Charakterystyka obiektów kluczowych

Wśród licznych określeń odnoszących się do ochrony elementów kluczowych dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli w ostatnich latach najbardziej popularnym i zarazem modnym pojęciem jest infrastruktury krytyczna (IK). Jej obecna definicja zaczerpnięta z ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. precyzuje, iż należy przez nią rozumieć „systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instala-cje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna obejmuje sy-stemy:

• zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa, • łączności, • sieci teleinformatycznych, • finansowe, • zaopatrzenia w żywność, • zaopatrzenia w wodę, • ochrony zdrowia, • transportowe, • ratownicze,

• zapewniające ciągłość działania administracji publicznej,

• produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicz-nych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpieczchemicz-nych”52.

Należy jednak podkreślić, że „obiekty” ważne z punktu widzenia gospo-darki, bezpieczeństwa państwa i jego obywateli to nie tylko elementy uznane za infrastrukturę krytyczną w myśl przywołanej ustawy o zarządzaniu kry-zysowym.

Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia53 określa ob-szary, obiekty i urządzenia podlegające obowiązkowej ochronie (OOiUOO), jak również wyodrębnia kategorie obszarów, obiektów, urządzeń (a nawet transportów) ważnych dla obronności, interesu gospodarczego państwa, bez-pieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa. Ponadto określa zasady ochrony obszarów, obiektów i urządzeń, wskazując między innymi podmioty zobowiązane do sporządzania właściwych wykazów. Nakłada na zarządzających obszarami, obiektami i urządzeniami obowiązek sporządza-nia i uzgadsporządza-niasporządza-nia planów ich ochrony z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Policji, a także określa zasady tworzenia i funkcjonowania we-wnętrznych służb ochrony.

Obszary, obiekty i urządzenia podlegające obowiązkowej ochronie co do zasady nie stanowią elementów infrastruktury krytycznej. Uznanie elemen-tu za infrastrukelemen-turę krytyczną możliwe bowiem jest dopiero po spełnieniu kryteriów o charakterze systemowym (sektorowym), definicyjnym oraz przekrojowym. Kryterium systemowe oznacza przybliżone progi liczbowe charakteryzujące parametry wchodzących w skład systemów infrastruktury krytycznej obiektów oraz urządzeń lub funkcje realizowane przez te obiekty, urządzenia oraz instalacje, warunkujące identyfikację infrastruktury krytycz-nej. Kryterium definicyjne wskazuje, iż infrastruktura krytyczna obejmuje powiązane ze sobą w sposób funkcjonalny obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Kryterium przekrojowe jest związane z parametrami traktującymi o skutkach znisz-czenia bądź zaprzestania funkcjonowania obiektu urządzenia, instalacji lub usługi i dotyczy:

53 Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (t. j. Dz. U. z 2005 r. nr 145 poz. 1221).

5.1. Charakterystyka obiektów kluczowych 93 • ofiar w ludziach, • skutków finansowych, • konieczności ewakuacji, • utraty usługi, • czasu odbudowy, • efektu międzynarodowego, • unikatowości.

Uznanie, iż spełnione zostało kryterium przekrojowe ma miejsce wów-czas, gdy w odniesieniu do rozpatrywanej infrastruktury krytycznej zasto-sowanie znajdują przynajmniej dwa z siedmiu wymienionych kryteriów przekrojowych.

W przypadku, kiedy spełnione są nadmienione rodzaje kryteriów (syste-mowe, definicyjne, przekrojowe), a zakłócenie lub zniszczenie infrastruktury krytycznej miałoby istotny wpływ na co najmniej dwa państwa członkowskie Unii Europejskiej, może ona zostać uznana za potencjalną europejską infra-strukturę krytyczną w przypadku, o ile została sklasyfikowana w systemie zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa lub systemie trans-portowym. Spełnienie przynajmniej jednego z trzech kolejnych kryteriów przekrojowych – w zakresie przybliżonych progów ustalonych przez Komisję Europejską i państwa członkowskie Unii Europejskiej – skutkuje zaliczeniem potencjalnej europejskiej infrastruktury krytycznej (PEIK) w poczet euro-pejskiej infrastruktury krytycznej (EIK).

Kryteria przekrojowe („europejskiej”), o których mowa, są oceniane w odniesieniu do:

• ewentualnej liczby ofiar śmiertelnych lub liczby rannych (kryterium ofiar w ludziach),

• znaczenia strat ekonomicznych lub pogorszenia jakości towarów lub usług, w tym potencjalnych skutków ekologicznych (kryterium skutków ekonomicznych),

• wpływu na zaufanie opinii publicznej, cierpień fizycznych osób i zakłó-cenia codziennego życia, w tym utraty podstawowych usług (kryterium skutków społecznych).

