Tomasz Buchwald 1
4. Badania nad innowacyjnością w sektorze przedsiębiorstw w Polsce Jedną z prób działania w kierunku podniesienia poziomu wiedzy na temat
in-nowacji i innowacyjności był projekt „B+R dla Wielkopolski”, realizowany od 1 paź-dziernika 2011 do 31 marca 2013 r., przez Instytut Zachodni w Poznaniu oraz Wielkopolski Związek Pracodawców Prywatnych im. Cyryla Ratajskiego, przy współfinansowaniu ze środków Unii Europejskiej – Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet VIII. Celem było rozwijanie kompetencji uczestników (100 pra-cowników naukowych i naukowo-dydaktycznych) w zarządzaniu badaniami nau-kowymi oraz poszerzanie wiedzy na temat transferu wyników prac badawczych do przedsiębiorstw z terenu województwa wielkopolskiego.
Zrealizowano m.in. cykl szkoleń, warsztatów i 3-miesięcznych staży dla na-ukowców w przedsiębiorstwach oraz badanie potrzeb wielkopolskich przedsię-biorców dotyczących współpracy ze sferą B+R. Przeprowadzono 50 wywiadów IDI i 1004 wywiady CATI. Metoda IDI N = 50, CATI N = 1000; dobór próby – celowy (przedsiębiorstwa z branż kluczowych dla rozwoju Wielkopolski – rolnictwa, bu-downictwa, finansów i ubezpieczeń, handlowej, spożywczej, motoryzacyjnej, stolarsko-meblarskiej, elektronicznej, ICT, biotechnologicznej, farmaceutycznej, chemicznej, logistycznej, hotelarskiej, gastronomicznej, turystycznej, transpor-towej, odzieżowej, metalowej). Wyniki badania pokazują nierozumienie przez przedsiębiorców, czym tak naprawdę są innowacje, a także brak świadomości, że proste rezerwy rozwoju ich firm wyczerpują się. Formułując rekomendacje dla praktyki, zdiagnozowano potrzeby regionalnej gospodarki dotyczące niwelowania deficytów i wspomagania współpracy badawczo-rozwojowej, dzięki czemu można wskazać pięć głównych wątków przewijających się przez materiał badawczy:
mamy do czynienia z bardzo niskim poziomem świadomości i doświad-czeń dotyczących współpracy B+R wśród kadry zarządzającej wielkopol-skich przedsiębiorstw,
zdiagnozowane problemy odnoszą się w dużym stopniu do szeroko rozu-mianej instytucjonalnej współpracy między sektorem naukowo-badaw-czym a biznesem,
występuje szereg barier – zarówno świadomościowych, jak i systemo-wych, które zidentyfikowano i które ograniczają potencjał wielkopol-skich firm do powstawania i wdrażania innowacji,
istnieją kluczowe charakterystyki dobrych praktyk przy współpracy B+R, których przejawy udało się zaobserwować i wyodrębnić,
wypracowano pożądane sposoby zaspokajania i rozpoznawania potrzeb przedsiębiorstw w nawiązywaniu współpracy B+R.
Spontaniczne skojarzenia z hasłem „B+R – Badania i Rozwój” okazują się w prze-ważającej mierze pozytywne, lecz jednocześnie mają bardzo ogólnikowy charakter.
Jedynie w pojedynczych przypadkach można uzyskać względnie merytorycznie wła-ściwe wyjaśnienia. Zatem choć nie występują w świadomości kadry zarządzającej
wielkopolskich przedsiębiorstw uprzedzenia wobec prowadzenia B+R, to nie można ich interpretować jako przekonania o istotnym znaczeniu tego typu dzia-łań lub też posiadania kompetencji pozwalających na ich prowadzenie. Niemniej jednak, mimo deficytu konkretnych umiejętności, wskazać można na wysoką go-towość do ich nabywania. Zespół projektowy sformułował 29 zaleceń, z których można przytoczyć wybrane:
Włączenie instytucji otoczenia biznesu do procesu komunikowania pod-miotów B+R z przedsiębiorstwami.
Dążenie do wzmacniania świadomości, na czym polegają innowacje i w jaki sposób mogą być włączane do bieżącej działalności przedsiębiorstwa (współpraca z jednostkami naukowymi postrzegana jest jako sytuacja specyficzna na tle relacji z innymi kooperantami).
Wypracowywanie i wdrażanie efektywnych procedur zarządzania projek-tami realizowanymi przez sektor B+R wspólnie z firmami, szczególnie w sfe-rze administracyjnej i kadrowej. Kooperacja firm z sektorem B+R ma stano-wić jeden z istotnych elementów budowania przewagi konkurencyjnej.
Prowadzenie intensywnych działań informacyjnych o możliwości finan-sowania prac badawczo-rozwojowych (dominującą przeszkodą współ-pracy z sektorem B+R pozostają różnorodne deficyty zasobów wiedzy).
