w 1961 r. w Polsce, podczas którego pracownicy UJ prowadzili część tras wycieczkowych po terenie Polski Południowej, prezentując wyniki swoich badań. Również w Krakowie odbyło się posiedzenie Podkomisji Kartowa
nia G eom orfologicznego M U G. W 1963 r. Katedra Geografii Fizycznej w spółuczestniczyła w organizacji międzynarodowego sympozjum, poświę
conego geom orfologii Karpat. Powołana została wówczas M iędzynarodo
wa Geomorfologiczna Komisja Karpacko-Bałkańska, która podjęła wspólne opracowanie rzeźby obu łańcuchów górskich. Przez wiele lat (19 63 -19 68 ) przewodniczył jej M. Klimaszewski. Instytut Geografii UJ współorgani
zował lub uczestniczył w konferencjach m iędzynarodowych, poświęco
nych geom orfologii dynamicznej, organizowanych przez IG PAN. W 1967 r. odbyło się sym pozjum Komisji Ewolucji Stoków i Komisji G eomorfolo
gii Peryglacjalnej M U G . W 1968 r., w ramach Geomorfologicznej Komisji ICarpacko-Bałkańskiej, odbyła się w Krakowie konferencja grupy roboczej pośw ięcona unifikacji m etod badawczych w spółczesnych procesów mor- fogenetycznych. W 1979 r. w Krakowie i na terenie Karpat odbyło się sym pozjum Komisji Eksperym entu Polowego w Geomorfologii MUG.
W latach 70. zostały również nawiązane kontakty i podpisane um o
w y o współpracy naukowej z zagranicznymi ośrodkami geom orfologicz
nymi, m.in: z N iem iecką Republiką Dem okratyczną, Czechosłowacją, Finlandią, Szwecją, Belgią, Francją, W ielką Brytanią, Węgrami, Jugosła
wią, N iem iecką Republiką Federalną, Hiszpanią. Dzięki nim możliwa stała się wym iana bezpośrednia pracowników naukowych.
W ykładnikiem dorobku naukowego był również rozwój kadry nauko
wej. W om awianym okresie 1 9 5 0 -1 9 7 8 przeprowadzono wśród pracow
ników U niw ersytetu Jagiellońskiego jeden przewód habilitacyjny oraz 7 przewodów doktorskich z zakresu geom orfologii pod kierunkiem prof.
M. K lim aszewskiego i prof. Z. Czeppego (tab. 1, 2). N atom iast nie po
w iódł się zamiar utworzenia w Instytucie Geografii UJ w 1966 r., Zakła
du G eom orfologii Dynam icznej pod kierunkiem prof. Z. Czeppego.
Jubileusz prof. M . Klimaszewskiego ( 1 9 7 8 r.) W pierwszym rzędzie siedzi prof. K lim aszew ski z żoną i synem
Po odejściu prof. M. Klimaszewskiego na em eryturę w 1978 r., opiekę nad Zakładem Geomorfologii przejęli prof. Z. Czeppe (1978-1981) i prof.
I. Dynowska (1983-1986). W latach 1981-1983 i 1986-1995 funkcję kierownika zakładu sprawował doc. dr hab. L. Kaszowski, a od roku 1995 fukcję tę pełni dr hab. K. Krzemień.
C zw arty okres. W ostatnim dwudziestoleciu w Zakładzie Geom or
fologii prowadzone były badania indywidualne i zespołowe, zarówno z za
kresu geomorfologii historycznej, jak i dynamicznej w ram ach ogólnego tem atu Ewolucja i współczesna dynamika rzeźby wybranych obszarów górskich i przedgórzy. Obejmowały one swoim zasięgiem tereny Polski Południowej, jak również wiele obszarów poza granicam i kraju. Było to możliwe dzięki kontynuacji - zapoczątkowanej wcześniej - m iędzynarodowej w spółpra
cy naukowej oraz nawiązaniu nowych kontaktów m.in. z uniwersytetam i w St. Andrews, Liege, Clerm ont-Ferrand, Bordeaux, Salzburgu, W ilnie i Lwowie oraz uczestnictwu w ekspedycjach Krakowskiego O ddziału Pol
skiego Towarzystwa Przyjaciół N auk o Ziemi w H indukuszu (1977), Atlasie Wysokim (1980), Andach (1985), Alpach W łoskich (1987, 1994, 1995).
