UWAGI METODYCZNE
IV. GOSPODARSTWA DOMOWE Z OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI 1. Liczba i wielkość gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi
3. Gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi według składu pokoleniowego członków gospodarstwa w latach 2002 i 2011
Charakterystykę gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi uzupełni anali-za składu pokoleniowego osób tworzących tego typu gospodarstwa.
Zastosowano podział na trzy grupy wiekowe:
1) osoby młode, w wieku 0–29 lat, 2) osoby w wieku średnim, tj. 30–59 lat,
3) osoby w wieku starszym, w wieku 60 lat i więcej.
Zaletą tego grupowania jest prosty podział wyodrębniający trzy podstawowe zbiorowo-ści, które można łączyć ze sobą w zależności od tego, w jakim wieku są osoby w gospodar-stwie domowym.
– 296,1 tys. (tj. 68,9%) to gospodarstwa ludności miejskiej. Gospodarstwa tworzone wyłącz-nie przez osoby wyłącz-niepełnosprawne w miastach to przede wszystkim gospodarstwa jednooso-bowe – 76,3% oraz dwuosojednooso-bowe – 22,2%. Pozostałe gospodarstwa tego typu to gospodarstwa trzyosobowe – 1,4% oraz czteroosobowe – 0,1%. Przeciętna liczba osób w omawianych go-spodarstwach wynosiła 1,25.
Tabl. 3 (43). Gospodarstwa domowe według liczby osób oraz występowania niepełnosprawności według miejsca zamieszkania w 2011 r.
Wyszczególnienie Ogółem w tys.
Gospodarstwa domowe według ogólnej liczby osób Prze-ciętna Miasta... 1385,9 30,9 28,3 19,9 13,8 7,1 2,42
Bez osób niepełnosprawnych.. 1089,8 31,8 26,8 20,3 14,6 6,5 2,41
Z osobami niepełnosprawnymi 296,1 27,6 33,6 18,3 11,2 9,3 2,48
wyłącznie z osobami
niepeł-nosprawnymi ... 107,2 76,3 22,2 1,4 0,1 0,0 1,25
przynajmniej jedna osoba
jest niepełnosprawna... 188,9 — 40,1 27,9 17,5 14,5 3,17
Wieś... 557,3 18,5 20,2 17,5 18,9 25,0 3,37
Bez osób niepełnosprawnych.. 423,7 19,2 19,0 17,8 20,2 23,9 3,33
Z osobami niepełnosprawnymi 133,5 16,1 24,0 16,6 14,8 28,5 3,49
wyłącznie z osobami
niepeł-nosprawnymi ... 31,4 68,6 28,2 3,0 0,2 0,1 1,35
przynajmniej jedna osoba
jest niepełnosprawna... 102,1 — 22,7 20,7 19,3 37,3 4,15
W miastach liczba gospodarstw z przynajmniej jedną osobą niepełnosprawną wynosiła 188,9 tys. Struktura gospodarstw domowych z przynajmniej jedną osobą niepełnosprawną różni się znacząco od wcześniej prezentowanej struktury gospodarstw, w których wszystkie osoby były niepełnosprawne. Najwyższy odsetek stanowiły gospodarstwa dwuosobowe (40,1%) oraz trzyosobowe (27,9%). Stosunkowo często osoby niepełnosprawne wchodziły w skład gospodarstw czteroosobowych (17,5%), a najrzadziej były członkami gospodarstw pięcioosobowych lub większych (14,5%). Przeciętna liczba osób w gospodarstwach z oma-wianej zbiorowości wynosiła 3,17.
Wśród ogółu gospodarstw domowych bez osób niepełnosprawnych w miastach 58,6%
stanowiły łącznie gospodarstwa małe – jedno i dwuosobowe. Znacznie mniejszy był łączny udział gospodarstw trzy i czteroosobowych – 34,9%. Tylko 6,5% stanowiły gospodarstwa pięcioosobowe i większe. Przeciętna liczba osób w gospodarstwach tego typu wynosiła 2,41.
Na wsi wyodrębniono 133,5 tys. gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawny-mi, które stanowiły 24,0% ogółu zbiorowości gospodarstw tam zamieszkujących. Liczba go-spodarstw, w skład których wchodziły wyłącznie osoby niepełnosprawne wynosiła 31,4 tys.
