Rozdział 6. Obiekty kluczowe dla bezpieczeństwa a infrastruktura krytyczna
6.3. Elementy szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa
• Prezesa Narodowego Banku Polskiego, • Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, • ministrów,
• kierowników urzędów centralnych, • wojewodów.
Umieszczenie w wykazie określonego obszaru, obiektu lub urządzenia na-stępujące w trybie postępowania administracyjnego (decyzja administracyjna). Prowadzona przez wojewodów ewidencja obszarów, obiektów i urządzeń, które podlegają ochronie obowiązkowej ma charakter poufny.
6.3. Elementy szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa Należy pamiętać, że za obiekty kluczowe dla bezpieczeństwa uznano rów-nież obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa dookreślone w treści rozporządzenia z dnia 24 czerwca 2004 r. w sprawie
obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony i rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 grudnia
2016 r. zmieniające przedmiotowe rozporządzenie71.
Obiekty te podzielone zostały na dwie kategorie. Do pierwszej z nich (I kategoria obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa) zaliczyć należy:
• obiekty, w których produkuje się, remontuje i magazynuje sprzęt wojsko-wy oraz środki bojowe, a także obiekty, w których są prowadzone prace naukowo-badawcze lub konstruktorskie w zakresie produkcji na potrzeby, • magazyny, w których są przechowywane rezerwy strategiczne; magazyny ropy naftowej i paliw o pojemności powyżej 100 tys. m3, w których są przechowywane zapasy interwencyjne; magazyny, w których są prze-chowywane zapasy obowiązkowe gazu ziemnego; kluczowe elementy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej, paliw i gazu ziemnego oraz instalacje skroplonego gazu ziemnego,
• obiekty jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Na-rodowej lub przez niego nadzorowanych,
71 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie
w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony (t. j. Dz. U. z 2017 r. nr 0 poz. 42).
• mosty i tunele, które znajdują się w ciągu dróg o znaczeniu obronnym, a najbliższy możliwy objazd jest położony w odległości powyżej 100 km, • mosty, wiadukty i tunele, jeżeli znajdują się w ciągu linii kolejowych
o znaczeniu obronnym,
• centrum zarządzania ruchem lotniczym oraz obiekty niezbędne do rea-lizacji zadań w zakresie zapewniania służb żeglugi powietrznej, a także lotniska z drogami startowymi o długości powyżej 2000 m,
• porty morskie o znaczeniu obronnym,
• śródlądowe przeprawy wodne o znaczeniu obronnym,
• obiekty infrastruktury łączności, w tym obiekty operatorów pocztowych i przedsiębiorców telekomunikacyjnych, przeznaczone do realizacji za-dań na rzecz bezpieczeństwa i obronności państwa,
• centralny ośrodek dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej,
• zapory wodne i inne urządzenia hydrotechniczne, których awaria może spowodować zatopienie terenów o powierzchni powyżej 500 km2 albo obszaru o mniejszej powierzchni, na którym znajdują się budynki mieszkalne lub obiekty uznane za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa,
• obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Wywiadu,
• obiekty: Narodowego Banku Polskiego, Banku Gospodarstwa Krajo-wego, Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. oraz Mennicy Państwowej S.A.,
• obiekty, w których wytwarza się, przetwarza, stosuje lub przechowuje materiały jądrowego oraz źródła i odpady promieniotwórcze.
Drugą kategorię obiektów (II kategoria obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa) stanową:
• obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właś-ciwemu do spraw administracji publicznej lub przez niego nadzorowanych, • obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, • obiekty jednostek organizacyjnych Centralnego Biura Antykorupcyjnego, • obiekty jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi
Sprawiedli-wości lub przez niego nadzorowanych,
• obiekty mające bezpośredni związek z wydobywaniem: gazu ziemnego, ropy naftowej, węgla brunatnego i kamiennego, rud metali z wyjątkiem darniowych rud żelaza, rud pierwiastków rzadkich oraz pierwiastków
6.3. Elementy szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa 119
promieniotwórczych, piasków formierskich i szklarskich oraz ziemi krzemionkowej,
• obiekty, w których produkuje się, stosuje lub magazynuje materiały stwa-rzające szczególne zagrożenie wybuchowe lub pożarowe,
• obiekty, w których prowadzi się działalność z wykorzystaniem toksycznych związków chemicznych i ich prekursorów, a także środków biologicznych, mikrobiologicznych, mikroorganizmów, toksyn i innych substancji wywo-łujących choroby u ludzi lub zwierząt – zlokalizowane w miejscowościach powyżej 20 tys. mieszkańców, w szczególności ujęcia wody i oczyszczalnie ścieków gwarantujące zaspokojenie potrzeb tych miejscowości,
• elektrownie i elektrociepłownie zawodowe, z wyjątkiem elektrowni ją-drowych, których produkcja energii jest przekazywana do wspólnej sieci elektroenergetycznej, dyspozycje mocy oraz stacje elektroenergetyczne o strategicznym znaczeniu dla funkcjonowania krajowego systemu elek-troenergetycznego,
• inne obiekty będące we właściwości organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, formacji, instytucji pań-stwowych oraz przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, mienia i środowiska w znacznych rozmiarach albo spo-wodować poważne straty materialne, a także zakłócić funkcjonowanie państwa72.
