Oddziaływania terapeutyczne

Zespół KMP korzystał z pomocy ekspertów (psychologów) podczas wizytacji przeprowadzonych w ZK Racibórz, ZK Rzeszów oraz ZK Oleśnica.

W wizytowanych jednostkach (ZK: Racibórz, Oleśnica, Rzeszów), gdzie oferowane są osadzonym oddziaływania terapeutyczne, zatrudnieni tam psychologowie nie mają zapewnionej superwizji. Jest to szczególnie istotne, gdyż w znacznym stopniu przyczyniłaby się ona do zwiększenia efektywności pracy, pomagając jednocześnie w uporaniu się z obciążeniami wynikającymi ze specyfiki pracy w jednostce penitencjarnej.

Ponadto, kolejna kwestia, która została podniesiona przez przedstawicieli KMP podczas prowadzonych wizytacji, to brak certyfikowanych psychoterapeutów w wizytowanych jednostkach (ZK: Racibórz, Oleśnica, Rzeszów). W pewnym stopniu zubaża to ofertę oddziaływań terapeutycznych. Wydaje się celowym zaoferowanie niektórym ze

148 skazanych pogłębionej psychoterapii prowadzonej przez certyfikowanego psychoterapeutę, zwłaszcza w przypadku zdiagnozowania poważniejszych i utrwalonych zaburzeń. Bez takiej możliwości wielu skazanych opuszcza jednostki penitencjarne z zaburzeniami i urazami psychicznymi, z jakimi do nich trafili i które niejednokrotnie były przyczyną popełnienia przestępstw.

W wizytowanych jednostkach penitencjarnych pracownicy KMP zwrócili uwagę na fakt, że wymiar pracy lekarza psychiatry (ZK Rzeszów) nie jest w stanie zabezpieczyć potrzeb oddziałów terapeutycznych. W ZK Rzeszów oraz ZK Oleśnica brakował terapeuty zajęciowego.

W ZK Racibórz grupa skazanych, którzy biorą udział w terapii zajęciowej, jest stała i liczy maksimum 10 osób. Jeżeli ktoś z grupy odchodzi, na jego miejsce przychodzi nowy chętny do udziału w zajęciach. Zdaniem przedstawicieli Mechanizmu, negatywnie należy ocenić fakt dostępności do opisanej terapii niewielkiej liczby osadzonych.

Kwestią, która wzbudziła wątpliwości pracowników KMP podczas wizytacji ZK Stargard Szczeciński jest fakt, że w razie doniesienia przez osadzonego o pobiciu przez funkcjonariusza Służby Więziennej, psycholog poleca wyjaśnienie zarzutów z rzekomym sprawcą lub udowodnienie posiadania obrażeń. Wizytujący uważają, że sama obecność funkcjonariusza Służby Więziennej podczas rozmowy z psychologiem jest naruszeniem prawa do prywatności. Rolą psychologa, jako osoby godnej zaufania jest wspieranie pacjentów, nie zaś narażanie ich na dodatkowe dolegliwości. Wyjaśnianiem zaistniałego zdarzenia winny się zająć inne osoby.

Analiza wybranych losowo akt osobowych części B w ZK Stargard Szczeciński, ze szczególnym uwzględnieniem opinii psychologicznych i programów oddziaływań, pozwoliła stwierdzić, iż nie są one konstruowane indywidualnie, w zależności od predyspozycji i trudności osadzonych.

W trakcie przeprowadzanych rozmów w ZK Oleśnica jeden z osadzonych zgłosił, iż zalecono mu przyjmowanie silnych leków psychotropowych o godz. 15.00. Skazany wyjaśnił, iż po zażyciu leków śpi przez resztę dnia, natomiast noce spędza bezsennie. W związku z powyższym przedstawiciele KMP zalecili ponowne skierowanie osadzonego na konsultację do lekarza psychiatry.

149 W trakcie wizytacji w ZK Czarne zwrócono uwagę na występujący problem zakwaterowania osadzonych w oddziałach terapeutycznych w celach wieloosobowych. W ZK Czarne spośród 13 cel oddziału terapeutycznego wyodrębniono 2 cele ośmioosobowe.

Rozmieszczenie osadzonych w tak dużych celach stanowi poważny mankament zważywszy na specyfikę oddziału. Wieloosobowe cele potęgują bowiem powstawanie napięć pomiędzy osadzonymi i niweczą efekty pracy terapeutycznej. W opinii przedstawicieli Mechanizmu jedynie małe, najwyżej trzyosobowe cele, zagwarantować mogą prawidłowy przebieg procesów terapeutycznych. Rzecznik Praw Obywatelskich rozważy wystąpienie w kwestii wprowadzenia w przepisach powszechnie obowiązujących norm określających maksymalną liczbę osób umieszczonych w jednej celi mieszkalnej, jeżeli osoby te odbywają karę w systemie terapeutycznym.

