Aktywizowanie jest form¹ anga¿owania klienta do pracy nad zg³oszonym proble-mem. Anga¿owanie klienta prowadzi do wykorzystania jego potencja³u, a przede wszystkim do usamodzielniania go, do szukania rozwi¹zañ. Doradca mo¿e w ta-kiej sytuacji przewodziæ procesowi roz-wi¹zywania sprawy, podpowiadaæ nie-zbêdne dane, w oparciu o które klient znajdzie w³aciwe wyjcie. Zaanga¿owa-ny klient mo¿e z pasj¹ próbowaæ ró¿Zaanga¿owa-nych poszukiwañ, znajdowaæ w tym satysfak-cjê i z czasem wiarê we w³asne
mo¿liwo-ci. Technika ta znakomicie sprawdza siê w ka¿dych okolicznociach. Stawianie klientowi zadañ, stymulowanie do wysi³ku jest przez niego zazwyczaj chêtnie po-dejmowane, tym bardziej, je¿eli zostanie w³aciwie umotywowany do pracy. Nawet klienci oporuj¹cy w przypadku odpowied-niego podejcia doradcy sk³onni s¹ do w³asnej aktywnoci.
Wspó³czesny wiat niesie wiele niespodzianek, obfituje w zjawiska i wydarze-nie wydarze-niemo¿liwe do przewidzenia wczewydarze-niej. W rezultacie bardzo dynamiczne-go postêpu w nauce, technice i technologii, a tak¿e w samej praktyce ¿ycia spo³ecznego, ludzie maj¹ wiêksze mo¿liwoci zaspokajania swoich coraz to bardziej wyszukanych potrzeb. Znacznej czêci spo³eczeñstwa ¿yje siê przede wszystkim d³u¿ej, ale te¿ godniej, wygodniej i bezpieczniej. Wci¹¿ rozrasta siê populacja ludzka, co niesie kolejne wyzwania zwi¹zane ze stwarzaniem wa-runków do rozwi¹zywania niesionych wraz z tym kolejnych problemów.
Praca ludzka stanowi nieod³¹czny sk³adnik dowiadczenia ¿yciowego ka¿-dego wspó³czesnego, doros³ego cz³owieka. Spe³nia szereg, omówionych równie¿ w tej ksi¹¿ce funkcji, które przyczyniaj¹ siê do samosterownoci cz³owieka. Jest wiêc dowiadczeniem po¿¹danym, wrêcz koniecznym. Nie-stety jednak na wspó³czesnym rynku pracy jej poda¿ i popyt nie równowa¿¹ siê. Pracy brakuje, co oczywicie nie tylko stawia w trudnej sytuacji ekono-micznej tych, dla których jej zabrak³o, ale te¿ przyczynia siê do ich ubo¿sze-go dowiadczenia ¿ycioweubo¿sze-go. Czêsto rola bezrobotneubo¿sze-go tak dalece dominu-je, ¿e siê z ni¹ identyfikujemy i nie podejmujemy wysi³ku w kierunku zmiany swojej sytuacji. W takich sytuacjach powinno reagowaæ spo³eczeñstwo, któ-re poprzez pracê wyspecjalizowanych s³u¿b powinno wspieraæ te jednostki, których problemy w danym momencie przekraczaj¹ ich mo¿liwoci. W od-niesieniu do osób d³ugotrwale bezrobotnych zadanie to w znacznej mierze spoczywa na doradcach zawodowych, którzy na gruncie swojego profesjo-nalnego przygotowania staraj¹ siê przywróciæ im mo¿liwoci podjêcia pracy.
S³u¿y temu udzielanie pomocy w rozpoznaniu siebie, swoich mo¿liwoci i ogra-niczeñ, zapoznawanie z aktualnymi realiami rynku pracy oraz wskazywanie w³aciwych dróg wyjcia. Niestety jednak mo¿liwoci pomocy w wielu przy-padkach napotykaj¹ na niewiedzê i niechêæ bezrobotnych, a podejmowane wysi³ki spotykaj¹ siê z oporem klientów i w rezultacie czêsto koñcz¹ siê fiaskiem.
W praktyce poradniczej wnikliwoæ uwagi, zorientowanie nie tylko na pro-blem, lecz te¿ na osobê klienta dostarczyæ mo¿e wiedzy na temat jego nastawienia do sytuacji poradniczej, do doradcy, jak te¿ do problemu, z któ-rym siê zwróci³. Zazwyczaj, gdy doradca wchodzi w rolê opiekuna i przejmu-je odpowiedzialnoæ za klienta, musi liczyæ siê z mniejszym przejmu-jego zaanga¿o-waniem.
