Piotr Graczyk Adam Stępień Małgorzata Śmieszek Michał Łuszczuk
Zarządzanie regionem i międzynarodowa współpraca polityczna
4.1. Charakterystyka sytuacji
System instytucjonalny w Arktyce stanowi odzwierciedlenie złożonej i zróżnicowa-nej natury regionu i zachodzących w nim relacji międzynarodowych. Zarządzanie (gover-nance) w Arktyce nie jest skupione w jednej instytucji czy organizacji, lecz rozproszone jest na różnych poziomach systemu międzynarodowego. Jedną z konsekwencji tej hete-rogeniczności jest także udział w systemie wielu aktorów, zarówno państwowych, jak i niepaństwowych, choć naturalnie prym wiodą państwa arktyczne. Również w tym gro-nie nimi istgro-nieją jednak pewne różnice w roli, poziomie zaangażowania i możliwości współdecydowania o sprawach regionu. Największe znaczenie ma pod tym względem pięć państw nadbrzeżnych Oceanu Arktycznego: Królestwo Danii (z Grenlandią i Wy-spami Owczymi), Kanada, Norwegia, Federacja Rosyjska i Stany Zjednoczone. Niekiedy do grona tych państw zaliczana jest również Islandia, jednak odbywa się to raczej na po-ziomie akademickim, a nie politycznym (por. np. Dodds i Ingimundarson 2012). Najczę-ściej łączona jest ona z Finlandią i Szwecją, tj. pozostałymi państwami członkowskimi Rady Arktycznej (patrz dalej). Te osiem państw tworzy grupę państw arktycznych. Roz-różnienie na państwa nabrzeżne i niemające dostępu do Oceanu Arktycznego powoduje również powstanie pewnych implikacji dotyczących zarządzania regionem.
W tym miejscu należy również wspomnieć, że sam termin zarządzanie (governance) nie jest używany oficjalnie przez państwa arktyczne z powodu obiekcji niektórych z nich, przede wszystkim Rosji, Kanady i Stanów Zjednoczonych. Termin ten, choć powszech-nie stosowany w kręgach akademickich, powszech-nie należy do języka relacji międzynarodowych w regionie. W zamian najczęściej stosuje się pojęcia „współpracy międzynarodowej” (in-ternational cooperation/collaboration) lub „sprawowania pieczy/dozorowania”
(steward-ship), a to dlatego, że termin governance implikuje jakąś formę rządzenia czy grupy mo-gącej podejmować wiążące dla stron trzecich decyzje, co w Arktyce nie ma miejsca.
Niemniej jednak sytuacja w Arktyce i działania państw arktycznych spełniają wymaga-nia treści definicji terminu governance.
Zarządzanie regionem Arktyki charakteryzuje się wieloaspektowością zachodzącą na pięciu poziomach: globalnym, regionalnym, subregionalnym, bilateralnym i narodo-wym. Ponadto system ten ma zarówno wymiar prawny, jak i wymiar polityczny. W ni-niejszym rozdziale zostaną zaprezentowane instytucje o fundamentalnym znaczeniu dla struktury stosunków międzynarodowych na Północy z polskiego punktu widzenia, ze szczególnym uwzględnieniem tych sformalizowanych: Rady Arktycznej, Euro-Arktycz-nej Rady Morza Barentsa (Barents Euro-Arctic Council – BEAC), Rady Państw Morza Bałtyckiego, Wymiaru Północnego oraz Sojuszu Północnoatlantyckiego. Fora te od-zwierciedlają różnice poziomów zasięgu, jak również różne kategorie podejmowanej pro-blematyki. Ponadto, przedstawiono tu krótkie podsumowanie bilateralnych stosunków Polski z państwami arktycznymi. Ukazany zostanie również ogólny obraz systemu zarzą-dzania, umożliwiający lepsze zrozumienie ich roli, miejsca, warunków operowania oraz znaczenia dla Polski. Uwzględnione zostaną też nieformalne konstelacje, które także wpływają na współpracę w regionie.
