j r
•
GABRYEL 80KOLNICKI
Prof.Politecluliki we Lwov1ie
Rz?d. Upow •
Cywilny In?ynier Elelrtrotecr?iki
-_ ..._,..?-?---?
..._, ..._.._....- -" ...".._--
Jrzo ozoni0
..
y
..
_...
'
/
??J spran .io Mie j skich Zak ?.adów Elek t.r y cz ny ch VJ
Ln? , Edrcunda LIendelopskiego z przep1_"'owadzonej Lnapekc.j i s pec ja L»
:.18j Elektro'VTni I'jliejskiej ia Gdyni 11 oraz oparte na n iem r/i.\Tnioski
Zni?zkl.l HOFJizy jnogo SaE1orzC)?dlJ .. Tery tor j alnego [; z pro?b? o vJypowie=
dze r.Io si?, I; ?1 jakim stopniu mczriaby z korzy?c i? dla gpliny m. Gdy=
ni zrealizoiiJa? zaleconia p. Lnz . JtJ1endelovlJ skie go fi •
Dla c ?wi e t.LorLa sprawy do??czone zosta?y do mego u?ytku :
1/ Spra"aozd81lie Mioj s k l.ch Zak?adów j?lektryczl1 ..y ch rJ Gdyni za
2/
rot bud?etowy 1935/36,
Upr-aun i.en.ie rZC1dowe Nr. 156 V"J odpisie,
3/ Odpis lUYlO·,VY Z fi Gródkiem li z r. 1929 o do sta lNC2 ene rgj i,
?7yci?g z uprawnienia ii Gródka l; Nr. 46,
Odpis umowy dcd at kowoj z ;;Gródkiem ,: z r. 1932,
4/
5
/
/
6/ 11 tab lic St8 tysty cz ny ch , do tycz?cych dzia?alno?ci M. Z. J?.
vv Gdvnv l
?
,
7/ l mana obszaru zasilania
oraz postawionych zosta?o 10· pyta?, na które odpowiadam poni?e j.
?r zed przy st?pieniem do sz c 'ZB gó?o??Jych odpowi.e dzi - par?
81 ÓYJ o?olno j na tury.
Prze z ca?y ci?g spro.rJozd8l1 ia p. in?. Mend el owsk iego pr ze wi =
ja si? jodna troska, na które j opiera on ca?? swE!.: opinj? o dostarJ=
oy prq;du, na które j skupia ca?e;; uwag? prz?r ocenie wyn i ków finan=
eo we j gospodarki J,1.Z.l?. i z której nynoclzl vJi?kszo?? swych vJska=
za? - troska ° to, ?e ceny zakupu energji od ii Gródka fi EJ.-i "za \.Jy=
aok ie fi •
2
.?
Poniewa? kwe s t ja ta ??czy si? z potrze ba umo t.ywowan.La
vm i.o sk u do MinisterstvJ a Prze mys?u i Handlu o uzyskanie od .: Gródkc. i;
dod at.k onego opustu r; wyoc kc?c l 10% i wybija si? istotnie na czo?o
ca?ego z agad.ri.e n La elektryfikacji Gdyni, ni?c od niej zaczynam.
v-fysoko?? ceny energji elektrycznej mozna ocen i a? z CZYJora=
k ie go punk tu \'J idze n ia
\I
a/ prze z porórJnal1ie z cenami innych elek tro wn i okr-?gowych ,
b/ prze z porównanie z cenami, z jakich korzysta j? inni odbiorcy
H tym samym okr?gu,
c/ przez por ównan.i e z ?;j?asnemi kosz t.am i wy twar-z an.i a przez dostaw=
c?, t. j. z punktu w.Ldze m.a oceny zysku dostawcy,
d/ 1,)1'zez porónnanie z kosztami wy triar-zan.la prze z odbiorc?, t. j.
z punktu widzen ia budowy w?a sne j elekt r OIIJ ni .
Cen8. pobierana przez ;;Gródekii od l'.J.Z.E. ?"l Gdyni /00 1.1.
