Gestykulacja jest nieelegancka i świadczy o braku dobrych manier.
Nieprawda. komunikacja niewerbalna jest naturalna i potrzebna.
Każdy z nas ma własną ekspresję, jeżeli cały wysiłek włożymy w to, żeby jej nie ujawniać, po pierwsze, nie będziemy autentyczni i nie nawiążemy kontaktu z publicznością, po drugie, strasznie się wtedy zmęczymy.
Skuteczne porozumienie współtworzą słowa i treści przekazywane pozawerbalnie.
Komunikacja niewerbalna pomaga nam we właściwym odczytaniu przekazu. To dzięki niej dowiadujemy się o intencjach mówców i ich postawach wobec tematu. A zatem szkolny system, który wpajał w nas, żeby nie gestykulować i „mało się ruszać”, był przeciw naszej naturalnej ekspresji (dlatego tak trudno nam szło), a także próbował pozbawić słuchaczy istotnych informacji o mówcach i mówczyniach (dlatego najczęściej słuchacze nie byli zainteresowani).
Mit III – wystarczy nauczyć się kilku „złotych” gestów, żeby zawsze dobrze wypaść.
Najbardziej popularne to „koszyczki” i „piramidki”, które mają symbolizować pewność siebie i profesjonalizm.
Nieprawda. przyjmijmy regułę: nasza gestykulacja nie może przeszkadzać audytorium, a przede wszystkim powinna wzmacniać nasz przekaz.
Jeżeli faktycznie czujesz się pewnie i wierzysz w swój profesjonalizm, to „piramida”
ci nie zaszkodzi, natomiast jeżeli całe twoje ciało komunikuje niepewność, to prosty mechaniczny gest nie rozwiązuje problemu, i na pewno twoi słuchacze to zobaczą. Poza tym zastanów się, jakie wrażenie wywołują na tobie mówcy używający tych gestów, z czym one ci się kojarzą? I czy jest to skojarzenie, które chcesz, żeby pojawiało się w trakcie twojego wystąpienia?
Korzystajmy ze swojej energii i nie próbujmy stać się kimś innym, niż jesteśmy. Każda i każdy z nas ma naturalną ekspresję związaną z temperamentem i osobowością. Radykalne próby zmian nie wypadają naturalnie i nie pomogą nam zbudować wiarygodności w oczach słuchaczy. A zatem, jeżeli gestykulujesz, twoim zadaniem w trakcie wystąpień publicznych jest takie wykorzystanie gestów, które wzmocni przekaz wystąpienia.
I odwrotnie, jeżeli twoja naturalna gestykulacja jest oszczędna, to popracuj nad innymi wymiarami pozawerbalnymi, które mogą wzmocnić przekaz, jak intonacja czy mimika.
komunikacja niewerbalna – jak zbudować kontakt
Komunikacja często rozumiana jest wprost, jako sfera słów przekazywanych przez nadawcę do odbiorcy. Sam język jest tylko jednym ze składników komunikatu, który przekazujemy podczas wystąpień. Obok słowa mamy do czynienia też z przekazami mimicznymi (na przykład: uśmiech), gestami (na przykład: stuknięcie palcem w czoło), ruchami i pozycją ciała (na przykład: ukłon, sposób stania lub siedzenia), a także dźwiękami nienależącymi do skodyfikowanego systemu językowego (na przykład: cmokanie, gwizdy). Ten obszar zachowań, uzupełniający przekaz językowy, nazywamy komunikacją niewerbalną.
1. 135 oto lista sygnałów, które stanowią o przekazie niewerbalnym:
• gesty – ruchy głowy, rąk, nóg, tułowia,
• mimika – ogólny wyraz twarzy, układ brwi i ust, zmarszczenie czoła,
• dotyk – głaskanie, obejmowanie, odpychanie,
• prezencja – ubiór i rekwizyty (torebka, rękawiczki, telefon komórkowy),
• parajęzyk – dźwięki niebędące słowami (chrząknięcia, westchnienia, śmiech),
• sposób mówienia – szybkość wypowiadania słów, przerwy, intonacja,
• sposób patrzenia – kierunek spojrzenia, długość kontaktu wzrokowego,
• dystans – odległość fizyczna między rozmówcami,
• układ ciała – sposób siedzenia, stania; stopień napięcia mięśni; pozycja otwarta, zamknięta,
• układ otoczenia – umeblowanie, obrazy, sposób rozłożenia dokumentów na biurku.