Ekspedycja w H in d u ku szu ( 1 9 7 7 r.)
W latach 1978-1984, dzięki finansowaniu i na zlecenie Komisji N auk Geograficznych PAN pracownicy Zakładu Geomorfologii (M.Tyczyńska, S. Chmielowiec, B. Izmaiłow) i m agistranci przeprowadzili szczegółowe kartowanie geomorfologiczne obszaru Miejskiego Województwa Krakow
skiego w skali 1:10 000 i 1:25 000, które stało się podstawą opracowania m apy w ybranych elem entów rzeźby.
Prowadzone w tym czasie badania paleogeomorfologiczne dotyczyły przem ian rzeźby, głównie w okresie schyłku plejstocenu i w holocenie.
Analiza morfologii, stru k tu ry i'tek stu ry wydm śródlądowych oraz budu
jących je osadów na obszarze kotlin podkarpackich i wyżyn w dorzeczu górnej W isły (Izm aiłow 1975, 1992, 1995a, Izmaiłow, Nalepka 1994) zmierzała do określenia wieku i prawidłowości rozwoju tych form. Prze
prow adzone zostały rów nież b ad ania w ydm na terenie południow o- wschodniej Litwy (Izm aiłow 1993). Interesujących wyników dostarczyły badania nad m odelowaniem cyrków polodowcowych Tatr Zachodnich w okresie postglacjalnym i sedymentacji w ich obrębie (Libelt 1988, 1990, Kaszowski, Krzemień, Libelt 1988, Libelt, Obidowicz 1994). W roku 1985 została w ydana Mapa geomorfologiczna Tatr Polskich, a w 1988 - monografia Rzeźba Tatr Polskich M. Klimaszewskiego. W tej obszernej pracy, będącej wynikiem wieloletnich badań, zostały sform ułowane ogólne prawidłowo
ści rozwoju obszaru wysoko
górskiego. Problematyce roz
woju Tatr i K arpat Fliszowych poświęcone były też inne pra
ce M. Klimaszewskiego (198 7a, 1987b, 1993), uwzględniające również zagadnienia ruchów orogenicznych (Klimaszewski 1989). Za p odsum ow ujące dorobek naukowy M. Klima
szewskiego m ożna też uznać prace dotyczące kartow ania geomorfologicznego (1978a) i wieku rzeźby Polski (1980).
Problem wpływu ruchów tek tonicznych na ewolucję i wy
kształcenie form dolinnych po ruszany był w ielokrotnie przez W Zuchiewicza (198 lb, 1983). Zuchiewicz opracował również stratygrafię osadów w wybranych obszarach Kar
p a t (1 9 8 5 ). Z w rócił tak ż e uwagę na możliwości wyko
rz y sta n ia a n a liz m orfom
e-trycznych w charakterystyce B adania iv dolinie N id zicy ( 1 9 9 7 r.)
rzezby (Zuchiewicz 19 8 la).
W ostatnich latach podję
to opracowania dotyczące holoceńskiej ewolucji dolin wyżynnych (N i
dzicy - A. M ichno) i karpackich (górnej W isłoki - K. Sobiecki).
Badania współczesnej dynamiki rzeźby koncentrowały się dotychczas na problematyce fluwialnej, denudacyjnej i eolicznej, bądź dotyczyły kom pleksowej charakterystyki współczesnych procesów rzeźbotwórczych.
Kilkuletnie pom iary przebiegu oraz skutków ilościowych deflacji i de- pozycji eolicznej powyżej górnej granicy lasu w Tatrach (Izmaiłow 1984a,b, 1985, 1986) pozwoliły uznać procesy eoliczne za jedne z najbardziej efek
tywnych we współczesnym modelowaniu tych obszarów.