Przedstawiciele Mechanizmu zalecili: rozważenie możliwości zagwarantowania skazanym dostępu do psychoterapii indywidualnej (ZK: Rzeszów, Oleśnica, Racibórz), rozważenie możliwości zapewnienia psychologom superwizji (ZK: Rzeszów, Oleśnica, Racibórz), podjęcie starań w celu zwiększenia wymiaru pracy psychiatry w oddziale terapeutycznym (ZK Rzeszów), podjęcie starań w celu zatrudnienia terapeuty zajęciowego (ZK: Rzeszów, Oleśnica), umożliwienie większej liczbie skazanych korzystania z zajęć terapii zajęciowej (ZK Racibórz), zapewnienie odpowiedniej obsady etatowej psychologa (ZK: Stargard Szczeciński, Grodków, AŚ Dzierżoniów), rozważenie możliwości zmniejszenia pojemności cel w oddziale terapeutycznym (ZK Czarne). Wobec organów nadzoru (Dyrektorów Okręgowych) którym podlegają Zakłady zalecono udzielenie dyrektorom wizytowanych placówek, niezbędnego wsparcia finansowego przy realizacji zaleceń.

W odpowiedzi dyrektor Zakładu Karnego w Raciborzu wyjaśnił, że w oddziale terapeutycznym ZK Racibórz oddziaływania terapeutyczne prowadzone są zarówno w formie grupowej, jak i indywidualnej. Przepisy regulujące funkcjonowanie oddziałów oraz ustalające zakres czynności członków zespołu terapeutycznego, nie przewidują konieczności dostępu osadzonych do psychoterapii indywidualnej prowadzonej przez certyfikowanego terapeutę.

Dyrektor ZK w Raciborzu poinformował, że liczebność grupy osadzonych korzystających z zajęć w ramach terapii zajęciowej zależna jest przede wszystkim od stopnia zainteresowania taką formą zajęć. Do tej pory nie zdarzyła się sytuacja, w której skazani skarżyliby się na brak możliwości korzystania z tej formy zajęć – z uwagi na brak miejsc.

150 Ponadto, dyrektor ZK Racibórz zaznaczył, że wielkość grupy osadzonych nie jest sztywno ustalona.

W odniesieniu do zalecenia wydanego przez przedstawicieli Mechanizmu dotyczącego zapewnienia superwizji psychologom Działu Terapeutycznego, dyrektor ZK Racibórz podał, iż nie zależy to bezpośrednio od jego decyzji, ponieważ przedsięwzięcie to wiąże się z koniecznością przeznaczenia na ten cel dodatkowych środków finansowych, których brak.

W odniesieniu do zalecenia pracowników Krajowego Mechanizmu Prewencji dotyczącego rozważenia możliwości zmniejszenia pojemności cel ośmioosobowych w oddziale terapeutycznym, dyrektor ZK Czarne poinformował, że zmniejszenie pojemności cel nie ma bezpośredniego wpływu na poprawę atmosfery w oddziale. Zdaniem dyrektora ZK Czarne obecnie w oddziale terapeutycznym odnotowuje się sukcesywny spadek zdarzeń nadzwyczajnych, a wpływ na tę sytuację ma wytężona praca terapeutyczna w oddziale.

Zgodnie z informacjami przekazanymi przez dyrektora ZK Czarne można przewidywać ułatwienie osadzania skazanych w mniejszych celach mieszkalnych, ale nie stanowi to – w jego ocenie – niezbędnego i bezpośredniego czynnika wpływającego na poprawę atmosfery w oddziale.

Dyrektor ZK w Rzeszowie poinformował, że kierownictwo jednostki obecnie bada możliwości w zakresie zapewnienia superwizji funkcjonariuszom tworzącym zespół terapeutyczny. Jednocześnie podkreślił, że osoby pozbawione wolności mają zapewniony dostęp do psychoterapii indywidualnej, gdyż czworo funkcjonariuszy ukończyło szkolenie z zakresu psychoterapii, a dwóch kontynuuje kształcenie zmierzające do uzyskania certyfikatu psychoterapeuty.

Dyrektor ZK w Rzeszowie zaznaczył, że kierownictwo jednostki na bieżąco monituje sytuację w zakresie zapewnienia opieki psychiatrycznej sprawowanej wobec skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo, zapewniając w możliwie największej skali zaspokojenie potrzeb osadzonych. Ponadto, podejmowane będą działania na rzecz pozyskania etatu celem zatrudnienia terapeuty zajęciowego.