Chociaż w strukturze tego typu gospodarstw największy odsetek stanowiły gospodarstwa jed-noosobowe, to ich udział był mniejszy (68,6%) niż w miastach (76,3%). Większe niż w mia-stach były natomiast odsetki gospodarstw wieloosobowych. Gospodarstwa dwuosobowe sta-nowiły 28,2% (w miastach 22,2%). Należy zwrócić uwagę, że gospodarstwa trzy i więcej osobowe stanowiły łącznie 3,3% – co oznacza ponad dwukrotnie większy udział niż w mia-stach (1,5%). Przeciętna liczba osób w gospodarstwach tego typu wynosiła 1,35.
W 2011 r. na wsi było 102,1 tys. gospodarstw, w których skład oprócz osób sprawnych wchodziły osoby niepełnosprawne. Struktura tego typu gospodarstw różni się znacząco w porównaniu ze strukturą gospodarstw w miastach. Gospodarstwa dwu i trzyosobowe sta-nowiły 43,4%, podczas gdy w miastach aż 68,0%, natomiast gospodarstwa cztero i więcej osobowe – 56,6% (w miastach 32,0%). Przeciętna liczba osób w tego typu gospodarstwach wynosiła 4,15.
Struktura gospodarstw domowych, w skład których wchodzą wyłącznie osoby sprawne na wsi wyraźnie różni się od analogicznej grupy zamieszkałej w miastach. Gospodarstwa tego typu są przeciętnie większe (3,33) niż w miastach (2,41). Należy zwrócić uwagę, że najwięk-szy udział wśród nich miały gospodarstwa największe, liczące pięć lub więcej osób, które stanowiły 23,9% (w miastach zaledwie 6,5%). Z kolei na wsi, znacznie mniej było gospo-darstw najmniejszych – jedno i dwuosobowych – łącznie 38,2%, które w miastach stanowiły 58,6%.
3. Gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi według składu pokoleniowego członków gospodarstwa w latach 2002 i 2011
Charakterystykę gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi uzupełni anali-za składu pokoleniowego osób tworzących tego typu gospodarstwa.
Zastosowano podział na trzy grupy wiekowe:
1) osoby młode, w wieku 0–29 lat, 2) osoby w wieku średnim, tj. 30–59 lat,
3) osoby w wieku starszym, w wieku 60 lat i więcej.
Zaletą tego grupowania jest prosty podział wyodrębniający trzy podstawowe zbiorowo-ści, które można łączyć ze sobą w zależności od tego, w jakim wieku są osoby w gospodar-stwie domowym.
Wyniki spisu z 2011 r., w porównaniu z 2002 r., wykazały istotne zmiany w strukturach gospodarstw domowych rozpatrywanych ze względu na grupy wieku ludności oraz typ go-spodarstw.
Tabl. 4 (44). Gospodarstwa domowe według grup pokoleniowych oraz występowania niepełnosprawności w latach 2002 i 2011
Wyszczególnienie
Ogó-łema w tys.
W gospodarstwie domowym znajdują się osoby
łącznie
Bez osób niepełnosprawnych.. 1444,6 11,9 17,8 17,3 41,4 1,4 5,4 4,8
Z osobami niepełnosprawnymi 473,8 1,0 12,1 32,1 26,3 2,7 14,5 11,3
2011
O g ó ł e m... 1943,2 7,5 16,9 20,8 34,2 1,7 9,3 9,6
Bez osób niepełnosprawnych.. 1513,6 9,4 18,5 17,2 38,0 1,5 7,3 8,1
Z osobami niepełnosprawnymi 429,6 0,8 11,0 33,4 20,9 2,4 16,5 15,0
a W 2002 r. bez osób o w nieustalonym wieku.
Z przedstawionych danych wynika, że gospodarstwa domowe z osobami niepełno-sprawnymi to głównie gospodarstwa osób starszych. W 2011 r. 33,4% stanowiły gospodar-stwa, w skład których wchodziły wyłącznie osoby po 60 roku życia (w 2002 r. – 32,1%). Na-stępnymi pod względem częstości występowania są gospodarstwa składające się z osób mło-dych i w średnim wieku, tzn. rodziców i dzieci – 20,9% (w 2002 r. – 26,3%). Stosunkowo wysoki odsetek (11,0%) stanowiły gospodarstwa, których członkami były osoby w wieku średnim (w poprzednim spisie – 12,1%). Udział gospodarstw wielopokoleniowych, w skład których wchodziły osoby starsze wynosił łącznie 33,9% (w tym 15,0% trzypokoleniowe).