1936r. 14.0)29 gr. za :cWh/ przedstawia si? z tych ró?nych punk tów
r; idzenia jak na st?puje .
a/ przy por-ównan.iu z innemi elok t.rowm.anu okr?gowemi cena /okr?g?o/
14,1 gr. istotnie nie jest w obecnych czasach szczególnie niska,
ale nie nale?y bynajmnioj do ?ysokich, W statystyce urz?dowej
za rok l S'34 znajdUjemy ceny hur t.owne za energj? pob i.e r an? z sie =
ci ol':r?go\'!ych takie, jak 32,4 gr. /Z.Ll. okr?gu IVJorJskiego/,
30 gr. /Z?i0zok nI. ?onicki/, 30 gr. /Chodzie?/, 22 gr. /Zw.
Elf. Che?mno - Swiecie - 'l'o.ru? / 14,7 gr. / Podkarp. Tow.
Elo ktryc?ne/, 9 ,6 gr. /Prusz :cór;J/, 9 , 23 gr. /Zjedn. Elektronni
Okr?gu Iiadoms ko-Xl e.l eo k i.e g o/", 7 gr. /Sieci Elektryczne, 80sno=
".:Jiec/, 5,2 gr. /Sl?skie Zak?ad.y Elektryczne, KatoYJice/, 4 gr.
/Jaworzl1o/. S? to ceny hurtowne wyn i.k a.i ?c e z upr-awn.ie ? • Rze=
,
czy wi.ste ceny, pobierane od miast hurtownie i poza Zag??biem
nicach od <; do 20 groszy za kVn1. Z tego rJi?c punktu n i d.zen i.a cen?
ii Gródka;; dla Gdyni trze ba uwaz a? za ?redni?;.
bl porównania z innemi cenami, z jak ich korzystajQ inni odbiorcy
?:7 tyTE samym okr?gu, ,je s t nio co trudne J bo za ma?o nam do niego
danych. Inf-::?'macja zaparta ?.J SlJrai.Jozdaniu in?.?/lendeloi;Jskiego na
st.r . 36, jakoby ilGródek;i sprzedav\1al energj? do Torunia po cenie
oko?o 6 gr. za l kUh, nie rJydaje si? by? ?cis?a, a l howiem cena
ta wynoo i ?a rJ r. 1'729 J pr zy umovrie na la t 15, do k?adnie 11, 904 gr.,
za l k-;Jh. 1,[ urJzgl?d..nioniu z8sz?ych iJ'J mi(?dzyczasie zni?ek "FJ zwic.1zku
z obrn
?
en icrc eon rJ(tg1a , cena tu lJinnaby rJynosi ? obecnie oko?o
10,8 gr. Cena clla C}rt?dzi[);dza by?a ?,'J 1'.1929 8,752 gr., a dla
ZvJiqzku Che?mno - Swiecie - Toru.? oko?o 10 gr.
- By?yby to ceny
d JOCrl" ?spo I'?' ffilerne z cen? dla Gdyn i, je ??el i si? U?JZ gl?dni ró ?nic?
'.J cdleg? o?ci i ?rodkach pr zesy?ania. Tak ie porór;nanie je dnak da je
bardzo ma ?o i nie mozo by? miarodajne. Ceny energji elektrycznej
zalez? nietylko , jak przy innym tOrJarzo, od ilo?ci odhioru /jokby
to mo zna by?o s?dzi? z uwag i p.M. na str. 36 ust?p 2/, ale jeszc/?l?
1J jakiej ta energja jest odbierana i od maximum
jodnoczesnego zalJotrzebo"dania mo?linego 1,-\1 ci:::?gu roki.?. Znam elek=
trO':Jnicz/ a je st takich z pounoóc i ? duz oy , która jednemu z odbio?c=
CÓ'd do a t ar c za onergji po 6 gr. za l kv-Vh: a innym po 65 gI'. Obie
ceny s? apr-av ie d l.Lwo , a zarobek na pier':.Jszej z tych do e taw jest,
i pro cezrt otvo i absolutnie bior?c J ,li?ksz y, ni? na d.rug l.e j.
ci Jezeli chodzi o porórJn811io cony sprzeda?nej i; Gródka i; Z jego kosz=
tani YJ?as nomi J to nie o ta nowi ono ?adne j tajemnicy i VI przybli?e=
niu nie prze dstawia tr1J.dno?ci._ Znane 8? ze sta tystyki cyfry do??
dolc?8.dne J z którycIl mo?na obliczy?, ?e ;;Gródok ",-JytrJarza l kUh
4
;f
loco elektrownia ?rednio kosztem oko?o 9,6 gr.