Zapewnianie wysokiej jakości oferowanych przedsiębiorcom szkoleń z za-kresu współpracy z sektorem B+R.
Prowadzenie działalności informacyjno-promocyjnej dotyczącej dostęp-nej oferty doradztwa dla przedsiębiorstw na temat współpracy z B+R oraz możliwości finansowania tej kooperacji.
Wypracowanie – przy udziale instytucji otoczenia biznesu – konsensual-nych rozwiązańdotyczących praw autorskich co do wyników wspólnych prac badawczo-rozwojowych jednostek B+R i przedsiębiorstw i upo-wszechnianie ich w formie dobrych praktyk.
Zakończenie
Powyższe rekomendacje znajdują odzwierciedlenie w założeniach dotyczą-cych nowego programowania unijnego na lata 2014-20. Wiadomo, że nie będzie już miejsca na dotacje służące powiększeniu skali produkcji bez znaczącej zmiany tech-nologicznej lub procesowej produktów. Inwestycje w zakup gruntów i budowę hal będą finansowane z pożyczek i innych narzędzi zwrotnych. Pozostaje jeszcze tylko pytanie, czy uda się uruchomić nowe dotacje szybciej niż w poprzednim programo-waniu. Wtedy realizacja projektów z dotacji z 2007 rozpoczynała się w połowie 2008 r.
Być może doświadczenie, rozwinięte umiejętności zarządzania projektami w admi-nistracji państwowej i samorządowej oraz potrzeby gospodarki związane z kryzysem sprawią, że konkursy ogłoszone zostaną w pierwszym roku programowania.
Podsumowując obecny okres programowania funduszy unijnych dla Wiel-kopolski oraz mówiąc o dotowaniu jej rozwoju w perspektywie roku 2020, nie sposób pominąć prawideł społeczno-ekonomicznych funkcjonujących, mimo że wielowiekowe, we współczesnym świecie. Oznacza to, że każdy region kraju, który należy do wspólnoty europejskiej, musi stawiać czoła nowym wyzwaniom;
musi zmierzyć się z problemami związanymi z ważnymi kwestiami, takimi jak roz-wój demograficzny, wynikające z niego nierówności społeczne możliwe zagroże-nia (bieda, bezrobocie), w tym również brak surowców strategicznych dla gospo-darki – głównie energetycznych, czy też niespotykanych dotychczas zagrożeń w sferze bezpieczeństwa. Powszechna globalizacja sprawia, że – mimo starań – słabiej rozwinięte pojedyncze regiony nie są w stanie samodzielnie im sprostać.
Jedynym „lekarstwem” na tego rodzaju problemy i niepewność obywateli co do przyszłości może być podjęcie wspólnych wysiłków w skali kraju lub ubieganie się o dodatkową pomoc z zewnątrz. Udziela się jej w ramach zasady solidarności wspólnotowej (europejskiej). Żeby podołać temu zadaniu, regiony muszą stać się nowoczesne i postawić na innowacyjność, która determinuje rozwój.
W ostatniej dekadzie uczyniono wiele, żeby ostatecznie zreformować zapi-sane w traktatach zasady współżycia w ramach wspólnoty6. Na te zasady zwraca głównie uwagę traktat unijny, który – podpisany 13 grudnia 2007 r. w Lizbonie7 – wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. Od tego momentu traktat lizboński jedynie zmienił aktualne traktaty UE i WE, ale ich nie zastąpił. Inaczej mówiąc, wyposaża Unię Euro-pejską, a więc jej regiony, w ramy prawne oraz instrumenty potrzebne do sprostania przyszłym wyzwaniom i spełnienia oczekiwań społeczeństwa na poziomie lokalnym8. Uwzględniając wymienione kategorie, można stwierdzić, że województwo wielkopolskie niemalże wzorowo radzi sobie z niełatwą obecnością na ścieżce zrów-noważonego rozwoju, a jego dalszy rozwój ma szansę trwać nieprzerwanie przez naj-bliższą dekadę i zakończyć się pełnym sukcesem. Za sukces uznamy systematyczne pojawianie się nowych inwestycji, miejsc pracy, a co za tym idzie, wygrają te przed-siębiorstwa, które inwestują w kapitał ludzki województwa wielkopolskiego.
Taką perspektywę widzą eksperci i trudno nie zgodzić się z argumentami chociażby prof. Jana Wiktora Tkaczyńskiego, autorytetu w dziedzinie finansów publicznych, znawcę polityki regionalnej UE. Jego zdaniem w latach 2014-2020 stoimy przez bardzo korzystną perspektywą finansową, w której Polska stała się największym beneficjentem funduszy unijnych9. Obecnie, analizując dotowany
6 F. Emmert, M. Morawiecki, Prawo europejskie, Warszawa–Wrocław, s. 23-30.
7 Traktat lizboński – więcej o jego genezie, uwarunkowaniach oraz samym procesie imple-mentacji w: Droga Polski do Lizbony, „Piotrkowskie Studia Międzynarodowe” nr 1, s. 7-37.
