definicje rzecznictwa i lobbingu z punktu widzenia wpływania na władze lokalne i regionalne
Rzecznictwo i lobbing bywają uznawane za pojęcia tożsame. Niewątpliwie w obu przypadkach chodzi o wpływanie na decydentów, którzy mają moc zmieniania sytuacji dotykającej określonej grupy lub instytucji. W obu przypadkach chodzi o to, że te osoby czy instytucje, których dotyczą decyzje władz, mają prawo na nie wpływać.
Dobre rzecznictwo czy lobbing polegają na zastosowaniu strategicznej serii działań wpływających na decydentów, tak aby ich działania stanowiły odpowiedź na potrzeby adresatów danych działań, przy jednoczesnym zachowaniu zasad istotnych dla interesu publicznego. Rzecznictwo może służyć także samej artykulacji konkretnych interesów społecznych.
Metodami prawnymi prowadzenia rzecznictwa mogą być opisane wyżej konsultacje społeczne, skargi i wnioski, referenda, inicjatywy uchwałodawcze czy udział w wydarzeniach wpływających na przygotowanie budżetu. Jednak plan rzeczniczy często obejmuje cały szereg innych działań, które będą uzupełnieniem działań prawnych, czasem zaś będą stanowiły wstęp do nich.
We wcześniejszych rozdziałach namawiamy do prowadzenia rzecznictwa na rzecz biblioteki.
Tutaj podpowiadamy trzy różne sposoby, jak biblioteka może wykorzystać wiedzę i umiejętności do działania rzeczniczego na rzecz mieszkańców i społeczności lokalnej.
Informowanie – bibliotekarka i bibliotekarz jako źródło wiedzy
Biblioteka jest miejscem, do którego przychodzą mieszkańcy niezależnie od wieku i statusu społecznego. Tym samym bibliotekarka czy bibliotekarz mają dużą wiedzę nieformalną o sytuacji osób żyjących w gminie. Dzięki rozmowom z osobami przychodzącymi do biblioteki bibliotekarze często dostają sygnały o tym, kto uczestniczy w życiu publicznym a kto nie oraz z jakimi problemami borykają się różne osoby mieszkające w gminie. W wielu gminach bibliotekarki i bibliotekarze znają opinie ludzi i ich problemy znacznie lepiej niż władze samorządowe. W bibliotece nie ma dystansu stwarzanego przez władze, a rozmowy prowadzi się niejako przy okazji. Władze lokalne, którym zależy na wiedzy o tym, co mówią ludzie i jakie mają problemy, powinny korzystać z nieformalnej wiedzy bibliotekarek i bibliotekarzy – na tej podstawie mogłyby też planować szersze badania opinii społecznej, spotkania lokalne czy tematy debat.
Dyrekcja biblioteki zazwyczaj uczestniczy w spotkaniach rady gminy, tym samym wie, co się na nich dzieje. Dla lokalnej społeczności może być źródłem informacji na temat tego, o czym dyskutowano, co zdecydowano i co w praktyce może to oznaczać dla mieszkańców gminy. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby przekazywanie informacji nabrało bardziej systemowego i regularnego charakteru, co dawałoby szansę poznania ustaleń większej liczbie mieszkańców. Poinformowanie biblioteki o posiedzeniu rady gminy – terminie, miejscu i porządku obrad – umożliwi bibliotekarce czy bibliotekarzowi przygotowanie obwieszczenia i wywieszenie go w miejscu dostępnym dla wszystkich użytkowników biblioteki. Na plakacie mogłaby się też znaleźć informacja wyjaśniająca, co w porządku obrad może mieć znaczenie dla mieszkańców danej społeczności.
1. 107
przykŁad
Drogie Mieszkanki, Drodzy Mieszkańcy, 15 marca 2012 roku, o godzinie. 15.00
w budynku Urzędu Gminy Probierowo przy ulicy Szkolnej 1 rozpocznie się posiedzenie Rady Gminy.
Porządek obrad przewiduje, między innymi podjęcie uchwały o funduszu sołeckim.
Od tej uchwały zależy to, czy w przyszłym roku mieszkańcy wsi będą mogli podejmować decyzje o finansowaniu spraw ważnych dla ich sołectw.
W posiedzeniu może uczestniczyć każdy mieszkaniec i mieszkanka gminy.
Porządek obrad zawierający wszystkie sprawy, którymi zajmie się Rada Gminy, znajduje się poniżej.
Miejsce na porządek obrad rady gminy
Informacje te powinny znaleźć się również na tablicy ogłoszeń w urzędzie gminy oraz w Biuletynie Informacji Publicznej. Jednak wciąż zaskakująco wielu mieszkańców wspólnot lokalnych nie wie, że może uczestniczyć w obradach rady gminy, nie wie, jak wiele ważnych dla nich decyzji podejmuje się w trakcie tych obrad ani gdzie można się dowiedzieć o planowanych posiedzeniach.