Jljian ow.i oi.e :
Koszt zak?adowy obu zak?adów /Gródek i ?ur/ wynosi wraz
z intert:alarjami, ?-Jed?ug do?? ?cis?ych danych, jakiemi rOz')o:::
rz?dzam oko?o Z?. 17.650.000
na opro C8n t O\'J anie i umorzenie kapita?u za k?a do ,,-Je go 8 %
na fundus z odnowi. enia l
na podatki Z1.125·000 . . 0,7
na wyda tki eksploatac. i konoe rwac j ? • . . 2,3
r a z e m 12,5 %
otrzymujemy SUHl? wyda t.k ów rocznych Z1. 2,200.000.
Pon i.owa? sprzeda? roczna wyn os i 23,000.000 kWh /statysty=
len Min. P. i H. za rok 1934/ w l ? o ?Tedni koszt
l kWh = ?,200.000 ::: 0,096 Z?. czyli 9,6 grosza
23,000. ÓOO
Koszt przesy?ania z Gr ódka i ?uru do Gdyni st.anorn ? :
oprocent onan i a i umorz • kapita?u zak?adowego 8% ...
.
no rma lny odp is na fundusz odnowie nia .. . 3%
naprany i utrzymanie linji i stacji tr.. • . 2%
razem 13%
od kapita?u z.ak ?adowe.go Z?.3,200 .. 000, czyli Z1.416.000,-
Wobec przesy?ania linj? do Gdyni V! t.1934 energji rJ ilo?ci
9,5 milj. kF!h /sprsVJozdanie in?.M. str.l..) ?redni koszt prze:::
oy ? an i.a \"Jypada 416.000 ::: 0,0438 Z?. czyli 4,38 grcszc?.
9,500.000
??szny koszt \'J?asny oGródka li za ener gj? loco Gdynia rJypada
13 ,I:::::>98 0'TOSZ a , rri oct !l Gródek i; , sprzedaj?c M•. Z •. E. po 14,09 grQszal
zarabic. dcuat.kowo ponad odsetki bankowe jaki? u?amek grosza
I..
na kYJh. Zarabia tyle od r. 1934: bo przodtem, gdy ilo?? el1ergji
prz80ylaLej Yiynosila mniej, a koszt l)rzesy?ania kalkulona? si?
przez t o odpo'.Jieci.'Ylio T,-JiQcej, -?Jypada? deficyt, jak to zwyk Lo by?7a
pr???y Li n j ach })Tzesy?ovJych w pocz?tkach ich eksploatacji.
Kalkule?C ja PO';]] ?sz a przy jmuje za pod o t aw? ffiredni? cen?
nytT,?!arZ 811l8. i pl' re sy?ania ene rgj i, ?ponio?vaZ T"JytYJ8YZ an io loco
o.rek t rown i.a ma pcd obny czas u???{tko?,-Jania nz czyt.u do M.Z.L.
Dla pcr t u , k tó r ego s-G os unk?» od b i o ru nie Zn8Yll. ka Lku.l.ac.j a mo?e
by? oczy?i§ci8 zupe?nie inna.
d/ ?OzoGtuje ':vT08zcie ob.l i o zy
?