Długoletnie pom iary procesów korytowych w potokach tatrzańskich oraz badania porównawcze: w Alpach (Masyw Cevedale), górach Szkocji (Caimgorm, Gramphian), Masywie Centralnym (les M onts Dore) we Fran
cji dały podstawę do określenia ich znaczenia w rozwoju rzeźby masy
wów wysokogórskich (Kotar
ba, K a sz o w sk i, K rz e m ień 1987; Kaszowski, Krzemień 1 9 8 9 , K rz e m ie ń 1 9 9 1 a ).
W badaniach tych zwrócono szczególną uwagę na bilanso
we ujęcie procesów transpor
tu mechanicznego i chemicz
nego rzek oraz ocenę ich mor
fologicznej roli w transform a
cji danego obszaru (Chełmic- ki, Krzemień, W erritty 1993), wyróżniono różne morfodyna- miczne typy koryt rzecznych (Kaszowski 1979, Kaszowski, Krzemień 1986) i określono tendencje współczesnego roz
w oju k o ry t rzecznych (Ka
szowski, Niemirowski, Trafas 1976, Kaszowski, Krzemień 1 9 7 9 , K rz e m ie ń 1 9 8 1 , 1985a,b, 1991a,b,c, 1992b, 1994, Krzemień, Chełmicki 1996). Procesy fluwialne były
B a dania koryt rzecznych w Szkocji ( 1 9 9 4 r.) również rozpatryw ane w po
w ią z a n iu z m odelow an iem stoków (Kotarba, Kaszowski, Krzemień 1987). Stwierdzono dużą rolę spływów gruzowych we współ
czesnym modelowaniu obszarów wysokogórskich (Krzemień 1988, 1992a).
Geom orfologicznem u uw arunkow aniu górnej granicy lasu w Tatrach była poświęcona praca K. Krzemienia, P. Libelta i T. M ączki (1995).
W yniki badań i obserwacji przeprowadzonych w Hindukuszu, An
dach, Tatrach, Masywie les M onts Dore stworzyły możliwości określenia prawidłowości dotyczących piętrowości form i procesów morfogenetycz- nych w obszarach wysokogórskich (Kaszowski 1984, 1985, 1992, 1995, Kotarba, Kaszowski, Krzemień 1987, Krzemień 199 lb, Krzemień i in. 1995).
Prace opublikow ane na podstaw ie wyników wyżej wymienionych ba
dań były podstaw ą do przeprow adzenia dwóch habilitacji i dwóch dokto
ratów (tab. 1 ,2 ). Część prac, prowadzonych w ram ach współpracy mię
dzynarodowej, była prezentow ana podczas czterech seminariów polsko- francuskich, organizowanych w Krakowie i Clerm ont-Ferrand w latach
Uczestnicy Sem inarium polsko-francuskiego w Clerm ont-Ferrand (m aj 1 9 9 0 r.)
1987, 1990, 1993 i 1996 (Kaszowski, Krzemień 1989, Krzemień 1 9 9 la, 1995a, Kaszowski 1995, Libelt 1995, Swięchowicz 1995a, Krzemień, Chełmicki 1997).
Nowy etap b a d a ń dy n am ik i rzeźby z a p o czątk o w ało pow stanie w 1984 r. Stacji Naukowej IG UJ w Łazach koło Bochni, na Pogórzu W ie
lickim. Inicjatorem jej pow stania był prof. dr hab. Z. Czeppe, a głównym organizatorem i pierwszym kierownikiem - doc. dr hab. L. Kaszowski, z którym przy organizowaniu Stacji od samego początku współpracowali - dr hab. K. Krzemień i dr hab. W. Chełmicki, a w późniejszym okresie również mgr M. Angiel i mgr inż. M. Klimek. O d 1986 r. rozpoczęto tam systematyczne pom iary procesów spływu i spłukiw ania (Swięchowicz 1992, 1995b), procesów fluwialnych (Krzem ień 1995b,c, Krzemień, So- biecki 1998) i eolicznych (Izm aiłow 1994, 1995b, 1998) w obrębie zlew
ni eksperym entalnych, na poletkach doświadczalnych, rozm ieszczonych wzdłuż całych katen stokowych oraz w stałych punktach pomiarowych na stokach i w korytach rzecznych. Badania prowadzone w terenie rolni
czo użytkowanym mają na celu określenie wpływu działalności człowieka na przebieg procesów m orfogenetycznych oraz roli tych procesów w
obie-B a d a n ia geomorfologiczne w M asyw ie Cevedale (A lp y Włoskie, 1 9 9 4 r.)
