Specyfika zarządzania wiedzą w warunkach konkurencyjności

Każde przedsiębiorstwo – niezależnie od rodzaju branży, w której działa – dąży do zdobycia znaczącej pozycji w swoim otoczeniu rynkowym. W związku z tym podejmuje różnorodne działania, które uwarunkowane są przez istnienie innych podmiotów, stających się podmiotami konkurencyjnymi w stosunku do danego przedsiębiorstwa. Pojęcie konkurencyjności dotyczy umiejętności i zdol-ności do konkurowania, a w rezultacie podejmowania działań przetrwania w kon-kurencyjnym otoczeniu²². Konkurencyjność jest złożonym zjawiskiem²³ i wiąże się przede wszystkim z umiejętnością nieustannego doskonalenia, wdrażania no-wych pomysłów, kreowania nono-wych produktów i usług, a także nowoczesnych technologii i rozwiązań w organizacji. Konieczni w tym procesie są kreatywni lu-dzie i przekształcenia ich wiedzy oraz pomysłów w innowacyjne rozwiązania²⁴.

W działaniu każdego przedsiębiorstwa ważne są informacja, wiedza i kapi-tał intelektualny, a mniejsze znaczenie mają kapikapi-tał materialny, praca lub zie-mia²⁵. Przedsiębiorstwa, które najlepiej radzą sobie na rynku, wykorzystują wy-mienione wcześniej czynniki i bazując na nich kształtują swoją przewagę nad kon-kurencyjnymi podmiotami na rynku²⁶. Wiedza jest jednak wyjątkowa i różni się

20 A. Butkiewicz, Zarządzanie wiedzą we współczesnym zarządzaniu przedsiębiorstwem w: Wyzwania i perspektywy współczesnego zarządzania. Logistyka, marketing, kapitał ludzki, red. K. Łukasik PCz, Częstochowa 2014, s. 116.

21 M. Kłak, Zarządzanie wiedzą, s. 18.

22 D. Kołodziejczyk, M. Pawłowska, Konkurencyjność polskich przedsiębiorstw po wejściu do Unii Europejskiej. Wyniki badania ankietowego, NBP, „Materiały i Studia”, z. 206, War-szawa 2006, s. 10.

23 M. Kłak, Zarządzanie wiedzą, s. 29.

24G. Gierszewska, Zarządzanie wiedzą, s. 7.

25 Zarządzanie wiedzą w społeczeństwie uczącym się, OECD, Polska 2000.

26 M. Kłak, Zarządzanie wiedzą, s. 13.

od pozostałych czynników produkcji. Najważniejszym jej wyróżnikiem jest to, że jest niewyczerpywana, a więc jej wartość nie zmniejsza się wraz z upływem czasu, tak jak to się dzieje w przypadku innych czynników produkcji²⁷. Należy jednak pod-kreślić, że wiedza nie jest w pełni w posiadaniu przedsiębiorstwa, bo należy przede wszystkim do pracowników, klientów lub osób współpracujących z daną firmą²⁸.

W związku z powyższym, zarządzanie wiedzą jest procesem, w którym jed-nym z priorytetów jest budowanie i wykorzystywanie organizacyjnych baz da-nych i umiejętności, jakie są w posiadaniu pracownika. Jest to zatem tworzenie wiedzy spersonalizowanej, czyli związanej z konkretną osobą. Natomiast istnieje jeszcze wiedza skodyfikowana, czyli ogólnie dostępna. Należy podkreślić, że oba te rodzaje wiedzy wzajemnie się przenikają²⁹.

W przypadku funkcjonowania przedsiębiorstwa na konkurencyjnym rynku, jednym z istotnych warunków sukcesu wszystkich przedsiębiorstw staje się zdobycie wyjątkowej wiedzy w określonej dziedzinie. Największą wartość ma przede wszystkim wiedza niezwerbalizowana i powstała w efekcie indywidual-nych doświadczeń. Jest to know-how pracowników danego przedsiębiorstwa i ten typ wiedzy traktowany jest jako wiedza ukryta, gdyż najczęściej jest nieświa-doma i staje się początkiem tworzenia nowych zasobów wiedzy. Przeobrażenie tej ukrytej wiedzy w jawną, czyli sformalizowaną i ogólnie dostępną, jest kluczo-wym elementem zarządzania przedsiębiorstwem, które dąży do zdobycia zna-czącej pozycji na konkurencyjnym rynku³⁰.

W związku z tym, że wiedza staje się elementem zarządzania, to zarządza-nie wiedzą powinno posiadać odpowiedzarządza-nie techniki i narzędzia badawcze, które umożliwią np. ocenę skuteczności realizowanych działań³¹. Zarządzanie wiedzą ukrytą jest to zatem przede wszystkim zarządzanie określonymi kompetencjami i zdolnościami poszczególnych pracowników. Istotne staje się więc umiejętne wy-korzystanie kwalifikacji pracownika, a przede wszystkim rozwój potencjału po-szczególnych osób, które łączy się w odpowiednie grupy, tak żeby zyskać jeszcze większą efektywność w działaniach. Właściwie działająca grupa może bowiem ge-nerować większą wiedzę niż pojedyncze osoby, które nie współpracują ze sobą³². Wiedza jest często traktowana jako najbardziej istotny kapitał firmy, który pozwala na osiągnięcie przewagi konkurencyjnej w otoczeniu, w którym działa dane przedsiębiorstwo. W związku z tym konieczne jest szukanie w firmie obszarów

27 M. Sopiński, Znaczenie i specyfika zarządzania wiedzą we współczesnym świecie w: Za-rządzanie i marketing, red. A. Krzysztofek, AT Wydawnictwo, Kraków 2014, s. 24.

