Cele i korzyści

budowania relacji rodzina-szkoła

Skutecznie współdziałają osoby, które znają się i są przekonane o sensow-ności wspólnie wykonywanych zadań. Jakie zatem korzyści wynikają z nawią-zania rzeczywistej współpracy między tymi dwoma środowiskami wychowaw-czymi? Są one następujące:

1. Przyczynia się ona do pogłębiania wiedzy nauczycieli o uczniach, ich rodzi-nach, wypełnianiu przez nich podstawowych funkcji, napotykanych przez rodziców problemach.

2. Umożliwia rodzicom uzyskanie, bądź pogłębienie wiedzy i  umiejętności wychowawczych. Dostarcza rodzicom informacji o funkcjonowaniu szko-ły, o nauczycielach w niej pracujących, ich kompetencjach i zaangażowa-niu, czy też o zachowaniu ich dzieci w szkole, niekiedy znacznie odbiegają-cym od zachowania w domu.

3. W  trakcie współpracy następuje osłabienie nastawień dogmatycznych, zbliżenie społeczno-emocjonalne sprzyjające pojawianiu się postaw nace-chowanych tolerancją, wyrozumiałością i wzajemną pomocniczością.

4. Bezpośrednie kontakty i dialog ograniczają wzajemne negatywne nastawie-nia, nieufność, ujemne skutki stereotypów w postrzeganiu siebie, umożli-wiają wyjaśnienie nieporozumień, przez co przyczyniają się do podniesie-nia skuteczności rodziców i nauczycieli.

5. Nastawienie na współpracę umożliwia włączanie rodziców w życie szkoły, na przykład konstruowanie programu wychowawczego, pewien wpływ na program nauczania, a także na ustalanie kryteriów uwzględnianych przy ocenianiu osiągnięć uczniów. Już większa wiedza rodziców w wymienio-nych obszarach sprzyja wspieraniu pracy nauczycieli, a udział w ich two-rzeniu wywołuje u rodziców poczucie współodpowiedzialności i ogranicza ich ewentualne postawy roszczeniowe.

6. Zwiększanie świadomości pedagogicznej rodziców, między innymi przez poszerzanie ich wiedzy, współudział i współodpowiedzialność za przebieg edukacji dzieci i młodzieży odgrywa istotną rolę w tworzeniu właściwej atmosfery wychowawczej w domu, jak również w szkole.

7. Nawiązanie relacji o charakterze osobowym, a nie jedynie przedmiotowym, między rodzicami a nauczycielami, jest pierwszym i niezbędnym krokiem do upodmiotowienia tych relacji i przekształcenia andragocentrycznej

(do-tychczas dominującej) relacji dwupodmiotowej (rodzice-nauczyciele) w re-lację trójpodmiotową (nauczyciele-uczniowie-dzieci-rodzice) lub wielo-podmiotową (obejmującą innych członków rodziny i pracowników szkoły).

8. Współdziałanie rodziców i nauczycieli może stanowić przykład dla uczniów sprzyjający krzewieniu idei współpracy międzyludzkiej. To z kolei sprzyja wyższym osiągnięciom dydaktycznym uczniów, ich większej aktywności po-zalekcyjnej i zaangażowaniu w życie klasy, szkoły, czyli ich uspołecznieniu.

9. Dzięki współpracy możliwa jest wzajemna pomoc w sytuacjach, w których rodzina, albo szkoła nie są w stanie samodzielnie przezwyciężyć trudności.

Może ona przybierać ze strony szkoły formę pomocy materialnej dzieciom z rodzin ubogich, ułatwiania kontaktów z instytucjami wspomagającymi rodziców, takiego organizowania godzin pracy szkoły, aby możliwe było wydłużenie czasu opieki nad dzieckiem.

10. Współdziałanie rodziców i nauczycieli, a w konsekwencji również dzieci przyczynia się do humanizacji i demokratyzacji relacji edukacyjnych (Ko-zubska, 2004, s. 314-315).