Zakoñczenie
W ksi¹¿ce tej eksponowana jest potrzeba uzyskania dobrej relacji doradca-klient, przy zwróceniu uwagi na ró¿ne postaci oporu klienta i na jego wp³yw na relacje. Opór mo¿e te¿ wyst¹piæ po stronie doradcy, ten jednak maj¹c kontakt z sob¹ samym powinien go bez trudu rozpoznaæ i sobie z nim poradziæ, b¹d to neutralizuj¹c go, b¹d te¿ wykorzystuj¹c do budowy
w³a-ciwej relacji z klientem.
Ksi¹¿ka nie jest poradnikiem, który dostarcza³by gotowych rozwi¹zañ do bezporedniego zastosowania w sytuacjach poradniczych. W zawodzie do-radcy zawodowego, podobnie jak w innych zawodach z grupy zorientowa-nych na ludzi, nie mo¿na siêgaæ po gotowe rozwi¹zania. Autor podj¹³ próbê ukazania z³o¿onoci jednostkowych losów i sytuacji bezrobotnych we wspó³-czesnej Polsce. Przedstawionych zosta³o szereg typologii klientów poradnic-twa zawodowego w celu nawietlenia z ró¿nych stron ich samych i sytuacji, które prze¿ywaj¹. Doradca zawodowy mo¿e dziêki temu dostrzec ró¿ne ob-licza dowiadczania bezrobocia i uzyskaæ mo¿liwoæ oderwania siê od funk-cjonuj¹cych stereotypów. Byæ mo¿e zastosuje wówczas swoje oryginalne rozwi¹zanie problemu klienta wykorzystuj¹c m.in. informacje teoretyczne i warsztatowe zebrane i przedstawione w tej ksi¹¿ce.
W ksi¹¿ce wiele uwagi powiecono doradcy zawodowemu pracuj¹cemu z oso-bami bezrobotnymi, a szczególnie jego kulturze pracy. Od jej poziomu
zale-¿y bowiem jakoæ udzielanej pomocy. Warto przyjrzeæ siê w³asnej roli zawo-dowej, cechom, które do niej predysponuj¹ i z³o¿onociom zwi¹zanym z jej wykonywaniem.
Pomoc osobom dowiadczaj¹cych d³ugotrwa³ego bezrobocia stanowi po-wa¿ne i trudne wyzwanie stoj¹ce m.in. przed doradcami zawodowymi. Jej udzielenie mo¿e przywróciæ blask satysfakcji tym bezrobotnym, którzy w re-zultacie uzyskanej porady pokonaj¹ swoje w³asne niemoce, przewartociuj¹ swoje postrzeganie pracy zawodowej i podejm¹ j¹.
Abc psychologicznej pomocy. Antologia pod red. Jacka Santorskiego, (1993), Warszawa, Jacek Santorski & co Agencja Wydawnicza
Aleksander Tadeusz (1998), Optymalizacja pozaszkolnej edukacji zawodowej doros³ych, Kraków, Wydawnictwo Impuls
Attali Jacques (2002) S³ownik XXI wieku, Wroc³aw, Wydawnictwo Dolnol¹skie Badanie bezrobocia d³ugotrwa³ego. Raport IPiSS (2001), pod red. Mieczys³awa Kabaja, Warszawa, IPiSS
Bañka Augustyn (1996), Psychopatologia pracy, Poznañ, Wydawnictwo Print-B
Bañka Augustyn (1995), Zawodoznawstwo Doradztwo zawodowe Porednictwo pracy. Psychologiczne metody i strategie pomocy bezrobotnym, Poznañ, Wy-dawnictwo Print-B
Bauman Zygmunt (2006), Praca konsumpcjonizm i nowi ubodzy, Kraków, Wyd. WAM Bednarczyk Henryk, Figurski Janusz, Mazur Bo¿ena (2003), Kultura pracy kultura kszta³cenia, Pedagogika Pracy, nr 42
Bednarczyk Henryk (2005), Zmiany w rodowisku pracy i ustawicznej edukacji zawodowej, [w:] Wy¿sza Szko³a Pedagogiczna ZNP, pod red. Tadeusza Lewo-wickiego, Warszawa, WSP ZNP
Bee Helen (2004), Psychologia rozwoju cz³owieka, Poznañ, Zysk i S-ka
Bemis Judith, Barrada Amr (2001), Oswoiæ lêk. Jak radziæ sobie z niepokojem i napadami paniki?, Gdañsk, GWP
