Logistyka w warunkach integracji i internacjonalizacji przedsiębiorstw

Logistyka, szczególnie w ujęciu międzynarodowym, stanowi w ekonomii międzynarodowej znaczącą płaszczyznę wymiany towarów i usług między kra-jami. Rozwój logistyki międzynarodowej w wielu przypadkach warunkuje pro-cesy integracyjne. Zakłada się, że ewolucja logistyki zapoczątkowała ową integra-cję, natomiast umiędzynarodawianie logistyki jest rezultatem internacjonalizacji przedsiębiorstwa. Internacjonalizacja przedsiębiorstw jest wynikiem wymiany handlowej, czyli eksportu, zagranicznych kooperacji lub inwestycji bezpośrednich.

Jedną z głównych przyczyn rozwoju logistyki międzynarodowej jest ro-snąca potrzeba integracji źródeł zaopatrzenia, produkcji i obrotu między firmami z różnych regionów świata. Najbardziej wyraziste powiązanie rozmiarów współ-czesnej wymiany handlowej z logistyką międzynarodową pokazują dwa typy in-tegracji w logistyce, których istotę przedstawiono na rys. 1.

Rys. 1. Integracja produktowa i geograficzna w logistyce międzynarodowej Źródło: E. Gołembska, Logistyka międzynarodowa w warunkach konkurencji i asymetrii informacji

rynkowej w: Logistyka międzynarodowa w warunkach globalnej konkurencji, red. E. Gołembska,

„Zeszyty Naukowe”, nr 156, UEP, Poznań 2010, s. 8.

Integracja produktowa ma miejsce wówczas, gdy w celu wprowadzenia na rynek nowego produktu logistycznego, tworzy się łańcuch dostaw. Umożliwia skuteczne wprowadzanie na rynek nowej grupy produktów oraz powoduje opty-malizację przepływu produktów w łańcuchu dostaw. Elementem ważnym w in-tegracji produktowej, zanim dokona się określenia metod i sposobów zarządza-nia w logistyce międzynarodowej, jest opracowanie koncepcji produktu, który ma być przemieszczany w łańcuchu dostaw. W ramach integracji produktowej wyróżnia się integrację interfunkcjonalną oraz sektorową. Pierwszy rodzaj doty-czy logistyki łączenia aktywności ogniw łańcucha dostaw w odniesieniu do stra-tegii, operacji i kontroli przepływu produktów i usług przez granice państwowe¹.

1 M. Szymczak, Logistyka w internacjonalizacji przedsiębiorstw, prace habilitacyjne, AE, Poznań 2004, s. 9.

Ważną rolę w integracji funkcjonalnej odgrywa finansowe zarządzanie logi-styczne. Operacje finansowe są negocjowane w poszczególnych ogniwach łańcu-cha logistycznego. Wraz z pozostałymi funkcjami, tj. operacyjną i marketingową, funkcja finansowa tworzy zarządzanie. Integracja sektorowa dotyczy natomiast powiązań w produkcji i dystrybucji.

Integracja geograficzna dokonuje się w poprzek granic i zachodzi wówczas, gdy główną przesłanką jej wyboru jest dostępność przestrzenna (komunikacyjna) do infrastruktury logistycznej firm – ogniw łańcucha dostaw². Jest efektem otwierania się granic państwowych dla potrzeb wymiany handlowej oraz obsługi logistycznej rynku międzynarodowego³. Badania wskazują jednak, że wiele firm z różnych powodów nie dokonuje fuzji gospodarczej. Wynika to z problemów związanych z integracją w obszarze dystrybucji wewnątrz przedsiębiorstwa oraz w kanale logistycznym.

