Prawo do ochrony zdrowia

Najczęściej osadzeni w rozmowach z przedstawicielami KMP wskazywali na:

opryskliwe zwracanie się przez personel medyczny do osadzonych (ZK: Rzeszów, Stargard Szczeciński), bagatelizowanie zgłaszanych dolegliwości (ZK: Oleśnica, Rzeszów), brak badania ciśnienia krwi tętniczej osób w starszym wieku (ZK Stargard Szczeciński), długie czas oczekiwania na wydanie lekarstw po wyczerpaniu się ich zapasów (ZK Stargard Szczeciński), zbywające traktowanie przez lekarzy oraz długie oczekiwanie na wizytę u specjalisty (ZK: Racibórz, Rzeszów). Ten ostatni zarzut dotyczący ZK Racibórz został potwierdzony przez pracowników KMP po przeprowadzeniu analizy dokumentacji

126 medycznej wybranych osadzonych.

W AŚ w Dzierżoniowie od kilku lat nie wyodrębnia się izb chorych. Pomieszczenia, które niegdyś pełniły funkcje izb chorych, są obecnie zaadaptowane na cele mieszkalne. W ocenie wizytujących zasiedlanie izb chorych odbiera osadzonym gwarancję właściwej opieki zdrowotnej, wynikającego z art. 102 pkt 1 k.k.w. Osadzony, który znajduje się w stanie kwalifikującym go do umieszczenia w izbie chorych, powinien być zakwaterowany w miejscu umożliwiającym szybki kontakt z lekarzem i w sposób oddzielający go od osób zdrowych.

W ZK w Grodkowie przedstawiciele KMP zostali poinformowani przez dyrektora Zakładu, że w więziennej służbie zdrowia występują braki kadrowe głównie w zakresie średniego personelu medycznego oraz lekarza okulisty i psychiatry. W zakresie braków kadrowych swoje uwagi zgłosił także Kierownik Ambulatorium w AŚ Dzierżoniów, który stwierdził, że w związku z narastającą ilością obowiązków biurowych związanych z leczeniem pomocne byłoby zatrudnienie sekretarki medycznej. Nadto, w ocenie pracowników Krajowego Mechanizmu Prewencji, duża liczba osadzonych w ZK Racibórz w stosunku do 1 psychiatry znacznie utrudnia prawidłowe sprawowanie opieki psychiatrycznej w jednostce.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że w opinii personelu medycznego ZK Czarne wskazane byłoby wyposażyć placówkę w zestawy reanimacyjne AED. W związku z powyższym przedstawiciele Mechanizmu zalecili rozważenie zakupu wskazanych zestawów.

Pracownicy Krajowego Mechanizmu Prewencji ustalili, iż badanie osadzonych w ZK Grodków oraz ZK Rzeszów odbywa się w obecności funkcjonariusza Służby Więziennej, który razem z lekarzem i pacjentem przebywa w gabinecie. Co więcej, jak wynika z ustaleń poczynionych przez przedstawicieli KMP w ZK Rzeszów, funkcjonariusze SW niewykonujący zawodu medycznego komentują zgłaszane lekarzom dolegliwości.

Wizytujący stoją na stanowisku, iż obecność funkcjonariusza niewykonującego zawodu medycznego w trakcie udzielania świadczeń zdrowotnych osadzonemu powinna mieć charakter wyjątkowy i znajdować zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy wymaga tego bezpieczeństwo osoby wykonującej świadczenie zdrowotne, na wyraźne polecenie personelu medycznego. Należy wskazać, że Europejski Komitet Zapobiegania Torturom również