Zaliczenie obiektu do kategorii I lub II możliwe jest po wystąpienia z wnioskiem o uznanie obiektu za szczególnie ważny dla bezpieczeństwa i obronności państwa. Kompetencje w tym zakresie posiadają:
• w odniesieniu do obiektów organów administracji rządowej nadzoro-wanych przez Prezesa Rady Ministrów – Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów na wniosek tych organów,
• w stosunku do obiektów będących we właściwości ministrów i przewod-niczących komitetów Rady Ministrów (a), obiektów organów formacji i jednostek organizacyjnych im podległych lub przez nich nadzorowa-nych (b) oraz instytucji państwowych oraz przedsiębiorców i innadzorowa-nych
72 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie
jednostek organizacyjnych, według właściwości wynikającej z ustaw (c) – ministrowie i przewodniczący komitetów Rady Ministrów,
• w stosunku do obiektów znajdujących się w jego właściwości Prezesa Narodowego Banku Polskiego – Prezes NBP,
• w stosunku do obiektów znajdujących się we właściwości Prezesa Za-rządu Banku Gospodarstwa Krajowego – Prezes ZBGK,
• w odniesieniu do obiektów znajdujących się we właściwości wojewodów, obiektów jednostek organizacyjnych im podporządkowanych lub przez nich nadzorowanych oraz obiektów przedsiębiorców, dla których są organami założycielskimi – wojewodowie,
• w stosunku do obiektów znajdujących się organów jednostek samorządu terytorialnego oraz utworzonych przez te organy jednostek organiza-cyjnych, po zasięgnięciu opinii organów wykonawczych właściwych jednostek samorządu terytorialnego – wojewodowie.
Wśród niezbędnych elementów wniosku znajdują się: data wystąpie-nia z wnioskiem, oznaczenie podmiotu wnioskującego o uznanie obiektu za szczególnie ważny dla bezpieczeństwa i obronności państwa, podstawa prawna podejmowanej czynności, nazwa, adres i kategoria obiektu, a także uzasadnienie wniosku i podpis wnioskodawczy. Dodatkowo we wniosku należy określić organ, instytucję, formację, przedsiębiorcę lub jednostkę organizacyjną we właściwości, której znajduje się przedmiotowy obiekt oraz propozycję zakresu użycia do szczególnej ochrony obiektu formacji umun-durowanych takich jak Siły Zbrojne RP, Policja, Państwowa Straż Pożarna oraz formacje obrony cywilnej, np. takie jak pluton ochrony ogólnej (ploo) czy Drużyna ochrony ogólnej (droo).
Organy występujące z wnioskiem o uznanie obiektu za szczególnie waż-ny dla bezpieczeństwa i obronności państwa przed wystąpieniem do Rady Ministrów, przesyłają wniosek Ministrowi Obrony Narodowej (kategoria I) lub ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (kategoria II) w celu wydania opinii na temat udziału SZRP lub Policji i PSP.
Szczególna ochrona obiektów realizowana jest w dwóch etapach: pierwszym – obejmującym przygotowanie oraz drugim – obejmującym jej prowadzenie.
