Źródła utrzymania a aktywność ekonomiczna ludności

Na podstawie informacji zebranych w spisie dla każdej osoby w wieku 15 lat i więcej ustalono status na rynku pracy, tj. aktywność ekonomiczną. Przyjęte założenia i definicje (zgodne z międzynarodowymi zasadami statystyki pracy) pozwoliły na zaliczenie każdej z osób w tym wieku do kategorii aktywnych lub biernych zawodowo. Należy pamiętać, że aktywność ekonomiczną osób ustalono dla tygodnia poprzedzającego spis (aktywność bieżą-ca), natomiast źródła utrzymania dotyczyły całego roku (aktywność stała), w związku z czym źródła utrzymania mogą nie pokrywać się z ustalonym statusem aktywności ekonomicznej.

Dla przykładu osoba, która w badanym tygodniu wykonywała pracę, mogła utrzymywać się (w ciągu roku) ze źródeł innych niż praca lub pozostawać na utrzymaniu. Natomiast osoba zaliczona do zbiorowości biernych zawodowo, mogła jako główne źródło utrzymania w ciągu roku zadeklarować dochody z pracy, której w badanym tygodniu już nie wykonywała (np.

z powodu jej sezonowości, zwolnienia z pracy lub przejścia na emeryturę).

Ze względu na status na rynku pracy badane osoby dzielą się na aktywne zawodowo (pracujące i bezrobotne) oraz bierne zawodowo. Wyniki spisu pokazały, że w zbiorowości osób aktywnych zawodowo 90,3% stanowią pracujący, a 9,7% – bezrobotni.

Ludność w wieku 15 lat i więcej według aktywności ekonomicznej w 2011 r.

W 2011 r. w zbiorowości osób w wieku 15 lat i więcej zaliczonych do aktywnych za-wodowo odsetek posiadających własne źródło dochodów wyniósł 92,2%, przy czym wśród pracujących – 97,8%, a wśród bezrobotnych – 39,5%. W zbiorowości biernych zawodowo własne źródło utrzymania posiadało 70,7% osób.

Tabl. 7. Ludność w wieku 15 lat i więcej według aktywności ekonomicznej i głównego źródła utrzymania w 2011 r.

Wyszczególnienie Ogółem^a Aktywni zawodowo

Bierni zawodowo

pracujący bezrobotni

w tys. w % w tys. w % w tys. w % w tys. w %

O g ó ł e m^b... 4459,9 100,0 2224,5 100,0 239,6 100,0 1853,4 100,0 w tym:

Dochody z pracy ... 2193,4 49,2 2081,0 93,5 16,6 6,9 95,7 5,2 Najemnej ... 1763,6 39,5 1672,8 75,2 13,1 5,5 77,7 4,2

w sektorze publicznym... 634,3 14,2 600,7 27,0 2,3 0,9 31,3 1,7

w sektorze prywatnym ... 1129,3 25,3 1072,1 48,2 10,8 4,5 46,4 2,5

Na rachunek własny ... 429,8 9,6 408,2 18,4 3,6 1,5 18,0 1,0

poza rolnictwem^c... 247,6 5,6 234,9 10,6 2,4 1,0 10,3 0,6

w rolnictwie... 182,2 4,1 173,3 7,8 1,2 0,5 7,7 0,4

Niezarobkowe źródła... 1270,4 28,5 77,7 3,5 44,9 18,7 1147,8 61,9

Emerytury... 974,3 21,8 60,5 2,7 3,2 1,4 910,6 49,1 Renty ... 213,2 4,8 12,9 0,6 6,6 2,8 193,7 10,5

Zasiłek dla bezrobotnych.... 37,2 0,8 1,6 0,1 23,9 10,0 11,7 0,6

Świadczenia i zasiłki

prze-demerytalne... 9,5 0,2 0,9 0,0 0,6 0,3 8,0 0,4

Świadczenia pomocy

spo-łecznej ... 36,2 0,8 1,9 0,1 10,6 4,4 23,7 1,3 Pozostałe źródła osobno

niewymienione ... 112,5 2,5 13,5 0,6 32,7 13,6 66,4 3,6

Na utrzymaniu ... 727,2 16,3 41,7 1,9 144,7 60,4 540,8 29,2 a Nieustalony status na rynku pracy tylko w pozycji ogółem. b W dalszym podziale nie uwzględniono docho-dów z własności oraz nieustalonego źródła utrzymania. c Łącznie z dochodami z wynajmu.