Obiekty szczególnej ochrony (OSO) uznane za ważne dla bezpieczeń-stwa i obronności pańbezpieczeń-stwa także pozostają w ścisłej korelacji z elementami infrastruktury krytycznej. Zostały one skatalogowane na podstawie ustawy

z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP54 oraz rozporządzenia z dnia 24 czerwca 2004 r. w sprawie obiektów szczególnie

ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochro-ny55 i rozporządzenia z dnia 16 grudnia 2016 r. zmieniającego rozporządze-nie w sprawie obiektów szczególrozporządze-nie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony56. Przytoczone rozporządzenia definiują

szereg obiektów będących we właściwości organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, formacji, instytucji państwo-wych oraz przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, dziedzictwa narodowego oraz środowiska w znacznych rozmiarach albo spowodować poważne straty materialne, a także zakłócić funkcjono-wanie państwa.

Przywołane akty prawne wskazują na szerokie ujęcie problematyki obiektów kluczowych dla bezpieczeństwa państwa, jego obywateli oraz sprawnego funkcjonowania gospodarki, administracji publicznej, instytucji i przedsiębiorców. Zakres treści artykułów poszczególnych aktów prawnych odnoszących się do obiektów kluczowych dla bezpieczeństwa przedstawiono w tabeli 9.

Zidentyfikowane kwestie są mocno dyskutowane w literaturze przedmiotu i wzbudzają kontrowersje w zakresie określenia w sposób jednoznaczny tego, co jest, a co nie jest infrastrukturą krytyczną. Dodatkowo trudności sprawia również fakt, iż kwalifikacji obiektów ważnych dla bezpieczeństwa, o których mowa w tabeli, dokonują różne podmioty. Podmioty kwalifikujące obiekty kluczowe dla bezpieczeństwa – w rozumieniu rozpatrywanych aktów praw-nych – przedstawione zostały w tabeli 10.

54 Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (Dz. U. z 1967 r. Nr 44 poz. 220 z późn. zm.).

55 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów

szcze-gólnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony

(t. j. Dz. U. z 2003 r. nr 116 poz. 1090).

56 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie

w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony (t. j. Dz. U. z 2017 r. nr 0 poz. 42).

5.1. Charakterystyka obiektów kluczowych 95

Tabela 9. Obiekty ważne dla bezpieczeństwa narodowego, jego obywateli oraz sprawnego funkcjonowania gospodarki, administracji publicznej, instytucji i przedsiębiorców w wybranych aktach prawnych

Lp. Nazwa aktu prawnego Obiekty kluczowe dla bezpieczeństwa

1. Ustawa o zarządzaniu _{kryzysowym, art. 3, ust 2}

Infrastruktura krytyczna rozumiana jako systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców.

2. Ustawa o ochronie osób _{i mienia, art. 5 ust 1} ^{Obszary, obiekty i urządzenia ważne dla obronności,} interesu gospodarczego państwa, bezpieczeństwa

publicznego i innych ważnych interesów państwa.

3. Rozporządzenie Rady _{Ministrów, art. 1 ust. 1}

Obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa, ich kategorie, a także zadania w zakresie ich szczególnej ochrony oraz właściwość organów w tych sprawach.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: R. Wróbel, System Ochrony Infrastruktury

Bezpieczeństwa Narodowego [w:] System Bezpieczeństwa Narodowego RP. Wybrane problemy, red. W. Kitler, K. Drabik, I. Szostak, Wyd. AON, Warszawa 2014.

Tabela 10. Podmioty kwalifikujące obiekty kluczowe dla bezpieczeństwa (infrastruktura bezpieczeństwa narodowego) w rozumieniu obowiązujących aktów prawnych

Lp. Podmiot kwalifikujący obiekt Podstawa prawna

1.

Szczegółowe wykazy obszarów, obiektów i urządzeń, sporządzają: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie w stosunku do podległych podporządkowanych jednostek organizacyjnych.

Ustawa

o ochronie osób i mienia,

cd. Tabeli 10

Lp. Podmiot kwalifikujący obiekt Podstawa prawna

2.

Rada Ministrów ustala wykaz obiektów uznawanych za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa. Z wnioskiem o uznanie obiektu za

szczególnie ważny dla bezpieczeństwa i obronności państwa mogą występować:

1) Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów 2) Ministrowie i przewodniczący komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów 3) Prezes Narodowego Banku Polskiego

4) Prezes Zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego 5) wojewodowie

Rozporządzenie

Rady Ministrów w sprawie obiektów szczególnie ważnych (…), art. 4 ust. 1, art. 4 ust. 2

3.

Jednolity wykaz obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej z podziałem na systemy sporządza Dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa na podstawie szczegółowych kryteriów, we współpracy z odpowiednimi ministrami odpowiedzialnymi za systemy.

Ustawa o zarządzaniu

kryzysowym,

art. 5b ust. 7, pkt 1, art. 5b ust. 2, pkt 3

Źródło: opracowanie własne na podstawie R. Wróbel, System Ochrony …, op. cit.