W trakcie wystąpienia szczególnie ważne będą te obszary, o których piszemy bardziej szczegółowo: postawa ciała, gestykulacja, kontakt wzrokowy, głos i mimika. Obszary te zwykle rodzą też najwięcej trudności i pytań – co robić?
postawa ciała
Na podstawie tego, w jaki sposób ktoś stoi, zwykle możemy powiedzieć, czy czuje się pewnie, czy wręcz przeciwnie. Podczas występowania twoim zadaniem będzie zbudowanie wrażenia osoby energicznej i pewnej siebie. Za pomocą postawy ciała komunikujemy też nasze nastawienie wobec rozmówcy. Bezpośrednie ustawienie ciała ułatwiające kontakt wzrokowy i wychylenie ciała do przodu będzie najczęściej odczytywane jako wyraz pozytywnego nastawienia do słuchaczy. Wyrazem sympatii dla rozmówcy jest podobna bądź lustrzana pozycja ciała. Stojąc okazujemy naszej publiczności więcej szacunku, a jednocześnie zapewniamy sobie większą swobodę ruchu, która rozładowuje nasze napięcie i zwiększa dynamikę wystąpienia, pomagając nam skupić uwagę publiczności. Stabilna pozycja i silny kontakt z podłożem będzie robił na słuchaczach wrażenie pewności siebie.
postawa wyjściowa – wskazówki
• zanim zaczniesz – stań wygodnie. Wcześniej wypróbuj, co dla ciebie oznacza wygodnie.
• Wyprostuj się i napnij lekko mięśnie nóg – w ten sposób w twojej postawie widoczna będzie energia. Jeżeli mam cię poprzeć, muszę mieć przekonanie, że masz siłę osiągnąć to, o czym za chwilę opowiesz.
• Ustaw stopy na szerokość własnych bioder – a dokładnie kości biodrowych, a nie ud. W takim układzie, przy zdrowym kręgosłupie, mamy najbardziej stabilną pozycję. Mężczyźni mają tendencję do zbyt szerokiego rozstawiania stóp, co łatwo przeradza się w kiwanie. Kobiety często ustawiają stopy zbyt blisko siebie, co utrudnia im równowagę i swobodę gestów, a poza tym robi wrażenie małej dziewczynki albo kokietki – oba obrazy osłabiają twoją rzeczniczą wiarygodność!
• Unikaj skrzyżowanych nóg, czy postawy „X” – czyli wspierania się na jednej nodze, a drugiej lekko ugiętej. Zwykle taka postawa prowadzi do niepotrzebnych ruchów, kiwania się z nogi na nogę i przenoszenia ciężaru ciała. Im dłużej mówisz, tym częściej się kiwasz, nic dziwnego, kręgosłup nie może wytrzymać takiej niesymetrycznej pozycji. Znalezienie postawy, która zapewni stabilną pozycję, chroni przed niepożądanymi ruchami, czasami pomaga stopa lekko wysunięta do przodu.
• Unikaj mównic – im więcej barier oddzielających od słuchaczy, tym większy dystans i większe wrażenie oficjalności. Zwłaszcza jeżeli występujesz w dużej sali i siedzisz za stołem na podwyższeniu, trudniej będzie ci nawiązać kontakt z publicznością. Dlatego dobrze wówczas mówić na stojąco.
1. 136
1. Gesty ilustrujące i podkreślające – służą do uzupełniania i wzmacniania wypowiedzi.
Wykonuj je, aby podkreślić znaczenie, zasygnalizować wielkość, odległość, czy kierunek.
2. Gesty–adaptatory - zapewniające (przynajmniej pozornie) większy komfort danej osobie, na przykład, chodzenie, pocieranie jednej części ciała o drugą, drapanie, bawienie się biżuterią, przestawianie przedmiotów na stole i tym podobne.
Gestykulacja – wskazówki
• Stosuj gesty ilustrujące i podkreślające – do wyćwiczenia przed lustrem. Postaraj się zilustrować gestem to, co mówisz, podkreślaj kolejne części wypowiedzi, szczególnie istotne fragmenty, ilustruj kształty i rozmiary.
