Organizacja przestrzeni a opór w komunikacji

oczekiwanego znalezienia siê doradcy w ich przestrzeni intymnej. Niekiedy do-bre intencje odruchowo wyzwalaj¹ zacho-wania prowadz¹ce do naruszenia obsza-ru intymnego, czego przyk³adem jest po-klepanie po ramieniu. Ten jednoznaczny gest mo¿e byæ równie¿ odebrany jako atak na przestrzeñ intymn¹ i spowodowaæ od-suniêcie siê partnera relacji oraz zamkniê-cie siê w sobie. W takiej sytuacji próby nawi¹zania szczerej relacji mog¹ zostaæ zniweczone i trudno o szczer¹ rozmowê i budowanie zaufania. W relacjach klient-doradca zawodowy wskazane jest zadba-nie o uszanowazadba-nie przestrzeni intymnej.

Daje to rozmówcom poczucie bezpieczeñ-stwa i umo¿liwia budowanie partnerbezpieczeñ-stwa.

Najczêœciej mówi siê o tym, ¿e to klient tworzyæ mo¿e bariery utrudniaj¹ce pro-ces pomocy. Wtargniêcie do strefy intym-nej doradcy przez klienta mo¿e te¿ nie-kiedy przyczyniæ siê do zablokowania siê doradcy, do jego koncentrowania siê na ochronie „swojej” strefy, co mo¿e siê

prze-³o¿yæ na jakoœæ niesionej pomocy. W ta-kim przypadku konieczne jest otwarte temu zaoponowanie.

Przestrzeñ osobista rozci¹ga siê do 122 cm poza sfer¹ intymn¹. Wyznaczo-na jest oWyznaczo-na przez dystans zajmowany przez jednostkê wzglêdem innych ludzi.

Przestrzeñ ta, podobnie jak strefa intym-na, otacza cz³owieka i przemieszcza siê wraz z nim. Daje ona poczucie komfortu, bezpieczeñstwa, wyznacza charakter re-lacji z innymi osobami. Jest to najkorzyst-niejsza przestrzeñ dla poradnictwa indy-widualnego. Oczywiœcie powinna byæ ona uszanowana przez ka¿d¹ ze stron relacji, a znalezienie siê w niej wymaga

akcep-tacji partnerów. Komunikowanie prowadzo-ne w strefie osobistej stwarza mo¿liwoœæ skupienia na rozmowie. Uczestnicy rela-cji maj¹ mo¿liwoœæ dobrego komunikowa-nia werbalnego, jak i odczytywakomunikowa-nia ko-munikatów niewerbalnych. Mo¿liwe jest utrzymanie kontaktu wzrokowego, wykorzy-stanie sprzê¿enia zwrotnego wyra¿anego choæby werbalnie poprzez parafrazê lub niewerbalnie poprzez mimikê twarzy.

Znacz¹co w tym przypadku redukowane s¹ szumy, zarówno zewnêtrzne, jak i we-wnêtrzne; tym samym proces komuniko-wania przebiega harmonijnie, a partne-rzy mog¹ siê skupiæ na treœci dialogu i na rozwi¹zywaniu problemu.

W literaturze zwraca siê uwagê na kultu-rowe uwarunkowania wielkoœci przestrzeni osobistej, a tak¿e na powi¹zanie jej z po-zycj¹ spo³eczn¹ jednostki. Im wy¿szy jest status spo³eczny cz³owieka, tym wiêksza jego przestrzeñ osobista.

Strefa spo³eczna i publiczna z uwagi na wiêksz¹ odleg³oœæ pomiêdzy rozmówca-mi s¹ mniej przydatne w poradnictwie in-dywidualnym osób ze znamionami opo-ru, natomiast praca w nich przynosi re-zultaty w poradnictwie grupowym, co odnosi siê w szczególnoœci do strefy

spo-³ecznej. Przestrzeñ spo³eczna rozci¹ga siê pomiêdzy 122 cm a 350 cm. Jest to od-leg³oœæ uznawana za bezpieczn¹. Zapew-nia jeszcze ona kontakt pomiêdzy parte-rami, ale daje poczucie bezpieczeñstwa.

Proces komunikowania pomiêdzy dwoma osobami, szczególnie w pobli¿u górnej granicy strefy, jest w tym przypadku doœæ utrudniony. W zwi¹zku z tym, ¿e jest to przestrzeñ, w której w przypadku dobrej

Osoba d³ugotrwale bezrobotna jako klient oporuj¹cy

|

6

zostan¹ niejako pozostawieni sami sobie w sytuacji poradniczej i istnieje zagro¿e-nie, ¿e wy³¹cz¹ siê z tego procesu. Wo-bec nich bardziej przydatne jest wiêc po-radnictwo realizowane w bezpoœrednim kontakcie pomiêdzy doradc¹ i klientem lub niektóre formy prowadzone metod¹ grupow¹.

organizacji procesu komunikowania ko-munikaty zarówno werbalne, jak i niewer-balne s¹ dobrze odbieralne, jest ona ko-rzystna dla poradnictwa grupowego.