Berne Eric (2002), W co graj¹ ludzie, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN Bezrobotni o swoim po³o¿eniu ¿yciowym. Raport z badañ (2008), BS/90/2008, CBOS Chojnacki W³odzimierz, Banasiewicz Andrzej (2005), Cz³owiek w nowoczesnej organizacji. Wybrane problemy doradztwa zawodowego i personalnego, Toruñ, Wyd. Adam Marsza³ek
Chudzicka-Czupa³a Agata (2004), Bezrobocie. Ró¿ne oblicza wsparcia, Katowi-ce, Wyd. U
Bibliografia
Clutterbuck David (2005), Równowaga miêdzy ¿yciem zawodowym a osobistym. Prze-wodnik dla specjalistów do spraw personalnych, Warszawa, Oficyna Ekonomiczna Cz³owiek w spo³ecznej przestrzeni bezrobocia (2004), pod red. Teresy Charkow-skiej-Smolak i Agaty Chudzickiej, Poznañ, Wydawnictwo Naukowe UAM Dach Zofia (1993), Bezrobocie w okresie przemian systemowych gospodarki polskiej, Wroc³aw-Warszawa-Kraków, Wyd. PAN
Drozdowski Rafa³ (2002), Rynek pracy w Polsce. Recepcja oczekiwania strate-gie dostosowawcze, Poznañ, Wyd. Naukowe UAM
Dubik Adam, To¿samoæ i opór. G³ówne kategorie epistemologii Emila Meyerso-na, Toruñ 1995, Wyd. UMK
Edukacja ustawiczna w zmieniaj¹cej siê sytuacji edukacyjnej (wybrane proble-my), pod red. Tadeusza Aleksandra i Jerzego Skrzypczaka (1998), Poznañ, Wydawnictwo Naukowe UAM
Furmanek Waldemar (2008), Zarys humanistycznej teorii pracy. Z perspektywy pedagogiki pracy, Toruñ, Wydawnictwo Adam Marsza³ek
Giddens Anthony (2006), Socjologia, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN G³êbicka Katarzyna (2001), Wybrane elementy rynku pracy, Warszawa, WSP TWP w Warszawie
Guichard Jean, Huteau Michel (2005), Psychologia orientacji i poradnictwa za-wodowego, Kraków, Impuls
Jahoda Marie, Paul F. Lazarsfeld, Hans Meisel (2007), Bezrobotni Marienthalu, Warszawa, Oficyna Naukowa
Jedliñski Krzysztof (1997), Jak rozmawiaæ z tymi, co stracili nadziejê, Warszawa, Wydawnictwo W.A.B.
Jura-Krawczyk Barbara (2000), Edukacyjny i spo³eczny wymiar bezrobocia (na przyk³adzie du¿ego miasta), £ód, Wydawnictwo U£
Kabaj Mieczys³aw /red./ (2001), Badanie bezrobocia d³ugotrwa³ego, Raport IPiSS, Zeszyt nr 21, Warszawa, IPiSS
Kabaj Mieczys³aw (2004), Strategie i programy przeciwdzia³ania bezrobociu w Unii Europejskiej i w Polsce, Warszawa, Wydawnictwo naukowe Scholar
Kabaj Mieczys³aw, Koptas Gra¿yna (1995), Bezrobocie d³ugookresowe. Przy-czyny, skutki i rodki przeciwdzia³ania, Studia i Materia³y, Zeszyt 2 (402), War-szawa, IPiSS
Kamiñski Aleksander (1974), Funkcje pedagogiki spo³ecznej. Praca socjalna i kulturalna, Warszawa, PWN
Kargulowa Alicja (2005), O teorii i praktyce poradnictwa: podrêcznik akademic-ki, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN
Kargul Józef (2001), Obszary pozaformalnej i nieformalnej edukacji doros³ych:
przes³anki do budowy teorii edukacji ca³o¿yciowej, Wroc³aw, Dolnol¹ska Szko³a Wy¿sza Edukacji
Karney Janina (2007), Psychopedagogika pracy, Warszawa, Wydawnictwo Aka-demickie ¯ak
Kasprzak El¿bieta (2006), Sukces i pora¿ka bezrobotnych na rynku pracy, Poznañ, Stowarzyszenie Psychologia i Architektura
