S AMORZĄDOWY PROJEKT

Rozbieżność ta stała się powodem do zaniepokojenia samorządowców, którzy na regionalnych i lokalnych spotkaniach coraz częściej mówili o „wo-jewództwie dwóch prędkości”. Podkreślano także, że ujmowanie wszystkich obszarów regionu w ogólnym zestawieniu może spowodować zaniżenie fi-nansowania unijnego w kolejnej perspektywie – 2020 – 2030, a osiągnięte parametry regionu odbiją się negatywnie nie tylko na poziomie środków, przyznanych na województwo, lecz w konsekwencji na poziomie rozwoju miejscowości południa regionu. Efektem rozmów i wystąpień przedstawicieli samorządu lokalnego była inicjatywa prezydenta Wałbrzycha, który

4 [http://samorzad.pap.pl/depesze/rio/168942/Sila-duzych-miast--GUS-opublikowal-dane-o-PKB-w-wojewodztwach-i-podregionach].

5 [http://www.umwd.dolnyslask.pl/promocja-gospodarcza/gospodarka-wojewodztwa/pkb].

6 PPS – Purchsing Power Standrad pokazuje wysokość PKB danego kraju w relacji do średniej unijnej, której wartość przyjęto za równą 100. Jest obliczany z uwzględnieniem różnic w po-ziomie cen w poszczególnych krajach. Wartości mniejsze lub większe niż 100 oznaczają od-powiednio niższy lub wyższy od średniej unijnej poziom PKB. W 2017 roku wskaźnik ten dla Polski wyniósł 70%. [https://www.foxtrade.eu/statystyki/produkt-krajowy-brutto-per-capita -pps].

7 Statystyczne Vademecum Samorządowca 2016, Województwo Dolnośląskie, Urząd Staty-styczny we Wrocławiu.

ponował stworzenie „Strategii 2030”, opisującej problemy i niekorzystne zjawiska, z jakimi boryka się region. Taka diagnoza pozwoliłoby na wskaza-nie w tym samym dokumencie działań, jakie winny podejmować samorządy w kolejnych latach, by niwelować stopniowo olbrzymie dysproporcje pomię-dzy południową a północną częścią województwa.

W liście, skierowanym 1 września 2017 roku do samorządowców pre-zydent Wałbrzycha napisał: Jedyną i ostatnią szansą na modernizację i rozwój jest stworzenie wspólnego programu na wzór Aglomeracji Wałbrzy-skiej lub Polski Wschodniej, dzięki czemu możliwe będzie bardziej skutecz-ne ubieganie się o finansowanie projektów z budżetu państwa i Unii Euro-pejskiej⁸.

Już we wrześniu wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast wskaza-nych subregionów potwierdzili swoją gotowość przystąpienia do projektu.

Stworzenie wspólnej strategii „Sudety 2030” pozwoli na lepsze wykorzysta-nie istwykorzysta-niejących i potencjalnych możliwości rozwoju, a tym samym przyczyni się do przezwyciężenia problemów i niekorzystnych zjawisk, z jakimi boryka się nasz subregion. Wyznaczenie nowych działań pozwoli zmniejszyć dys-proporcje w rozwoju społeczno-gospodarczym pomiędzy północną a połu-dniową częścią województwa dolnośląskiego – pisała w odpowiedzi 25 września 2017 roku prezydent Świdnicy⁹.

Załącznikiem do pisma była deklaracja współpracy nad strategią, w której czytamy m.in. Południowa część naszego województwa wymaga nowego, spójnego planu modernizacji i rozwoju. Przyjęcie strategii dla Przed-górza Sudeckiego i Sudetów na lata 2020-2030 oraz włączenie jej do strate-gii całego województwa, pozwoli nam wszystkim ubiegać się o znaczące środki finansowe z budżetu państwa i Unii Europejskiej¹⁰.

We wrześniu i październiku 2017 roku rady gmin poszczególnych sa-morządów, do których zwrócił się ze swoim zaproszeniem prezydent Wał-brzycha podejmowały uchwały o przystąpieniu do prac nad strategią. Na początku grudnia 2017 roku 89 gmin było gotowych do podpisania „Dekla-racji Sudeckiej”. Spotkanie, na którym dokonano uroczyście złożenia pisów pod deklaracją, odbyło się 11 grudnia 2017 roku we Wleniu. W pod-pisanym dokumencie, który stanowił formalny początek współpracy samo-rządowców, raz jeszcze podkreślano wagę działań, które prowadzić mają między innymi do stworzenia wspólnego planu modernizacji i rozwoju re-gionu. Wykazano także nadzieję, iż strategia, jaka w efekcie powstanie, mo-że stać się podstawą przygotowania specjalnego Programu Regionalnego dla regionu Sudetów.

