Absorpcja wiedzy w regionie Stuttgart

Zdolność absorpcyjna wiedzy, szczególnie wśród MŚP w Niemczech, a szczególnie w regio-nie Stuttgart, jest dobrze rozwinięta ze względu na bazę ekonomiczną opartą na tradycyjnej technologii i na wysoki udział wszystkich przedsiębiorstw (ponad 70%) zaangaŜowanych w działalność innowacyjną. Prawie 30 000 firm sektora MŚP prowadzi w sposób ciągły swo-je własne prace badawczo-rozwojowe. Istotną rolę w poprawianiu uczestnictwa MŚP w ba-daniach odgrywa Niemiecka Federacja Stowarzyszeń Badawczych Otto von Guericke (AiF). Jest ona zorganizowana przez przemysł z uwzględnieniem podziału na sektory; obejmuje ponad 100 branŜowych stowarzyszeń badawczych, w których jest zrzeszonych około 50 000 MŚP oraz około 700 instytucji badawczych. Federacja AiF, sama zorganizowana przez przemysł, kła-dzie podwaliny pod sektorowo określone przemysłowe badania kooperacyjne na etapie

przedkonkurencyjnym. Od roku 2000 międzysektorowe badania interdyscyplinarne w zakre-sie nowych technologii słuŜących MŚP są wspierane równieŜ w ramach programu ZUTECH [AIF 2010]. Działanie AiF jest finansowane wspólnie przez przemysł i rząd federalny po-przez budŜet BMWi. Ponadto wiele krajowych działań wspierających innowacyjność zmierza do poprawienia absorpcyjnej zdolności małych i średnich przedsiębiorstw.

Wysoko wykwalifikowani naukowcy i inŜynierowie są często rekrutowani przez sektor prywatny w następstwie wspólnych projektów. Szczególnie dotyczy to Fachhochschulen (uniwersytetów nauk stosowanych), na których w trakcie studiów obowiązkowe jest trwające dwa sześciomiesięczne okresy szkolenie w jednej z firm sektora prywatnego. Udział procen-towy naukowców i inŜynierów w całkowitej sile roboczej – na poziomie 5,8% (według nych z 2007 roku) – jest znacząco wyŜszy niŜ średnia unijna wynosząca 4,9%. Według da-nych z roku 2004, jedynie 4,6% wszystkich innowacyjda-nych firm podało „niedostatek wykwalifikowanego personelu” jako istotny czynnik ograniczający badania, co stanowi mniej niŜ połowę średniej UE-27.

Zapewnienie uŜyteczności wiedzy dla zastosowań gospodarczych i społecznych zawsze było waŜną cechą niemieckiego systemu badawczego. SłuŜą temu dobrze rozwinięte prawo patentowe i inne prawa własności intelektualnej. DuŜy udział prywatnych prac badawczo- -rozwojowych wskazuje, Ŝe wytwarzanie wiedzy jest w wysokim stopniu ukierunkowane rynkowo [Kuhlmann 2003, s. 131–149].

Uniwersytety techniczne o międzynarodowej renomie, które szeroko współpracują z biz-nesem, odgrywają kluczową rolę w dopasowywaniu wytwarzania wiedzy i specjalizacji go-spodarczej. Cztery główne sektory gospodarcze – maszynowy, sprzętu elektronicznego, che-miczny i motoryzacyjny – są równieŜ czterema najwaŜniejszymi obszarami wytwarzania wiedzy technologicznej, łącznie odpowiadając za połowę wszystkich wniosków do Europej-skiego Urzędu Patentowego zgłaszanych z regionu Stuttgart. Farmaceutyki i wyposaŜenie biurowe znajdują się dość znacząco w tyle za nimi. Specjalizacja patentowa w stosunku do UE-15 potwierdza wysoki poziom specjalizacji w motoryzacji oraz w mniejszym zakresie w przemyśle maszynowym. Innymi obszarami specjalizacji są obróbka metali i wyposaŜenie elektryczne. Specjalizacja w sektorach o średnim zaawansowaniu technologicznym manife-stuje się równieŜ w specjalizacji badań realizowanych przez przemysł [Nill i Grablowitz 2008, s. 12. Ogólnie istnieje dość dobre dopasowanie pomiędzy nakładami badawczo-rozwo-jowymi sektora prywatnego oraz specjalizacją przynoszącą wartość dodaną. Istotnym wyjąt-kiem jest elektrotechnika, która straciła część ze swego względnego znaczenia w pracach badawczo-rozwojowych sektora biznesu. UŜyteczność gospodarcza jest wykorzystywana