Brak tych informacji rodzi później częste protesty, gdy decyzje zapadną i zaczynają się działania niekorzystne z punktu widzenia mieszkańców. Informowanie o sposobie decydowania w gminie i o optymalnym momencie zabierania głosu przez mieszkańców należy do pierwszych i podstawowych działań rzeczniczych, które mogą podjąć pracownicy biblioteki. Działania te może zainicjować też jedna osoba bądź grupa mieszkańców – biblioteka może wtedy współpracować – udostępnić miejsce na ogłoszenia czy na spotkania.
organizowanie spotkań z przedstawicielami instytucji publicznych – stwarzanie okazji do rozmowy
Z drugiej strony, dzięki częstym kontaktom z władzami gminy lub innymi gminnymi instytucjami, na przykład, ośrodkiem pomocy społecznej, Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych czy policją, dyrekcja biblioteki może sygnalizować konieczność objęcia pomocą różnych grup lub osób. Często tylko dzięki rozmowom nieformalnym można dowiedzieć się o takich problemach, jak przemoc w rodzinie, ubóstwo czy konieczność udzielenia pomocy osobom niewychodzącym z domu.
Podczas przygotowywania różnego rodzaju programów, władze powinny dokonywać badań pomagających im ocenić sytuację w gminie. Zdarza się, że tego nie robią z powodu braku środków, nawyków i przekonania. Informacje o pojedynczych osobach i ich problemach, nawet jeśli zostaną przekazane władzom przez dyrekcję biblioteki, są zbyt wyrywkowe. Sygnalizują jedynie konieczność bliższego zapoznania się z problemem.
Biblioteka może jednak w inny sposób wspomóc bardziej systemowe przekazywanie informacji do władz – poprzez udostępnienie swoich pomieszczeń na spotkanie wójta, burmistrza czy prezydenta z mieszkańcami. Może też sama organizować spotkania tematyczne z radnymi i szefostwem urzędu. Może upowszechniać samą informację o tym, że takie spotkania odbywają się w innych miejscach.
1. 108
Stwarzanie przestrzeni do samoorganizacji mieszkańców i wspieranie ich wiedzą Co jednak dzieje się, gdy władze gminne nie chcą wiedzieć, jakie problemy mają mieszkańcy i nie są zainteresowane ofertą biblioteki ułatwiającą wzajemne kontakty?
W takiej sytuacji biblioteka wciąż dysponuje wieloma zasobami.
Przede wszystkim są to umiejętności bibliotekarzy dotyczące wyszukiwania i wybierania informacji, pomieszczenia biblioteczne, komputery z dostępem do internetu, drukarki, materiały biurowe, łączność telefoniczna. Dzięki tym zasobom ludzie zainteresowani rozwiązaniem danego problemu mogą spotkać się w bibliotece i przedyskutować możliwe działania. Sprzęt komputerowy ułatwia przygotowanie plakatu informującego o spotkaniu i zaproszeń indywidualnych. Na spotkaniu często brakuje ludziom wiedzy o tym, jak dany problem wygląda w innych gminach, jakie są możliwe rozwiązania i ramy prawne. Ponownie wsparciem może służyć wiedza personelu biblioteki.
Dzięki pracownikom biblioteki mieszkańcy mogą znaleźć w internecie dane na temat skali występowania problemu, sięgnąć do statystyk, porównać sytuację we własnej gminie do sytuacji w innych gminach, przeczytać statut gminy, zapoznać się z ustawami56, które mogą mieć wpływ na rozwiązanie danej sytuacji oraz zajrzeć do gminnego Biuletynu Informacji Publicznej. Każde z tych działań można teoretycznie podjąć samodzielnie w domu, w praktyce jednak nie każdy ma dostęp do komputera, umiejętność wyszukania informacji, przede wszystkim zaś wiele pytań pojawia się dopiero podczas dyskusji.
Wspólne działanie – w bibliotece, która zapewnia warunki i dostęp do wiedzy – daje szansę zorganizowania się mieszkańcom i mieszkankom gminy. Podczas rozpoznawania sytuacji w gminie warto zajrzeć na strony instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, które zajmują się zbieraniem wskaźników.
przykŁad
Strony z danymi publicznymi prezentowanymi na różne sposoby:
• Bank Danych Lokalnych prowadzony przez Główny Urząd Statystyczny.
• Wskaźniki dla każdej gminy przygotowane w formie kolorowych mapek:
www.mojapolis.pl.
• Wskaźniki i prawo pozwalające na obejrzenie każdej gminy pod kątem władz, wyników wyborów, lokalnego prawa i wskaźników www.epanstwo.net.
