Zacznijmy zatem analizę celów edukacyjnych według Prawa i Sprawiedli-wości, a dokładnie od proponowanych przez przedstawicieli tej partii celów dotyczących szeroko rozumianej wiedzy. Jak się wydaje, politycy należący do PiS proponują głównie cele dość szeroko zakreślone. Po pierwsze w progra-mach tej partii podkreśla się znaczenie wiedzy naukowej (PW09-PiS, s. 95) – to właśnie ona ma stanowić podstawę nauczania we wszelakiego rodzaju szkołach. Szkoła powinna przekazywać każdemu człowiekowi wszechstronne wykształcenie (PW09-PiS, s. 95), które wiąże się przede wszystkim z postulo-waną przez PiS równowagą między kształceniem humanistycznym a ścisłym (PW07-PiS, s. 67, PW09-PiS, s. 95). Przedstawiciele tej partii twierdzą, że pod jej rządami „powszechna szkoła średnia będzie dawać wykształcenie moż-liwie wszechstronne, odpowiadające wzorom »kulturalnego informatyka«
i »zinformatyzowanego humanisty«” (PW09-PiS, s. 95). Dużą wagę przywią-zuje się tu również do „treści patriotycznych w obrębie różnych przedmiotów humanistycznych” (PW07-PiS, s. 67), gdzie podstawa programowa powin-na być skonstruowapowin-na tak, aby mogła stanowić „intelektualną podbudowę jego [ucznia] osobowości społecznej, polskiej tożsamości narodowej i cnót obywatelskich” (PW09-PiS, s. 99). Zmiany programowe powinny według członków PiS objąć też przedmioty humanistyczne – ich celem winno być to, aby powstał „korpus wiedzy humanistycznej i historycznej budującej
wspól-notę narodową” (GW01/2). Podkreśla się rolę takich celów odnoszących się do wiedzy jak znajomość historii, a zwłaszcza tej dotyczącej drugiej wojny światowej oraz lat dominacji komunizmu; „popularyzowana jest na każdym szczeblu nauczania wiedza na temat historii PRL i II wojny światowej” (B/
PiS01/9X10). Służy temu między innymi IPN. Tym samym partia ta nawią-zuje do tradycyjnego ujęcia polskiej szkoły i nauki, preferując wizję człowie-ka wszechstronnie i ogólnie (w pewnych granicach) wykształconego, wycho-wanego na treściach patriotycznych obecnych w wiedzy przekazywanej na różnych przedmiotach, opowiadając się jednocześnie przeciwko daleko po-suniętej specjalizacji. Wydaje się zatem jednoznacznie czerpać z elementów charakterystycznych dla neokonserwatywnej ideologii edukacyjnej.
Podkreśla się jednocześnie w poddanych analizie programach wyborczych PiS znaczenie wiedzy kryjącej się pod nazwą „wiedzy niezbędnej we współ-czesnym świecie” (PW09-PiS, s. 95). Jej przekazywanie winno pozostawać jednym z najważniejszych celów edukacyjnych. Odnosząc się do wiedzy, jaką powinno się nabywać w procesie edukacji, przedstawiciele tej partii wska-zują również na pewne bardziej szczegółowe kwestie. Mówią o „informaty-ce” (PW09-PiS, s. 100) oraz o „wprowadzeniu języka angielskiego jako obo-wiązkowego już od I klasy szkoły podstawowej” (PW09-PiS, s. 100), a także
„drugiego języka nowożytnego od pierwszej klasy gimnazjum” (PW09-PiS, s. 100). Tym samym twórcy programów wyborczych tej partii pokazują jej członków jako zwolenników zróżnicowanej, ogólnej nauki, odnoszącej się zarówno do przedmiotów uznawanych za tradycyjne, jak i potrzebnych w ży-ciu we współczesnym świecie.