W tekście deklaracji wskazano konkretne obszary, które miały się stać priorytetem w działaniach samorządowców, którzy zdecydowali się przystą-pić do porozumienia. Celem naszych działań jest uzyskanie do 2030 r.

istotnej poprawy w kluczowych dziedzinach wyznaczających tempo rozwoju gospodarczego i społecznego poprzez:

8 List Prezydenta Wałbrzycha Romana Szełemeja z dn. 1.09.2017 r.

9 List Prezydent Świdnicy Beaty Moskal-Słaniewskiej z dn. 25.09.2017 r.

10 Deklaracja przystąpienia do prac nad strategią rozwoju społeczno-gospodarczego południo-wej części Dolnego śląska „Sudety 2030”.

1) likwidację wykluczenia komunikacyjnego – zbudowanie efektywnego przyłączenia do systemu dróg ekspresowych oraz autostrad w Pol-sce i w Europie (drogi S8, S3, droga krajowa nr 5, łączniki do auto-strad, dróg ekspresowych i krajowych);

2) rozwój regionalnego transportu lotniczego w oparciu o istniejące lotniska,

3) poprawę jakości sieci dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych, umożliwiających normalną komunikację wewnątrz obszaru;

4) rewitalizację istniejącej sieci połączeń kolejowych oraz udział w pro-jekcie rozwoju kolei dużych prędkości;

5) rewitalizację fizyczną i społeczną zdegradowanych obszarów regio-nu;

6) zachowanie i rozwój zasobów dolnośląskich uzdrowisk poprzez ich systematyczne doinwestowanie;

7) rozwój sektora rolno-spożywczego opartego o zasady produkcji zdrowej żywności;

8) zrównoważony rozwój obszarów miejskich i wiejskich;

9) uzyskanie pełnego dostępu do wody pitnej i sieci kanalizacyjnej wszystkich mieszkańców obszaru;

10) poprawę infrastruktury edukacyjnej, zapewnienie lepszych warun-ków kształcenia, rozwój szkolnictwa zawodowego i jego dostosowa-nie do oczekiwań rynku pracy;

11) zapewnienie pełnego bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców;

12) likwidację wszystkich zagrożeń ekologicznych, w tym redukcję ni-skiej emisji na całym obszarze, ze szczególnym uwzględnieniem gmin o statusie uzdrowisk;

13) rewitalizację materialnego dziedzictwa kulturowego;

14) tworzenie dobrych warunków oraz wsparcie dla rozwoju przedsię-biorstw i inwestycji przemysłowych;

15) tworzenie infrastruktury sprzyjającej rozwojowi usług turystycz-nych¹¹.

W podpisanym dokumencie samorządowcy deklarowali współpracę ze wszystkim samorządami Dolnego Śląska, z polskim rządem oraz Unią Eu-ropejską w zakresie wypracowania systemu wspomagania szczególnych obszarów, dotkniętych negatywnymi procesami społeczno-gospodarczymi.

Stosując zasadę partnerstwa, wzajemnego poszanowania oraz podmiotowo-ści każdej Jednostki Samorządu Terytorialnego, przystępujemy do wspólnej pracy na rzecz osiągnięcia rzeczywistego zrównoważonego rozwoju Dolnego Śląska – deklarowali samorządowcy, określając także, iż wszelkie ważne decyzje, w sprawie przygotowywanej strategii, zapadać podczas

11 Tekst Deklaracji Sudeckiej.

dzeń, na których każdy z sygnatariuszy dysponować będzie jednym głosem.

Funkcję zaś lidera projektu powierzono prezydentowi Wałbrzycha¹².

W spotkaniu, jakie odbyło się 1 lutego 2018 roku w Jeleniej Górze, uczestniczyło 86 samorządowców oraz przedstawiciele samorządu woje-wódzkiego i jednostek wojewódzkich, między innymi szefowie instytucji od-powiedzialnych za regionalny transport – naczelnik wrocławskiego oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz dyrektor Dolnoślą-skiej Służby Dróg i Kolei. Taki udział gości determinował tematy dyskusji – mówiono o strategicznych rozwiązaniach drogowych na terenie południowej części regionu, które to zadania znaleźć się miały w przygotowywanej stra-tegii. Komitet Sterujący przyjął także „Porozumienie o współdziałaniu przy tworzeniu Strategii Sudety 2030” oraz „Regulamin Pracy Sygnatariuszy Porozumienia”. Zatwierdzenie dokumentów umożliwiło na rozpoczęcie pro-cedury przetargowej, w formie zapytania ofertowego, która pozwoliłaby na wyłonienie zespołu, realizującego przygotowanie strategii¹³.

