Cyrkulacja wiedzy w regionie Sztokholm

W roku 2005 przemysł zainwestował 87 mln EUR w badania prowadzone na uniwersytetach w Szwecji. 75% z tej kwoty pochodziło od firm z siedzibą w Szwecji. To stanowi zaledwie 1% całkowitych inwestycji przemysłu, co jest liczbą dość niską w porównaniu z działaniami międzynarodowymi. Biorąc pod uwagę procent prac badawczych realizowanych na uczel-niach wyŜszych, a finansowanych przez biznes, moŜna stwierdzić, Ŝe Szwecja z 5% znajduje się poniŜej średniej UE-15 wynoszącej 6,7%. Karolinska Institutet mający swoją siedzibę

w Sztokholmie to instytucja pozyskująca największą ilość środków zarówno od firm szwedz-kich, jak i zagranicznych [Mattsson i Åström 2008, s. 34].

Sposobem stosowanym w Szwecji i w duŜej mierze w samym Sztokholmie, ułatwiającym cyrkulację wiedzy pomiędzy środowiskiem akademickim, przemysłem i sektorem publicz-nym, są centra doskonałości. Przykładem takich instytucji w regionie Sztokholm są Rogal Institute of Technology (Królewski Instytut Technologii) oraz Centra Doskonałości działają-ce przy Karolinska Institutet, m.in. w dziedzinie biologii eksperymentalnej oraz zajmujądziałają-ce się projektowaniem pojazdów ekologicznych [Portal internetowy Growth Analysis]. Środowiska te mają często charakter regionalny i reprezentują fizyczną przestrzeń dla interakcji i wymia-ny pomysłów zarówno dla przemysłu, jak i dla środowiska akademickiego. Wiele projektów, w których uczestniczy przemysł, ma charakter problemowy i dlatego wymaga dialogu po-między zaangaŜowanymi partnerami. Obecnie na wybranych uniwersytetach istnieje 12–14 firm holdingowych odpowiedzialnych za komercjalizację badań akademickich. Firmy te mają być pomocne dla uniwersytetów w realizacji ich misji komercjalizacji badań oraz promowania transferu wiedzy. W roku 2006 całkowite inwestycje tych firm wynosiły około 4,3 mln EUR. W celu uzyskania bardziej skutecznego systemu transferu wiedzy rząd chciałby zmniejszyć liczbę firm holdingowych, a równocześnie rozciągnąć ich usługi na wszystkie szwedzkie uczelnie.

Inna inicjatywa intensyfikująca cyrkulację wiedzy to Program Kluczowego Podmiotu za-inicjowany przez VINNOVA, mający na celu rozwój kompetencji, metod, procesów i struk-tur dla osiągnięcia profesjonalizmu kluczowych graczy w szwedzkim systemie innowacyj-nym. Jest on skoncentrowany na zwiększaniu liczby i skuteczności kooperacji pomiędzy wykonawcami badań, przemysłem i innymi graczami w szerzej pojmowanym społeczeń-stwie, jak równieŜ na aktywację wiedzy (to znaczy transfer wiedzy i komercjalizację wyni-ków badań) [Portal internetowy agencji VINNOVA].

Naukowcy z doktoratem pracujący dla przemysłu są kolejnym sposobem zapewnienia uŜyteczności wiedzy tworzonej w środowisku akademickim. Według badania ankietowego prowadzonego przez komisję przemysłową w 2005 roku, 700 doktorów pracujących na dziesięciu uniwersytetach było zatrudnionych równolegle przez przemysł. Liczba profeso-rów finansowanych przez przemysł wynosiła 2000. Tego rodzaju porozumienia są głównie stosowane przez uniwersytety techniczne, a koncepcja zatrudniania naukowców w przemy-śle jest popierana zarówno przez istniejące programy finansowania, jak i dokumenty pro-gramowe.