Przygotowanie szczególnej ochrony obejmuje prace o charakterze kon-cepcyjnym, planistycznym, organizacyjnym, technicznym, szkoleniowym i kontrolnym, których celem jest:
6.3. Elementy szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa 121
• przygotowanie (opracowanie, uzgadnianie i aktualizowanie) planów szczególnej ochrony obiektów,
• zapewnienie zasobów (ludzkie, finansowe, materiałowe) niezbędnych do prowadzenia szczególnej ochrony obiektów,
• utworzenie systemu kierowania szczególną ochroną, a także zorganizowa-nie współdziałania oraz zdefiniowazorganizowa-nie sposobu prowadzenia szczególnej ochrony obiektów,
• osiągnięcie gotowości do prowadzenia szczególnej ochrony obiektów. Przygotowanie szczególnej ochrony obiektów stanowi domenę organów, instytucji, formacji, przedsiębiorców lub jednostek organizacyjnych we właś-ciwości, których znajdują się te obiekty.
Z kolei prowadzenie szczególnej ochrony obiektów obejmuje zwłaszcza: • ochronę fizyczną obiektów realizowaną w sposób bezpośredni i ich
za-bezpieczenie techniczne,
• działania ochronne wykonywane na rzecz obiektu związane z jego spe-cyfiką i charakterem zagrożeń dla ciągłości jego działania,
• realizację przedsięwzięć w ramach wymiany informacji o zagrożeniach oraz w ramach systemu alarmowania i powiadamiania,
• działania obronne wokół i wewnątrz obiektu obejmujące prace na terenie oraz rozbudowę elementów systemu ognia broni palnej powszechnej obrony przeciwlotniczej czy ochrony przed skażeniami.
W celu prowadzenia szczególnej ochrony obiektów tworzone są jednostki zmilitaryzowane. Równocześnie zarówno przygotowanie, jak i prowadzenie ochrony w określonym zakresie jest prowadzone we współdziałaniu z Policją i PSP oraz Siłami Zbrojnymi RP.
Wśród podmiotów odgrywających ważną rolę, w sprawach szczególnej ochrony należy wymienić:
• organy właściwe w sprawach szczególnej ochrony obiektów (Szefa Kance-larii Prezesa Rady Ministrów, ministrów i przewodniczących komitetów Rady Ministrów, Prezesa NBP, Prezes Zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego, wojewodów),
• Ministra Obrony Narodowej,
• ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Do najważniejszych zadań organów właściwych w sprawach szczególnej ochrony należy zaliczyć:
• określenie zakresu prac związanych z przygotowaniem szczególnej ochro-ny obiektów,
• wskazanie osób odpowiedzialnych za realizację szczególnej ochrony obiektów,
• zdefiniowanie terminów wykonania prac w oparciu o harmonogram Ministra Obrony Narodowej lub harmonogram ministra właściwego do spraw wewnętrznych,
• alokację problematyki szczególnej ochrony obiektów w kwestionariu-szach, przeglądach, programach i innych dokumentach dotyczących przygotowań obronnych Rzeczypospolitej Polskiej,
• koordynację i nadzór prac związanych z przygotowaniem obiektów szczególnej ochrony pozostających w zakresie ich zainteresowania oraz zapewnienie warunków do ich prowadzenia,
• wykonywanie zadań związanych z uzyskiwanie oraz dysponowaniem limitami i środkami przeznaczonymi na ochronę obiektów,
• działalność szkoleniową w zakresie szczególnej ochrony obiektów pro-cedowanych jako szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa,
• organizację współdziałania na rzecz szczególnej ochrony obiektów, • zapewnienie sprawności, ciągłości i terminowości prowadzenia
szcze-gólnej ochrony obiektów co do których wnioskowały o ich zaliczenie w poczet obiektów szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa.
Zadania ministrów koordynatorów, tj. Ministra Obrony Narodowej oraz ministra właściwego do spraw wewnętrznych zaprezentowano w tabeli 17. Tabela 17. Zadania ministrów obrony narodowej oraz właściwego
do spraw wewnętrznych podejmowane na rzecz szczególnej ochrony obiektów
Lp. Zadania ministrów koordynatorów kategorii I i II
Minister Obrony Narodowej Minister właściwy do spraw wewnętrznych
1.
– opracowanie po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw we-wnętrznych wytycznych w sprawie przygotowania i prowadzenia szcze-gólnej ochrony obiektów kategorii I
– opracowanie po zasięgnięciu opinii Ministra Obrony Narodowej, ogólnych wytycznych w sprawie przygotowania i prowadzenia szczególnej ochrony obiektów kategorii II
6.3. Elementy szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa 123
cd. Tabeli 17
Lp. Zadania ministrów koordynatorów kategorii I i II
Minister Obrony Narodowej Minister właściwy do spraw wewnętrznych
2.