W wyniku przeprowadzonej procedury wykonawcą strategii miał zostać zespół pracowników Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, a sto-sowne umowy w tej sprawie podpisano w Kłodzku na spotkaniu Komitetu Sterującego w dniu 5 kwietnia 2018. Na mocy umowy powstać miała Stra-tegia rozwoju społeczno-gospodarczego południowej i zachodniej części wo-jewództwa dolnośląskiego na lata 2020-2030, obejmującej swoim zasięgiem subregiony wałbrzyski i jeleniogórski (NUTS 3)¹⁴.

3. K

Obszar, jaki zleceniodawca miał wziąć pod uwagę przy opracowaniu także określono w umowie i obejmować on miał powiaty: bolesławicki, dzierżoniowski, jaworski, jeleniogórski, kamiennogórski, kłodzki, lubański, lwówecki, świdnicki, wałbrzyski, ząbkowicki, złotoryjski i zgorzelecki. Ca-łość dokumentu miała być gotowa jesienią 2018 roku¹⁵.

12 Tamże

13 Sprawozdanie z posiedzenia walnego zgromadzenia Sygnatariuszy Porozumienia „Sudety 2030”, Marcin Augustyniak, Wałbrzych 5.02.2018

14 Klasyfikacja Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych – w skrócie NUTS (z francu-skiego: Nomenclature des Unités territoriales statistiques; jest standardem geograficznym służącym do statystycznego podziału państw członkowskich UE (ich terytoriów gospodar-czych) na trzy poziomy regionalne o określonych klasach liczby ludności. Została ustanowio-na w celu zbierania, opracowania i rozpowszechniania ustanowio-na obszarze UE porównywalnych da-nych dla określoda-nych statystyk regionalda-nych (np. z zakresu rachunków regionalda-nych, demo-grafii, rynku pracy i społeczeństwa informacyjnego). [http://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/klasyfikacja-nuts]. Klasyfikacja NUTS służy również kształtowaniu regionalnych polityk krajów Unii Europejskiej i jest niezbędna do przeprowa-dzania analiz stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego regionów. Wprowadzona została roz-porządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r.[1], a weszła w życie 11 lipca 2003 roku zastępując wcześniejszą „Nomenklaturę Jednostek Terytorialnych do Ce-lów Statystycznych (NUTS)” ustalaną doraźnie przez Eurostat we współpracy z krajowymi urzędami statystycznymi.

15 Treść umowy, zawartej pomiędzy Gminą Miasto Świdnica a Uniwersytetem Ekonomicznym we Wrocławiu z dn. 5.04.2018, dotyczącej opracowania Strategii.

W międzyczasie przy akceptacji Komitetu Sterującego, który miał swoje posiedzenie tym razem w Jaworze 19 marca 2018 roku, postanowiono, iż grono sygnatariuszy Deklaracji Sudeckiej rozpocznie za pośrednictwem delegacji rozmowy z przedstawicielami Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Re-gionalnej i Miejskiej Komisji Europejskiej. Miał to być początek dyskusji na szczeblu europejskim na temat dysproporcji w rozwoju gospodarczym w obrębie województwa dolnośląskiego¹⁶.

21 kwietnia 2018 roku delegacja samorządowców regionu wałbrzyskie-go i jeleniogórskiewałbrzyskie-go udała się na spotkanie z kierownictwem Dyrekcji Ge-neralnej Komisji Europejskiej i Miejskiej DG REGIO. Celem tej wizyty było nie tylko wskazanie dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym dwóch dolnośląskich obszarów i podjęcie w związku z tym szczególnych działań, których efektem miałoby być niwelowanie występujących różnic, lecz także wykazanie, że dotychczasowe środki pomocowe, kierowane do tych rejonów wykorzystywane były racjonalnie i powiązane były z realizacją priorytetów, przyjętych w po szczególnych perspektywach przez Unię Europejską¹⁷.