Innymi celami dotyczącymi wiedzy, postulowanymi przez polityków na-leżących do PiS, są takie kwestie, jak: „wyrzucenie z programu matematyki w liceum zagadnień z logiki, rachunku prawdopodobieństwa, różniczek, czę-ści trygonometrii” (GW01/2) oraz związane z tym „wprowadzenie do liceum na matematyce logarytmów i funkcji wykładniczych” (GW01/2). Podkreśla się również konieczność uwzględnienia na lekcjach religii „zagadnień z etyki w programie” (ND03/5). Zwraca się uwagę na znaczenie i pozytywną funkcję nauki historii (W/PiS01, W/PiS02), a także matematyki (W/PiS02): „jeżeli wykreśla się naukę historii, na tematy, powiedzmy takie, matematyczno-lo-giczne nie kładzie się takiego nacisku, to jest błąd” (W/PiS02). Ważna jest też nauka języka ojczystego: „naturalnie język polski bezwzględnie” (W/PiS02).
Próbując podsumować zagadnienia dotyczące celów edukacyjnych odno-szących się do wiedzy w przypadku polityków PiS, należy zaznaczyć, że więk-szość wskazanych tutaj celów prawdopodobnie można zaliczyć do elementów związanych z ideologią edukacyjną neokonserwatywną. Potwierdzają to, ge-neralnie mówiąc, opowiadanie się za kształceniem ogólnym oraz przedmio-tami uznawanymi za najważniejsze i ogólne, a także nacisk na przedmioty
wiążące człowieka z jego kulturą narodową. Jak można sądzić, pojawiają się również elementy bardziej pasujące do neoliberalnej ideologii edukacyjnej, dotyczące nauczania informatyki oraz języka angielskiego, a zatem pewnych treści przystosowujących człowieka do rynku pracy. Niemniej jednak, jak już podkreślano wcześniej, liberalne poglądy przeniknęły do neokonserwaty-zmu, współtworząc jego nową, współczesną postać.
Jako cele edukacyjne mogą być też traktowane pewne umiejętności.
Członkowie PiS w obrębie tej kategorii wymieniają w swoich dokumentach programowych umiejętności „potrzebne współcześnie” (PW-PiS09, s. 95), określając je jednak mianem „sprawności”. Twórcy programu wyborczego PiS przywiązują dużą wagę do tak zdefi niowanych umiejętności. W analizo-wanym materiale badawczym można również odnaleźć postulaty nabywa-nia w procesie edukacji „umiejętności informatycznych” (PW-PiS09, s. 98) oraz umiejętności „współżycia w społeczeństwie” (PW-PiS09, s. 98). Ważne są także umiejętności dziś zbyt słabo rozwijane przez praktykę edukacyjną.
Należą do nich „umiejętności myślenia” (PW-PiS09, s. 99), „rozwiązywania problemów” (PW-PiS09, s. 99) oraz „korzystania z dostępnych informacji”
(PW-PiS09, s. 99). Jest to konieczne między innymi ze względu na to, że „ma-tura jest testem pewnych umiejętności, a nie wiedzy. I te umiejętności nieko-niecznie sprawdzają się, gdy nie ma za nimi wiedzy” (W/PiS01). Podkreśla się wobec tego, iż samo skupienie się na umiejętnościach jest złe, kiedy nie stoi za nimi wiedza. To ona pozwala w pełni korzystać z tych umiejętno-ści. Edukacja nie powinna się więc skupiać jedynie na umiejętnościach, ale przede wszystkich dostarczać wiedzy. Przesłanie to wskazuje na wiedzę jako główny cel edukacji i podstawę dla umiejętności, a to, jak można sądzić, jest najbardziej charakterystyczne podejście dla ideologii neokonserwatywnych.