, rJie 18 kc sz'towa.? oby rJytwarzanie
enorgj i prze z M. Z.]?. i18 l.1?asnej elektI'oVlni, gdyby ru.aat oCrdynia
by?o '-'7ybt:.cloY.Ja? o t.ak? eloktro??Jni? rJ ro ku 1929/30, z am i.e at za wioraó
umow? z ilGr:dJ:ioln1i• Obliczenie p. Inz.I?1811d81oVJskiego zawar-te na
(:.itI'.21 jego spr2?-Jozd8nia jest bez 'FJarto?ci i do nodz i zupo?nej
ignorallcji autera na polu tego ro dz aju kalkulacyj, cho?by naj bar e
dziej pr-z yb l l ?onych . ·
Przyjml.1jf?c, ?e YJlaSrla o Lek t r-own i.a mia?aby s Iu?y? dla eamo j
Gdyni, bez po r tu , i ze -.-Jielko?6 tej oLok t rown L zosta?aby w ewo i.m
czasie tak trafnie ustalona, jak to cLzisiaj jest mo
?l i.no na pod=
stavJie znane ?:,o jll? r'ozuo ju kcnsumcj t , z l)rzewidyrJaniem rJystarczal=
no?ci przynajEmioj do roku lC"37J trzeba za?o?y? istnienie 2 IDa=
k?7, czyli moc za i.ns ta Louan? z81:::?8=
du 500C\ k?L Obliczenie to oparte jest 11a llast?Fu,j::;;cej sta tysty=
C8 X'OZT,?Joju konoumc j.i, przyc 20m CyfTy ujQte n nawias ss: przyj?tG
przeJ zo mnie, jako prar.Jdopodobne, lJ braku cyfr ?ci G?yC:l
Dla mocy zainstalowanej 5000 kW koszta zak ?a d owe wynios?yby naj =
mniej /t. j. przy normalnych warunkach, bez n le apodz i.enany ch prze=
krocze?/ l.GOO z?. na l k?7 mocy, czyli Z?.5.000.000,- a koszta
eksploatacyjne z ?yj?tkiem palina i smarów - najmniej 22,5% od
tej sumy czyli Z?. 1,125.000 rocznie /p.P.ltenberg, f1Gospodarka
e Lok t r-ycz na " str. 28/. Koszt pa.l Lv.a i smarów zmienia?by si? przy=
t.em , tak ze 1,-Jzgl?du na znuo nnr, z biegiem lat cen? T.-.;?gla, jak i na
goroze ne pocz.? tku, a lepsze na ko?cu Tayzysk anie mas zyn, mnie j
wiQcej od 6 do 3,4 grosza na l k'v1h. Tym spoe oben; koe.rt w?.aany
l kWh loco elek trownia ka.l ku l owa ? by si? ".jiJ posz czególnych lat ach:
l l2t).OOO
o d
1?6 2 .168 + O, 06 = O J 95 z?. \. r o ku 1930.
do 1,1?5.0Q.? + 0,034= Z1.C,212 TVJ roku 1937.
6,300.000
17 roku lS': musia?oby nast?pi? p i e rwsz e rozszerzenie e.Iek t.rown.i
ko az t.em oko?o 1,5 do 2 milj. z?otych /zal02ni8 od tego Ij'} jakim
a t.opn iu by?oby przygoto1i?ane rozszerz en ie budynku etc. ju? przy
za?o?eniu, co jednak oczyvn ?ct e mus i a ? oby koe z t ow a ?y , poczem
koszt vi?a snv jednostkorJY l kFlh ?')odskoczy?by znowu , aby spa?? do
poz i omu ceny ['Gródka;; dopiero mo?e po osi?gni?ciu mocy szczytovJej
oko?o 500C kv7, a lJrodukcj i oko?o 13. eoo. 000 k?\Jh.
Jak w i da? z pony?szego miasto Gdynia, chc?c wy bud-w aó --) r.
1929/30 elekt rorJni? 'i;il9.sl18.;, musi a?oby :
l/posia da? rJó';Jcza 8 go tórJk? oko?o Z?. 5.000. 000 poza kapita?em po=
trzebnym do z a.mat.a Loc an La i: sieci,
2/1iczy6 [-3i? r:: dalsz? in1jJestycj? 1,5 do 2 milj. z?otych vv roku
3/1iczy? si? z nieuniknion? n pierV'Jsz?Tch latach gospodark? deficy=
tO·'.::J? , albo o barcze niem mi esz ka?ców o liJie le rvyzs zom.i cenam i za
Gdyby elektrownia ?.JI.Z.??. m.i a? a zasila? tak?e i port, tj. by?
