Tadeusz Nawrolski, Bróba
oceny m e to d y badań bastionu VII;
— doc. dr hab. Teresa Zarębska,
P restiżow e znaczenie fortyfikacji miejskich w drugiej pol. X V I i pie rw sz ej pol. X V II w.;
— m gr inż. arch. Przem ysław W oj ciechowski, P roblem y konserw ator
skie n ow oży tn y ch fortyfikac ji m ia sta Poznania;
— dr inż. arch. Maria Lew
icka-— SESJA NAUKOWA W ZAMOŚCIU -Cempa, Bastionowe fortyfikacje Wrocławia, w y b ra n e zagadnienia ba-
d aw czo-konserw atorskie;
— prof. dr arch. Janusz Bogdanow ski, M ię d zy form ą a treścią, czyli
c z te ry w a r ia n ty re w alory zacji dzieł obronnych;
— m gr inż. arch. Józef Cempa, Moż
liwości eksponowania re lik tó w bram miejskich w e w spółczesnych u kła dach k o m u nikacyjnych Wrocławia;
— mgr dni. arch. S tefan Pągow ski oraz mgr inż. arch. Cezary Głuszek,
U w aru nkow ania działalności konser w a to rsk ie j w u ż y tk o w a n y c h przez MON obiektach arc h itektu ry z a b y t k o w e j — na przy k ła d zie obiektów m ilitarnych okresu rozbiorowego;
— dr Janusz M iniewicz, O biekty
że lb e to w e n iem ieckiej fortyfikacji polow ej z lat 1938—1945;
— m gr inż. Krzysztof Biskup, Linia
dolnej W isły na przeło m ie X I X i X X w.;
— Bogusław Perzyk, Niemieckie f o rtyfikac je Przedmościa Praskiego w latach 1940— 1944.
Ponadto przedstawiono dwa kom uni katy o w ynikach badań:
1.2. Uczestn icy S esji w czasie zw iedzan ia fortyfikac ji zam ojskich (fot. J. Słomianowski)
