Ostatnią partią, której propozycje udoskonalenia współczesnej polskiej edu-kacji należy rozważyć, jest SLD. Członkowie SLD w swoich programach partyjnych proponują w tym zakresie takie działania, jak: „określenie pod-stawowych zadań edukacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem edukacji przedszkolnej i systemu szkolnictwa zawodowego” (BP07-SLD) oraz „refor-ma podręczników szkolnych: ograniczenie wiedzy encyklopedycznej, w myśl zasady: mniej wkuwania – więcej myślenia” (PW09-SLD). W zakresie sy-stemu oświatowego członkowie SLD proponują „przyjazne szkoły i klasy”
(PW09-SLD, s. 2), co może sugerować zwrot w stronę ucznia i tym samym odniesienia do radykalnych koncepcji ideologicznych dotyczących edukacji.
Ważną, pozytywną i skuteczną metodą poprawy edukacji może być według polityków SLD wykorzystanie do jej prowadzenia nowoczesnych techno-logii. Przedstawiciele tej opcji politycznej w swoim programie wyborczym z 2009 roku zapewniają również, że „podwoją liczbę komputerów w szkołach, zapewnią bezpłatny dostęp szkół do sieci Internetu. Cel – komputer na każ-dej szkolnej ławce” (PW09-SLD, s. 2, GW01/28).
Przedstawiciele tego ugrupowania politycznego popierają „apolityczność edukacji” (GW01/28), ponieważ „szkoła powinna być też neutralna świato-poglądowo” (W/SLD01), oraz przeznaczenie większych fi nansowych „środ-ków na edukację” (GW01/24, GW01/28). Opowiadają się również za „obni-żeniem wieku szkolnego do 6 lat” (GW01/28, GW02/1, GW02/12, RZ01/5, RZ02/8), co wiąże się z pójściem „5-latków do zerówki” (GW01/28), ponie-waż „wcześniejsze rozpoczęcie nauki przez dzieci to rozwiązanie idące w do-brym kierunku” (B/SLD02/13III09), ale powinno się wprowadzić do ustawy
„przepis, zobowiązujący ministerstwo do przedstawiania Sejmowi stanu przygotowania szkół. Ministerstwo będzie miało prawo żądać od gmin, czy innych organów prowadzących szkoły, wszelkich informacji dotyczących obniżenia wieku szkolnego” (B/SLD02/13III09), ponieważ „konieczne jest kompleksowe dostosowanie szkół” (B/SLD02/13III09). Do dobrych i waż-nych pomysłów zaliczają „komercjalizację szkół” (GW02/2, GW02/12), związaną z „przekazywaniem szkół innym podmiotom” (RZ02/1, RZ02/8), a także popierają „obowiązek pytania kuratora przez samorządy o zdanie przy likwidacji szkół” (GW02/2). Oceniają pozytywnie i jako ważną propo-zycję „wydłużenie nauki w liceum” (PW09-SLD, s. 2, GW01/24, GW01/28).
Co do gimnazjów przedstawiciele SLD nie mają sprecyzowanego zdania – nie opowiadają się ani za likwidacją gimnazjów, ani przeciw (RZ01/2), su-gerując konieczność lepszego rozeznania sytuacji. Jak się wydaje, propono-wane postulaty można w większym stopniu uznać za właściwe radykalnemu nurtowi ideologii edukacyjnych. Kwestia jednak komercjalizacji szkół jako pozytywnego rozwiązania już wskazuje na neoliberalizm, więc występują również odniesienia i do tej ideologii edukacyjnej. Lepsze wychowanie oraz kształcenie dzieci i młodzieży politycy SLD chcą zapewnić dzięki „mniej-szym klasom” (GW01/28) oraz większej liczbie „psychologów szkolnych”
(GW01/28).
Pomoc wychowankom mają zagwarantować „stypendia dla uczniów i stu-dentów” (PW09-SLD, s. 1), co spowoduje według polityków SLD wyrównanie szans osób o różnym statusie społecznym i ekonomicznym – „zasada rów-nych szans: każdy potrzebujący tego uczeń lub student będzie miał dostęp do stypendium” (PW09-SLD, s. 2), i równościowa edukacja (B/SLD01/15VI10).
Równość ma się odnosić nie tylko do ekonomicznych aspektów nauki, ponie-waż politycy SLD popierają także „równy dostęp do edukacji” (W/SLD01).
Istotne są też „równe szanse, więc to znaczy wyrównywanie również szans, zwłaszcza w wypadku, gdy chodzi o rodziny mniej zamożne czy wręcz bied-ne, bo system stypendialny musi być sprawny i nie tylko oparty o środki euro-pejskie, a również o własne, środki państwowe i samorządowe” (W/SLD01).
