dystansuj¹c siê od rozwi¹zywania tego pro-blemu. Liczy, ¿e siê to obêdzie bez jego w³asnego udzia³u i tym samym bez jego odpowiedzialnoci za swój los. Z chwil¹ wejcia w sytuacjê poradnicz¹ zrzuca z sie-bie problem, tak jakby on ju¿ jego nie do-tyczy³. Wraz z tym sam staje siê jeszcze bardziej bierny i oczekuj¹cy.
Do doradcy natomiast nale¿y troska o zna-lezienie w³aciwego wyjcia z zaistnia³ej trudnej sytuacji klienta. Doradca stoi tym samym w sytuacji poznania dog³êbnie problemu klienta, zebrania niezbêdnych danych do postawienia diagnozy jego sytuacji i nastêpnie do sformu³owania sposobu rozwi¹zania problemu.
Wspó³czenie w poradnictwie zawodowym obserwujemy d¹¿enie do profesjonalizmu, wi¹¿¹cego siê z osi¹ganiem wysokich kompetencji zawodowych (Wiatrowski:
2005). Wymaga siê od doradcy wysokie-go poziomu wiedzy o pracy zawodowej, o cz³owieku, o rynku pracy, edukacji, uwa-runkowaniach przebiegu karier i z wielu innych obszarów. Jest ona niezbêdna do w³aciwego kszta³towania relacji pomoco-wych i do obarczonego mo¿liwie najmniej-szym b³êdem wspomagania w rozwi¹zy-waniu swoich problemów przez klientów.
Wiedza doradcy zawodowego niezbêd-na do pracy ze z³o¿onymi przypadkami klientów d³ugotrwale bezrobotnych powin-na obejmowaæ zpowin-najomoæ:
cech osobowych klienta,
spo³ecznego podzia³u pracy i rynku pracy, z uwzglêdnieniem lokalnych jego wyznaczników i uwarunkowañ,
specyfiki poszczególnych grup zawo-dowych i zawodów,
systemu edukacji prowadz¹cego do uzyskania uprawnieñ zawodowych, technik pracy z klientem.
Obok wiedzy doradca zawodu wykorzy-stuje rozleg³e umiejêtnoci zawieraj¹ce siê g³ównie w obszarze komunikowania
spo-³ecznego oraz diagnostyki spo³ecznej.
Wród nich s¹:
umiejêtnoæ nawi¹zywania kontaktów i pozyskiwania zaufania osoby obcej, umiejêtnoæ prowadzenia rozmowy i negocjowania,
umiejêtnoæ pos³ugiwania siê
arsena-³em rodków komunikacji niewerbalnej, umiejêtnoæ pos³ugiwania siê narzê-dziami diagnozowania oraz interpre-towania uzyskanych wyników badañ, umiejêtnoæ pos³ugiwania siê warsz-tatem doradcy, czyli praktyczne sto-sowanie technik doradczych.
Wiedza i umiejêtnoci s¹ cechami instru-mentalnymi, swoistymi narzêdziami, któ-rymi pos³uguje siê doradca zawodu w trak-cie wykonywania pracy zawodowej, a szczególnie w trakcie niesienia pora-dy. S¹ one kluczowe w procesie pomo-cowym. Podlegaj¹ permanentnej aktuali-zacji i wymagaj¹ ci¹g³ego weryfikowania.
Bez aktualnej i nowoczesnej wiedzy, jak i bez bieg³ego opanowania umiejêtnoci pomocowych nie sposób udzieliæ specja-listycznej pomocy klientowi.
