O wartości historii osobistej w rzecznictwie pisałyśmy już wielokrotnie w tym podręczniku.
Tutaj możemy wzmocnić ten przekaz – co prawda liczby się liczą, ale nic tak nie porusza emocji, jak historia konkretnej osoby. W rozdziale pierwszym, poświęconym bibliotece, zachęcałyśmy do gromadzenia historii użytkowników, anegdot czy relacji z wydarzeń, które – jak w soczewce – pokazują rolę i działania biblioteki na rzecz społeczności lokalnej.
Materiały rzecznicze dają okazję, żeby te historie upublicznić i w ten sposób promować bibliotekę. Forma upowszechnienia historii może być dowolna – ważne, żeby była ciekawa.
Aby tak się stało – powtarzając wytyczne z rozdziału o budowaniu przekazu historia powinna:
• Mieć bohaterów/bohaterki – konkretne osoby lub osobę, które opowiedzą o swoich wspomnieniach, korzyściach czy wyrażą entuzjazm wobec biblioteki.
• Zostać opowiedziana z detalami, które czynią historię unikalną, podkreślającą, że to się zdarzyło właśnie u nas i tylko u nas.
• Zawierać konkrety opowiedziane potocznym językiem, w prosty i obrazowy sposób.
• Powinna być krótka – zwłaszcza, jeżeli historia ma mieć formę nagrania wideo bądź audio. Również w przypadku tekstu zdecydowanie bardziej sprawdzi się kilka krótkich historii, niż jedna długa. Chyba, że ktoś z otoczenia biblioteki jest obdarzony wyjątkowo lekkim piórem i powstanie z tego wciągający esej.
Zasadniczo, historie możemy podzielić na takie, w których:
• O użytkownikach opowiada sama biblioteka – wtedy nagrywamy wypowiedź bibliotekarza, bibliotekarki – przekaz jest bardziej kontrolowany i nie wymaga zaangażowania użytkowników.
• Użytkownicy samodzielnie opowiadają o wpływie biblioteki na ich życie – wówczas twoim zadaniem będzie zmobilizowanie użytkowników i poproszenie o opowiedzenie swoich historii.
Przykładem historii o bibliotece, opowiedzianej przez bibliotekarkę jest opowieść Agnieszki Borkiewicz z biblioteki w Jarocinie.
Wideo
Noc z harrym potterem – Biblioteka w Jarocinie obejrzyj wideo nr 4 z załączonej płyty cd.
Po obejrzeniu filmu, sprawdźmy, czy wypowiedź spełnia kryteria dobrej historii:
Ma bohaterów, bohaterki W historii występują dzieci, rodzice i „dwóch wiel-koludów” – byłoby idealnie, gdyby wielkoludy
miały imiona.
Jest opowiedziana z detalami, które czynią
historię unikalną Noc, mróz – 12 stopni.
Zawiera konkrety
opowiedziane potocznym językiem, w prosty i obrazowy sposób.
Opowieść dotyczy jednego wydarzenia – Nocy z Harrym Potterem.
To kryterium najłatwiej sprawdzić, jeżeli po jednokrotnym wysłuchaniu historii jesteś w stanie powtórzyć.
Jest krótka Opowieść bez czołówki i zakończenia trwa 1,35’. Źródło: opracowanie własne.
1. 168
Po obejrzeniu filmu możesz ponownie wrócić do tabeli i sprawdzić, czy również ta historia spełnia kryteria? Zwróć uwagę na bohaterów, którzy:
• są w różnym wieku – dzieci, młodzież, dorośli,
• różnej płci – chłopcy i dziewczęta,
• pokazują różnorodne perspektywy – użytkowników, rodziców użytkowników oraz, co ważne, wypowiada się też sołtyska, a zatem adresat główny rzecznictwa!
Warto podkreślić, że kręcenie tego filmu było ważnym wydarzeniem dla biblioteki – w dniu nagrania przyszło bardzo wiele osób, a realizacją zajął się lokalny właściciel stacji telewizyjnej, który przy okazji postanowił nakręcić w bibliotece reportaż o tym, jak wiele się tam dzieje! Kolejnym świętem angażującym społeczność wokół biblioteki było wspólne oglądanie filmu. Słowem, nakręcenie kilkuminutowego filmu stało się rzeczniczą gratką:
budowało relacje, promowało wizerunek biblioteki wśród użytkowników i decydentów, a także pozwoliło małej filii bibliotecznej zaistnieć w mediach!