Natomiast w 2002 r. odsetek ten był niższy i wynosił 28,5% (w tym trzypokoleniowe 11,3%).
Wśród analizowanej zbiorowości najrzadziej występowały gospodarstwa tworzone wyłącznie przez osoby młode – 0,8% (w 2002 r. – 1,0%).
Inna była sytuacja gospodarstw domowych bez osób niepełnosprawnych. Zarówno w 2011 r., jak i w 2002 r., największy udział miały gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku. Należy jednak zwrócić uwagę, że udział tej największej grupy gospodarstw zmniejszył się w analizowanym okresie z 41,4% do 38,0%. Zmniejszył się również w porównaniu z 2002 r. odsetek gospodarstw domowych tworzonych wyłącznie przez osoby młode (z 11,9%
do 9,4%) i gospodarstw osób starszych (z 17,3% do 17,2%). Obserwowany jest natomiast
wzrost udziału gospodarstw tworzonych wyłącznie przez osoby w średnim wieku z 17,8% do 18,5%.
Struktura gospodarstw domowych rozpatrywana według grup wieku jest zróżnicowana w zależności od tego, czy są to gospodarstwa, w skład których wchodzą wyłącznie osoby nie-pełnosprawne, czy też obok tych osób znajdują się również osoby sprawne. Istotne znaczenie ma w tym przypadku miejsce zamieszkania.
Tabl. 5 (45). Gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi według pokoleniowych grup wieku i miejsca zamieszkania w 2011 r.
Wyszczególnienie
Ogó-w tys.łem
W gospodarstwie domowym znajdują się osoby
łącznie Miasta... 1385,9 9,0 18,9 22,1 32,9 1,7 8,9 6,5
Bez osób niepełnosprawnych.. 1089,8 11,2 20,7 17,8 36,5 1,5 6,8 5,3
Z osobami niepełnosprawnymi 296,1 0,9 12,1 37,7 19,6 2,5 16,3 10,8
wyłącznie z osobami
niepeł-nosprawnymi ... 107,2 0,9 18,2 74,1 0,5 0,3 5,8 0,1
przynajmniej jedna osoba
jest niepełnosprawna... 188,9 0,9 8,6 17,1 30,5 3,8 22,3 16,8
Wieś... 557,3 3,8 11,9 17,5 37,3 1,6 10,5 17,4
Bez osób niepełnosprawnych.. 423,7 4,9 12,9 15,5 41,6 1,5 8,5 15,2
Z osobami niepełnosprawnymi 133,5 0,5 8,6 23,8 23,6 2,1 16,9 24,5
wyłącznie z osobami
niepeł-nosprawnymi ... 31,4 0,4 19,3 71,0 0,6 0,2 8,4 0,2
przynajmniej jedna osoba
jest niepełnosprawna... 102,1 0,5 5,3 9,3 30,7 2,7 19,6 31,9
W miastach wśród ogółu gospodarstw tworzonych wyłącznie przez osoby niepełno-sprawne aż 74,1% stanowiły gospodarstwa domowe osób starszych. Gospodarstwa składające się wyłącznie z osób w średnim wieku stanowiły 18,2%, natomiast zaledwie 0,9% stanowiły gospodarstwa osób młodych, a 0,5% – gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku. Po-zostałe gospodarstwa z omawianej grupy, w skład których wchodziły również osoby starsze to gospodarstwa wielopokoleniowe. Stanowiły one łącznie 6,2% (w tym 5,8% dwupokole-niowe składające się z osób w średnim i starszym wieku). Gospodarstwa trzypokoledwupokole-niowe stanowiły wśród nich zaledwie 0,1%.
Bardziej zróżnicowana jest struktura gospodarstw domowych w miastach, których członkami były oprócz osób niepełnosprawnych również osoby sprawne. Gospodarstwa tego
Wyniki spisu z 2011 r., w porównaniu z 2002 r., wykazały istotne zmiany w strukturach gospodarstw domowych rozpatrywanych ze względu na grupy wieku ludności oraz typ go-spodarstw.
Tabl. 4 (44). Gospodarstwa domowe według grup pokoleniowych oraz występowania niepełnosprawności w latach 2002 i 2011
Wyszczególnienie
Ogó-łema w tys.