Osoba d³ugotrwale bezrobotna jako klient oporuj¹cy
|
Doradca zawodowy w pracy z oporuj¹cym klientem bezrobotnym5
Trzecim komponentem kultury pracy jest postawa wobec pracy. Jest to sk³adnik najwa¿niejszy, bowiem jako dyspozycja kierunkowa warunkuje sposoby posi³ko-wania siê wiedz¹ i umiejêtnociami.Postawa jest ró¿nie definiowana w litera-turze. W sensie najogólniejszym jest spo-sobem zachowania siê jednostki w
okre-lonej sytuacji (Sillamy: 1998). Czêciej spotykamy siê z rozumieniem postawy jako
wzglêdnie trwa³ym stosunkiem osoby do innych osób lub zjawisk (Nowacki: 2004) lub uwa¿aj¹c, ¿e postawa to zweryfiko-wany w dzia³aniu stosunek jednostki do okrelonej sfery rzeczywistoci. Stanis³aw Mika podaje, ¿e postawa to stosunek emocjonalny lub oceniaj¹cy wobec
okre-lonego przedmiotu lub sprawy (Mika:
1984, s. 75).
Postawa jest dyspozycj¹ kierunkow¹ i wy-znacza kierunki wykorzystania dyspozy-cji instrumentalnych. Stanowi wiêc swo-isty drogowskaz wyznaczaj¹cy sposoby pracy.
Postawê wobec pracy wyznaczaj¹ przede wszystkim odpowiedzialnoæ i gotowoæ.
Odpowiedzialnoæ w pracy doradcy od-nosi siê do wielu sfer i dotyczy w szcze-gólnoci:
odpowiedzialnoci za klienta jako uczestnika procesu doradzania;
odpowiedzialnoci za proces porad-niczy, za jego przebieg, organizacjê i czas trwania;
odpowiedzialnoci za rezultat pomo-cy i jego konsekwencje;
odpowiedzialnoci za jakoæ porady;
odpowiedzialnoci za ewaluacjê pro-cesu pomocowego;
odpowiedzialnoci za siebie jako uczestnika i organizatora relacji;
odpowiedzialnoci za koszty dzia³ania i konsekwencje finansowe.
Ka¿dego cz³owieka, szczególnie
dojrza-³ego, cechuje odpowiedzialnoæ za sie-bie, za swoj¹ dzia³alnoæ i jej rezultaty (Pietrasiñski: 1992). W literaturze pojêcie odpowiedzialnoci pracowniczej u¿ywa-ne jest najczêciej przy analizie jakoci pracy (Mikroelektronika: 1987, s. 241).
Odpowiedzialnoæ pracownicza w S³ow-niku pedagogiki pracy nie jest przedsta-wiona jednoznacznie. Pojawia siê pojê-cie odpowiedzialnoci cz³owieka doros³e-go, odpowiedzialnoci pracowniczej i odpowiedzialnoci zawodowej. Odpowie-dzialnoæ pracownicza ma g³ównie wy-miar prawny i wi¹¿e siê z niedope³nie-niem przez pracownika swoich obowi¹z-ków zawodowych. Odpowiedzialnoci zawodowej nadaj¹ autorzy znaczenie ka-tegorii etycznej i prawnej, przy czym pojêcie to jest szersze od odpowiedzial-noci pracowniczej (S³ownik: 2006). Dla naszych rozwa¿añ najbardziej przydatne jest odwo³anie siê do odpowiedzialnoci cz³owieka doros³ego (Pietrasiñski: 1992, s. 47). Jest to cecha wyró¿niaj¹ca cz³o-wieka doros³ego od osób, które jeszcze nie doros³y, czyli s¹ jeszcze niedojrza³e.
We wspomnianym s³owniku cz³owiek odpowiedzialny to cz³owiek zobowi¹zany moralnie lub prawnie albo jednoczenie moralnie i prawnie do odpowiadania za swoje czyny i zaniedbania, odpowiedzialny wobec siebie, wobec spo³eczeñstwa lub wobec kogo. Na odpowiedzialnym
mo¿-na polegaæ, bo ma on wiadomoæ i po-czucie obowi¹zku (S³ownik: 2006, s. 205).
Odpowiedzialnoæ jest wiêc w tym przy-padku traktowana jako indywidualna dys-pozycja jednostki.
Tadeusz Kotarbiñski, twórca prakseologii, zwraca³ uwagê na solidnoæ w dzia³aniu.