Keplinger Alicja (2007), Biernoæ spo³eczna wyzwaniem wspó³czesnego porad-nictwa [w:] Poradnictwo miêdzy etyk¹ a technik¹ pod red. Violetty Drabik-Pod-górnej, Kraków, Impuls
Knapp Herschel (2009), Komunikacja w terapii, Warszawa, Wyd. Naukowe PWN Konecki Krzysztof, Kaczmarczyk Kryspin (1999), Janusowe oblicze rejonowych urzêdów pracy, [w:] Socjologia bezrobocia (1999), wybór Tadeusz Borkowski, Aleksander Marcinkowski, Katowice, Wydawnictwo l¹sk
Kotarbiñski Tadeusz (1995), Traktat o dobrej robocie, Warszawa, Wroc³aw-War-szawa-Kraków-Gdañsk, Zak³ad Narodowy Imienia Ossoliñskich Wydawnictwo Kottler Jeffrey A. (2003), Opór w psychoterapii. Jak pracowaæ trudnym klien-tem?, Gdañsk GWP
Kowalczuk Ryszard, Sieczyñski Tadeusz (1984), Psychologia i socjologia pracy, Warszawa, WSiP
Krzy¿ewski Krzysztof, Majczyna Marek (2003), O statusie i funkcjonowaniu kate-gorii dowiadczenia w psychologii materia³ ilustruj¹cy, [w:] Dowiadczenie indywidualne. Szczególny rodzaj poznania i wyró¿niona postaæ pamiêci /pod red. Krzysztofa Krzy¿ewskiego/, Kraków, Wydawnictwo Naukowe UJ
Kszta³cenie zawodowe. Rynek pracy. Pracodawcy, pod red. Stefana M. Kwiat-kowskiego (2000), Warszawa, IBE
Kuroñ Jacek (2002), Dzia³anie. Jeli nie panujemy nad swoim ¿yciem ono panu-je nad nami, Wroc³aw, Wydawnictwo Dolnol¹skie
Kwalifikacje zawodowe na wspó³czesnym rynku prac, pod red. Stefana M. Kwiat-kowskiego, (2004), Warszawa, IBE
Kwiatkowski Eugeniusz (2006), Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Warszawa PWN
Lalak Danuta (1995), Teoretyczny i praktyczny sens metody indywidualnych przy-padków [w:] Pedagogika spo³eczna, pod red. Tadeusza Pilcha i Ireny Lepal-czyk, Warszawa, Wydawnictwo ¯ak
Lewicki Andrzej (1972), Niektóre problemy teorii zachowania, [w:] Psychologia kliniczna, pod. red. Andrzeja Lewickiego, Warszawa, PWN
Marcus Eric (1993), Tworzenie kontraktu terapeutycznego), [w:] ABC psycholo-gicznej pomocy pod red. Jacka Santorskiego, Warszawa, Jacek Santorski & co Agencja Wydawnicza
Mika Stanis³aw (1984), Psychologia spo³eczna, Warszawa, PWN
Mikroelektronika i spo³eczeñstwo. Na dobre czy na z³e? Raport dla Klubu Rzym-skiego (1987), Warszawa, Ksi¹¿ka i Wiedza
Mosiek Piotr (2004), Edukacja, bezrobocie, wsparcie spo³eczne (studium socjo-pedagogiczne), Rawicz-Leszno, Miejsko-Gminny Orodek Wsparcia w Rawiczu Murgatroyd Stephen (2000), Poradnictwo i pomoc, Poznañ, Zysk i S-ka Wydawnic-two
Naisbitt John, (1997), Megatrendy, Poznañ, Zysk i S-ka Wydawnictwo
Nêcki Zbigniew (1991), Negocjacje w biznesie, Kraków, Wydawnictwo Profesjo-nalnej Szko³y Biznesu
Nowacki Tadeusz W. (2004), Leksykon pedagogiki pracy, Warszawa-Radom OECD (2000), Employment Outlook, Paris
Okoñ Wincenty (1975), S³ownik pedagogiczny, Warszawa, WSiP
Opór w edukacji. Aspekty teoretyczne i praktyczne, pod red. Ewy Biliñskiej-Suchanek (2006), S³upsk, Akademia Pomorska w S³upsku
Panków W³odzimierz (1993), Instytucje pracy w procesach transformacji (polskie dowiadczenia z lat 1990-1992), Warszawa, IFiS PAN
Paszkowska-Rogacz Anna (2003), Psychologiczne podstawy wyboru zawodu.