Umo¿liwia bowiem nawi¹zanie relacji ko-munikacyjnej pomiêdzy ka¿dym odbior-c¹ (klientem) i doradodbior-c¹. Nale¿y jedynie zadbaæ o usuniêcie przeszkód utrudnia-j¹cych kontakt wzrokowy, jak i zapewniæ docieranie komunikatów s³ownych i nie-werbalnych.

Przestrzeñ znajduj¹ca siê powy¿ej 350 cm okreœlana jest jako przestrzeñ publiczna.

Znajdowanie siê w niej nie zobowi¹zuje do komunikowania ani nawi¹zywania ¿ad-nych relacji. W odleg³oœci przekraczaj¹-cej 3,5 m znacznie spadaj¹ mo¿liwoœci zmys³ów, szczególnie s³uchu. Spada rów-nie¿ wydolnoœæ wzroku, chocia¿ ten przy optymalnych warunkach mo¿e s³u¿yæ nawet przy odleg³oœciach siêgaj¹cych kilkuset metrów. Przestrzeñ ta nie jest w zasadzie przydatna w prowadzeniu po-radnictwa zawodowego wobec osób bez-robotnych, chyba ¿e zorganizowane zo-stan¹ szczególne warunki do prowadze-nia poradnictwa grupowego, np.: sale wyk³adowe wyposa¿one w sprzêt multi-medialny. W takim przypadku trzeba siê

Pomoc doradcy zawodowego wi¹¿e siê z sugestiami dotycz¹cymi przysz³oœci klienta, a niekiedy z pokierowaniem dal-szym jego losem. Z tego wzglêdu bardzo wa¿na jest jej poprawnoœæ i oparcie siê na w³aœciwych przes³ankach. S³u¿y temu diagnostyka klienta i jego sytuacji. Uzy-skana w rezultacie postêpowania diagno-stycznego wiedza o przypadku umo¿li-wia zastosowanie odpowiednich dzia³añ.

Termin ten ma grecki rodowód. Greckie s³owo „diagnosis” oznacza rozró¿nianie, os¹dzanie. Diagnozowanie opiera siê na doœwiadczeniu i rozumieniu.

Diagnoza jest rozpoznaniem w oparciu o zebrane objawy i znane ogólne prawi-d³owoœci badanego, z³o¿onego stanu rze-czy przez przyporz¹dkowanie go do typu lub gatunku, dalej przez wyjaœnienie ge-netyczne i celowoœciowe, okreœlenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego roz-woju (Wysocka: 2007).

Zebranie ca³ej mo¿liwej do uzyskania wie-dzy na temat przypadku oraz jego uwa-runkowañ rzutuje na prawid³owoœæ i sku-tecznoœæ podejmowanych dzia³añ pomo-cowych. Z tego te¿ powodu kompletna diagnoza, okreœlana jako diagnoza roz-winiêta, sk³ada siê z diagnoz cz¹stkowych, czasem okreœlanych jako typy diagnoz.

Mo¿na wyró¿niæ nastêpuj¹ce typy diagnoz:

Diagnoza klasyfikacyjna (przyporz¹d-kowuj¹ca);

Diagnoza genetyczna (przyczynowa);

Diagnoza celowoœciowa;

Diagnoza fazy;

Diagnoza prognostyczna.

Diagnoza klasyfikacyjna dokonywana jest niejako na pocz¹tku procesu diagnostycz-nego. W oparciu o wstêpne informacje prowadzi do zakwalifikowania danego zja-wiska, przypadku do okreœlonej klasy lub typu. Jej znaczenie wyra¿a siê w tym, ¿e stanowi wstêpne ukierunkowanie dalsze-go postêpowania rozpoznawczedalsze-go. Ukie-runkowanie to polega na prowadzeniu dalszych poszukiwañ rozpoznawczych w obszarze ju¿ zakreœlonym, tym samym z odrzuceniem poszukiwañ w innych ob-szarach.

Diagnoza genetyczna ma na celu odkry-cie przyczyn rozpoznanych symptomów danego zjawiska. Stanowi wiêc docieka-nie Ÿróde³ wystêpuj¹cego problemu lub problemów, ustalenie, jakie by³y pocz¹t-kowe przyczyny zaistnia³ej sytuacji pro-blemowej.

Diagnoza genetyczna w oparciu o zebra-ne informacje oraz wiedzê o ogólnych prawid³owoœciach i zwi¹zkach przyczyno-wo-skutkowych zwi¹zanych z danym pro-blemem dostarczyæ mo¿e wiedzy umo¿li-wiaj¹cej wyeliminowanie, os³abienie lub przynajmniej kontrolowanie przyczyn za-burzonego funkcjonowania jednostki lub okreœlonego uk³adu spo³ecznego. Wyró¿-nia siê trzy rodzaje przyczyn:

przyczyny pierwotne (wywo³uj¹ce);

przyczyny predysponuj¹ce;

przyczyny sprzyjaj¹ce danemu stano-wi rzeczy (Rybczyñska: 1996).