Wi¹za³ j¹ z mistrzostwem w pracy, które traktowa³ jako dzia³ania przynosz¹ce opty-malne rezultaty, czyli zawieraj¹ce wszyst-ko to, co niezbêdne dla w³aciwego funk-cjonowania, jak te¿ nie zawieraj¹ce nicze-go, co konieczne nie jest (Kotarbiñski:
1975). Z mistrzostwem mocno wi¹¿e siê odpowiedzialnoæ cz³owieka za swoje dzia³anie. Jest ona komponentem posta-wy pracowniczej, bêd¹cej jednym z trzech sk³adników kultury pracy (Wo³k: 2000).
Odpowiedzialnoæ pracownika jest bar-dzo rozleg³a i dotyczy szeregu aspektów dzia³alnoci pracowniczej. Najczêciej odpowiedzialnoæ odnoszona jest do skut-ków dzia³alnoci zawodowej i stosowania techniki. Konsekwencje te s¹ coraz bar-dziej rozleg³e i wymagaj¹ poddawania siê przez wszystkich pracowników g³êbokiej refleksji w trakcie pracy. Chodzi tu zarów-no o przewidywanie skutków wywo³ywa-nych w rodowisku naturalnym, jak i o kon-sekwencje przynoszone innym ludziom, odbiorcom efektów pracy, ale szczegól-nie wspó³pracownikom i sobie samemu.
Do niedawno niska kultura zdrowotna Polaków, powszechny brak szacunku dla w³asnego zdrowia sprawia³y, ¿e w spo³e-czeñstwie polskim wystêpowa³a wysoka zachorowalnoæ i stosunkowo wczesny wiek umierania. Brak szacunku dla w³a-snego zdrowia w rodowisku pracy
wi¹-¿e siê miêdzy innymi z nieprzestrzega-niem zasad bezpiecznej i higienicznej pracy, z podejmowaniem niepotrzebne-go ryzyka w pracy w szkodliwych dla zdrowia warunkach. Prowadzi to do licz-nych chorób, a w przypadku zawodów zorientowanych na ludzi, w tym w szcze-gólnoci terapeutów i doradców, do wy-palenia zawodowego.
Z w³aciw¹ postaw¹ wi¹¿e siê odpowie-dzialnoæ za wykonywane wytwory i ich jakoæ. Coraz czêciej pracownik musi sam siê dyscyplinowaæ, samodzielnie re-gulowaæ tempo swojej pracy, dokonywaæ samokontroli swojej pracy. Rzetelnoæ sto-sowania dyscypliny pracy, jak i procedur postêpowania okrelonych dla
dzia³alno-ci o charakterze nieprodukcyjnym, ci¹-g³e czuwanie nad jakoci¹ swojej pracy jest konsekwencj¹ postawy wobec pracy,
wiadczy o pracowniku. W okresie trans-formacji gospodarczej w Polsce wiele zak³adów pracy, dotychczas zadowalaj¹-cych siê tym, ¿e jedynie dostarczaj¹ na rynek wytwory, ponios³o pora¿kê w wyni-ku pojawienia siê konwyni-kurentów oferuj¹cych towary o wy¿szej jakoci wykonania (Pañ-ków: 1993). Obserwujemy w tym przypad-ku wyrany zwi¹zek pomiêdzy postaw¹ do pracy pracowników a
konkurencyjno-ci¹. Tym samym wiêc postawa pracow-ników rzutuje na sytuacjê firmy na rynku pracy. Tylko pracownik odpowiedzialny za swoj¹ pracê, zaanga¿owany i czuj¹cy w³asn¹ odpowiedzialnoæ za wykonywa-n¹ pracê ma szansê na to, ¿e jego pro-dukty bêd¹ skutecznie konkurowaæ na rynku. Obecnie coraz wiêcej produktów ma postaæ niematerialn¹. S¹ to g³ównie ró¿nego rodzaju us³ugi, w wiêkszoci
zo-Osoba d³ugotrwale bezrobotna jako klient oporuj¹cy
|
Doradca zawodowy w pracy z oporuj¹cym klientem bezrobotnym5