?Ji?ksz a, to stos-unki 18 lJocz?tku po za?o?eniu by?yby po« YJzgl?dem
,:!13 snych 1\:08 z t ów ?,lytrJarzani8. jeszcze gors LB, z powodu jesz c re gar=:
Gzego wyzyskania. P6?niej dopiero, po zupslnem wyzyskaniu maszyn,
okaza?yby siEi lopsze, ale i to, pr zy cenie jak? musi mie? w Gdyni
\"1?giel nie pr?cUco ceny energji osi?gnQ?yby poziom cen Gródka.
Al t.er nat y.ry takiej nie pI'zeliczam, nie ro zpo rz ?dza j ?o ?adnem i dane=
mi co do s t.oou nkóo odbioru e:'Jprgji prze z Port.
Z tych T:Jst?pnych r-o zwa? a? na tema t kosztu energji elektryc z=
no j , ap r-cnadz ane j od iiGródka;; ok az u je si?, ?e cena jednostkov-;a tej
ene r-gj i nie mo?e by? YJ ?adnym razie nazwana i1wysokS!", a Yl pcr ównan i.u
z YJytw8rza?lio?-u n ?aenem - jest nawc t berdzo niskCl;. To te? jestem zda=
nia, ze trzeba si? z ni? pogodzi?, przyj?? do vJiad81110?ci stan u.mOVJ=
n?T i r-oz szer-z a? go tylko dod.at kowcm i urrowam.i ?;?J spr-awach grzejnictvJa.
Mo?na to uczyni? tern ?mielej, ?e w.La do mo , i? IlGródekl; pracuj?cy
t.ax ?e k ap i t.a ? em lJubl .i.c znym , jest le oz c zo c i?gle IV ci??kiem po?o?eniu
f'Lnans owem . UVlzglE2dnianie tego mo t.ywu mia?bym, wb r ew ;;'--lra ?en l u"
p.I\iIendelo?.7ski8go wyra?onemu na str.36 nie za grzecfl, ale Z8. oborJiC1=
8
zek KierovJnictna M.Z.E., nietylko n Illy?l zasady, zer;trzebao"?y?
s anemu i pozvio.l L? zy? inJlym;i, nie tylko dla tego, ?o tymi li innymi r;
jest Lnoty tuc.j a tak s amo o charakterze jrub l.Lcz nym , ale tEZ d.l a te e
150, ?e z 8?"Jentualnego bankr-uo twa iiGródka'; nie mia?by
?
adriego po=
?ytku ani kraj, ani Z?Ji?zo:::: SaL1orz?do?.-Jy, ani Gdynia.
Je?e li chodz i o dalsz? znizk? l05? od ceny pr?du, to oczy=
rJi?cio mo zna Sl? o ni? upomnie? i pozostao'ai? Ministel'stwu P.i H.
oceno , czy sytuacja f'Lnanaova Gródl<:a teraz zet\!zgl?du na interes
IJubliczny ju? na n i.? pozwal a , Mo?e zreczt? istniej ? ju? nOHS ze,
dok?adniojsze dane do kalkulacj i kosztów 1.1yt-{Jarzania, ni? moje
i 'vOJyka:lE); jakio? u?amki gr08??8 ró?nicy. Jezeli jednak chodzi o 8.1"=
gumerrt , pr'ze mai.La j QCY za tc? znizk? J to nie znajduj? .i nn ogo , jak
t.y l ko e ;i trze ba a by Gródek zarobi? mniej J lub nawo t do -i-] ?a8:?ych
koaz t.ón dc Lovy ? , dla tego J Z8 GdYllia chce zar obi? '\"JiQcej II. Dobrze
i? r-oz.s t.rz ygn.i ?c io tak postawionego pytania na l.ezy do instancj i
be ao t r onne j i majc:poj interes publiczny na oku, jak? jost Mini=
oto re:; tr.o ,
Przy st?puj? do odp orn.e dz i na posta w i ore pytania.
