UWAGI METODYCZNE
I. ŹRÓDŁA UTRZYMANIA LUDNOŚCI
5. Źródła utrzymania a poziom wykształcenia ludności
Zmiany w latach 2002–2011
Porównanie wyników dwóch ostatnich spisów wskazuje na dynamiczne zmiany w po-ziomie wykształcenia ludności. Liczba osób w wieku 15 lat i więcej posiadających wykształ-cenie co najmniej średnie wzrosła w latach 2002–2011 o 498,6 tys. (o 23,6%), a ich udział w ogólnej liczbie ludności w tym wieku zwiększył się o 8,8 p. proc., przy czym w przypadku osób z wykształceniem wyższym wzrost wyniósł odpowiednio 472,3 tys. (78,2%), a odsetek był wyższy o 9,9 p. proc. Ponieważ istnieje zależność między wykształceniem osób a indywi-dualnym źródłem dochodów, to wspomniane zmiany wpływają na strukturę ludności według źródeł utrzymania.
Tabl. 5. Ludność w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia i głównego źródła utrzymania w latach 2002 i 2011
Wyszczególnienie Ogółem
w tys.
Ludność – w % ogółem – z wykształceniem
wyższym średnim i
policeal-nym
zasadni-czym
zawodo-wym
podsta-wowym ukończo-i gukończo-imna-nym zjalnym
podsta-wowym nieukoń-czonym i bez
wykształ-cenia szkolnego
O g ó ł e ma... 2002 4244,8 14,2 35,6 18,6 25,3 3,1
2011 4459,9 24,1 34,5 17,1 19,8 1,1
w tym:
Dochody z pracy... 2002 1844,5 23,3 42,4 23,6 10,3 0,2
2011 2193,4 36,9 37,3 19,6 6,1 0,1
Niezarobkowe i pozo-stałe źródła osobno
niewymienione ... 2002 1347,3 9,2 29,1 14,6 38,4 8,3
2011 1382,9 13,4 33,6 17,3 32,3 3,4
Na utrzymaniu ... 2002 953,6 4,8 33,8 16,2 38,2 1,5
2011 727,2 10,9 34,3 12,8 41,7 0,4
a W dalszym podziale nie uwzględniono dochodów z własności oraz nieustalonego źródła utrzymania.
W 2011 r. wśród utrzymujących się głównie z dochodów z pracy odsetek osób z wy-kształceniem co najmniej średnim wyniósł 74,2%, tj. wzrósł w ciągu 9 lat o 8,4 p. proc. Naj-większe zmiany dotyczą osób z wykształceniem wyższym – ich udział w ogólnej liczbie utrzymujących się z pracy zwiększył się w porównaniu z 2002 r. (o 13,6 p. proc.), podczas gdy odsetek osób w każdej z grup osób o niższym poziomie wykształcenia – zmniejszył się.
Najbardziej w zbiorowości osób z wykształceniem średnim i policealnym (o 5,1 p. proc.), mniej – z podstawowym ukończonym i gimnazjalnym oraz zasadniczym zawodowym (odpo-wiednio o 4,2 i o 4,0 p. proc.).
W grupie osób w wieku 15 lat i więcej utrzymujących się głównie z niezarobkowych i pozostałych źródeł osobno niewymienionych odsetek posiadających wykształcenie co naj-mniej średnie wyniósł 47,0%, tj. więcej o 8,7 p. proc. niż w 2002 r. Największy wzrost odno-towano w przypadku osób z wykształceniem średnim i policealnym (o 4,5 p. proc.), a naj-większy spadek – z podstawowym ukończonym i gimnazjalnym (o 6,1 p. proc.); spadek wy-stąpił ponadto dla ludności bez wykształcenia szkolnego (o 4,9 p. proc.).
W 2011 r. w zbiorowości pozostających na utrzymaniu udział osób legitymujących się wykształceniem co najmniej średnim ukształtował się na poziomie 45,2%, przy czym posia-dających dyplom wyższej uczelni – 10,9%. W porównaniu z wynikami spisu z 2002 r. wśród utrzymywanych najbardziej zwiększył się odsetek osób posiadających wykształcenie wyższe (o 6,1 p. proc.), natomiast spadek dotyczył udziału osób z wykształceniem zasadniczym za-wodowym (o 3,4 p. proc.) i bez wykształcenia szkolnego (o 1,1 p. proc.).
Wyniki spisu pokazały, że w grupie ludności posiadającej wykształcenie wyższe domi-nują osoby, które jako główne źródło dochodów zadeklarowały pracę; w 2011 r. praca był głównym źródłem utrzymania dla 75,2% osób z wykształceniem wyższym. Także osoby z wykształceniem średnim i policealnym oraz zasadniczym zawodowym w większości utrzy-mywały się z pracy (odpowiednio 53,3% oraz 56,2%). Natomiast wśród pozostałych osób najwięcej było takich, dla których podstawę utrzymania stanowiły źródła niezarobkowe.
Z dochodów uzyskiwanych ze źródeł niezarobkowych utrzymywało się 50,4% ludności po-siadającej wykształcenie podstawowe ukończone i gimnazjalne oraz 91,7% osób bez wy-kształcenia szkolnego.
