Apostolskie funkcje wiernych świeckich

Uczestniczenie w mesjańskich funkcji Chrystusa, kapłańskiej, proro-czej i królewskiej, przez przyjęcie sakramentów chrztu i bierzmowania, jest równoznaczny z posłaniem, czyli uzdolnieniem do czynów apostol-skich, w określonym zakresie uprawnień i obowiązków, tych publicz-nych i tych najbardziej osobistych, wewnętrzpublicz-nych²¹.

Ich kapłaństwo prorocze i królewskie jest rzeczywiste, chociaż rów-nocześnie istotowo różne od kapłaństwa hierarchicznego, opartego na sakramencie święceń. Ponieważ jest ono udziałem w mesjańskim po-słannictwie Chrystusa, który jest jedynym i prawdziwym kapłanem, prorokiem i królem Nowego Przymierza, dlatego wszyscy uczestniczący w tym Jego posłannictwie są kapłanami, prorokami i królami przez Nie-go, z Nim i w Nim.

Kapłaństwo pozwala stawać przed Bogiem, aby przez złożenie miłych ofi ar zjednoczyć się z Nim i otrzymać Jego łaskę. Kapłaństwo z chrztu

19 Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium, nr 33;

Dekret o apostolstwie wiernych świeckich Apostolicam actuositatem, nr 3.

20 Szeroko na ten temat pisze B. Brzuszek, Zobowiązanie wiernych świeckich do apostol-stwa, „Collectanea Theologica”, 42, 1972, s. 65–74.

21 Zob. także: S. B. Brzuszek OFM, Apostolskie funkcje wiernych świeckich, [w:] „Powoła-nie człowieka, t. 4. Powoła„Powoła-nie do apostolstwa”, Warszawa–Poznań 1975, s. 300–319.

i bierzmowania przede wszystkim daje prawo i zobowiązuje do udziału w Ofi erze eucharystycznej, sprawowanej przez kapłana hierarchicznego oraz uzdalnia do złożenia w Niej, a także poza nią, ofi ary z własnego życia. Ponieważ ofi ara ta jest aktem całego Ciała zespolonego ze swoją Głową, Chrystusem, jedynym najwyższym Kapłanem, ma ona także cha-rakter pośredniczący.

Wierni otrzymujący dary Boże za pośrednictwem Kościoła, jako in-stytucji zbawienia, mają współpracować nad rozwojem i uświęceniem całej wspólnoty. Stąd już samo przyjmowanie sakramentu jest aktem kul-tu i wyznaniem wiary. Wierni świeccy przez swoje życie sakramentalne nie tylko otrzymują łaski i wewnętrznie wzrastają, ale wyznając wiarę i głosząc ją, dają świadectwo Chrystusowi i przyczyniają się do zbawienia świata.

Sobór Watykański II naucza: „Wszystkie bowiem ich uczynki, modli-twy i apostolskie przedsięwzięcia, życie małżeńskie i rodzinne, codzien-na praca, wypoczynek ducha i ciała, jeśli odbywa się w Duchu, a codzien-nawet utrapienia życia, jeśli cierpliwie są znoszone, stają się ofi arami duchowy-mi, miłymi Bogu przez Jezusa Chrystusa (por. 1 P 2, 5); ofi ary te są skła-dane Ojcu w eucharystycznym obrzędzie wraz z ofi arą Ciała Pańskiego.

W ten sposób ludzie świeccy, jako zbożnie działający czciciele Boga, sam świat Jemu poświęcają”²².

Do tego dodać trzeba, że wierni w ofi erze Kościoła biorą udział nie tylko przez oddanie samych siebie, ale także poprzez przedstawie-nie własnych intencji i składane dary materialne. Komunia przyjęta pod-czas Mszy św. nie tylko jest duchowym, ale też sakramentalnym zjedno-czeniem z Chrystusem i przypieczętowaniem złożonej ofi ary.

Kapłaństwo wspólne wiernych świeckich uzdalnia także do innych czynności sakramentalnych: w nadzwyczajnych okolicznościach mogą i powinni udzielić sakramentu chrztu; wraz z kapłanem mogą również być świadkami zawieranego małżeństwa, którego szafarzami są sami ochrzczeni, a w sytuacjach nadzwyczajnych o jego zawarciu mogą świad-czyć nawet sami, bez udziału kapłana; ponadto kapłaństwo to czyni ich zdolnymi do uczestniczenia w sakramencie pokuty i pojednania, przez którego przyjęcie i akty pokutne dają świadectwo władzy i miłosierdzia Zbawiciela; są również zdolni przyjąć sakrament chorych; na nim buduje także sakrament święceń kapłańskich.