• Unikaj adaptatorów – strzelanie długopisem, czy głaskanie się nie buduje wiarygodności.
• podkreślaj strukturę wypowiedzi – wszelakie wyliczanie elementów lub pokazywanie, w jaki sposób są one pogrupowane ułatwia porządkowanie treści, trzymanie się struktury i zapamiętywanie.
kontakt wzrokowy
Zasadniczą funkcją kontaktu wzrokowego jest przekazywanie komunikatów relacyjnych.
Co to oznacza? Ogólnie można powiedzieć, że patrzenie na inną osobę jest wyrazem zainteresowania i jednocześnie przejawem pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na to zainteresowanie. Kontakt wzrokowy spełnia w trakcie wystąpień wiele pożytecznych funkcji, więc korzystajmy z niego!
Korzyści z nawiązywania kontaktu wzrokowego:
• kontakt wzrokowy umożliwia nawiązanie relacji. W ten sposób okazujesz należny szacunek. Często ze zdenerwowania wolimy patrzeć w podłogę. Tymczasem zarówno twoja publiczność, jak i ty potrzebujecie wzajemnych spojrzeń. Istnieje silnie zakorzenione przekonanie, że osoba, która nie odzwierciedla kontaktu wzrokowego, jest nieszczera i ma coś do ukrycia. To przekonanie może bardzo osłabić twoją wiarygodność jako mówcy czy mówczyni. Podobny efekt wywołuje patrzenie w jeden punkt w oddali, na końcu sali.
• kontakt wzrokowy to najprostszy sposób skupienia na sobie uwagi.
Nie zaczynaj mówić, gdy nie patrzysz na swoich słuchaczy, a oni na ciebie.
Po prostu nie zwrócą uwagi na to, co mówisz, a tym samym również nie zapamiętają.
A zwykle na początku przekazujemy istotne dane na temat swojej osoby. Dlatego, gdy wchodzisz na scenę czy na miejsce dla mówców, powstrzymaj pokusę zaczynania „po drodze”, żeby „nie marnować” czasu.
• kontakt wzrokowy to najszybsze i najlepsze źródło natychmiastowej informacji zwrotnej jeszcze w trakcie prezentacji. Twoja publiczność też komunikuje się niewerbalnie, więc szybko zauważysz, czy jest zainteresowana, które fragmenty są żywiej odbierane, czy jest coś niezrozumiałego, czy coś należy powtórzyć.
• kontakt wzrokowy to najprostszy sposób interwencji, gdy ktoś przeszkadza.
Niewiele osób dalej będzie szeptało na boku, czując na sobie spojrzenie – intensywnością i długością spojrzenia możesz dyskretnie przywołać do porządku niezdyscyplinowanych.
1. 137 kontakt wzrokowy – wskazówki
• Buduj wyjątkowość – ważne, aby podczas wystąpienia każdy poczuł, choć przez chwilę, że mówimy właśnie do niego. Najłatwiejsze jest to podczas prezentacji dla małej grupy. Staramy się wówczas spojrzeć na każdego, oczywiście nie polega to na mechanicznym przesuwaniu wzroku od prawej do lewej ani na przeskakiwaniu wzrokiem z jednego punktu do drugiego w trakcie zdania.
• przenoś wzrok – rób to spokojnie, najlepiej po zakończeniu zdania bądź myśli.
Jeśli robisz to w trakcie słowa lub zdania, prawdopodobnie przyspieszysz mówienie.
Przenoszenie wzroku daje też chwilę pauzy i wytchnienia – i tobie, i słuchającym.
• trzy sekundy na osobę – koncentruj się przez moment, około 3 sekund na kolejnej osobie. Koncentracja oznacza przyjazne spojrzenie, a nie uporczywe wpatrywanie, które będzie krępujące dla słuchających.
• dużą salę podziel na sektory – przy dużym audytorium zasady są takie same, jak opisane wyżej. Oczywiście spojrzenie na każdego jest niemożliwe, wówczas dzielimy salę na sektory, które traktujemy jak indywidualnego słuchacza. Pamiętajmy zwłaszcza o osobach siedzących na najbardziej skrajnych miejscach, o których mówiący często zapominają.
• Unikaj pułapki „znani i lubiani” – mamy tendencje do skupiania wzroku na tych osobach, które znamy bądź na tych, które przytakują, gdy mówimy.