Według polityków SLD „idealny model edukacji to taki, że, po pierwsze, jest drożny we wszystkich kierunkach” (W/SLD01). Jak się wydaje, znajdują się tu elementy wskazujące na neoliberalną lub radykalną ideologię edukacyjną twórców tego programu: odnoszą się do kwestii równości oraz negatywnej oceny wiedzy encyklopedycznej z koniecznością uczenia myślenia.
Równość będzie możliwa tylko wraz z „obowiązkiem szkolnym (…) przedzonym obowiązkiem przedszkolnym” (B/SLD02/13III09). Zdaniem po-lityków SLD „państwo powinno stworzyć powszechny i dostępny dla wszyst-kich system edukacji przedszkolnej, natomiast placówki prywatne powinny być alternatywą oraz ofertą uzupełniającą” (B/SLD02/13III09) i powinno się wprowadzić „prawne zagwarantowanie budowy nowych przedszkoli i szkół, które musiałoby nadążać za budową nowych osiedli” (B/SLD02/13III09). I to
„samorząd musi wygospodarować środki na budowę nowych przedszkoli i szkół” (B/SLD02/13III09). Chcą także rozwoju szkolnictwa zawodowego, ponieważ, jak twierdzi jeden z nich: „idea, że każdy w Polsce powinien skoń-czyć szkołę średnią, jest szczytną ideą, ale nierealistyczną” (W/SLD01). To ciekawe spostrzeżenie w kontekście promowania wyrównywania szans dla wszystkich i może wskazywać bardziej na liberalne podejście do rzeczywi-stości edukacyjnej.
Mówiąc o sytuacji nauczyciela, politycy SLD proponują podwyżki wy-nagrodzeń dla nauczycieli (BP07-SLD, GW01/28, B/SLD1/23XI2007, W/SLD01), „bezpłatne doskonalenie zawodowe dla nauczycieli” (PW09-SLD, s. 2) oraz „świadczenia kompensacyjne” (GW02/11, GW02/22, GW02/24).
Sugerują również, że najlepszym oraz najbardziej skutecznym środkiem do poprawy sytuacji polskiej oświaty będzie „zacieśnianie współpracy ze Związ-kiem Nauczycielstwa Polskiego oraz wszystkimi organizacjami i osobami, które chcą czynnie przeciwdziałać postępującej degradacji polskiego systemu edukacji” (BP07-SLD). Politycy SLD uważają, że musimy zrobić wszystko, by mieć „dydaktyków, którzy nie traktują tego jako kary boskiej i tylko jako misje, ale to jest związane ze statusem materialnym” (W/SLD01). Poza tym, jak podkreśla jeden z członków tego ugrupowania, ważną kwestią jest za-chowanie nauczycielskich przywilejów, co może pomóc w tworzeniu dobrego systemu oświatowego: „my bronimy statusu nauczyciela, w każdym bądź ra-zie, oczywiście Kartę Nauczyciela trzeba dostosować, ale nauczyciel też musi mieć pewne gwarancje, możliwości rozwoju. I pewne gwarancje zatrudnie-nia, to nie może być tak, że nie zna dnia ani godziny, więc Karta Nauczyciela działa przynajmniej stabilizująco w tym zawodzie” (W/SLD01). Pomocą dla
nauczyciela może być według polityków SLD „stworzenie rankingu podręcz-ników” (GW01/28). Propozycje te jednak wydają się raczej niespecyfi czne, chociaż akcent na rolę państwa czy społeczności, a nie odpowiedzialność jed-nostki, może sugerować podejście neomarksistowskie.
Politycy SLD proponują też pewne zmiany w programie nauczania obej-mujące angielski od 1 klasy (GW01/28), negatywnie natomiast odnoszą się do „religii wliczanej do średniej” (GW01/25, GW01/29, RZ01/8), propo-nując „zniesienie (…) wliczania ocen z religii do średniej oceny w szkole”
(B/SLD02/24IX07) i „odrębne świadectwo z religii” (GW01/24, GW01/28), a nawet „wyrzucenie religii ze szkół” (B/SLD01/27IX10). Krytykują „mun-durki” (GW01/28, GW01/29), wskazując na konieczność „zmiany przepisów znoszących obowiązek noszenia przez uczniów kontrowersyjnych mundur-ków” (B/SLD02/16IV09). Radykalny charakter proponowanych zmian wi-doczny jest zwłaszcza w rozwiązaniach mających na celu ateizację szkoły.
Jeśli chodzi o treści nauczania, wskazują, że „programy nauczania powinny być oparte na doświadczeniach i ustaleniach naukowych” (W/SLD01), a poza tym „młodzieży w Polsce też trzeba umożliwić możliwie wcześnie rozwijanie własnych zainteresowań” (W/SLD01). Negatywnie odnoszą się do wprowa-dzonej przez rząd reformy: „obowiązkowa matematyka to też nie jest do-bry pomysł. Są wręcz uczniowie dyslektyczni, to już w ogóle, ale generalnie w przypadku matury to profi l powinien wybrać egzaminu sam” (W/SLD01).