Ludność w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia i głównego źródła utrzymania
Wyraźne różnice w strukturach według poziomu wykształcenia osób można stwierdzić także poddając bardziej szczegółowej analizie indywidualne źródło utrzymania, jakim jest praca w podziale na sektory własności i działy gospodarki oraz niezarobkowe źródła według rodzaju.
Tabl. 6. Ludność w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia i głównego źródła utrzymania w 2011 r.
Wyszczególnienie Ogółem
w tys.
Ludność – w % ogółem – z wykształceniem
wyższym średnim i
policeal-nym
zasadni-czym
zawodo-wym
podsta-wowym ukończo-i gukończo-imna-nym zjalnym
podsta-wowym nieukoń-czonym i bez
wykształ-cenia szkolnego O g ó ł e ma... 4459,9 24,1 34,5 17,1 19,8 1,1
w tym:
Dochody z pracy ... 2193,4 36,9 37,3 19,6 6,1 0,1
Najemnej ... 1763,6 39,8 37,4 17,5 5,2 0,0
w sektorze publicznym... 634,3 51,7 33,7 11,3 3,3 0,0
w sektorze prywatnym ... 1129,3 33,2 39,4 21,0 6,3 0,1
Na rachunek własny ... 429,8 24,8 37,1 27,9 10,0 0,2
poza rolnictwemb... 247,6 39,4 42,6 15,1 2,9 0,1
w rolnictwie... 182,2 5,1 29,8 45,2 19,7 0,3
Niezarobkowe źródła... 1270,4 12,8 32,9 17,1 33,6 3,6
Emerytury... 974,3 14,8 33,3 13,6 34,6 3,7
Renty ... 213,2 5,3 31,0 27,3 32,3 4,1
Zasiłek dla bezrobotnych... 37,2 12,6 39,0 32,9 15,4 0,1
Świadczenia i zasiłki
przede-merytalne... 9,5 3,0 39,2 41,6 15,9 0,3
Świadczenia pomocy
społecz-nej... 36,2 4,9 25,5 30,1 37,4 2,2 Pozostałe źródła osobno
niewymienione ... 112,5 20,5 42,3 19,4 17,0 0,7
Na utrzymaniu ... 727,2 10,9 34,3 12,8 41,7 0,4
a W dalszym podziale nie uwzględniono dochodów z własności oraz nieustalonego źródła utrzymania.
b Łącznie z dochodami z wynajmu.
Jak już wspomniano wcześniej, w 2011 r. wśród osób w wieku 15 lat i więcej deklaru-jących dochody z pracy jako główne źródło utrzymania prawie 3/4 posiadało wykształcenie co najmniej średnie. Dla utrzymujących się głównie z pracy najemnej odsetek ten wyniósł 77,2%, a dla utrzymujących się z pracy na rachunek własny – 62,0%. W grupie osób, dla
któ-rych głównym źródłem dochodów była praca najemna lepiej wykształceni byli pracujący w sektorze publicznym – ponad połowa z nich posiadała wykształcenie wyższe, podczas gdy w sektorze prywatnym – tylko 1/3 legitymowała się dyplomem wyższej uczelni. W zbiorowo-ści utrzymujących się głównie z pracy na rachunek własny lepiej wykształceni byli utrzymu-jący się z pracy poza rolnictwem – odsetek posiadautrzymu-jących wykształcenie wyższe wyniósł 39,4%; najwięcej (42,6%) było osób z wykształceniem średnim i policealnym. Wśród pracu-jących na rachunek własny w rolnictwie wykształcenie wyższe odnotowano dla 5,1% osób, zaś najliczniejszą grupę stanowili posiadający wykształcenie zasadnicze zawodowe (45,2%).
Wśród ogółu osób w wieku 15 lat i więcej utrzymujących się głównie z niezarobko-wych źródeł dochodów odsetek posiadających wykształcenie co najmniej średnie wyniósł 45,7%; wyższy niż w grupie ogółem był dla utrzymujących się z zasiłku dla bezrobotnych (o 5,9 p. proc.) i z emerytury (o 2,4 p. proc.). Niższy natomiast wystąpił w przypadku świad-czeń pomocy społecznej (o 15,4 p. proc.), rent (o 9,3 p. proc.) oraz świadświad-czeń i zasiłków przedemerytalnych (o 3,5 p. proc.).
W zbiorowości osób, dla których podstawowym źródłem dochodów w badanym okresie była emerytura najliczniejsze były grupy osób z wykształceniem gimnazjalnym i podstawo-wym ukończonym (34,6%) oraz ze średnim i policealnym (33,3%). Wśród utrzymujących się głównie z rent także najwięcej było osób o najniższym poziomie wykształcenia (32,3%).
Z zasiłku dla bezrobotnych najczęściej utrzymywały się osoby z wykształceniem średnim i policealnym (ich odsetek wyniósł 39,0%), ze świadczeń i zasiłków przedemerytalnych – osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (41,6%), a ze świadczeń pomocy społecz-nej – z gimnazjalnym i podstawowym ukończonym (37,4%).