W gospodarstwie domowym znajdują się osoby
łącznie
Bez osób niepełnosprawnych.. 1444,6 11,9 17,8 17,3 41,4 1,4 5,4 4,8
Z osobami niepełnosprawnymi 473,8 1,0 12,1 32,1 26,3 2,7 14,5 11,3
2011
O g ó ł e m... 1943,2 7,5 16,9 20,8 34,2 1,7 9,3 9,6
Bez osób niepełnosprawnych.. 1513,6 9,4 18,5 17,2 38,0 1,5 7,3 8,1
Z osobami niepełnosprawnymi 429,6 0,8 11,0 33,4 20,9 2,4 16,5 15,0
a W 2002 r. bez osób o w nieustalonym wieku.
Z przedstawionych danych wynika, że gospodarstwa domowe z osobami niepełno-sprawnymi to głównie gospodarstwa osób starszych. W 2011 r. 33,4% stanowiły gospodar-stwa, w skład których wchodziły wyłącznie osoby po 60 roku życia (w 2002 r. – 32,1%). Na-stępnymi pod względem częstości występowania są gospodarstwa składające się z osób mło-dych i w średnim wieku, tzn. rodziców i dzieci – 20,9% (w 2002 r. – 26,3%). Stosunkowo wysoki odsetek (11,0%) stanowiły gospodarstwa, których członkami były osoby w wieku średnim (w poprzednim spisie – 12,1%). Udział gospodarstw wielopokoleniowych, w skład których wchodziły osoby starsze wynosił łącznie 33,9% (w tym 15,0% trzypokoleniowe).
Natomiast w 2002 r. odsetek ten był niższy i wynosił 28,5% (w tym trzypokoleniowe 11,3%).
Wśród analizowanej zbiorowości najrzadziej występowały gospodarstwa tworzone wyłącznie przez osoby młode – 0,8% (w 2002 r. – 1,0%).
Inna była sytuacja gospodarstw domowych bez osób niepełnosprawnych. Zarówno w 2011 r., jak i w 2002 r., największy udział miały gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku. Należy jednak zwrócić uwagę, że udział tej największej grupy gospodarstw zmniejszył się w analizowanym okresie z 41,4% do 38,0%. Zmniejszył się również w porównaniu z 2002 r. odsetek gospodarstw domowych tworzonych wyłącznie przez osoby młode (z 11,9%
do 9,4%) i gospodarstw osób starszych (z 17,3% do 17,2%). Obserwowany jest natomiast
wzrost udziału gospodarstw tworzonych wyłącznie przez osoby w średnim wieku z 17,8% do 18,5%.
Struktura gospodarstw domowych rozpatrywana według grup wieku jest zróżnicowana w zależności od tego, czy są to gospodarstwa, w skład których wchodzą wyłącznie osoby nie-pełnosprawne, czy też obok tych osób znajdują się również osoby sprawne. Istotne znaczenie ma w tym przypadku miejsce zamieszkania.
Tabl. 5 (45). Gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi według pokoleniowych grup wieku i miejsca zamieszkania w 2011 r.
Wyszczególnienie
Ogó-w tys.łem
W gospodarstwie domowym znajdują się osoby
łącznie Miasta... 1385,9 9,0 18,9 22,1 32,9 1,7 8,9 6,5
Bez osób niepełnosprawnych.. 1089,8 11,2 20,7 17,8 36,5 1,5 6,8 5,3
Z osobami niepełnosprawnymi 296,1 0,9 12,1 37,7 19,6 2,5 16,3 10,8
wyłącznie z osobami
niepeł-nosprawnymi ... 107,2 0,9 18,2 74,1 0,5 0,3 5,8 0,1
przynajmniej jedna osoba
jest niepełnosprawna... 188,9 0,9 8,6 17,1 30,5 3,8 22,3 16,8
Wieś... 557,3 3,8 11,9 17,5 37,3 1,6 10,5 17,4
Bez osób niepełnosprawnych.. 423,7 4,9 12,9 15,5 41,6 1,5 8,5 15,2
Z osobami niepełnosprawnymi 133,5 0,5 8,6 23,8 23,6 2,1 16,9 24,5
wyłącznie z osobami
niepeł-nosprawnymi ... 31,4 0,4 19,3 71,0 0,6 0,2 8,4 0,2
przynajmniej jedna osoba
jest niepełnosprawna... 102,1 0,5 5,3 9,3 30,7 2,7 19,6 31,9
W miastach wśród ogółu gospodarstw tworzonych wyłącznie przez osoby niepełno-sprawne aż 74,1% stanowiły gospodarstwa domowe osób starszych. Gospodarstwa składające się wyłącznie z osób w średnim wieku stanowiły 18,2%, natomiast zaledwie 0,9% stanowiły gospodarstwa osób młodych, a 0,5% – gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku. Po-zostałe gospodarstwa z omawianej grupy, w skład których wchodziły również osoby starsze to gospodarstwa wielopokoleniowe. Stanowiły one łącznie 6,2% (w tym 5,8% dwupokole-niowe składające się z osób w średnim i starszym wieku). Gospodarstwa trzypokoledwupokole-niowe stanowiły wśród nich zaledwie 0,1%.