W tym miejscu należy jednoznacznie stwierdzić, że zarządzanie (a właściwie rządy i jurysdykcja) na lądach w granicach Arktyki jest bezsporne i należy wyłącznie do suwe-rennych państw. W tym kontekście instytucje międzynarodowe, takie jak Rada Ark-tyczna czy BEAC, służą jedynie współpracy związanej z rozwiązywaniem wspólnych pro-blemów. Granice lądowe są niekwestionowane, z wyjątkiem niewielkiej, skalistej i niezamieszkałej Wyspy Hansa położonej na Kanale Kennedy’ego w Cieśninie Naresa między Wyspą Ellesmere’a (Kanada) i północną Grenlandią.1 Międzynarodowe współ-decydowanie dotyczy zatem przede wszystkim obszarów morskich i wszelkie spory deli-mitacyjne w Arktyce dotyczą granic morskich. Nie jest to jednak sytuacja nadzwyczajna w skali całego świata, gdyż ponad połowa z 400 potencjalnych granic nie została uregu-lowana (Hoel 2009a, 2009b). Nieuregulowane granice w Arktyce (między USA i Rosją na Morzu Beringa oraz USA i Kanadą na Morzu Beauforta) są jednak efektywnie zarzą-dzane przez obie strony.
W zakresie zainteresowania państw zarówno arktycznych, jak i niearktycznych mie-ści się wspólne podejmowanie decyzji dotyczących Oceanu Arktycznego, szczególnie w sferze poza wyłącznymi strefami ekonomicznymi państw nadbrzeżnych. Pod tym wzglę-dem Arktyka nie różni się od tych obszarów morskich na świecie, których status
regulo-1 Spór między Danią i Kanadą nie ma w sobie jednak zarzewia poważniejszego konfliktu. W listopa-dzie 2012 roku ministrowie obu państw ogłosili, że negocjatorzy osiągnęli porozumienie w sprawie delimitacji pozostałych fragmentów Morza Lincolna (nieuwzględnionych w umowie z 1973 roku), które jednak nie rozstrzygnęło kwestii samej Wsypy Hansa. Oficjalne oświadczenie stwierdza: „The tentative agreement does not address the issue of sovereignty over Hans Island. That issue is the subject of continuing discussion intended to arrive at a mutually satisfactory solution.” (Govern-ment of Canada 2012). Jako najprawdopodobniejszą opcję rozwiązania tej kwestii wymienia się równy podział wyspy między oba państwa (Humphreys 2012).
wany jest przez Konwencję Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza) z 1982 roku, przy-jętą przez 167 państw-stron, w tym m. in. UE. Co ważne, Stany Zjednoczone pozostają jedynym państwem arktycznym, które nie ratyfikowało Konwencji, jakkolwiek jest ona uznawana przez USA za kodyfikację prawa zwyczajowego. Prawo morza jest jednak znacznie bardziej złożone. Opiera się nie tylko na Konwencji, ale na wielu globalnych, regionalnych, bilateralnych instrumentach, jak również decyzjach różnych organów mię-dzynarodowych, a także na zwyczajowym prawie morza (Molenaar 2012, s. 555–556).
Na poziomie globalnym fundamentalne znaczenie dla Arktyki ma Konwencja UN-CLOS, która weszła w życie 1994 roku wraz z dwiema umowami o implementacji2: tj. dotyczącej rozdziału XI Konwencji (o wydobyciu zasobów z dna morskiego)3 oraz do-tyczącej wdrożenia postanowień Konwencji odnoszących się do ochrony i zarządzania międzystrefowymi zasobami rybnymi i masowo migrującymi zasobami rybnymi.4 Jako konwencja ramowa, UNCLOS często nazywana jest również „konstytucją oceanów”.
Oznacza to, że porozumienia regionalne i bilateralne dotyczące obszarów morskich mu-szą być zgodne z Konwencją, która jest wobec nich nadrzędna (Hoel 2009a, s. 445).