Przegl¹d koncepcji teoretycznych, Warszawa, KOWEZiU
Paszkowska-Rogacz Anna, Tarkowska Ma³gorzata (2004), Metody pracy z grup¹ w poradnictwie zawodowym, Warszawa, KOWEZiU
Parzêcki Ryszard (2001), Uwarunkowania rozwoju kariery zawodowej m³odzie¿y.
Pedagogika Pracy, nr 38
Pietrasiñski Zbigniew (1996), Rozwój doros³ych, [w:] Wprowadzenie do andrago-giki, pod red. Tadeusza Wujka, ITE, Radom
Pilch Jolanta (1995), Bezrobocie nowa kwestia spo³eczna, [w:] Pedagogika spo³eczna, pod red. Tadeusza Pilcha i Ireny Lepalczyk, Warszawa, Wydawnic-two ¯ak
Pilch Tadeusz (1995), Metoda organizowania rodowiska, [w:] Pedagogika spo³ecz-na, pod red. Tadeusza Pilcha i Ireny Lepalczyk, Warszawa, Wydawnictwo ¯ak
Polska. Ale jaka (2005), pod red. Marii Jarosz, Warszawa, Oficyna n Naukowa, Instytut Studiów Politycznych PAN
Postman Neil (1995), Technopol. Triumf techniki nad kultur¹, Warszawa, PIW Prawda Marek (1987), Cykl ¿ycia jednostki a wartoæ pracy, Warszawa, IFiS PAN Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (1996), Psychologia rozwoju cz³owieka, Warszawa, PWN
Przyby³a-Basista Hanna, Mediacje rodzinne w konflikcie rozwodowym. Gotowoæ i opór ma³¿onków a efektywnoæ procesu mediacji, Katowice 2006, Wyd. U
Psychologia rozwoju cz³owieka. Charakterystyka okresów ¿ycia cz³owieka, pod red. Barbary Harwas-Napiera³y i Janusza Trempa³y (2000), Warszawa, Wydaw-nictwo Naukowe PWN
Pu¿yñski Stanis³aw (1993), Leksykon psychiatrii, Warszawa, PZWL
Rajkiewicz Antoni (1992), Strategiczne problemy polskiej polityki spo³ecznej, [w:] W poszukiwaniu strategii zmian, pod red. Jerzego Kubina i Zygmunta ¯e-koñskiego, Warszawa, Centrum Upowszechniania Nauki PAN, Polska Fundacja Upowszechniania Nauki
Ratajczak Zofia (2007), Psychologia pracy i organizacji, Warszawa, Wydawnic-two Naukowe PWN
Reszke Irena (1999), Wobec bezrobocia: opinie, stereotypy, Katowice, Wyd l¹sk
Reszke Irena (2003), Bezrobocie, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t.1, Warszawa, Wyd. Akad. ¯ak
Rifkin Jeremi (2001), Koniec pracy, Wroc³aw, Wydawnictwo Dolnol¹skie Rybczyñska Dorota (1996), Wybrane zagadnienia pracy socjalnej, Zielona Góra, Wydawnictwo Uczelniane WSP
Rybka Izabela (2006), Diagnoza pomocy spo³ecznej w Polsce w latach 1991-2006. Mo¿liwoci i bariery zastosowania instrumentów ekonomii spo³ecznej w po-mocy spo³ecznej, Fundacja Inicjatyw Spo³eczno-Ekonomicznych, www.ekonomia-spoleczna.pl
Sarapata Adam (1993), Nowoczesnoæ Polaków, Warszawa, IFiS PAN Sillamy Norbert (1998), S³ownik psychologii, Warszawa, Ksi¹¿nica
Socjologia bezrobocia (1999), wybór Tadeusz Borkowski, Aleksander Marcin-kowski, Katowice, Wyd. l¹sk
Stru¿yna Aneta (2005), Instytucjonalne doradztwo zawodowe, Poznañ, Oficyna Wydawnicza GARMOND
Strzelecka Joanna (1993), Bezrobocie d³ugotrwa³e (na podstawie wyników ba-dañ aktywnoci ekonomicznej ludnoci), [w:] Syndrom bezrobocia (1993), pod red. Ryszarda Borowicza i Krystyny £apiñskiej-Tyszka, Warszawa, PAN Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa
Suchar Marek (2003), Kariera i rozwój zawodowy, Gdañsk, ODiDK
Sutton Carole (2004), Psychologia dla pracowników socjalnych, Gdañsk, GWP Syndrom bezrobocia (1993), pod red. Ryszarda Borowicza i Krystyny £apiñskiej-Tyszka, Warszawa, PAN Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa
Szajek Stanis³aw (1989), System orientacji i poradnictwa zawodowego, Warsza-wa, WSiP
Szamotulska Ewa, Santorski Jacek (1993), Pomaganie bez oporu, [w:] Abc psy-chologicznej pomocy. Antologia pod redakcj¹ Jacka Santorskiego, Warszawa, Jacek Santorski & co Agencja Wydawnicza
Szewczuk W³odzimierz (1978), Psychologia, Warszawa, PWN
Szmagalski Jerzy (1995), Metoda grupowa w pracy socjalnej, [w:] Pedagogika spo³eczna. Cz³owiek w zmieniaj¹cym siê wiecie, pod red. Tadeusza Pilcha i Ireny Lepalczyk, Warszawa, Wydawnictwo ¯ak
Szumotalska Ewa, Santorski Jacek (1993), Pomaganie bez oporu (wg J. Enrigh-ta), [w:] Abc psychologicznej pomocy pod red. Jacka Santorskiego, Warszawa, Jacek Santorski & co Agencja Wydawnicza
Tyszkowa Maria (red.) (1988), Rozwój psychiczny cz³owieka w ci¹gu ¿ycia. Za-gadnienia teoretyczne i praktyczne, Warszawa, PWN
Wêgrzyn Gra¿yna (2006), Bezrobotni d³ugotrwale problem XXI wieku [w:] Re-gulacyjna rola pañstwa we wspó³czesnej gospodarce, pod red. Danuta Kopy-ciñska, Szczecin, Wydawnictwo Printgroup
Wiatrowski Zygmunt (2005), Podstawy pedagogiki pracy, Bydgoszcz, Wydaw-nictwo UKW
Wojtasik Bo¿ena (1997), Warsztat doradcy zawodu. Aspekty psychologiczno-pedagogiczne, Warszawa, Wydawnictwo Szkolne PWN
Wo³k Zdzis³aw (1998), Sytuacja zawodowa zielonogórzan w latach dziewiêædzie-si¹tych. Studia Zielonogórskie, nr 4
Wo³k Zdzis³aw (2000), Kultura pracy, Sulechów, PWSZ
Wo³k Zdzis³aw (2000), Spo³ecznoæ lokalna przestrzeni¹ realizacji kariery ¿ycio-wej, [w:] Aktywizacja spo³ecznoci lokalnych w procesie integracji europejskiej, pod red. Zdzis³awa Wo³ka
Wo³k Zdzis³aw (2001), Odbiorcy porady zawodowej: (próba typologii), [w] Podej-mowanie decyzji zawodowych przez m³odzie¿ i osoby doros³e w nowej rzeczy-wistoci spo³eczno-politycznej, pod red. Bo¿eny Wojtasik, Wroc³aw, Uniwersytet Wroc³awski Instytut Pedagogiki
Wo³k Zdzis³aw (2002), Perspektywy kariery m³odzie¿y prowincjonalnej, Eduka-cja: studia, badania, innowacje, nr 2
Wo³k Zdzis³aw (2009), Kultura pracy etyka i kariera zawodowa, Radom, ITEE Wróblewski Jerzy (1997), Psychologia w zawodach wymagaj¹cych kontaktów z ludmi, Warszawa, Wy¿sza Szko³a Pedagogiczna TWP w Warszawie,
http://kuj-pom.ngo.pl/files/kuj-pom.ngo.pl/public/SE
Wygrani i przegrani polskiej transformacji (2006), pod red. Jarosz Marii, Oficyna Naukowa Instytut Wydawniczy Studiów Politycznych PAN,
Wysocka Ewa (2007), Cz³owiek a rodowisko ¿ycia. Podstawy teoretyczno-meto-dologiczne diagnozy, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie ¯ak
Znaniecki Florian (1992), Socjologia bezrobotnych, Kultura i Spo³eczeñstwo, nr 2 Zwalczanie d³ugotrwa³ego bezrobocia w Europie (1992), Warszawa, Fundacja im. Friedricha Eberta