Często trudno jednak zrozumieć, jakie znaczenie mają te wskaźniki i jak dokładnie należy dany problem rozwiązać. Wtedy warto, aby biblioteka zaprosiła eksperta bądź ekspertkę na spotkanie z mieszkańcami i mieszkankami. Mogą być to osoby zajmujące się określonym tematem zawodowo (na przykład z Regionalnej Izby Obrachunkowej w sprawie budżetu gminy), ale także członkowie innej społeczności, którzy poradzili sobie z podobnymi problemami (na przykład organizacja, która monitorowała sposób wydatkowania gminnych pieniędzy), czy osoby z organizacji pozarządowych specjalizujących się w prawach mieszkańców lub rozwiązywaniu ich problemów.
przykŁad
Przykładowe strony internetowe pozwalające na zadanie pytań lub skontaktowanie się z osobami posiadającymi wiedzę o prawach mieszkańców w gminie:
• prawo mieszkanek i mieszkańców do wiedzy o działaniach władz samorządowych:
www.informacjapubliczna.org.pl,
• budżet gminy, a zwłaszcza fundusz sołecki: www.funduszesoleckie.pl,
• działanie na poziomie lokalnym: www.maszglos.pl,
• prawa socjalne i obywatelskie http://zbpo.org.pl/page/pl/,
• poradnik pisania skarg i wniosków: http://www.batory.org.pl/korupcja/pub.
htm#poradniki.
56 Dostępne są one w Internetowym Systemie Aktów Prawnych na stronie sejmowej: http://isap.sejm.gov.pl/.
1. 109 Jeżeli grupa mieszkanek i mieszkańców zdecyduje się działać, to biblioteka może zapewnić
dodatkowe wsparcie: pomóc w upowszechnieniu informacji o akcji, poprzez którą mieszkańcy chcą wpłynąć na gminnych decydentów. Akcja taka może dotyczyć sytuacji osób dotkniętych powodzią, utwardzenia drogi dojazdowej do osiedli mieszkalnych czy przygotowania punktu przedszkolnego. Jeżeli mieszkańcy zdecydują się złożyć wniosek do władz gminy (czy to w formie wniosku z art. 241 KPA, czy jako inicjatywę lokalną), biblioteka może informować o tej inicjatywie i zbierać podpisy. Wprawdzie wniosek jest ważny nawet wówczas, gdy składa go jedna osoba, jednak władze będą bardziej skłonne do działania, jeśli podpisze się pod nim kilkudziesięciu mieszkańców. Co więcej – jeżeli mieszkańcy będą działać w odpowiednim momencie (czyli w okolicach września) – wtedy, gdy możliwe jest uwzględnienie w projekcie budżetu składanych wniosków, szanse na odniesienie sukcesu będą znacznie większe.
przykŁad
Wniosek do budżetu:
miejscowość, data Do Wójta Gminy Probierowo Szanowna Pani Wójt,
Na podstawie artykułu 241 Kodeksu Postępowania Administracyjnego składamy wniosek o uwzględnienie w projekcie budżetu kosztów ustawienia sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu ulicy Łąkowej ze Spacerową, w miejscowości gminnej Probierowo.
Ulice te w ostatnich latach zmieniły się z niewielkich dróg dojazdowych w ruchliwe skrzyżowanie, na którym w 2010 roku doszło do 15 kolizji, w tym 10 z udziałem pieszych. Pieszymi były w większości przypadków dzieci. Ta sytuacja zagraża bezpieczeństwu mieszkańców Pobierowa.
W związku z tym wnioskujemy o uwzględnienie w budżecie na bieżący rok środków na założenie sygnalizacji świetlnej.
Z poważaniem, Mieszkańcy Probierowa 1. Imię i nazwisko, adres osoby składającej wniosek
2. Imię i nazwisko, adres osoby składającej wniosek 3. ……
Biblioteka może też włączyć się w akcję zbierania podpisów pod lokalnym referendum czy inicjatywą uchwałodawczą mieszkańców – jeżeli taka przewidywana jest przez statut gminy. Może włączyć się w organizowanie konsultacji społecznych i wspólnie z aktywnymi mieszkańcami planować, jak pozyskać innych do działania. Może w końcu aktywnie działać na rzecz wzmocnienia funduszu sołeckiego. We wszystkich tych przypadkach – pomimo dość niewielkich wymagań – konieczne jest informowanie i organizowanie osób. Proces zabierania głosu przez mieszkańców nie jest łatwy. Istnieje szereg sposobów mających pozyskać mieszkańców – wymagają one jednak włożenia wysiłku, wydrukowania materiałów, wysyłania maili. Zwykle zawiadomienie każdej mieszkanki i każdego mieszkańca z osobna o zebraniu wiejskim, czy wręczenie zaproszenia wymaga przygotowania materiałów i skorzystania z zaplecza biblioteki. Przykładową ulotkę zawiadamiającą o zebraniu wiejskim znajdziesz na następnej stronie57.
57 Przykładowa ulotka została przygotowana na podstawie materiałów Pyrzyckiej Akademii Zmiany.
1. 110