Poza tym uświadomienie sobie przez nauczycieli konieczności współdzia-łania z rodzicami znajduje oparcie w następujących stwierdzeniach:

• „istnieje wspólny cel: zarówno rodzicom, jak i nauczycielom zależy na rozwoju dziecka;

• rodzice ponoszą odpowiedzialność za opiekę i wychowanie dziecka i nie są z niej zwolnieni, gdy posyłają dziecko do szkoły;

• szkoła uczy i wychowuje dzieci, dla których niezwykle istotne są jednolite zasady postępowania w sprawach wychowawczych wszystkich dorosłych;

• rodzice wywierają ogromny wpływ na przyswajane przez dzieci warto-ści, przekonania i zachowania – szkoła dopełnia działanie domu;

• bez współdziałania z rodzicami szkoła nie poradzi sobie, np. z takimi problemami jak agresja i inne patologie (...);

• szkoła może pomóc rodzicom w ich kłopotach wychowawczych;

• rodzice mogą pomóc szkole w jej kłopotach organizacyjnych;

• oczekiwania rodziców to ważna informacja dla szkoły planującej swoje zadania;

• opinia rodziców o szkole może być pożyteczną informacją i służyć po-prawie jakości jej pracy;

• rodzice mają prawo do rzetelnej informacji o swoim dziecku;

• rodzice mają prawo do wyrażania swojej opinii o szkole (...)” (Dzierz-gowska, 1999, s. 11-12).

Diagnozowanie współpracy rodziny i  szkoły uświadamia, że może ona przybierać postać:

1. partycypacji (współudziału, współdziałanie, inspiracji), 2. przystosowania (akomodacji),

3. inercji (bierności, obojętności),

4. opozycji (odrzucenia, sprzeczności interesów, konfliktu) (Janke, Kawula, 2000, s. 209).

Partycypacja oznacza partnersko-inspiracyjną postawę rodziców wobec za-dań szkoły. Akomodacja– polega na pozytywnym stosowaniu się rodziców do wymagań szkoły, ale jednocześnie ograniczają się oni wyłącznie do tych zacho-wań. Cechą tej relacji jest jednokierunkowość inicjowania działalności – od szkoły do rodziców. Wypełnianie poleceń szkoły co do wyposażenia dziecka.

Inercja– przejawia się w obojętnym stosunku rodziców do działań szkoły.

Rodzice nie chodzą na wszystkie zebrania, nie podejmują wobec swoich dzie-ci prób uświadamiania i wychowania seksualnego. Inicjatywy wychowawcze mają charakter jednokierunkowy - od szkoły do rodziców, nie spotykają się z akceptacją, są ignorowane przez rodziców, nie powodują żadnego pozytyw-nego odzewu. Jest to więc poziom powiązań, który należy ocenić negatywnie.

Opozycja– charakteryzuje się szkodliwymi postawami wychowawczymi części rodziców, które w wielu wypadkach graniczą wręcz ze zjawiskami pa-tologii opiekuńczo-wychowawczej. To wyraźnie opozycyjne nastawienie ro-dziców do zadań szkoły uniemożliwia wręcz konstruktywne rozwiązywanie problemów na linii szkoła-dom i  nawiązanie dialogu między tymi dwoma podstawowymi środowiskami wychowawczymi (tamże, s. 210-211).

Badania S. Kawuli ujawniają, że najczęściej w polskich szkołach mamy do czynienia z  „przystosowaniem” i  „inercją” w  zakresie relacji rodzina-szkoła (Kawula, 1996). Jakich zmian mogą i powinni dokonywać nauczyciele w funk-cjonowaniu szkoły, aby przełamać istniejące bariery i zachęcić rodziców do współdziałania? Większość rodziców deklaruje potrzebę i gotowość do współ-pracy z nauczycielami. Formułują oni konkretne oczekiwania dotyczące form i  zasad współdziałania (Kargulowa, 1991; Seligman, 2000; Żłobicki, 2000), które mogą być cenną wskazówką dla nauczycieli. Oczekiwania rodziców są następujące:

• „Chcą, by nauczyciele na bieżąco informowali ich o postępach dziecka, lecz także o ewentualnych problemach, gdy te się pojawiają.

• Oczekują od nauczyciela nie tylko informacji o ocenach dziecka, lecz także wskazówek nad czym i w jaki sposób pracować.

• Chcieliby móc liczyć na radę i  pomoc nauczycieli w  rozwiązywaniu problemów wychowawczych. Oczekują od nich fachowej wiedzy, która mogłaby być im przekazywana w formie ciekawych i dobrze przygoto-wanych prelekcji, wykładów, dyskusji.

• Oczekują od nauczycieli zrozumienia, wsparcia, nie zaś obarczania od-powiedzialnością za kłopoty dziecka.

• Chcieliby mieć poczucie wpływu na to, co dzieje się z ich dzieckiem w szkole, dlatego oczekują od nauczyciela otwartości na sugestie, proś-by.

• Oczekują poszanowania swoich uczuć, więc nie chcą, by zastrzeżenia wobec nich samych oraz ich dzieci były zgłaszane w obecności innych rodziców” (Babiuch, 2002, s. 12).

8.3. Pożądane zmiany