jako de facto kryterium jakościowe wielu publicznych działań wspierających badania, głów-nie przedkonkurencyjne programy BMBF i BMWi. Jeden element obejmuje projektowagłów-nie programów i projektów, dla zaangaŜowania głównych przyszłych uŜytkowników, takich jak przemysł, w zakresie zarówno przygotowania, jak i implementacji programów. Jakość wnio-sków o przeprowadzenie badań w ramach projektów finansowanych przez BMBF jest oce-niana ex ante przez panele ekspertów, do których często naleŜą naukowcy i przedstawiciele ze związków branŜowych. Ogólnie biorąc, wszystkie publicznie finansowane projekty muszą przygotować plan wdroŜenia jako część swojego wniosku projektowego, opisując, w jaki sposób zostaną wykorzystane potencjalne rezultaty projektu. Organizacja odpowiedzialna za zarządzanie projektem ocenia osiągnięcie tych planów po pięciu latach od ukończenia pro-jektu. Kolejnym elementem jest prezentacja wyników w sposób przyjazny dla uŜytkownika. Często w czasie cyklu Ŝycia programu prowadzone są specyficzne procesy monitorowania w celu rozpowszechniania wyników projektów. Ponadto wyniki wszystkich federalnych przedkonkurencyjnych projektów B+R są centralnie dostępne poprzez bazę danych [TIB Hannover 2010].

Wzrastające skoncentrowanie na tematycznych i regionalnych klastrach i podejście sie-ciowe w polityce badawczo-rozwojowej moŜe być postrzegane jako kolejny sposób na dalsze poprawienie uŜyteczności badań23. Od końca lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku podej-ście zorientowane klastrowo zostało wybrane na przykład przez BMBF dla wspierania roz-woju opartego na wiedzy we wschodnioniemieckich landach pod patronatem inicjatywy przedsiębiorczych regionów. Innym z przykładów jest świetnie funkcjonujący program cen-trów kompetencji innowacyjnych, który wspiera centra badawcze spełniające międzynaro-dowe standardy i ukierunkowujące swoje badania podstawowe na przyszłe rynki zaawanso-wanych technologii. Podejście klastrowe zostało wsparte przez strategię zaawansozaawanso-wanych technologii.

Podczas gdy reaktywność na potrzeby sektorów gospodarczych regionu jest zwykle wy-soka, obserwuje się ograniczony jej poziom w zagadnieniach przekrojowych. Jest to spowo-dowane tym, Ŝe publiczny system badawczy został zdefiniowany według sztywnych linii dyscyplinarnych, co sprawia, Ŝe trudno jest reagować, gdy nie istnieje jasno określony sektor i/lub technologia, do której moŜna przypisać dane badania. Przykładami są badania nad kwe-stiami zrównowaŜonego rozwoju, publicznej słuŜby zdrowia lub mobilności.

23 Przykładem takich działań jest inicjatywa Ideen, Innovation, Wachstum – Deutschlands Spitzencluster, [online] http://www.hightech-strategie.de/de/1972.php [dostęp: 08.03.2011].

Głównym bodźcem dla naukowców prowadzących badania akademickie, skłaniającym ich do połączenia się z potrzebami gospodarczymi i politycznymi (oprócz przyszłych perspektyw kariery w sektorze prywatnym), jest pozyskanie dodatkowych funduszy. Wiele landów za-częło traktować dodatkowo pozyskane fundusze jako jedno z kryteriów dystrybucji finanso-wania publicznego uniwersytetów. Zarówno wskaźniki, jak i istniejący system ocen zapew-niają dowody wysokiej wydajności niemieckiego systemu pod względem uŜyteczności wiedzy. Niemiecki wynik patentowy niemal się podwoił w ostatnich 10 latach i jest niemal trzykrotnie większy od średniej unijnej. Szczególnie silną stroną niemieckiego systemu jest tworzenie wiedzy dla konkretnych sektorów gospodarki [Nill i Grablowitz 2008, s. 26].

Absorpcja wiedzy w regionie Stuttgart jest szczególnie silna w dominujących sektorach, takich jak przemysł motoryzacyjny, mechanika i robotyka, technologie informacyjne i tele-komunikacyjne oraz wytwarzanie czystej energii. W branŜy motoryzacyjnej działa klaster producentów podzespołów wykonujący pionierskie prace dotyczące ogniw wodorowych, pojazdów elektrycznych, technologii informacyjnych dla samochodów oraz wirtualnej rze-czywistości. Sektor ten ustanowił standardy współpracy ze społecznością naukową w regio-nie. Federalne Ministerstwo Transportu przyznaje regionowi Stuttgart cyklicznie status „Mo-delowego regionu dla rozwoju elektromobilności”. W zakresie wytwarzania czystej energii Stuttgart koncentruje się na badaniach nad energią odnawialną. Klaster firm tej branŜy liczy ponad 300 przedsiębiorstw począwszy od małych firm typu start-up (ang. nowo powstają-cych) aŜ do duŜych firm – globalnych graczy.