Bardziej zróżnicowana jest struktura gospodarstw domowych w miastach, których członkami były oprócz osób niepełnosprawnych również osoby sprawne. Gospodarstwa tego
typu składały się najczęściej z osób młodych i w średnim wieku, tzn. rodziców i dzieci (30,5%), następnie z osób starszych (17,1%) oraz w średnim wieku (8,6%). Najmniej (0,9%) było gospodarstw, w skład których wchodziły wyłącznie osoby młode. Należy tu dodać, że w tej grupie mogli się znaleźć zarówno młodzi rodzice jak i ich dzieci. Gospodarstwa wielo-pokoleniowe, z omawianej grupy, w skład których wchodziły również osoby starsze stanowi-ły łącznie 42,9% – z tego 22,3% to gospodarstwa osób w wieku średnim i starszym. Zwraca uwagę wysoki odsetek gospodarstw trzypokoleniowych (16,8%) składających się zarówno z rodziców, dzieci i dziadków, wśród których były również osoby niepełnosprawne.
Gospodarstwa bez osób niepełnosprawnych w miastach charakteryzowały się inną strukturą. Gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku stanowiły 36,5%, osób wyłącznie w średnim wieku – 20,7%, gospodarstwa osób starszych – 17,8%, a gospodarstwa składające się wyłącznie z osób młodych – 11,2%. Znacznie rzadziej niż gospodarstwa z osobami nie-pełnosprawnymi (szczególnie w grupie, w której były zarówno osoby niepełnosprawne, jak i sprawne), gospodarstwa te były wielopokoleniowe – stanowiły łącznie 13,6% (w tym 5,3%
trzypokoleniowe).
Struktura gospodarstw domowych na wsi, w skład których wchodziły wyłącznie osoby niepełnosprawne była zbliżona do wcześniej przedstawianej struktury w miastach. Domino-wały gospodarstwa osób starszych – 71,0%, gospodarstwa osób w średnim wieku stanowiły 19,3%, gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku – 0,6%, a osób wyłącznie młodych – 0,4%. Gospodarstwa wielopokoleniowe, w skład których wchodziły osoby starsze stanowiły łącznie 8,8% (w tym 8,4% to gospodarstwa osób w średnim wieku z osobami starszymi, a po 0,2% – gospodarstwa osób młodych z osobami starszymi i gospodarstwa trzypokoleniowe).
Gospodarstwa na wsi, w których występują zarówno osoby niepełnosprawne, jak i sprawne, składały się najczęściej z osób młodych i w średnim wieku – 30,7%. Mniejszy niż w miastach był udział gospodarstw składających się wyłącznie z osób starszych (9,3%) i w średnim wieku (5,3%), a także z osób młodych (0,5%). Warto podkreślić, że przeszło po-łowa (54,2%) gospodarstw z przynajmniej jedną osobą niepełnosprawną na wsi to gospodar-stwa wielopokoleniowe, wśród których aż 31,9% stanowiły gospodargospodar-stwa trzypokoleniowe.
Gospodarstwa bez osób niepełnosprawnych na wsi najczęściej były tworzone przez osoby młode z osobami w średnim wieku (41,6%). Udział gospodarstw, w skład których wchodziły wyłącznie osoby w średnim wieku wynosił 12,9%, osoby w starszym wieku – 15,5%, a osoby wyłącznie młode – 4,9%. Gospodarstwa wielopokoleniowe bez osób niepeł-nosprawnych stanowiły łącznie 25,2%, wśród których dominowały gospodarstwa trzypokole-niowe – 15,2%.
4. Gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi według głównego