Akty terroryzmu skierowane przeciwko personelowi dyplomatycznemu

W związku z dużą liczbą zamachów na osoby zaliczane do personelu dyploma-tycznego, mających miejsce przede wszystkim na przełomie lat 60. i 70. XX w., zaistniała potrzeba poczynienia określonych działań legislacyjnych w celu zapo-biegania i zwalczania owego – coraz powszechniejszego wówczas – procederu. Wskutek tego zostały opracowane następujące konwencje:

13 Dz.U. 1956, nr 38, poz. 171, zał.

a) Europejska konwencja o ekstradycji15 (tzw. Ekoe) – sporządzona w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r.,

b) Konwencja o stosunkach dyplomatycznych16 – sporządzona w Wiedniu dnia 18 kwietnia 1961 r.,

c) Konwencja o zapobieganiu przestępstwom i karaniu sprawców przestępstw przeciwko osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej, w tym przeciwko dyplomatom17 (tzw. Konwencja nowojorska I) – sporządzona w Nowym Jorku dnia 14 grudnia 1973 r.,

d) Konwencja o bezpieczeństwie personelu Organizacji Narodów Zjednoczo-nych i personelu współdziałającego18 (tzw. Konwencja nowojorska III) – sporzą-dzona w Nowym Jorku dnia 9 grudnia 1994 r.

Pierwsza z wymienionych konwencji poświęcona jest przede wszystkim kwes-tiom ekstradycji, jednakże w art. 3 zawiera istotną również z punktu widzenia terroryzmu skierowanego przeciwko personelowi dyplomatycznemu regulację, zgodnie z którą „zamach na życie szefa państwa lub członka jego rodziny nie będzie uważany za przestępstwo polityczne”, konsekwencją czego jest niedopusz-czalność odmowy ekstradycji w stosunku do jego sprawcy [Indecki 1998: 98].

Druga z konwencji – o stosunkach dyplomatycznych – koncentruje się przede wszystkim na zdefiniowaniu pojęć związanych ze służbą dyplomatyczną, takich jak np. szef misji, członkowie personelu dyplomatycznego, przedstawiciel dyplomatycz-ny czy członkowie personelu służby (art. 1), oraz nakłada obowiązek zapewnienia ochrony pomieszczeń misji dyplomatycznych (art. 22 ust. 2). Ponadto stanowi ona, że archiwa i dokumenty takich misji są nietykalne (art. 24), zaś przedstawi-ciel dyplomatyczny nie podlega aresztowaniu ani zatrzymaniu oraz że państwo przyjmujące ma go traktować z należytym szacunkiem, podejmując jednocześnie wszelkie dostępne kroki w celu zapobieżenia jakiemukolwiek zamachowi na jego osobę, wolność lub godność (art. 29).

Postanowienia uchwalonej w 1973 r. Konwencji nowojorskiej I, zgodnie z jej art. 1 ust. 1, dotyczą natomiast konkretnie określonej grupy podmiotów, tj. „osób korzystających z ochrony międzynarodowej”, czyli:

a) głowy państwa, w tym każdego członka organu kolegialnego pełniącego, zgodnie z konstytucją danego państwa, funkcję głowy państwa, szefa rządu lub ministra spraw zagranicznych wówczas, gdy taka osoba znajduje się w obcym państwie, jak również towarzyszących jej członków rodziny,

b) każdego przedstawiciela, funkcjonariusza lub osobistość oficjalną państwa oraz każdego funkcjonariusza, osobistość oficjalną lub innego przedstawiciela

15 Dz.U. 1994, nr 70, poz. 307.

16 Dz.U. 1965, nr 37, poz. 232.

17 Dz.U. 1983, nr 37, poz. 168.

organizacji międzynarodowej o charakterze międzyrządowym, który w czasie i w miejscu, w którym przeciwko niemu, jego oficjalnej siedzibie, jego prywat-nemu mieszkaniu lub jego środkom transportu zostało popełnione przestępstwo, był uprawniony, zgodnie z prawem międzynarodowym, do szczególnej ochrony przed jakąkolwiek napaścią na jego osobę, wolność lub godność, a także członków jego rodziny pozostających z nim we wspólnocie domowej.