rientowane na pomoc ludziom. Do nich zalicza siê poradnictwo zawodowe. Wo-bec nich formu³owane s¹ przez klientów takie same oczekiwania, jak wobec pro-duktów materialnych.Klient powierza doradcy swój los i pod-porz¹dkowuje siê rezultatom uzyskanej porady. Odnosi siê to do wszystkich ob-szarów poradnictwa, jednak¿e w przypad-ku poradnictwa zawodowego spotykamy siê z interwencjami w przebieg kariery zawodowej, która rzutuje znacz¹co na wszystkie obszary ¿ycia cz³owieka. Karl Rogers w odniesieniu do tego zwraca uwagê na koniecznoæ legitymowania siê przez doradcê trzema cechami kongru-encj¹, czyli autentycznoci¹, zgodnoci¹ z samym sob¹, akceptacj¹ klienta takie-go, jaki on jest oraz empati¹ czyli wczu-waniem siê w sytuacjê klienta. Odpowie-dzialnoæ za klienta dotyczy jego samo-poczucia w trakcie niesienia porady, a tak¿e jego nastawienia w przysz³oci do pomocy ze strony doradcy. Klient, szczególnie w przypadku, gdy odwo³uj¹c siê do pomocy doradcy po raz pierwszy dowiadczy³ dyskomfortu psychicznego lub zawiód³ siê na uzyskanej pomocy, w przy-sz³oci bêdzie nieufny i niechêtny do sko-rzystania z pomocy doradcy.
Na doradcy zawodu spoczywa odpowie-dzialnoæ za ca³y proces poradniczy.
Mamy w tym przypadku sytuacjê polega-j¹c¹ na tym, ¿e klient ma problem, z któ-rym samodzielnie nie mo¿e sobie pora-dziæ, natomiast odpowiedzialnoæ za jego rozwi¹zanie le¿y po stronie doradcy. Prze-bieg procesu niesienia porady, jego czas trwania, charakter relacji z klientem s¹
wa¿ne zarówno dla fazy diagnozowania, jak i doradzania. Czêsto proces ten mo¿e mieæ znamiona terapeutyczne, które war-to wykorzystaæ. Z drugiej strony w samej procedurze pomagania mog¹ wyst¹piæ zagro¿enia zerwania procesu poradnicze-go. Doradca musi wiêc czuwaæ nad prze-biegiem procesu pomocowego, zadbaæ o warunki, w których przebiega, o wyst¹-pienie wszystkich ogniw i prawid³owoæ podjêtej procedury, o odpowiednie tem-po pracy.
Zastosowane sposoby doradzania s¹ za-le¿ne od wielu ró¿nych uwarunkowañ tkwi¹cych w charakterze podejmowane-go problemu, cechach klienta, jak i wyni-kaj¹ z mo¿liwoci i preferencji doradcy.
Doradzaj¹cy odpowiada za w³aciwy do-bór metod i technik doradzania, uwzglêd-niaj¹cy z³o¿onoæ procesu pomocowego oraz rzetelnoæ uzyskanego rezultatu pra-cy. Z odpowiedzialnoci¹ doradcy w tym zakresie zwi¹zana jest jego fachowoæ, daj¹ca mo¿liwoæ w³aciwego doboru metod postêpowania.
Rezultatem pracy doradcy jest udzielona porada. W odniesieniu do poradnictwa za-wodowego jej waga zawiera siê w tym,
¿e ukierunkowuje klienta, który w zale¿-noci od opinii doradcy mo¿e dokonywaæ rozstrzygniêæ znacz¹cych dla ca³ego swojego dalszego ¿ycia. Ich konsekwen-cje mog¹ wiêc mieæ kluczowe znaczenie dla pomylnoci klienta nie tylko w wy-miarze zawodowym, ale w ca³ym ¿yciu i wszystkich jego obszarach. Odpowie-dzialnoæ doradcy za rezultat porady jest kluczowa, aczkolwiek jak wskazano
wcze-niej nie wy³¹cznie do niego siê odnosi.