Przypomnijmy ponownie słowa Audry Caplan: użytkownicy zawsze będę chętniej słuchani niż bibliotekarze. Zachęcamy do opracowania własnych historii. Jeżeli nie masz pomysłu, brakuje ci anegdot, zawsze możesz ogłosić konkurs wśród użytkowników – młodzież może zaskoczyć cię swoją znajomością technologii audiowizualnych – krótkie filmy można teraz nakręcić nawet telefonem komórkowym.
Materiały wideo – przepis na zrobienie filmu70
Prezentujemy krótki przepis na to, jak zrobić własny film z użytkownikami. Możesz wzorować się na przykładach z Jarocina i Niemila, i jednocześnie przygotować film tak, aby prezentował przekaz rzeczniczy twojej biblioteki. Film amatorski przy obecnej technologii naprawdę łatwo zrobić. Żeby zachęcić użytkowników, zapewnij, że będzie to po prostu dobra zabawa. To w końcu nie ma być akademia, podczas której dzieci mówią wyuczony tekst, ale w miarę spontaniczne i autentyczne nagranie. Powodzenia!
krok 1 – przygotowanie rozmowy
• Poproś entuzjastycznych użytkowników i użytkowniczki o wypowiedzi i zdecyduj się na formę:
1. Możesz nagrać krótkie około 30-sekundowe wypowiedzi pod hasłem: dlaczego lubię swoją bibliotekę czy też: dlaczego warto wspierać naszą bibliotekę. Jeżeli zgromadzisz kilka, kilkanaście wypowiedzi, wybierz te, które są najciekawsze i nie wymagają od ciebie montażu – są gotowe do publikacji na stronie internetowej.
2. Możesz też samodzielnie przeprowadzić krótki wywiad, żeby wyłuskać najciekawszą, najbardziej obrazową historię o tym, jak osoby korzystają z biblioteki. W przypadku dłuższych wypowiedzi i pytań materiał będzie wymagał montażu. Wówczas możesz lekko zredagować wypowiedź i pokazać to, co najbardziej dla biblioteki wspierające.
• Poinformuj i poinstruuj rozmówców, czego oczekujesz i daj im czas na przygotowanie.
W uzyskaniu ciekawej wypowiedzi pomocne będą pytania: Co Panu/Pani dają wizyty w bibliotece? Z jakiej usługi najczęściej pan/pani korzysta? Dlaczego? W jaki sposób biblioteka zmieniła Pana/Pani życie? Ważne będzie zawarcie w wypowiedzi detali, które uczynią wypowiedź unikalną. Chodzi o to, żeby nie poprzestać na banałach i okrągłych, ogólnych zdaniach.
70 Dziękuję Grzegorzowi Basarabowi z Centrum Inicjatyw Obywatelskich w Słupsku za pomoc w przygotowaniu tej części.
1. 169 Staraj się dotrzeć do historii poprzez pytania: Jaka historia kojarzy się Panu z naszą
biblioteką?, Pamięta Pani jakieś wyjątkowe wydarzenie? Czy może Pani opowiedzieć dokładnie, jak to było? Jak to Pan pamięta?
krok 2 – przygotowanie techniczne
• Będziesz potrzebować kamery cyfrowej ze statywem i zewnętrznym mikrofonem.
• Pamiętaj, że jeśli nagrywasz w plenerze, nie sposób będzie uniknąć nagrania dodatkowych dźwięków (ludzie, zwierzęta, samochody itp.), dlatego warto mieć ze sobą dodatkowy mikrofon (zewnętrzny, a nie będący elementem kamery), ponieważ dźwięk nagrany bez jego użycia będzie miał słabą jakość. Zawsze staraj się używać mikrofonu zewnętrznego (nawet niedrogiego) – dźwięk nagrania będzie wtedy lepszy.
• Podczas nagrywania wcześniej przygotowanych wypowiedzi możesz skorzystać z prompterów (darmowe programy do wyświetlania tekstu dostępne są w internecie).
W tym celu monitor komputera umieść, na przykład, na szafce, czy wieży z krzeseł przed osobą nagrywaną, a kamerę na statywie, tuż za wieżą, tak aby obiektyw kamery znajdował się możliwie najniżej nad monitorem.
• Zadbaj o odpowiednie światło. Pamiętaj, oświetlenie to klucz do uzyskania efektu, który kryje się pod słowami „ładny obraz”, dlatego:
1. Postaraj się, aby światło było równe i rozproszone, białe, lub zbliżone do dziennego.
2. Nie filmuj „pod światło” (chyba że chcesz, aby postać była niewidoczna).
3. Nie kieruj lampy lub innego źródła światła bezpośrednio na twarz osoby filmowanej, ponieważ później będą na niej widoczne nieestetyczne refleksy, białe plamy.