8 N. Davies, Europa między Wschodem a Zachodem, Kraków 2007, s. 253.
9 Alokacja dla Polski wynosi 67,3 mld euro – taką kwotą kwotę znajdziemy w Narodowej Strategicznej Ramie Odniesienia. Do niej należałoby dodać środki w ramach funduszy rolnych, które pochodzą z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów
rozwój, można mieć pewność, że wykorzystanie funduszy UE w Polsce stało się dość istotnym probierzem efektywności polityki regionalnej. Podobnie uważa J.W. Tkaczyński, który stwierdził, że większość widocznych efektów, osiągniętych przy wsparciu otrzymanych funduszy unijnych, świadczy o dużym zainteresowa-niu ze strony państw-płatników oraz dalszym, nieprzerwanym prowadzeniem po-lityki regionalnej w jej dotychczasowym kształcie. W praktyce jakiekolwiek nie-powodzenie w Polsce może oznaczać zmniejszenie alokacji środków na politykę regionalną w okresie 2014-2020.
Jeśli chodzi o Wielkopolskę, możemy więc być optymistami, ponieważ sprawdza się tu, sformułowana przez George’a Bernarda Shawa, zasada: Postęp nie jest możliwy bez zmiany, a ci, którzy nie potrafią zmienić swojego sposobu myślenia – nie mogą niczego zmienić. Miejmy zatem nadzieję, że właśnie teraz zmieniamy sposób myślenia. Losy Doliny Krzemowej dowodzą, że kluczowy dla projektu jest pierwszy etap prac i zaangażowani ludzie. Wykorzystajmy zatem do-brze ten moment.
Bibliografia
Badanie potrzeb wielkopolskich przedsiębiorców w zakresie współpracy ze sferą B+R – raport, Instytut Zachodni w Poznaniu, kwiecień 2012 r.
Białek J., Chojna J., Dzierzgwa R., Grabowska B., Przybylska L., Siłuszek A., Strzębo-szewski P., Sudak S., Więckowska E., Wpływ funduszy europejskich na gospodarkę polskich regionów i konwergencję z krajami UE, w: Raport 2010, red. J. Pawłowski, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2010.
Davies N., Europa między Wschodem a Zachodem, Kraków 2007.
Droga Polski do Lizbony, „Piotrkowskie Studia Międzynarodowe” 2009, nr 1.
Emmert F., Morawiecki M., Prawo europejskie, Warszawa–Wrocław.
„Fundusze Europejskie” 2012, nr 12.
Lista beneficjentów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego, stan na 30 sierpnia 2013 r.
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, Warszawa 2007.
Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020; Umowa Partnerstwa, projekt z 7 czerwca 2013 r.
Regionalny Program Operacyjny Wielkopolska 2014+, materiał roboczy z 10 maja 2013 r.
Strategia Rozwoju Kraju 2020 z 25 września 2012 r. [www.funduszestrukturalne.gov.pl].
Załącznik nr 1 do uchwały nr 3788/2013 Zarządu Województwa Wielkopolskiego z 22 sierpnia 2013 roku – Lista rankingowa wniosków do dofinansowania dla Działania 1.2 Schemat I – Projekty inwestycyjne.
Wiejskich, Europejskiego Funduszu Rybackiego, co daje łącznie kwotę 13,9 mld euro. Por.
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, Warszawa 2007, s. 115, 119.
How we subsidize the development of Wielkopolska region?
The scale and outlook of subsidies up untill 2020
Summary
One of the main reasons for the creation of the European Union was the great determi-nation to undertake, common, systematic and transdetermi-national action for equalizing the de-velopment level of its different regions that could be planned in the best possible way.
In the EU, there are regions of very different development levels. To find support for this thesis, it is enough to compare the standard of living in the poorer regions of Greece and Portugal with the development such regions as the southern part of England or the re-gion of Hamburg. To prevent the widening of these differences and to help the poorer regions of Europe to catch up with the richer ones, the European Community leaders established the so-called Structural Funds. Poland, as one of the poorer countries of the European Union, has obtained substantial amounts from these funds since 2004. There-fore, the chapter describes the present state of the EU structural policy in Poland after 10 years of our membership in the Community. This help is rationed, so the financial support is granted in compliance with strict rules, structural policy principles such as the principles of concentration, partnership, programming and co-financing being among them. The pur-pose of this chapter is to determine the impact of EU funds on the basic macroeconomic categories, especially with reference to the condition of employment in enterprises, profes-sional competence of their employees forming the human capital and competitiveness of these entities, as well as the entire R&D sphere and the scale of subsidies from EU funds and their future until 2020.
Key words: development, entrepreneurship, region, Wielkopolska region, professional competence, human resources
Translated by Tomasz Buchwald