– opracowywanie i aktualizowanie planów szczególnej ochrony obiektów kategorii I, których szczególna ochro-na będzie prowadzoochro-na z udziałem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz uzgadnianie planów szczególnej ochrony pozostałych obiektów kategorii I
– określanie procedury opracowywania, uzgadniania i aktualizowania planów szczególnej ochrony obiektów kategorii II
3. – prowadzenie ewidencji obiektów kate-gorii I sporządzanej na podstawie wykazu – prowadzenie ewidencji obiektów kategorii II na podstawie wykazu
4.
– podejmowanie decyzji w sprawie udziału Sił Zbrojnych Rzeczypospo-litej Polskiej w szczególnej ochro-nie obiektów oraz ustalanie zakresu i spo-sobu tego udziału
– podejmowanie decyzji w sprawie udziału Policji, Państwowej Straży Pożarnej w szcze-gólnej ochronie obiektów oraz ustalanie zakresu i sposobu tego udziału, po zasięg-nięciu opinii Ministra Obrony Narodowej
5.
– organizowanie i prowadzenie, wspól-nie z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych szkolenia dla osób zajmujących się szczególną ochroną obiektów w zakresie szczególnej ochro-ny obiektów, ze szczególochro-nym uwzględ-nieniem ochrony obiektów kategorii I
– organizowanie i prowadzenie, wspól-nie z Ministrem Obrony Narodowej szkolenia dla osób zajmujących się szczególną ochroną obiektów, w zakresie szczególnej ochrony obiektów, ze szcze-gólnym uwzględnieniem ochrony obiek-tów kategorii II
6.
– określanie szczegółowego sposobu za-bezpieczenia potrzeb w zakresie rezerw osobowych, uzbrojenia, sprzętu wojsko-wego, reklamowania od obowiązku peł-nienia czynnej służby wojskowej oraz świadczeń na rzecz obrony, niezbędnych do szczególnej ochrony obiektów
7.
– informowanie ministra właściwego do spraw wewnętrznych o zmianach dokonywanych w wykazie w zakresie dotyczącym obiektów kategorii II.
– informowanie Ministra Obrony Na-rodowej o zmianach wprowadzonych w ewidencji obiektów kategorii II Źródło: opracowanie własne na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla
Wykonywanie wszelkich zadań w zakresie szczególnej ochrony obiektów obydwa się w oparciu o harmonogramy dotyczące kategorii I oraz kategorii II opracowane odpowiednio przez Ministra Obrony Narodowej oraz ministra właściwego do spraw wewnętrznych. W realizacji zadań na rzecz szczególnej ochrony obiektów wykorzystuje się:
• ewidencje i plany tychże obiektów sporządzone w oparciu o przepisy obiektów podlegających obowiązkowej ochronie,
• wyniki prac planistycznych przedsiębiorców do realizacji przez nich zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa zewnętrznego państwa. 6.4. Korelacja pomiędzy rodzajami obiektów kluczowych
Dookreślenie elementów podlegających obowiązkowej ochronie oraz obiek-tów szczególnej ochrony uznanych za kluczowe dla bezpieczeństwa pozwala na wykonanie kolejnego kroku w kierunku analizy przedmiotu poznania, mianowicie zaprezentowania istoty identyfikacji i ochrony infrastruktury krytycznej wynikającej z koncepcji zawartej w ustawie o zarządzaniu kryzyso-wym, rozporządzeniach wykonawczych do niej oraz Narodowym Programie Ochrony Infrastruktury Krytycznej.
Właściwa identyfikacja infrastruktury krytycznej odbywa się poprzez trzyetapową ocenę spełniania określonych kryteriów:
1. Etap pierwszy – kryterium systemowego (poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy uzyskano parametry/funkcje obiektu, urządzenia, instalacji lub usługi, których spełnienie może spowodować zaliczenie do systemu infrastruktury krytycznej),
2. Etap drugi – kryterium definicyjnego (poszukiwanie odpowiedzi na py-tanie, czy obiekt, urządzenie, instalacja lub usługa pełnią kluczową rolę dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz czy służą zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, instytucji oraz przedsiębiorców),
3. Etap trzeci – kryterium przekrojowego (poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy dyskutowany element infrastruktury krytycznej spełnia przynajmniej dwa z siedmiu kryteriów przekrojowych pozwalających ocenić potencjalne dysfunkcji (zniszczenia lub zakłócenia) potencjalnej infrastruktury krytycznej.