Doradca wykonuj¹c swoj¹ pracê powiê-ca swoje w³asne zasoby psychiczne i fi-zyczne. Wielokrotnie, szczególnie przy rozwi¹zywaniu trudnych, nietypowych pro-blemów, jak i w przypadku klientów opo-ruj¹cych dowiadcza zmêczenia, stresu.
Odpowiedzialnoæ zwi¹zana z przyjêtymi zadaniami zawodowymi i konsekwencja-mi ich wykonania dodatkowo obci¹¿a psy-chikê doradcy. Czêsto ma w¹tpliwoci co do s³usznoci zaordynowanych przez sie-bie rozwi¹zañ wystêpuj¹cych problemów z jakimi zwracaj¹ siê klienci, jak i dobra-nych metod postêpowania. Z odpowie-dzialnoci¹ za siebie wi¹¿e siê równie¿
poszanowanie zasad etycznych. Ich sto-sowanie kszta³tuje bowiem wizerunek kon-kretnego doradcy, ca³ej grupy zawodowej, jak i tej formy pomocy spo³ecznej. Wyso-kiej odpowiedzialnoci za siebie sprzyja superwizowanie, bêd¹ce swoistym kathar-sis, kompetentnym weryfikowaniem swo-jego postêpowania zawodowego, zerowa-niem obci¹¿onego konta emocjonalnego.
Ewaluacja stanowi nieod³¹czne ogniwo ka¿dego w³aciwie dzia³ania. Tak by³o zawsze, choæ samo s³owo ewaluacja
upowszechni³o siê w ostatnich latach. Jest ona niczym innym, jak jedn¹ z czynnoci zakoñczeniowych ka¿dego sprawnego dzia³ania. Stanowi refleksyjne spojrzenie wstecz co mo¿na zrobiæ, aby popra-wiæ, usprawniæ koñcz¹ce siê dzia³anie.
Wymaga w³asnej krytycznej oceny, jak i odwo³ania siê do opinii odbiorców tego dzia³ania klientów. Czêsto bowiem ich obraz jest inny, ni¿ w³asne przewiadcze-nie. Odpowiedzialnoæ doradcy dotyczy ewaluacji w tym sensie, ¿e nie mo¿e on jej unikaæ ani zaniedbaæ.
Nie wolno zaniedbaæ odpowiedzialnoci za koszty materialne procesu, niezale¿-nie od tego, czy s¹ ponoszone przez sa-mego klienta, ze rodków publicznych, czy te¿ s¹ to koszty w³asne. Kalkulacja kosz-tów stanowiæ zaczyna wa¿ny sk³adnik ka¿dego projektu pracy, co równie¿ od-nosi siê do pracy doradcy zawodowego.
Koszty poradnictwa zawodowego ponosi g³ównie spo³eczeñstwo, a klientami do-radcy zawodowego s¹ czêsto osoby znaj-duj¹ce siê w trudnej sytuacji finansowej, co dodatkowo wymaga szczególnej rze-telnoci przy kalkulowaniu kosztów. Koszty materialne porady oraz koszty konieczne do poniesienia przez klienta w przypad-ku jej wykorzystania niekiedy prowadz¹ do oporu i biernoci, do wycofywania siê klienta z procesu pomocowego. S¹ bo-wiem czasami znacznym obci¹¿eniem dla bud¿etu osoby bezrobotnej, która
najczê-ciej jest wszechoszczêdzaj¹ca.
Drugim filarem postawy jest gotowoæ. Go-towoæ jest to zdecydowanie na co, chêæ, sk³onnoæ, zamiar. Gotowoæ równie¿ ma charakter wielowymiarowy i odnosi siê do:
stosowania zasad;
solidnoci;
edukacji, w³asnego rozwoju;
zmiany;
innowacyjnoci;
poddania siê ocenie klienta;
wspó³dzia³ania;
poszanowania klienta;
przyznania siê do w³asnej
bezradno-ci.