Proces internacjonalizacji przedsiębiorstw przyczynia się do integracji ze-wnętrznych procesów logistycznych. W ciągu ostatnich lat obserwuje się ewolu-cję logistyki w kooperacji między przedsiębiorstwami. Ważnym aspektem w łań-cuchu dostaw jest jego wewnętrzna integracja, która polega na łączeniu w ca-łość, czy to poszczególnych rodzajów działalności, czy też funkcji pełnionych przez kierowników różnych działów⁴. Wyróżnić zatem należy:

 integrację ogniw łańcucha, których scalenie jest sposobem na centrali-zację działań logistycznych,

 integrację łańcucha poprzez jednostki organizacyjne,

 integrację postrzeganą jako drogę krzyżowania funkcji logistycznych.

Coraz częściej, ze względu na internacjonalizację i globalizację przedsię-biorstw, dochodzi do konfrontacji z logistyką międzynarodową. Logistyka między-narodowa w okresie nasilenia się procesów internacjonalizacji przedsiębiorstw ma szczególne znaczenie nie tylko dla firm – ogniw łańcucha logistycznego, ale także regionów, euroregionów i w konsekwencji dla gospodarki światowej. Logistyka w wymiarze międzynarodowym obarczona jest specyfiką działalności w środowi-sku międzynarodowym, podobnie jak inne aspekty międzynarodowego zarządza-nia, a więc marketing, finanse, HR lub cały biznes międzynarodowy. Punktem wyj-ścia dla rozważań nad logistyką międzynarodową są zachodzące i ewoluujące pro-cesy internacjonalizacji oraz globalizacji gospodarki. W związku z tym następuje konieczność stosowania integrujących rozwiązań logistycznych. Między tradycyj-nymi główtradycyj-nymi funkcjami przedsiębiorstwa (zaopatrzenie, produkcja i dystrybucja fizyczna) logistyka pełni funkcję ogniwa łączącego i podkreśla jej wielozakresową funkcję jako pośrednik pomiędzy dostawcami a rynkiem⁵.

2 E. Gołembska, Logistyka w gospodarce światowej, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 266.

3 E. Płaczek, Logistyka międzynarodowa, wyd. 2, AE, Katowice 2006, s. 26.

4 E. Gołembska, M. Szymczak, Logistyka międzynarodowa, AE, Poznań 2000, s. 23.

5 G. Wöhe, Einführung in die allgemeine Betriebswirtschaftslehre, München 2005, s. 321.

Logistyka postrzegana jest jako pewnego rodzaju strategia, której działanie nie dotyczy wyłącznie przedsiębiorstwa, lecz przepływów zewnętrznych⁶. Celem zarządzania logistycznego staje się uzyskanie przewagi konkurencyjnej w wyniku wzrostu skuteczności międzynarodowych systemów logistycznych. Według Go-łembskiej firmy stawiają sobie za cel osiągnięcie statusu przedsiębiorstwa glo-balnego. Obserwuje się podejmowanie próby przechodzenia z pozycji firm kra-jowych na międzynarodowe⁷. Dzieje się to przede wszystkim dzięki stymulują-cym czynnikom, które pobudzają procesy globalizacji logistyki, a więc dyfuzji no-woczesnych technologii, które wspierają zaopatrzenie, produkcję, dystrybucję oraz transport i magazynowanie⁸.

Nie podlega wątpliwości, że logistyka międzynarodowa odgrywa w dzisiej-szych czasach ważną rolę. Znaczenie logistyki nabiera na sile za sprawą dużych firm, których działalność skierowana jest na wydajność, efektywność oraz zróż-nicowanie podaży dóbr i usług. Tendencje globalizacyjne, szczególnie w przed-siębiorstwach multinarodowych, przyczyniły się do wzrostu znaczenia logistyki jako procesu zarządzania całym łańcuchem dostaw⁹. Jej znaczenie również ma ten-dencje wzrostowe, a to dzięki integracji w obszarze decyzji dotyczących produktu lub informacji. Stosowanie odpowiedniej polityki w zakresie logistyki, będącej za-razem odpowiedzią na globalizację i internacjonalizację gospodarki, niesie ze sobą wiele korzyści. Podstawowe cele polityki logistycznej koncentrują się na¹⁰:

 osiągnięciu zdolności oferowania zagranicznym kooperantom wysokiego poziomu usług logistycznych,

 utworzeniu warunków do oferowania przez usługodawców logistycz-nych usług po konkurencyjlogistycz-nych kosztach,

 sprostaniu wymaganiom międzynarodowej logistyki, związanym z cza-sem dostawy towaru na globalnym rynku,

 rozwoju transportu intermodalnego i kombinowanego, który ułatwia przepływy fizyczne oraz informacyjne.