W doktrynie zwraca się również uwagę, że powyższe przepisy należy inter-pretować w taki sposób, że głowie państwa oraz szefowi rządu przysługuje ochro-na – ochro-na terytorium państwa obcego – bez względu ochro-na rodzaj wizyty (prywatochro-na, nieoficjalna, oficjalna) [Yearbook 1972: 91-92, za Indecki 1998: 99].

Ważną i wartą przywołania regulacją jest także zawarte w art. 2 ust. 1 oma-wianej konwencji zobowiązanie państw-stron do uznania za przestępstwa, zgodnie z ich wewnętrznym ustawodawstwem, następujących – umyślnie dokonanych – czynów: zabójstwa, uprowadzenia lub innej napaści na osobę albo wolność osoby korzystającej z ochrony międzynarodowej; gwałtownej napaści na oficjalną sie-dzibę, prywatne mieszkanie lub środki transportu osoby korzystającej z ochrony międzynarodowej, która to napaść może zagrażać tej osobie lub jej wolności; groźby popełnienia takiej napaści; usiłowania popełnienia takiej napaści; czynu stanowiącego współuczestnictwo w popełnieniu takiej napaści. Dodatkowo, zgodnie z art. 2 ust. 2, każde państwo-strona ma obowiązek ustanowienia odpowiednich kar za popełnienie wymienionych przestępstw, uwzględniając jednocześnie ich „poważny charakter”.

Konwencja nowojorska I kładzie także nacisk na to, aby państwa-strony ściślej ze sobą współdziałały w zapobieganiu przestępstwom wymienionym w art. 2, przede wszystkim poprzez wymianę informacji i koordynację działań (art. 4), oraz udzielały sobie wzajemnie pomocy prawnej w związku z postępowaniem karnym, którego przedmiotem są określone wyżej przestępstwa (art. 10).

Ostatnia z wymienionych umów międzynarodowych – Konwencja nowo-jorska III – powstała, jak zostało to podkreślone w preambule, w celu ochrony przed aktami terroryzmu dwóch zasadniczych kategorii podmiotów: „personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych” (określenie „personel Organizacji Narodów Zjednoczonych” odnosi się do osób zaangażowanych lub rozmieszczonych przez Sekretarza Generalnego ONZ w charakterze członków wojskowych, policyjnych lub cywilnych części składowych operacji ONZ oraz innych funkcjonariuszy i eks-pertów w misji ONZ lub jej organizacji wyspecjalizowanych albo Międzynarodo-wej Agencji Energii AtomoMiędzynarodo-wej, którzy przebywają służbowo na obszarze, gdzie prowadzona jest operacja ONZ – art. 1a Konwencji nowojorskiej III) i „personelu współdziałającego” (termin „personel współdziałający” oznacza osoby wyznaczone przez rząd lub organizację pozarządową w porozumieniu z właściwym organem ONZ oraz osoby zaangażowane przez Sekretarza Generalnego ONZ lub przez

organizację wyspecjalizowaną albo przez Międzynarodową Agencję Energii Ato-mowej, a także osoby rozmieszczone przez pozarządową organizację humanitarną lub instytucję humanitarną zgodnie z porozumieniem zawartym z Sekretarzem ONZ lub z organizacją wyspecjalizowaną bądź Międzynarodową Agencją Energii Atomowej – art. 1b Konwencji nowojorskiej III), a także karania sprawców tego typu czynów. Zaznaczyć należy, że katalog przestępstw przeciwko personelowi ONZ i personelowi współdziałającemu zawarty w art. 9 opisywanej konwencji pokrywa się z art. 2 ust. 1 Konwencji nowojorskiej I.

9. Problematyka ochrony materiałów