4. Światło możesz rozproszyć białą kartonową kartką, którą przymocujesz do lampy taśmą klejącą, konstruując fragment klosza tak, aby na filmowany obiekt padało światło odbite.
• Przygotuj i ustaw plan. Możesz to zaplanować przed nagrywaniem, lepiej nie stresować rozmówców biegając z kamerą i szukając dobrego miejsca:
1. Używaj statywu, nie kręć „z ręki”, chyba że chcesz uzyskać efekt nagrania amatorskiego.
2. Postaraj się zbudować plan w kształcie trójkąta, gdzie kamera stoi w jednym z jego wierzchołków, osoba zadająca pytania lub prowadząca nagranie w drugim wierzchołku, ale blisko kamery, a osoba nagrywana w trzecim wierzchołku trójkąta, w odległości pozwalającej uchwycić jej popiersie.
3. Pamiętaj, żeby kadr nie był zbyt duży. Zdecyduj się albo na ujęcie pokazujące sylwetkę do pasa i wówczas widoczna będzie gestykulacja, albo zbliżenie pokazujące głównie twarz osoby i jej ramiona, bez ujęcia rąk. Ważne, żeby unikać kadru, który pokazuje ręce tylko częściowo i nie widać gestów, widać jednak sam ruch ramion.
4. Aby zapobiec efektowi „wychodzenia z kadru”, twarz osoby w kadrze powinna być skierowana do jego centrum, nie do krawędzi kadru – jeżeli osoba znajduje się w lewej części kadru, powinna spoglądać lekko w prawo, jeśli natomiast jej twarz znajduje się w prawej części kadru, oczy powinny być skierowane lekko w lewo.
5. Jeżeli chcesz uzyskać efekt bezpośredniego kontaktu, wówczas osoba nagrywana może mówić spoglądając bezpośrednio w oko kamery; czasami wymaga to nieco czasu i przygotowania.
krok 3 – Nagranie
• Przed nagraniem wspieraj, zachęcaj i dodawaj odwagi tym, którzy zgodzili się na wykorzystanie swojego wizerunku (bądź co bądź chronionego prawem dobra). Nie
„wystawiaj” użytkowników i użytkowniczek od razu przed obiektyw kamery, jeśli chcą, pozwól im najpierw spróbować „na sucho”. Powiedz, że będzie można powtórzyć nagranie, ale unikaj perfekcjonizmu.
1. 170
ujęcie obejmuje jedynie część jakiegoś przedmiotu, na przykład, szafki czy plakatu bądź też mało reprezentacyjne części wystroju, jak kontakty, kable, czy plama na ścianie. Niekorzystne jest nagrywanie na białym tle, dobrze, żeby ściana miała jakiś kolor, może być blady – unikaj jednak bieli.
• Zbliżenia i oddalenia wykonuj płynnie, bez nagłych i gwałtownych ruchów.
• Zadbaj o to, żeby pomiędzy osobą nagrywaną a kamerą nie pojawiały się przypadkowe osoby czy obiekty.
• Wyłącz telefon, domofon – wszystko, co może przeszkodzić w nagraniu.
• Zwróć uwagę na te elementy, które mogą opowiadać historię i wzmacniać przekaz słowny – sprawdź tło przed nagrywaniem – szyld biblioteki, baner z nazwą biblioteki.
krok 4 – Upowszechnienie
• Do podstawowej obróbki filmu możesz zastosować powszechnie dostępne programy typu Windows Live Movie Maker. Potrzebna jest do tego wprawa, ale popytaj wśród zaprzyjaźnionej młodzieży, prawdopodobnie znajdzie się ktoś, kto umie to robić.
• Pamiętaj, publikacja filmu wymaga zgody osób, które w nim występują. Osoby powinny dowiedzieć się od ciebie, gdzie film się znajdzie i w jaki sposób będzie wykorzystywany. Jeśli planujemy nagrywanie wypowiedzi dzieci poniżej 13. roku życia, to o zgodę musimy poprosić opiekunów prawnych.
• Filmy możesz umieścić na ogólnie dostępnej stronie internetowej, jak YouTube i na stronie www. Materiał można wykorzystać podczas prezentacji dla samorządu lub wydarzeń rzeczniczych.