Perspektywa finansowa 2014-2020 określała unijną pomoc dla Polski na poziomie 82,5 miliarda euro. Była to rekordowa wysokość w całym okre-sie przynależności Polski do UE. Pomoc tę miała Polska otrzymać w ramach 6 krajowych programów operacyjnych, zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju oraz 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, nad realizacją, których nadzór sprawować miały Urzędy Marszałkowskie. Środki – zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej – nadal w dużej mierze przeznaczone miały być na infrastrukturę drogową i kolejową, ale znaczna ich część trafić miała na zadania związane z podnoszeniem innowacyjności przedsię-biorstw, ochrony środowiska, energetyki, kultury, edukacji czy przeciwdzia-łaniu wykluczeniu społecznemu. Środki unijne miały być także wsparciem dla zadań z zakresu kompleksowej rewitalizacji, walki z niską emisją, czy rozwojem ekologicznego transportu miejskiego¹⁸.

W ramach Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego przewidziano w latach 2014 – 2020 alokację w wysokości 2 252 546 589 euro. Dla trzech wyodrębnionych na terenie województwa Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych przewidziano odpowiednio – 291 250 000 dla ZIT Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego (plus ok. 121 mln euro w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko), 193 600 000 euro dla ZIT Aglomeracji Wałbrzyskiej oraz 113 375 000 euro dla ZIT Aglomeracji Jeleniogórskiej. Łączna alokacja na ZIT-y wynosiła blisko 600 mln euro, co stanowiło 26,56% całkowitego budżetu, przypadającego na Dolny Śląsk.

Dane te pokazują wielkość dotacji, o jakie ubiegać się mogli beneficjenci w ramach realizacji zadań w pespektywie 2014-2020. Ukazują też skalę potencjalnej pomocy, o jaką starać się mogli wnioskodawcy – samorządy, przedsiębiorcy, instytucje społeczne i edukacyjne, organizacje pozarządowe, związki wyznaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i wszystkie inne podmioty, które mogły składać wnioski o realizację celów w ramach zatwierdzonych

16 Komitet Sterujący SUDETY 2030 obradował w Jaworze! Notatka ze spotkania

17 Notatka prasowa „Samorządowcy z Dolnego Śląska walczyli w Brukseli o pieniądze dla ob-szaru „Sudety 2030”; Arkadiusz Grudzień, Rzecznik Prasowy UM Wałbrzych.

18 [http://www.umwd.dolnyslask.pl/fundusze-europejskie].

osi priorytetowych. Jednym z argumentów w czasie rozmów z przedstawi-cielami DG REGIO było to, iż przyznane środki wykorzystywane są w spo-sób racjonalny, a poziom alokacji – mimo trwającej wciąż perspektywy – jest wysoki. Wskazywano szczególnie na zadania realizowane w zakresie tak ważnych w Unii Europejskiej obszarach, jak niska emisja, infrastruktura transportowa, modernizacja dróg oraz linii kolejowych i efektywność ener-getyczna¹⁹.

Podczas prezentacji danych przedstawiono także propozycje sygnata-riuszy Porozumienia Sudety 2030 i Deklaracji Sudeckiej. Było to przede wszystkim utrzymanie dotychczasowych zasad finansowania polityki regio-nalnej po 2020 roku, zwiększenie roli instrumentów terytorialnych we wdrażaniu polityki spójności, skierowanych do obszarów problemowych, dalsza decentralizacja we wdrażaniu funduszy polityki spójności oraz wzrost znaczenia programu wsparcia obszarów górskich i współpracy transgranicznej²⁰. Spotkanie zakończyło się zaproszeniem kierownictwa DG REGIO do wizyty studyjnej w obszarze Sudety 2030. Podsumowując spo-tkanie w Brukseli prezydent Wałbrzycha podkreślał, że osiągnięty został jeszcze jedne cel – wskazanie na specyficzne uwarunkowania obszaru wał-brzyskiego i jeleniogórskiego, które uniemożliwiają na przykład rozwój tra-dycyjnej przedsiębiorczości, opartej o zakłady produkcyjne. Pytano nas, dlaczego w naszym regionie nie buduje się fabryk. Nikt w Brukseli nie zda-wał jednak sobie sprawy z tego, że jest to obszar Natura 2000 i że jest tu duża liczba parków krajobrazowych, że region ma przede wszystkim charak-ter turystyczno-wypoczynkowy oraz że jest tu aż 11 miejscowości uzdrowi-skowych. To, dlatego tak bardzo zależy nam na skomunikowaniu regionu z resztą kraju, na rozwoju struktur turystycznych i walce ze smogiem – ko-mentował w mediach²¹.