Rozwój logistyki przyczynił się do tworzenia międzynarodowych łańcu-chów dostaw. W tym przypadku dają o sobie znać nie tylko procesy globaliza-cyjne, ale również tak istotny postęp technologii, będący siłą napędową rozwoju logistyki. Sieć dostawców, producentów, hurtowników lub odbiorców ostatecznych, w globalnym łańcuchu dostaw usytuowana jest w wielu krajach. Ma to znaczący

6 M. Ciesielski, Logistyka w tworzeniu przewagi konkurencyjnej firmy, AE, Poznań 2001, s. 18.

7 E. Gołembska, Podstawy logistyki, WSK, Łódź 2006, s. 135.

8 E. Gołembska, M. Szymczak, Logistyka międzynarodowa, s. 10.

9 J. Brach, A. Piasecka-Głuszak, M. Wincewicz-Bosy, Korporacje międzynarodowe w gospo-darce światowej w: Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, red. J. Rymarczyk, wyd. 2, PWE, Warszawa 2010, s. 428.

10 A. Skowrońska, Globalne trendy cywilizacyjne podstawą europejskiej polityki logistycz-nej, „Gospodarka Materiałowa i Logistyka” 2007, nr 1, s. 15-18.

wpływ na wzrost kompleksowości łańcucha dostaw i procesów logistyki, która stanowi istotną część jego funkcjonowania. Skuteczne zarządzanie międzynaro-dowym łańcuchem dostaw niesie konieczność koordynacji działań, które są rea-lizowane w jego obrębie, oraz ciągłości przepływu zapasów. Należy również uwzględnić działania w zakresie wymiany informacji, podziału ryzyka, planowa-nia działań z punktu widzeplanowa-nia całego łańcucha dostaw oraz stworzeplanowa-nia więzi w ramach sieci powiązań¹¹. Koordynowanie przepływów materiałowych, infor-macyjnych lub finansowych w sposób należyty to zadanie dość trudne dla mię-dzynarodowego przedsiębiorstwa. Podejmowanie decyzji powinno jednak być łatwiejsze, gdy poszczególne jednostki stanowią część globalnej organizacji oraz mają własny system zarządzania¹².

Etapy rozwoju internacjonalizacji przedsiębiorstwa dokonują się zarówno po stronie zaopatrzenia, jak również po stronie produkcji i dystrybucji, poczyna-jąc od przedsiębiorstwa narodowego po światowe, które tworzy sieci dostaw-ców, własne przedsiębiorstwa produkcyjne i kanały zbytu. Internacjonalizacja rynku zbytu i zaopatrzenia staje się dla przedsiębiorstw coraz ważniejsza ze względu na ciągle rosnące koszty i presję konkurencji. Z czynnościami zaopatrze-niowymi w międzynarodowym otoczeniu związane jest zarządzanie logistyką.

W kontekście funkcyjnym logistyki należy również wspomnieć o logistyce produkcji i dystrybucji¹³. Coraz liczniejsze inwestycje bezpośrednie za granicą i wzmożona działalnoś eksportowa zwiększają przepływ strumieni dóbr i usług między przed-siębiorstwami, ponad granicami państw oraz od przedsiębiorstw do zagranicz-nych rynków zbytu. Podczas przepływu dóbr i usług poza granice państwowe na-leży zwrócić szczególną uwagę na specyfikę związaną z logistyką, która widoczna jest w dużej mierze zarówno w obrębie przedsiębiorstwa, jak i o poza nim.