1/ Zasllanio obszaru m. Gdyni ene re;j? elektryczn? przez przy?qcze=
nie uiQ do Si8Ci Gródka by?o mjracjonalniejszem rozwi1zaniem,
jaJ.<:io Gmina mCIGla by ? a z na.l o ?? YJ roku 1929 i jakiego nigdy nie
poninna
?
a? oua? . Or;8. l;producGl1cka n iez a Lc?rio?ó u , któr? tak za=
leca p.inj?.Mon?.eloijj8ki l,J S?;.J8m spra·.?]ozdaniu na str.22. jest Z8=
?"JGze powodom dGficytorJoj gospodarki r: pier",-Jsz ych latach istnie=
n i.a zak?adu, 3dy 011 jest ni8:'-]yZ]8kan y; je ot TJ miasta ch ?ród?em.
usta"\:icznych i;:?Ol)otó?-: / -;'7skutek nieporJno?ci ruchu nYrJo?anej
·.Jiecznym bral-:iem. ?rodkó?-J na na18zytq? ?onserlJ'acj? i jest rJresz::=
cie ?ródlem perjodycznie pO\"Jtal'"'z aj?cych siQ k?olJotóVJ final1sG.7jC}
z tJ tulu konio cznoj rozhtJdo?}y, któr a ?:] normalnie .rOZY'J.::' ja j?cych
si? elektrowniach jest ci?g?a. Miasta, które przy??czaj? si?
d
. .
l l' I 11 tl· t
'
1 .
o SleCJ_ oxr ?gowycn , n.i e t.y co przerzucaj? ?Jszys c i.o e r.r os \:l
na i"JytT,7órc? energji, nie tylko nie znaj? co to jest brak energji
i i.--JstrzymyrJanie z tego powcdu przy L?cz.e? , ale czerpi? z elektry=
fikacji o wiele ni?ksze zyski przy ni?szych eon ach energji.
Ca?a bovri em ró?nica ra i.?dz y cen? sprzeda?y a za kupu energji s?u=
zy jedynie na oprocent ovan i.e kapita?u z a.i nwee tow a re go 'ojJ sieci.
Tymcza sen przy Yj?asnem rry tr.ar-z an iu pr?du ró?nica mi?dzy kosztem
,,;!i?ksz a, ni? r ózn.tc a mi?dzy sprze dazc? i zakupem rJ zak?adach sie =
2/ Sposób elektryfikacj i Pomorze) z.apocz ?t.k ovrany przez Gródek,
jest naj zupe me j cel oiay, odpoo i.ada.j ?c y \-Jypróbowanym i ojo.l n i,e
przy j?tym na Zachodzie zasadom. Dzia?al no
?? Gródka ju? oddaV'Jna
obae rwowana jest z naj-\iJi?kszeB uzrian i.om przez bezstronne ko?a
f'ach oue nietylko ?, Polsce, ale i poza' jej granicarni. Ostatnie
posuni?cie, t. j. budowa elek tz-onn i p?r owe j 1jJ Gdyni na drugim
ko?cu linji pr-zc ey ?owe j , szczególnie uderza snC2 konsekwencj?
n s t.opn Lonem i povio Lnem , ze wzg l ?du na nasz? ogó l.n? bied?, ale
upor-c zywem i systematycznem d?zeniem do celu. po wybudow an i'u
tej e Iek t r-ow ru Gródek bodz ie piernszem i na razie jedynem
y] Polsce prze dsi?biorsti':Jsm e Lek t.r-y r i kacy jnem , ??czl:cem rJe
rJspólpr8.cy elekt rowni? uodri? przep?y?·.:ol;J[2 /Gródek/ z wod n? zbior=
n.i kow? /?ur / i paron? /Gdynia/. Jest to idea? tiJ znac zen iu eko=
nomji energji - wyz ysk an Ia 'wody do ostatniej kroplili przy
naj ooz cz ?dn l e j sz ym obrocie J)alirJ8m. Zagr811ic?: bywa taka kombi=
nacja ju? oddaYJl1a na porzt2dku dziennyr.tl., ale u nas rJskutek Z8=
cofania elektryfikacj i przynajmniej o la t 25 rJ stoc:J_nku 'io Za=