Prorokiem w ścisłym tego słowa znaczeniu jest tylko Chrystus Pan, który jest proroczym Słowem Ojca skierowanym do świata. Wszyscy inni

22 Sobór Watykański II, Konstytucja Dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium, nr 34.

są prorokami przez udział w tym Jego posłannictwie. Duch Chrystuso-wy jest więc źródłem wszelkiego profetyzmu w Kościele. W najszerszym znaczeniu funkcja prorocza Kościoła, to cała jego działalność pochodząca od Ducha Świętego, dzięki której poznaje i daje poznać Boga oraz Jego łaskę w czasie i warunkach pielgrzymowania do Pana. Czyli prorokiem w Kościele jest ten, który mówi w imię Boże i głosi Jego naukę. Prorok, to objawiciel Słów Bożych przed ludem²³.

Tak pojęta funkcja prorocza Kościoła jest pełniona, co ma uzasadnienie w hierarchicznej strukturze Kościoła, autorytatywnie przez hierarchię, która naucza w imieniu i mocą władzy otrzymanej od Chrystusa, oraz w postaci świadectwa dawanego przez wszystkich wiernych pod kie-runkiem hierarchii. Obydwie te formy „głoszenia i krzewienia Królestwa Chrystusowego i Bożego wśród wszystkich narodów” są istotowo różne, ale ściśle ze sobą powiązane²⁴.

Do istoty funkcji proroczej wiernych świeckich należy dawanie pu-blicznego świadectwa Chrystusowi słowem i czynem płynącym z wiary, w miejscu i czasie, jakie im wyznacza Opatrzność. Zatem profetyzm wła-ściwy wiernym świeckim, w przeciwieństwie do profetyzmu urzędowe-go, można nazwać profetyzmem w porządku życia.

Wierni świeccy, jako pełnoprawni członkowie Kościoła i uczestni-cy jego posłannictwa proroczego, nie tylko mają prawo do otrzymy-wania od niego nauki Chrystusowej, ale mają również zapewnioną asystencję Ducha Świętego i są „wyposażeni w zmysł wiary i łaskę słowa”, dzięki czemu głoszoną im naukę są zdolni przyjąć, zrozumieć, z pomocą głębszego osądu głębiej w nią wniknąć, wytrwać w wierze i zastosować w życiu, co z kolei prowadzi do coraz doskonalszego świadectwa życia²⁵.

Wierni świeccy są również powołani do przekazywania i propagowa-nia nauczapropagowa-nia biskupów także słowem. Mogą otrzymać prawo badań teo-logicznych oraz nauczania jako profesorowie, katecheci i kaznodzieje. Do ich powinności należy też tworzenie, wraz z duszpasterzami, środowisk wiary i życia chrześcijańskiego. Mają być świadkami i apologetami wiary w swoich rodzinach, miejscach pracy zawodowej oraz życia społecznego, politycznego, kulturalnego. Świadectwem proroczym są również wszyst-kie akty uwielbienia Boga, a więc ofi ary duchowe, modlitwa, pielgrzy-mowanie, akty pokutne i całe życie sakramentalne, oraz wyznania wiary podczas liturgii uroczyste i prywatne.

23 Y. Congar, Jalons, dz. cyt., s 367.

24 Sobór Watykański II, Konstytucja Dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium, nr 5.

25 Tamże, nr 12 i 35.

Sakramenty inicjacji dają również udział w boskiej królewskiej władzy Chrystusa Pana, którą posiada On w pełni nad całym światem i stworze-niem, a z racji dokonanego zbawienia duchową władzę prawodawczą, jurysdykcyjną i wykonawczą nad wszystkimi ludźmi w tym wszystkim, co dotyczy ich zbawienia. W znaczeniu przenośnym można także powie-dzieć, że jest On królem umysłów, które oświeca, woli, którą skierowuje do dobra i serc, które pozyskuje.

We władzy królewskiej Chrystusa wierni świeccy, jako członkowie jego Mistycznego Ciała, uczestniczą jedynie w porządku życia: „Albowiem Pan – mówi Sobór Watykański II – również za pośrednictwem wiernych świeckich pragnie rozszerzać królestwo swoje, królestwo prawdy i życia, królestwo świętości i łaski, królestwo sprawiedliwości, miłości i pokoju;

a w królestwie tym także samo stworzenie wyzwolone zostanie z niewoli skażenia na wolność chwały synów Bożych (por. Rz 8, 21). Wielka zaiste obietnica i wielkie przykazanie dane zostało uczniom: «Bo wszystko jest wasze, a wy zaś Chrystusa, a Chrystus Boga» (1 Kor 3, 25)”²⁶.