Osoba d³ugotrwale bezrobotna jako klient oporuj¹cy
|
Doradca zawodowy w pracy z oporuj¹cym klientem bezrobotnym5
Gotowoæ doradcy charakteryzuje jego dy-namikê dzia³ania, wiadczy o jego mo¿li-wociach decyzyjnych i mocy zaanga¿o-wania zawodowego. Gotowoæ do stoso-wania regu³ i zasad pracy jest warunkiem koniecznym w ka¿dym zawodzie, a w za-wodzie doradcy w szczególnoci. Doradca zawodowy wielokrotnie sam decyduje o swoim postêpowaniu zawodowym i od-powiada za jego poprawnoæ przede wszystkim przed samym sob¹. Mówimy wiêc w tym przypadku o samokontroli w pracy. Jej z³o¿onoæ zawiera siê w tym,¿e rezultat pracy nie zawsze jest mo¿liwy do jednoznacznego rozpoznania, wielo-krotnie jest od³o¿ony na póniej. Z tego wzglêdu samokontrola doradcy zawodu nie mo¿e ograniczaæ siê do bie¿¹cego czuwania nad swoim postêpowaniem w czasie pracy, lecz powinna oznaczaæ dba³oæ o jakoæ ca³ego procesu dora-dzania i wymaga antycypowania na-stêpstw niesionej sugestii.
Gotowoæ do solidnoci, rzetelnoæ w po-stêpowaniu równie¿ stanowi wa¿ny dro-gowskaz maj¹cy uniwersalny charakter, jednak¿e konieczny do wyartyku³owania w odniesieniu do profesjonalnego
podej-cia do pracy przez doradcê zawodu. Jest to d¹¿enie do ci¹g³ego doskonalenia swo-jego warsztatu. Wi¹¿e siê z indywidual-nym i niepowtarzalindywidual-nym traktowaniem klien-ta i jego przypadku. Solidnoæ w dzia³a-niu zdaniem Tadeusza Kotarbiñskiego wi¹¿e siê z dzia³aniem roztropnym i ra-cjonalnym (Kotarbiñski: 1975). W przypad-ku poradnictwa zawodowego jest to wiêc konkretnoæ, prostota, jednoznacznoæ, które u³atwi¹ klientowi zastosowanie uzy-skanych porad i sugestii. Przerost formy
mo¿e byæ w tym przypadku szkodliwy i prowadziæ do powci¹gliwoci, a nawet oporu przed skorzystaniem przez klienta z gotowej ju¿ porady.
Gotowoæ do zmiany, do dzia³añ innowa-cyjnych i do edukacji s¹ ze sob¹ cile powi¹zane i nale¿y rozwa¿aæ je ³¹cznie.
Zmianê mo¿na rozpatrywaæ jako przeci-wieñstwo sta³oci, stagnacji. Jest ona cech¹ wspó³czesnoci we wszystkich obszarach ¿ycia i poznania.
Gotowoæ do zmiany wyznacza wiêc po-ziom elastycznoci doradcy, który musi siê liczyæ ze zmiennoci¹ podejæ, me-tod, technik i narzêdzi pracy, jak i ze zmianami na rynku pracy. Najbardziej znacz¹ce wydaje siê byæ jednak zaak-ceptowanie koniecznoci permanentnej pracy nad sob¹ samym, nad ci¹g³ym do-skonaleniem siê. Doradca zawodowy
w³a-nie z uwagi na dynamikê zmian w ob-szarze, którym siê zajmuje stoi w obliczu koniecznoci ci¹g³ego aktualizowania swojej wiedzy o rynku pracy, o cz³owieku jako o podmiocie na nim wystêpuj¹cym i jako o kliencie, jak i w zakresie swojego warsztatu pracy. Ograniczenie siê do za-sobu kompetencji uzyskanego na dowol-nym poziomie kszta³cenia prowadzi bar-dzo szybko do zdezaktualizowania siê na-bytych kompetencji, pomimo nabywania poprzez praktykê nowych, wartociowych dowiadczeñ. Nie podejmowanie przez doradcê zawodu wysi³ków na rzecz w³a-snego rozwoju mo¿e spowodowaæ nega-tywne konsekwencje dla klienta, któremu mo¿e zostaæ udzielona porada oparta na nieaktualnych przes³ankach, prowadz¹-cych do b³êdnych rozstrzygniêæ.
