Środki przymusu bezpośredniego

Analiza monitoringu z zastosowania środka przymusu bezpośredniego w ZK Stargard Szczeciński, ZK Rzeszów, ZK Racibórz wzbudziły zastrzeżenia pracowników KMP.

W ZK Stargard Szczeciński podczas umieszczenia osadzonego w celi zabezpieczającej, nie zrealizowano wymogu wynikającego z przepisu § 9 ust. 3

133 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 lipca 2010 roku w sprawie stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz użycia broni palnej lub psa służbowego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej (Dz. U. z 2010 r. Nr 147, poz. 983) [dalej: rozporządzenie w sprawie środków przymusu bezpośredniego ], który określa, iż na czas pobytu w celi zabezpieczającej wydaje się osobie pozbawionej wolności odzież, bieliznę i pantofle. Nagrania z monitoringu wykazały, iż osadzony był w klapkach i nie posiadał skarpet, co skutkowało uciążliwością pobytu we wskazanej celi ze względu na odczucie zimna. W związku z powyższym, przedstawiciele Mechanizmu zalecili respektowanie wspomnianego wyżej przepisu.

Wątpliwość pracowników Krajowego Mechanizmu Prewencji w trakcie wizytacji przeprowadzanej w ZK Stargard Szczeciński wzbudził także długi pobyt jednego z osadzonych w celi zabezpieczającej (łącznie 69 godzin). Należy zaznaczyć, że zachowanie osadzonego nie było agresywne, ani nie wzbudzało podejrzenia o naruszenie bezpieczeństwa zakładu.

Jak wskazuje art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2010 r. Nr 79, poz. 523 ze zm.), środki przymusu bezpośredniego […] mogą być stosowane, jeżeli jest to konieczne oraz wyłącznie w celu przeciwdziałania: usiłowaniu zamachu na życie lub zdrowie własne lub innej osoby, nawoływaniu do buntu, groźnemu nieposłuszeństwu lub zakłóceniu porządku mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo, niszczeniu mienia lub ucieczce osoby pozbawionej wolności, a także w celu odparcia bezpośredniego zamachu na konwój ochraniający osobę pozbawioną wolności lub materiały niejawne w rozumieniu przepisów o ochronie informacji niejawnych.

Przedstawiciele KMP stwierdzili nieadekwatność długości pobytu w celi zabezpieczającej do zachowania osadzonych w ZK Racibórz. Skazani przebywali w celi przez 24 godziny, chociaż ich zachowanie nie uzasadniało potrzeby tak długiego stosowania wymienionego środka. W Europejskich Regułach Więziennych (Rekomendacja rec (2006)2 Komitetu Ministrów do państw członkowskich Rady Europy) podkreślono, iż przymus zastosowany powinien ograniczać się do minimum i być nakładany na jak najkrótszy czas (Reguła 64.2).

Jak wynika z zapisu z monitoringu udostępnionego w ZK Stargard Szczeciński oraz ZK Rzeszów, powodem do dalszego pobytu w celi zabezpieczającej była w pierwszym przypadku odmowa wejścia osadzonego do wyznaczonej celi, natomiast w drugim okazywanie oznak cierpienia osadzonego. Pracownicy Krajowego Mechanizmu Prewencji uważają takie powody za nieadekwatne do dalszego stosowania środka przymusu bezpośredniego w postaci umieszczenia w celi zabezpieczającej. Przedstawiciele Krajowego

134 Mechanizmu Prewencji podkreślają także, iż w przypadku odmowy wejścia do wyznaczonej celi, konieczne jest przeprowadzenie przez wychowawcę rozmowy w celu poznania przyczyny oraz oddziaływań ze strony psychologa w razie zgłaszanych przez osadzonego trudności. Z analizy monitoringu nie wynika natomiast, aby osadzony był objęty ich działaniami.

Przedstawiciele KMP podczas wizytacji ZK Stargard Szczeciński stwierdzili, iż sposób stosowania środka przymusu bezpośredniego w postaci umieszczenia w celi zabezpieczającej nie w pełni respektuje przepisy § 8 ust. 3 rozporządzenia w sprawie środków przymusu bezpośredniego, który mówi m.in. o tym, iż w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobę pozbawioną wolności umieszcza się w pomieszczeniu dźwiękochłonnym objętym monitorowaniem przez wewnętrzny system urządzeń rejestrujących (…). Podczas wizytacji ustalono, że cela zabezpieczająca wyposażona jest w monitoring wizyjny, jednakże nie jest on w pełni sprawny. Stosowanie środka przymusu bezpośredniego nagrywane było kamerą ręczną do momentu osadzenia w celi zabezpieczającej. Nie zachował się natomiast pełny zapis z pobytu osadzonego w tej celi (oprócz zapisów z kamery przenośnej, używanej podczas czynności realizowanych w przedsionku celi). Wizytujący uznali, że system telewizji wewnętrznej znajdujący się w tej celi zabezpieczającej nie spełniał swojej prewencyjnej funkcji, ponieważ był przestarzały i wyeksploatowany. Z tego względu, przedstawiciele KMP zalecili wyposażenie cel zabezpieczających w sprawny sprzęt telewizji przemysłowej.

Po zakończeniu wizytacji w ZK Racibórz niektórzy spośród osadzonych, z którymi przeprowadzono rozmowy w trakcie oglądu jednostki zgłaszali, iż zdarzały się w jednostce przypadki pobić osadzonych, co do których zastosowano środki przymusu bezpośredniego w postaci umieszczenia w celi zabezpieczającej. Według słów rozmówców, pobicia następowały przed umieszczeniem osadzonych w celi. Udostępniony przez administrację zakładu zapis obrazu nie pozwolił na weryfikację uzyskanych od osadzonych informacji. Pracownicy Mechanizmu zalecili podjęcie działań mających na celu sprawdzenie, czy na terenie Zakładu nie dochodzi do przypadków nieludzkiego traktowania w postaci pobić osadzonych w trakcie czynności związanych z umieszczaniem osadzonych w celi zabezpieczającej.

Przedstawiciele Mechanizmu zalecili: stosowanie środków przymusu bezpośredniego adekwatnie do zaistniałej potrzeby oraz na czas konieczny do ich zastosowania (ZK: Racibórz, Stargard Szczeciński), podjęcie działań mających na celu sprawdzenie, czy na terenie zakładu nie dochodzi do pobić osadzonych w trakcie czynności związanych z umieszczaniem osadzonych w celi zabezpieczającej (ZK Racibórz), wyposażenie cel zabezpieczających w sprawny sprzęt telewizji przemysłowej (ZK Stargard

135 Szczeciński), wydawanie osadzonym umieszczonym w celi zabezpieczającej bielizny i obuwia (ZK Stargard Szczeciński).

Dyrektor ZK Racibórz w odpowiedzi na zalecenia przedstawicieli KMP stwierdził, że środki przymusu bezpośredniego są stosowane adekwatnie do potrzeb. Ponadto w opinii dyrektora ZK Racibórz nie stwierdzono przypadków nieludzkiego traktowania osadzonych (pobicia) podczas stosowania środków przymusu bezpośredniego w postaci umieszczenia w celi zabezpieczającej. Dyrektor wyjaśnił, że ich stosowanie jest właściwie dokumentowane.