Królewską godność chrześcijan nie można jednak pojmować w ode-rwaniu od pojęcia wolności chrześcijańskiej. Te dwie wartości niemal się utożsamiają. Duchowa godność królewska jest godnością, której mocą chrześcijanin panuje nad wszystkim, co niższe, ponieważ sam będąc pod-danym samemu Bogu, uczestniczy w Jego panowaniu i w Jego wolności.

Chrześcijan jest królem, ponieważ panuje nad grzechem, nad odruchami ciała, czyli po prostu włada swoim ciałem i swoją duszą. A więc jego wła-dza zawsze ma charakter duchowo-moralny, a jej celem jest osiągnięcie królestwa eschatologicznego, w którym panuje doskonała jedność pomię-dzy władzą i świętością. A więc królestwo eschatologiczne osiąga on, na wzór i pod panowaniem Chrystusa, czyli nie przez panowanie, ale przez łagodność i służbę²⁷.

Podsumowanie

Prawo i obowiązek apostołowania świeckich w Kościele i w świecie wynika z samego faktu ich zjednoczenia się z Chrystusem poprzez sa-kramenty chrztu i bierzmowania. Funkcje kapłańska, prorocza i królew-ska, otrzymane w tych sakramentach, sprawiają, że w Kościele posiadają oni pełną osobowość prawną i mają prawo żądać od hierarchii dóbr du-chowych, potrzebnych do wypełnienia ich obowiązków chrześcijańskich i osiągnięcia zbawienia.

26 Sobór Watykański II, Konstytucja Dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium, nr 36.

27 Zob. J. Lécuyer, Essai sur le sacerdote des fi dèles chez les Pères, dz. cyt., s. 24–26.

Będąc poddanymi pod duchową władzę Chrystusa, którą sprawuje hierarchia, strzegą wolności dzieci Bożych, mają również uprawnienia w kierowaniu własnym życiem. Jako pełnoprawni członkowie Kościo-ła, są zdolni przyjąć od hierarchii misję kanoniczną określającą zadania w rożnych jego instytucjach. Ich apostolstwo jest jednak „apostolstwem życia”, które wraz z apostolatem hierarchii, sprawowanym na mocy sa-kramentu święceń, należy do istoty posłannictwa Kościoła.

Chociaż obydwa apostolaty różnią się od siebie istotowo, to są one ze sobą związane do tego stopnia, że żaden z nich nie może się w pełni roz-wijać, ani spełniać w separacji od siebie. Apostolat świeckich, którzy mają swoje prawa, w żadnym wypadku nie jest wyjęty spod posłuszeństwa hierarchii.

Świeccy mają prawo i obowiązek głosić Ewangelię wszystkim ludziom w Kościele i poza nim, mają uświęcać siebie i doczesność, czyli dążyć do urządzenia świata według woli Boga. Do tego są oni zobowiązani w su-mieniu, bez oczekiwania na nowe wezwania czy zachęty ze strony hierar-chii. Nikt też nie ma prawa przeszkadzać im w pełnieniu tej ich wielkiej misji Chrystusa i Jego Kościoła.

W końcu, będąc świadomi, że Bóg zawsze stoi za tymi, których po-syła, mają rozwijać w sobie apostolską cnotę zaszczepioną w chrzcie i bierzmowaniu, którą św. Paweł Apostoł określa terminem parrhesia, a który oznacza, że: swoje apostolskie posłanie mają sprawować z odwa-gą i dojrzałością wobec Boga, któremu składają ofi ary chwały ze swego życia i swoich czynów; z dojrzałością w myśleniu religijnym, które po-zwoli im zachować niezależność od wciąż zmieniająych się poglądów;

oraz z dojrzałością w działaniu, na wzór Apostołów po zesłaniu Ducha Świętego i Męczenników.

Lay Faithful and their Apostolate in the Church and the world.

(Theological refl ection) Summary

The above text is an outline on the development of theological refl ection on the place, apostolic authorisations and role of lay followers in the Church and the world, in the context of the apostolate of hierarchy, from the testimony of the New Testament to the documents of the Second Vatican Council. The following issues are discussed under subsequent items: 1. Historical outline of the develop-ment of the lay apostolate; 2. The developdevelop-ment and defi nition of a lay person / lay faithful; 3. The essence of the apostolate of lay faithful; 4. Apostolic functions of lay faithful.

The summary formulates the conclusion that the rights and obligation of the apostolate of lay people in the Church and the world results from their unity with Christ through the sacraments of baptism and confi rmation. Their aposto-lic, priestly, prophetic and royal functions as well as sanctifying grace obtained in sacraments cause that they have full legal personality in the Church and that they have a right to demand spiritual goods, necessary for them to fulfi l their Christian duties in the Church and in the world and vital for personal salvation.

O. Salezy Bogdan Brzuszek OFM, dr Emerytowany wykładowca Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II Kraków