Postulują również „łatwy dostęp do edukacji seksualnej” (B/SLD01/
11VI10), ponieważ „projektodawcy” [przedmiotu: wychowanie seksualne – przyp. D.J.] „przewidują ogromną rolę w prewencji nadużyć seksualnych popełnianych na dzieciach i młodzieży” (B/SLD01/29IX10). Popierają umoż-liwienie dalszej nauki i pomoc dziewczynom w ciąży, zwracając uwagę na takie rozwiązania jak „uprawnienie dla uczennicy w ciąży do skorzystania z urlopu i pomocy niezbędnej do ukończenia edukacji” (B/SLD01/29IX10) oraz wskazując, że
na wniosek uczennicy w ciąży szkoła ma obowiązek udzielić jej urlopu oraz innej pomocy niezbędnej do ukończenia przez nią edukacji, w miarę możliwości nie po-wodując opóźnień w zaliczaniu przedmiotów. Jeżeli ciąża, poród lub połóg powoduje niemożliwość zaliczenia w terminie egzaminów ważnych dla ciągłości nauki, szkoła zobowiązana jest do wyznaczenia dodatkowego terminu egzaminu dogodnego dla uczennicy, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy (B/SLD01/29IX10).
Takiego rodzaju propozycje rozwiązań w sferze edukacji wydają się sztan-darowym przejawem ideologii radykalnej.
Politycy tego ugrupowania uwzględniają też potrzeby uczelni wyższych, deklarując, iż „budżet państwa będzie fi nansowo wspierał rozwój wyższych uczelni publicznych” (PW09-SLD, s. 2), co powinno powodować
„zwiększa-nie odsetka pieniędzy z budżetu przeznaczanych na edukację i na rozwój ba-dań naukowych” (W/SLD01), w tym „również płac nauczycieli i pracowników naukowych” (W/SLD01). Jak się wydaje, proponują model pomocy charak-terystyczny dla państwa opiekuńczego, a zatem odwołują się do neomarksi-stowskich podstaw myślenia o edukacji. Przedstawiciele tego ugrupowania uważają za negatywne „opłaty za drugi kierunek” (GW04/10), kwestionując tym samym wprowadzany projekt rządowy, odwołujący się do neoliberali-zmu. Poza tym ważną propozycją polityków SLD jest kwestia przeznaczenia
„unijnych środków na studencki program Erasmus” (B/SLD01/10V09). Jeden z polityków SLD wskazuje możliwość oparcia systemu studiowania na specja-lizacji, przywołując doświadczenia innych krajów: „Stany Zjednoczone stoją na specjalizacji. Oczywiście, można robić wiele uwag do ich systemu eduka-cyjnego (…) Natomiast te sukcesy, które w nauce, w przemyśle uzyskują, to polega na specjalizacji” (W/SLD01). W przypadku studiów wyższych polityk ten popiera takie działania, jak „system stypendialny, oparty na stypendiach europejskich (…) skierowany na kierunki inżynierskie i ścisłe, nauki ścisłe, nauki techniczne” (W/SLD01), jednocześnie podkreślając, iż „państwo pol-skie też musi się przyłożyć z własnych środków do tych zachęt dla młodzieży”
(W/SLD01). Poza tym akcentuje w przypadku studentów również koniecz-ność rozwijania ich zainteresowań, tak jak u uczniów na niższych stopniach kariery szkolnej, jak się wydaje, wracając do poprzednich stwierdzeń odno-szących się do specjalizacji. Podkreśla, że „na wczesnym etapie rozwijamy zainteresowania uczniów i później studentów” (W/SLD01). Stawia zatem na indywidualność jednostek i mocno rozwinięty system pomocy dla uczniów i studentów, co ingeruje w radykalny punkt widzenia.
Reasumując, w przypadku polityków należących do SLD i rozwiązań oraz propozycji zmian w zakresie szeroko rozumianej edukacji przedstawianych w różnorakich źródłach materiału badawczego większość z wskazanych po-wyżej kwestii odnosi badacza głównie do elementów charakterystycznych dla nurtu radykalnego ideologii edukacyjnych. Znajdują się tam również pewne wypowiedzi, które wydają się mieć raczej rodowód neoliberalny, nie jest jed-nak ich wiele, i, jak można sądzić, są interpretowane według dominującego nurtu ideologicznego. W przypadku tej problematyki nie ma wątpliwości co do tego, jaka ideologia edukacyjna dominuje wśród polityków należących do tego ugrupowania.