127 wyraził swoje wątpliwości w tej kwestii. Uznał on, że niektóre sytuacje podczas badania lekarskiego wymagają zapewnienia bezpieczeństwa personelowi medycznemu. Jednakże nie ma usprawiedliwienia dla obecności funkcjonariuszy więziennych podczas badania. Ich obecność jest szkodliwa dla stworzenia właściwej relacji lekarz – pacjent i zazwyczaj niepotrzebna dla zapewnienia bezpieczeństwa. Powinny być zatem wymyślone alternatywne rozwiązania, które pogodziłyby konieczność zapewnienia bezpieczeństwa oraz poufności badań medycznych. Jedną z możliwości jest zainstalowanie systemu przyzywowego, z którego lekarz mógłby skorzystać przywołując służbę więzienną, za każdym razem, gdy znajdzie się w sytuacji zagrożenia. Należy podjąć kroki dla dostosowania praktyki odnośnie badań lekarskich więźniów do powyższych rozważań. W razie potrzeby należy stosownie zmienić prawo [(Zalecenie zawarte w raporcie CPT/(2011) 20 paragraf 123)].

Przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji zalecili zatem, aby przeprowadzanie badań lekarskich osób przebywających w więzieniu odbywało się poza zasięgiem słuchu i wzroku funkcjonariuszy służby więziennej, z wyjątkiem sytuacji, gdy lekarz sobie tego życzy.

Przedstawiciele Mechanizmu zalecili: zaprzestanie praktyki wykorzystywania cel izb chorych na potrzeby związane z zakwaterowaniem osób pozbawionych wolności, niewymagających leczenia (ZK: Stargard Szczeciński, Rzeszów, AŚ Dzierżoniów), przeprowadzanie profilaktycznych pomiarów ciśnienia tętniczego osadzonych w podeszłym wieku (ZK Stargard Szczeciński), przeprowadzanie badań lekarskich pod nieobecność funkcjonariusza niewykonującego zawodu medycznego (ZK: Rzeszów, Grodków), zakupienie sprzętu reanimacyjnego AED (ZK Czarne), zwiększenie etatu lub zatrudnienie drugiego psychiatry w celu skrócenia czasu oczekiwania przez osadzonych na badanie (ZK Racibórz).

Dyrektor ZK Racibórz poinformował, że w chwili obecnej brak jest możliwości zatrudnienia dodatkowego lekarza psychiatry, ani nie ma też możliwości zwiększenia etatu dotychczas zatrudnionemu. Natomiast dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w Katowicach oświadczył, iż nie dysponuje wolnymi etatami oraz środkami finansowymi, które mogłyby zostać przeznaczone na zwiększenie obsady etatowej psychiatrów w Zakładzie Karnym w Raciborzu. Zapowiedział jednocześnie, że służba kadrowa inspektoratu poczyni starania w celu uzyskania odpowiednich środków na ten cel od Centralnego Zarządu Służby Więziennej w Warszawie. Jeżeli uda się pozyskać środki finansowe, zostaną one

128 niezwłocznie przekazane do dyspozycji dyrektora Zakładu Karnego w Raciborzu.

Z kolei dyrektor ZK Czarne poinformował, że zostało złożone zamówienie na rok 2013 do CZSW w Warszawie na zakup defibrylatora – zestawu reanimacyjnego AED.

Dyrektor ZK w Grodkowie zapewnił, że udzielanie świadczeń medycznych skazanym odbywać się będzie poza zasięgiem słuchu i wzroku funkcjonariuszy doprowadzających, chyba że osoba wykonująca świadczenie medyczne zażąda obecności funkcjonariusza w trakcie realizacji wspomnianych świadczeń.

Dyrektor ZK w Rzeszowie poinformował, że w związku z koniecznością zapewnienia osadzonym określonej kodeksowo normy 3m² powierzchni mieszkalnej oraz ogólnego wysokiego poziomu zaludnienia jednostki sięgającego 100%, istnieje okresowo konieczność przebywania osadzonych w izbie chorych bez konkretnych wskazań medycznych. Dyrektor jednostki wyjaśnił, że zgodnie z treścią przepisu art. 115 § 7 k.k.w. funkcjonariusze są obecni podczas badania lekarskiego, natomiast na wniosek pracownika podmiotu leczniczego świadczenia medyczne może być udzielane skazanemu bez obecności funkcjonariusza niewykonującego zawodu medycznego.