Gotowoæ do poszanowania klienta, wspó³-dzia³ania, jak i poddania siê jego ocenie stanowi wyznacznik postawy doradcy odnosz¹cy siê do osoby, której udzielana jest pomoc. Poszanowanie klienta jest warunkiem oczywistym, niezbêdnym.
Klienci doradcy zawodu legitymuj¹ siê ró¿nymi cechami spo³eczno-kulturowymi.
Niekiedy wywodz¹ siê z krêgów dowiad-czonych patologi¹ spo³eczn¹ lub ró¿ny-mi dysfunkcjaró¿ny-mi. W opiniach doradców i pracowników publicznych s³u¿b zatrud-nienia zdarzaj¹ siê stygmatyzuj¹ce opisy klientów przedstawiaj¹ce ich w negatyw-nym wietle (Konecki, Kaczmarczyk:
1999). Niezale¿nie jednak od tego kto, jak i z jakiego charakteru problemami siê zg³asza doradca zawodu musi go usza-nowaæ i zaakceptowaæ, dostrzec w nim cz³owieka, osobê, która stanê³a w obli-czu problemu przekraczaj¹cego
mo¿liwo-ci samodzielnego rozwi¹zania. Przy pod-miotowym podejciu do klienta mo¿liwe oka¿e siê wspó³dzia³anie z nim,
zaanga-¿owanie go do aktywnego udzia³u w pro-cesie pomocowym. Doradca powinien uni-kaæ dokonywania oceny klienta, a szcze-gólnie jej ujawniania, przy czym sam powinien poddaæ siê jego ocenianiu. Musi zaakceptowaæ krytyczne spojrzenie klien-ta, od którego akceptacji osoby doradcy zale¿y, w jakim stopniu powierzy mu sie-bie i swój problem. Gotowoæ do podda-nia siê ocenie przez klienta jest warun-kiem ewaluacji procesu pomocowego.
Gotowoæ do w³asnej bezradnoci wyda-je siê trudna. Sytuacwyda-je pomocowe w do-radztwie maj¹ charakter niepowtarzalny.
Nale¿y siê liczyæ z tym, ¿e klienci w obli-czu ró¿nych problemów, z którymi siê zg³aszaj¹ mog¹ reagowaæ w sposób nie-typowy, trudny, a wrêcz niemo¿liwy do przewidzenia. Swoist¹ pu³apk¹ jest wiêc stosowanie gotowych algorytmów postê-powania, czy wzorców. Doradca zawo-dowy stoi wiêc za ka¿dym razem w obli-czu koniecznoci rozwi¹zywania wci¹¿ no-wych, nie napotkanych wczeniej problemów. Zdarzyæ siê mo¿e, ¿e cha-rakter problemu, lub specyfika
osobowo-ci klienta sprawi¹, ¿e doradca nie jest w stanie udzieliæ mu w³aciwej pomocy.
Wówczas zachodzi koniecznoæ okaza-nia pokory wobec z³o¿onoci i nieprzewi-dzialnoci zaistnia³ej sytuacji. Trzeba siê do tego przyznaæ przed klientem i przed samym sob¹. Poszukiwanie rozwi¹zañ za-stêpczych, odwo³ywanie siê do intuicji lub ryzykowanie niejednoznacznym rozwi¹za-niem problemu w tym przypadku jest bar-dziej szkodliwe ni¿ przyznanie siê do nie-mocy.