Znowu brak tu określenia przywiązywanej do poszczególnych kwestii wagi, a o pozytywnej ocenie świadczyć może ich zamieszczenie w progra-mie wyborczym PiS. Jak się zatem wydaje, proponowane cele edukacyjne są raczej niespecyfi czne, wynikają bowiem z potrzeb współczesnego społe-czeństwa. Mogą jednak być interpretowane jako cele bardziej wskazujące na neoliberalne podejście (umiejętności potrzebne na rynku pracy, myślenia, rozwiązywania problemów, informatyczne są ważne dla tego nurtu ideologii edukacyjnych). Kwestia umiejętności jako celów edukacyjnych nie jest zbyt rozbudowana w przypadku wszystkich źródeł materiału badawczego odno-szących się do polityków PiS. Większość z przedstawionych powyżej umiejęt-ności widzianych pozytywnie przez członków tego ugrupowania może nale-żeć do ideologii neoliberalnych, a także do neokonserwatywnych, zwłaszcza w przypadku oceny samych umiejętności jako niewystarczających i takich, które muszą pozostać poparte wiedzą.
W materiale badawczym dotyczącym polityków Prawa i Sprawiedliwości również można odnaleźć pewne postawy traktowane jako pożądane rezul-taty w procesie edukacji, a zatem i jego cele. Do ważnych postaw z punktu widzenia tej partii politycznej należą „poczucie tożsamości narodowej” (PW--PiS09, s. 100) czy „świadomość narodowa” (W/PiS01) oraz „patriotyzm”
(PW-PiS07, s. 67, 95, PW-PiS09, s. 98), który często pojawia się w różnych kontekstach związanych z edukacją i nie tylko w obydwu poddanych analizie programach wyborczych tej partii politycznej. Jak to określają sami politycy w programie:
polski system edukacji już od przedszkola powinien wpajać młodemu pokoleniu wartości i postawy patriotyczne. Oprócz uwzględniania treści patriotycznych w pro-gramach przedmiotów takich jak historia, język polski i wiedza o społeczeństwie, polityka oświatowa będzie stymulować stosowanie przez szkoły poglądowych form wychowania patriotycznego (PW-PiS09, s. 98).
Do ważnych postaw, które winny być rozwijane w procesach wychowania i kształcenia, według osób wiążących swoją karierę polityczną z PiS, należą również „cnoty obywatelskie” (PW-PiS09, s. 100), „wzory dobrego zachowa-nia” (PW-PiS09, s. 95, 97) oraz „kultura języka” (PW-PiS09, s. 95, 97). Do nie mniej ważnych zaś można zaliczyć postawy związane ze stosunkiem do innych członków społeczeństwa – „takt” (PW-PiS09, s. 95, 97), „życzliwość”
PiS09, s. 95, 97), „prawość” PiS09, s. 95, 97), „solidarność” (PW--PiS09, s. 98) oraz „identyfi kacja” (PW(PW--PiS09, s. 98) z innymi członkami swo-jej wspólnoty i ze wspólnotą jako całością.
Ponownie nie można tutaj odnaleźć żadnych bezpośrednich określeń do-tyczących nastawienia i wagi danej postawy. O jednym i drugim można wnio-skować jedynie pośrednio, z samego ich wymienienia w pozytywnym lub negatywnym kontekście w ważnych partyjnych dokumentach politycznych.
Do wszystkich przedstawionych powyżej celów edukacyjnych obrazujących postawy, które powinny charakteryzować wychowanka i ucznia, politycy PiS odnoszą się pozytywnie, i uważają je za ważne; brak jednak tu możliwości rozróżnienia, które z nich są priorytetami, a które wątkami pobocznymi.
Warto również zwrócić uwagę, iż w dokumentach programowych PiS zosta-ła odnaleziona największa liczba określeń odnoszących się do postaw jako celów wychowania i kształcenia. Wydają się one wywodzić z neokonserwa-tywnej ideologii edukacyjnej i wiązać się z wartościami preferowanymi przez polityków tej partii. Większość z przedstawionych postaw z różnych źródeł materiału badawczego opisujących tę kategorię analityczną z punktu widze-nia polityków należących do PiS wskazuje zatem na neokonserwatywną ideo-logię edukacyjną. Mówi się więc tutaj o postawach związanych z poczuciem wspólnoty kulturowej oraz patriotyzmem, podkreśla wagę i pozytywne
zna-czenie dobrych zwyczajów i właściwego zachowania. Wszystko to wydaje się mieścić według przyjętych wskaźników we wspomnianej ideologii edukacyj-nej i to dość wyraźnie.