Wśród osób aktywnych zawodowo 85,1% utrzymywało się z dochodów z pracy, 7,6%

pozostawało na utrzymaniu, a 5,0% ogólnej liczby aktywnych zawodowo utrzymywało się ze źródeł niezarobkowych. Osoby, które w badanym tygodniu posiadały pracę w zdecydowanej większości (93,5%) jako główne źródło utrzymania w ciągu roku wskazały dochody z pracy;

odsetek utrzymujących się głównie ze źródeł niezarobkowych wyniósł 3,5% (przy czym z emerytur – 2,7%), a odsetek utrzymywanych – 1,9%. Wśród osób bezrobotnych w badanym tygodniu najwięcej (60,4%) zadeklarowało pozostawanie na utrzymaniu, 18,7% jako podsta-wę dochodów w ciągu roku wskazało niezarobkowe źródła, a 6,9% – pracę. Warto zauważyć, że zasiłek dla bezrobotnych stanowił podstawę utrzymania tylko dla 10,0% osób zaliczonych do bezrobotnych.

W ogólnej liczbie osób biernych zawodowo najwięcej (61,9%) utrzymywało się ze źró-deł niezarobkowych (przy czym 49,1% z emerytury, a 10,5% z renty); 29,2% omawianej zbiorowości pozostawało na utrzymaniu, a 5,2% jako główne źródło dochodów w ciągu roku zadeklarowało pracę.

Poddając analizie główne źródło utrzymania osób i ich status na rynku pracy można za-obserwować różnice w zależności od płci.

Tabl. 8. Ludność w wieku 15 lat i więcej według płci, aktywności ekonomicznej oraz głównego źródła utrzymania w 2011 r.

Wyszczególnienie Ogółem^a Aktywni zawodowo

Bierni zawodowo

pracujący bezrobotni

w tys. w % w tys. w % w tys. w % w tys. w %

Mężczyźni^b... 2107,6 100,0 1177,2 100,0 134,6 100,0 728,6 100,0 w tym:

Dochody z pracy... 1167,2 55,4 1109,8 94,3 10,6 7,8 46,9 6,4 najemnej ... 893,9 42,4 848,6 72,1 8,3 6,1 37,0 5,1

na rachunek własny^c... 273,3 13,0 261,2 22,2 2,3 1,7 9,8 1,3

Niezarobkowe źródła... 486,4 23,1 37,6 3,2 23,6 17,5 425,3 58,4

emerytury ... 345,4 16,4 28,4 2,4 1,4 1,0 315,7 43,3 renty ... 100,8 4,8 7,3 0,6 3,1 2,3 90,4 12,4 pozostałe... 40,2 1,9 1,9 0,2 19,2 14,2 19,2 2,6 Pozostałe źródła osobno

niewymienione ... 57,8 2,7 6,6 0,6 20,3 15,1 30,9 4,2

Na utrzymaniu ... 321,4 15,2 17,3 1,5 79,8 59,2 224,3 30,8 Kobiety^b... 2352,3 100,0 1047,4 100,0 104,9 100,0 1124,8 100,0

w tym:

Dochody z pracy... 1026,2 43,6 971,3 92,7 6,1 5,8 48,8 4,3

najemnej ... 869,7 37,0 824,2 78,7 4,8 4,6 40,6 3,6

na rachunek własny^c... 156,5 6,7 147,0 14,0 1,3 1,2 8,2 0,7

Niezarobkowe źródła... 784,0 33,3 40,2 3,8 21,3 20,3 722,5 64,2

emerytury ... 628,8 26,7 32,1 3,1 1,9 1,8 594,9 52,9 renty ... 112,4 4,8 5,5 0,5 3,5 3,4 103,3 9,2 pozostałe... 42,7 1,8 2,5 0,2 15,9 15,2 24,3 2,2 Pozostałe źródła osobno

niewymienione ... 54,8 2,3 6,9 0,7 12,4 11,8 35,5 3,2

Na utrzymaniu ... 405,8 17,3 24,4 2,3 64,9 61,9 316,5 28,1 a Nieustalony status na rynku pracy tylko w pozycji ogółem. b W dalszym podziale nie uwzględniono docho-dów z własności oraz nieustalonego źródła utrzymania. c Łącznie z dochodami z wynajmu.

W zbiorowości osób aktywnych zawodowo odsetek posiadających własne źródło do-chodów był nieznacznie (o 0,3 p. proc.) wyższy dla mężczyzn, zaś wśród pozostających na utrzymaniu – dla kobiet (o 0,4 p. proc.). Nieco większe różnice w zależności od płci zaobser-wować można analizując zbiorowość aktywnych zawodowo w podziale na pracujących i bez-robotnych.

Wśród osób zaliczonych do pracujących własne źródło utrzymania posiadało 98,3%

mężczyzn i 97,4% kobiet. Niezależnie od płci w zdecydowanej większości były to dochody z pracy, przy czym praca najemna częściej stanowiła podstawę utrzymania dla kobiet (więcej o 6,6 p. proc.), a praca na rachunek własny – dla mężczyzn (więcej o 8,2 p. proc.).

W zbiorowości bezrobotnych własne źródło dochodów zadeklarowało 40,6% mężczyzn i 38,0% kobiet; przy czym źródła niezarobkowe za podstawę utrzymania w ciągu roku uznało 17,5% mężczyzn i 20,3% kobiet, a dochody z pracy (najczęściej była to praca najemna w sek-torze prywatnym) – odpowiednio 7,8% i 5,8%. Osoby uznane za bezrobotne najczęściej w badanym roku pozostawały na utrzymaniu; odsetek ten był o 2,7 p. proc. wyższy dla ko-biet.

Ponad 70% osób zaliczonych do biernych zawodowo posiadało własne źródło utrzyma-nia, przy czym kobiety nieco częściej niż mężczyźni (71,8% wobec 69,1%). Dla większości tych osób podstawą utrzymania w ciągu roku były dochody ze źródeł niezarobkowych – przede wszystkim emerytura (43,3% mężczyzn i 52,9% kobiet), a w dalszej kolejności renta (odpowiednio 12,4% i 9,2%). W omawianej zbiorowości odsetek utrzymywanych mężczyzn był wyższy o 2,7 p. proc. niż kobiet. Wśród osób nieaktywnych zawodowo relatywnie naj-mniej utrzymywało się z dochodów z pracy.

Wyniki spisu 2011 wskazują, że miejsce zamieszkania ma wpływ na indywidualne źró-dło dochodów oraz na status osoby na rynku pracy.

Tabl. 9. Ludność w wieku 15 lat i więcej według miejsca zamieszkania, aktywności ekonomicznej oraz głównego źródła utrzymania w 2011 r.

Wyszczególnienie Ogółem^a Aktywni zawodowo

Bierni zawodowo

pracujący bezrobotni

w tys. w % w tys. w % w tys. w % w tys. w %

Miasta^b... 2899,9 100,0 1449,4 100,0 155,2 100,0 1184,1 100,0 w tym:

Dochody z pracy... 1456,8 50,2 1374,2 94,8 11,7 7,6 70,9 6,0 najemnej ... 1255,6 43,3 1187,6 81,9 9,3 6,0 58,8 5,0

na rachunek własny^c... 201,2 6,9 186,6 12,9 2,5 1,6 12,1 1,0

Niezarobkowe źródła... 824,4 28,4 46,1 3,2 30,9 19,9 747,5 63,1

emerytury ... 644,3 22,2 39,3 2,7 2,9 1,9 602,1 50,8 renty ... 129,4 4,5 5,4 0,4 4,9 3,1 119,1 10,1 pozostałe... 50,7 1,7 1,4 0,1 23,1 14,9 26,2 2,2 Pozostałe źródła osobno

niewymienione ... 78,7 2,7 8,3 0,6 22,1 14,2 48,2 4,1

Na utrzymaniu ... 418,2 14,4 13,0 0,9 89,9 58,0 315,2 26,6 Wieś^b... 1560,0 100,0 775,1 100,0 84,4 100,0 669,3 100,0

w tym:

Dochody z pracy... 736,6 47,2 706,9 91,2 4,9 5,8 24,8 3,7

najemnej ... 507,9 32,6 485,2 62,6 3,8 4,5 18,9 2,8

na rachunek własny^c... 228,6 14,7 221,6 28,6 1,1 1,3 5,9 0,9

Niezarobkowe źródła... 445,9 28,6 31,6 4,1 14,0 16,6 400,3 59,8

emerytury ... 329,9 21,1 21,1 2,7 0,3 0,4 308,5 46,1 renty ... 83,8 5,4 7,5 1,0 1,7 2,1 74,6 11,1 pozostałe... 32,2 2,1 3,0 0,4 12,0 14,2 17,2 2,6 Pozostałe źródła osobno

niewymienione ... 33,9 2,2 5,2 0,7 10,6 12,5 18,1 2,7

Na utrzymaniu ... 309,1 19,8 28,8 3,7 54,8 64,9 225,6 33,7 a Nieustalony status na rynku pracy tylko w pozycji ogółem. b W dalszym podziale nie uwzględniono docho-dów z własności oraz nieustalonego źródła utrzymania. c Łącznie z dochodami z wynajmu.

Wśród aktywnych zawodowo odsetek osób posiadających własne źródło utrzymania był wyższy w miastach niż na wsi (93,2% wobec 90,2%).

W subpopulacji posiadających pracę mieszkańców miast własne źródło dochodów za-deklarowało 98,7% osób, a na wsi – mniej o 2,5 p. proc. Najwięcej osób pracujących,

nieza-leżnie od miejsca zamieszkania, utrzymywało się z dochodów z pracy najemnej, przy czym odsetek ten był o 19,3 p. proc. wyższy w miastach. Na wsi natomiast wyższy niż w miastach (o 15,7 p. proc.) był odsetek utrzymujących się z pracy na rachunek własny. Pracujący miesz-kańcy miast rzadziej niż mieszmiesz-kańcy wsi wskazywali dochody z niezarobkowych źródeł jako podstawę utrzymania w ciągu roku (3,2% wobec 4,1%) oraz rzadziej pozostawali na utrzy-maniu (0,9% wobec 3,7%).

W zbiorowości bezrobotnych w miastach własne źródło utrzymania posiadało 41,9%

osób, na obszarach wiejskich – 35,0%. Najczęściej były to dochody ze źródeł niezarobko-wych, rzadziej – dochody z pracy. Zarówno odsetek osób utrzymujących się ze źródeł nieza-robkowych, jak i z dochodów z pracy był wyższy w miastach niż na wsi – odpowiednio o 3,3 i o 1,8 p. proc. Natomiast na obszarach wiejskich relatywnie więcej (o 6,9 p. proc.) było osób pozostających na utrzymaniu.

Spośród osób biernych zawodowo własne źródło utrzymania częściej deklarowali mieszkańcy miast niż wsi (73,2% wobec 66,3%). Jak wspomniano wcześniej, osoby nieak-tywne na rynku pracy najczęściej utrzymywały się z emerytur, a w następnej kolejności z rent. Emeryturę jako główne źródło utrzymania w ciągu roku częściej wskazywali bierni zawodowo w miastach niż na wsi (50,8% wobec 46,1%), a rentę – nieco częściej na wsi (11,1% wobec 10,0%). W miastach na utrzymaniu pozostawała co czwarta osoba bierna za-wodowo, na obszarach wiejskich – co trzecia.