W oczywisty sposób zwiększa to nasze poczucie bezpieczeństwa, ale jednocześnie
„odcina” nas od pozostałych słuchaczy i słuchaczek.
Głos
Głos to między innymi głośność, tempo i intonacja, z jakimi mówimy. Praca nad głosem wymaga więcej czasu i wysiłku niż, na przykład, ćwiczenie kontaktu wzrokowego.
Zasadniczo przyjazny dla ucha jest niższy głos, ale właściwie trudno obniżyć głos samemu, bez pomocy specjalisty.
Łatwiej nam zapanować nad tempem mówienia. Człowiek jest w stanie zrozumieć mowę z prędkością do 450 słów na minutę, w trakcie normalnej konwersacji wypowiadamy ich około 100-120. W trakcie wystąpień przyjmijmy za normę 100 słów na minutę. To wolniej niż w trakcie zwyczajnej rozmowy, ale ten czas pozwala słuchaczom przyswoić informacje. Wśród osób mówiących szybko wskazówka ta może budzić sprzeciw, ale pamiętajmy, że w trakcie zwyczajnej rozmowy mamy szanse powtórzyć każdą kwestię kilka razy, czy też zadać pytania, w przypadku wystąpienia to raczej niemożliwe, zwykle czas naszej wypowiedzi jest dokładnie określony. Zasada jest prosta: im więcej słuchaczy, tym wolniejsze tempo mówienia.
Głos – wskazówki
• zmieniaj intonację, ujawniaj emocje – pamiętaj, aby przekonać do siebie słuchaczy potrzebujesz nie tylko liczb i faktów, potrzebujesz też emocji, a te możesz
„pokazać” za pomocą głosu. Moduluj głos adekwatnie do tematu, jeżeli mówisz o tym, jak pomysłowa jest biblioteka i jak skutecznie działa, powinnam to nie tylko usłyszeć w słowach, ale też w twoim głosie.
• Używaj pauz – w retoryce wyróżniamy dwa rodzaje pauz: pauzę logiczną (gramatyczną) i pauzę dramatyczną (retoryczną). Pauza logiczna odzwierciedla znaki interpunkcyjne w zdaniu i umożliwia naszym słuchaczom zorientowanie się w strukturze gramatycznej zdania. Celem pauzy dramatycznej – zawieszenia głosu – jest skupienie uwagi naszych słuchaczy oraz podkreślenie wagi wypowiadanych przez nas słów. Umiejętne korzystanie z pauzy retorycznej może bardzo wzmocnić dramaturgię twojego wystąpienia, ale uwaga, pamiętajmy o umiarze. Nadużywanie pauz dramatycznych może zrobić wrażenie teatralności. Uwaga, długość pauzy nasi słuchacze i my odczuwamy inaczej. Zwykle nam, mówiącym, wydaje się, że milczymy dłużej niż w rzeczywistości.
1. 138
nastroje, reakcje na wypowiedzi i zachowania publiczności. Wyraża przede wszystkim uczucia i emocje. Niektóre obszary twarzy są bardziej ekspresyjne niż inne. Zmiana w zakresie mimiki podlega w dużej mierze świadomej kontroli. Mimika będzie odgrywała większą rolę w trakcie wystąpień przed małym audytorium.
Mimika – wskazówki
• adekwatność – do sytuacji i tematu, o którym mówisz. Pamiętaj, twarz przede wszystkim powinna wyrażać zaangażowanie. O ile temat i okoliczności pozwalają – uśmiechaj się! Zwłaszcza, jeżeli chcesz zrobić wrażenie osoby przyjaznej i sympatycznej, z którą chce się później nawiązać relacje. Uśmiech może zwiększyć spójność komunikatu z jednej strony, z drugiej zaś pełni funkcję odstresowującą dla ciebie. Zbadano, że mechaniczne wywoływanie uśmiechu i pobudzanie w ten sposób mięśni twarzy faktycznie powoduje poprawę samopoczucia.
• Spójność – ważne, aby nasz przekaz był spójny i mimika potwierdzała to, co deklarują słowa. Dlatego, kiedy na początku witasz się z publicznością, to przy słowach: Jest mi niezmiernie miło dzisiaj przed Państwem wystąpić – uśmiechnij się i nawiąż kontakt wzrokowy.