Znaczenie współpracy pomiędzy światem akademickim i przemysłem zyskuje zaintere-sowanie głównie dzięki będącym w stagnacji, a w niektórych sektorach malejącym inwesty-cjom badawczo-rozwojowym. Potrzeba interakcji pomiędzy instytucjami badawczymi będzie nadal wzrastała, szczególnie ze względu na firmy zaawansowanych technologii, które stale muszą aktualizować swoją bazę wiedzy. Implikuje to zwiększenie znaczenia mobilność po-między sektorami. Ze względu na to, Ŝe wiele istniejących duŜych firm opiera swoją egzy-stencję na pracach badawczo-rozwojowych, waŜne jest, aby Szwecja nadal pozostawała atrakcyjnym krajem, zapewniającym przemysłowi wartościowe badania i wiedzę. Obecnie największym wyzwaniem jest zabezpieczenie zastąpienia 45% naukowców, którzy mają przejść na emeryturę w ciągu nadchodzącej dekady. Aby zachęcić większą liczbę osób do studiów podyplomowych, stosuje się róŜnego rodzaju zachęty, takie jak pewniejsze warunki dla osób doktoryzujących się (np. pensje zamiast grantów) oraz świadczenia socjalne.

Kolejny czynnik kluczowy dla cyrkulacji wiedzy – zasoby ludzkie – były zawsze jedną z najsilniejszych zachęt dla firm zagranicznych do lokowania swoich działań badawczych w regionie Sztokholm. Udział w nich absolwentów przekracza tu średnią Unii Europejskiej, a udział personelu badawczo-rozwojowego jest wysoki. Szwecja przeznacza 6,9% swego PKB na rozwój zasobów ludzkich. Spośród krajów UE jedynie Dania inwestuje więcej. W latach dziewięćdziesiątych zrealizowano szereg działań, takich jak stworzenie kierunko-wych szkół podyplomokierunko-wych, mających na celu zwiększenie liczby osób z wyŜszymi stop-niami naukowymi. Dało to w rezultacie wzrost liczby osób posiadających doktorat o 70%. Głównym tego powodem były korporacje międzynarodowe, które zgłaszały zapotrzebowanie na pracowników o kwalifikacjach badawczych. Większość personelu badawczo-rozwojowego w sektorze publicznym pracuje na uniwersytetach, poniewaŜ instytuty badaw-cze odpowiadają jedynie za niewielką część badań prowadzonych w Szwecji. Ze względu na to, Ŝe poziom bezrobocia wśród badaczy posiadających dyplomy szkół wyŜszych jest raczej niski, a duŜe firmy oferują moŜliwości pewnego zatrudnienia, często związanego z działa-niami badawczo-rozwojowymi, absolwenci wybierają pracę dla duŜych firm zamiast otwie-rania własnej działalności.

W ostatnich latach zmalała liczba studentów podejmujących studia w zakresie nauk przy-rodniczych lub inŜynieryjnych. Istnieje obawa, Ŝe reputacja Szwecji jako kraju zapewniają-cego dobre podstawy naukowe dla firm z branŜy zaawansowanych technologii będzie słab-nąć. Jako działanie zaradcze zostały wdroŜone inicjatywy promujące nauki przyrodnicze i inŜynieryjne w szkołach średnich, mające zachęcić więcej uczniów do studiowania na po-krewnych kierunkach studiów. Szwedzkie uniwersytety cieszą się międzynarodową reputacją

pod względem zapewniania edukacji wysokiej jakości, a w ostatnich latach liczba studentów obcokrajowców starających się o przyjęcie ciągle wzrasta. Wprowadzone zostały równieŜ inicjatywy przyciągające zagranicznych badaczy, na przykład ulgi podatkowe. Takie zachęty podatkowe obejmują przepis mówiący o tym, Ŝe obcokrajowcy płacą podatek jedynie od 75% osiąganych dochodów przez pierwsze trzy lata pobytu w Szwecji [Mattsson i Åström 2008, s. 35].