gu m aterii m ineralnej. Antropogeniczne przem iany rzeźby badane są rów
nież w dłuższym przedziale czasowym, przy wykorzystaniu źródeł histo
rycznych i archiwalnych m ateriałów kartograficznych (Pietrzak 1997).
Badania te były częścią realizowanego pod kierunkiem L. Kaszowskiego szerszego, wieloletniego opracow ania pt. Struktura, geneza i funkcjonowanie systemówfizyczno-geograficznych progu Karpat, rozszerzonego w 1993 r., dzięki uzyskaniu funduszy z Kom itetu Badań Naukowych na temat: Obieg i trans
formacja antropogenicznych zanieczyszczeń w obrębie geoekosystemów progu Pogó
rza Karpackiego. W yniki zostały opublikowane w trzech tom ach pod re
dakcją L. Kaszowskiego i W. Chełmickiego w latach 1995-1998. A utora
mi zamieszczonych w tych opracow aniach artykułów są zarówno pracow
nicy, jak i m agistranci, piszący prace z zakresu geomorfologii. Stacja pełni więc funkcje: badawczą i dydaktyczną. U łatw ia również kontakty nauko
we z ośrodkam i zagranicznym i, stanowiąc bazę dla prac terenowych, pro
wadzonych w rejonie Pogórza W ielickiego i Kotliny Sandomierskiej przez geomorfologów z innych państw. Jest również miejscem spotkań i konfe
rencji międzynarodowych (polsko-szwedzkie sympozjum geomorfologiczne w 1992 r., polsko-francuskie sympozjum w 1993 r., polsko-ukraińskie sym
pozjum z geografii fizycznej w 1997 r.).
E kspejym ent terenowy w okolicy Stacji N aukow ej I G UJ w Łazach ( 1 9 9 0 r.)
W ostatnich latach nawiązano współpracę naukową z Parkami N aro
dowymi: Pienińskim i M agurskim. Jej efektem są opracow ania dotyczące charakterystyki rzeźby tych obszarów oraz oceny wpływu działalności gospodarczej na jej przekształcanie. Są one realizowane zarówno przez pracowników, jak i m agistrantów Z akładu Geomorfologii IG UJ.
O statnie dwudziestolecie było okresem trud n ym dla geomorfologii krakowskiej. Zespół geomorfologów w IG UJ podlegał częstym fluktu
acjom i uległ znacznem u odm łodzeniu. Obecnie w Zakładzie Geom orfo
logii zatrudnionych jest sześciu pracowników naukowo-dydaktycznych:
doc. dr hab. L. Kaszowski, dr hab. K. Krzemień, dr B. Izmaiłow, mgr A. M ichno, mgr K. Sobiecki, mgr J. Swięchowicz oraz jeden pracow nik naukowo-techniczny - mgr M. Kamykowska. Ponadto w zakładzie są dwie doktorantki: mgr E. Gorczyca, mgr M. Pietrzak. Zespół ten jest na etapie wypracowywania dalszego kierunku rozwoju badań geomorfologicznych, co nie należy do zadań łatwych, wziąwszy p od uwagę 150-letnią tradycję i wielkie osiągnięcia tej dziedziny nauki w Uniwersytecie Jagiellońskim w latach minionych. Podejmowana jest jednak problem atyka, uznana za priorytetową (Kozarski 1987), dotycząca rozwoju rzeźby w czwartorzę
dzie, przebiegu współczesnych procesów m orfogenetycznych oraz funk
cjonowania geoekosystemów, zarów no w środow isku naturalnym , jak i znacznie zmienionym przez człowieka.