28 M. Kłak, Zarządzanie wiedzą, s. 13.

29 B. Wawrzyniak, Odnawianie przedsiębiorstwa, s. 82-83.

30 M. Kossowska, I. Sołtysińska, Szkolenia pracowników a rozwój organizacji, Oficyna Eko-nomiczna, Kraków 2006, s. 21-22.

31 U. Gros, Zachowania organizacyjne w teorii i praktyce zarządzania, PWN, Warszawa 2003, s. 143.

32 M. Kossowska, I. Sołtysińska, Szkolenia pracowników, s. 22.

istnienia wiedzy, jej zbieranie i kodyfikacja, czyli formalizowanie. Najbardziej istotne jest jednak prowadzenie takiej polityki firmy, które umożliwią dzielenie się wiedzą przez wszystkich pracowników. Podstawą w skutecznym zarządzaniu wiedzą jest za-tem zachęcenie ludzi do dzielenia się nią, a nie wyłącznie jej gromadzenia³³. Ko-nieczne jest więc tworzenie bazy wiedzy oraz odpowiednich mechanizmów, które doprowadzą do systematycznego zbierania i rozpowszechniania³⁴.

Cały proces zarządzania wiedzą powinien być monitorowany, nadzoro-wany i stymulonadzoro-wany przy wykorzystaniu innych rozwiązań niż tworzenie typowej struktury organizacyjnej z sztywno ustalonymi obowiązkami, kompetencjami i uprawnieniami w tym zakresie. Istotna jest również rola lidera, który integruje pracowników wokół wiedzy w przedsiębiorstwie³⁵. Tym samym kadra menedżer-ska w przedsiębiorstwach powinna podejmować działania ukierunkowane na za-pewnienie firmie takich ludzi, którzy zaopatrzą ją w najwyższy poziom wiedzy, kompetencji i umiejętności³⁶.

Warto podkreślić, że w firmach skutecznie zarządzających wiedzą najważ-niejsze są umiejętności rozwijania pozyskanej wiedzy, która powinna być nieu-stannie dopasowywana do zmieniającego się otoczenia. Pomocne w tym będzie z pewnością tworzenie organizacji zrzeszających ludzi o otwartych umysłach, wdrażających innowacyjne rozwiązania³⁷, co jest szczególnie istotne w procesie zdobywania pozycji na konkurencyjnym rynku.

Podsumowując, należy zaznaczyć, że zarządzanie wiedzą jest bezpośrednio związane z kapitałem ludzkim. Dlatego coraz częściej wiedza i umiejętności postrze-gane są jak zasób strategiczny w organizacji, ale szczególnie istotna jest umiejętność reagowania na zmiany w turbulentnym otoczeniu³⁸. Należy pamiętać, że wiedza w przedsiębiorstwie i właściwe zarządzanie nią w długim czasie prowadzi do osiąga-nia długookresowej przewagi konkurencyjnej³⁹. Dla przedsiębiorstwa elementami, które najbardziej pozwalają konkurować z innymi podmiotami na rynku stają się ak-tywa niematerialne, po warunkiem, że są one skutecznie zarządzane⁴⁰.

Z całą pewnością należy przewidywać, że w przyszłości zarządzanie wie-dzą będzie zyskiwać na znaczeniu, a pracowników wiedzy będzie przybywać⁴¹.

33 M. Kossowska, I. Sołtysińska, Szkolenia pracowników, s. 21.

34 B. Wawrzyniak, Odnawianie przedsiębiorstwa, s. 82-83.

35 A. Kowalczyk, B. Nogalski, Zarządzanie wiedzą. Koncepcja i narzędzia, Difin, Warszawa 2007, s. 121.

36 M. Kłak, Zarządzanie wiedzą, s. 14.

37 M. Kossowska, I. Sołtysińska, Szkolenia pracowników, s. 23-24.

38 B. Wawrzyniak, Odnawianie przedsiębiorstwa. Na spotkanie XXI wieku, Poltext, War-szawa 1999, s. 15-16.

39 G. Gruszczyńska-Malec, M. Rutkowska, Strategie zarządzania wiedzą. Modele teore-tyczne i prakteore-tyczne, PWE, Warszawa 2013, s. 33.

40 Tamże, s. 48.

41 Zarządzanie kadrami, s. 25.

Przedsiębiorstwa mają bowiem świadomość zagrożeń wynikających z działania w nieustannie zmieniającym się otoczeniu i pod presją zachowań ze strony kon-kurencyjnych podmiotów. Zarządzanie wiedzą może przyczynić się do lepszego realizowania polityki przedsiębiorstwa na danym rynku. Jednocześnie w długim okresie może pomóc w poprawie jej wyników finansowych i efektywności całego przedsiębiorstwa, a tym samym wpłynąć na uzyskanie lepszej pozycji konkuren-cyjnej przedsiębiorstwa w otoczeniu.

3. Znaczenie zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie na podstawie badań