Wszelkie zapisy dotyczące ochrony środowiska morskiego w prawie morza odnoszące się do oceanu światowego mają zastosowanie także w Arktyce. Problemem nie jest zatem brak regulacji, lecz ich efektywne wdrażanie na poziomie narodowym i regionalnym (Hoel 2009a, s. 456). Globalne regulacje dotyczące żeglugi handlowej i pasażerskiej przyjęte na forum Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) obowiązują także w Arktyce. Dodatkowe regionalne instrumenty dotyczące ruchu statków w regionie opisane zostały szerzej w części dotyczącej transportu morskiego (Rozdz. 9). Na podsta-wie UNCLOS funkcjonują również reżimy sektorowe, zarówno globalne, jak i regional-ne, w takich dziedzinach, jak rybołówstwo (FAO i regionalne organizacje ds. rybołów-stwa) lub ochrony środowiska morskiego (Konwencja OSPAR). Istotną rolę odgrywa również Zgromadzenie Ogólne ONZ (ZO), które przyjmując doroczne rezolucje o oce-anach i rybołówstwie wskazuje wykładnię dotyczącą implementacji prawa morza. Zgro-madzenie Ogólne może również odegrać ważną rolę w podjęciu decyzji dotyczącej przy-szłego statusu wód otwartych Oceanu Arktycznego.
W kontekście prawa morza i globalnych konwencji szczególne znaczenie ma współ-praca nadbrzeżnych państw arktycznych (Arktycznej Piątki). Pierwszym tego wyrazem była Umowa o ochronie niedźwiedzi polarnych, podpisana w Oslo dnia 15.11.1973 roku przez Danię, Kanadę, Norwegię, Stany Zjednoczone i Związek Radziecki. Do kolejnej inicjatywy w tym gronie doszło dopiero w maju 2008 roku w odpowiedzi na dochodzące głównie spoza regionu wezwania do uregulowania statusu Arktyki, kiedy to Arktyczna
2 Umowy te weszły w życie tymczasowo 16.11.1994 roku i ostatecznie odpowiednio 28.07.1996 roku i 11.12.2001 roku.
3 Agreement relating to the Implementation of Part XI of the United Nations Convention on the Law of the Sea.
4 Agreement for the Implementation of the Provisions of the United Nations Convention on the Law of the Sea of 10 December 1982 relating to the Conservation and Management of Straddling Fish Stocks and Highly Migratory Fish Stocks (Fish Stocks Agreement).
Piątka ogłosiła Deklarację z Ilulissat (Ilulissat Declaration 2008).5 W dokumencie tym państwa potwierdziły prymat prawa morza w Arktyce oraz rozstrzyganie sporów na pod-stawie przepisów prawa międzynarodowego. Stwierdziły jednocześnie, że obowiązujące ramy prawne i instytucjonalne są wystarczające i nie ma potrzeby zawierania całościowe-go traktatu na wzór Traktatu Antarktycznecałościowe-go. Także ze strony teoretyków i ekspertów w dziedzinie governance i reżimów międzynarodowych wysuwane były argumenty za utrzymaniem obecnego systemu wraz z elastycznymi instrumentami „miękkiego” prawa międzynarodowego (soft-law arrangements), które wydają się być właściwsze w reagowa-niu na dynamiczne zmiany w arktycznym środowisku (Young 2009, s. 76). W marcu 2010 roku w Chelsea w kanadyjskim Québecu odbyło się z inicjatywy gospodarzy spotka-nie ministrów spraw zagranicznych pod nazwą Arctic Ocean Meeting. Jego celem była dyskusja na temat wspólnych kwestii na Oceanie Arktycznym, takich jak współpraca naukowa i techniczna w sprawie określenia zewnętrznych granic szelfów kontynental-nych. Ważnym aspektem były kontrowersje związane z wykluczeniem trzech pozostałych państw arktycznych oraz organizacji rdzennej ludności, posiadających status Stałych Uczestników (Permanent Participants) w Radzie Arktycznej. Po krytyce tego spotkania, uznanego za próbę ustanawiania osobnych for współpracy, które mogłyby podważyć zna-czenie RA,6 nie kontynuowano już tej formuły w odniesieniu do wszelkich wspólnych kwestii. Zamiast tego Arktyczna Piątka rozpoczęła poszukiwanie rozwiązania w kwestii rybołówstwa w centralnych rejonach Oceanu Arktycznego. W czasie ostatniego spotka-nia w Nuuk na Grenlandii w dspotka-niach 24–26 lutego 2014 roku państwom tym udało się uzyskać poparcie dla idei tymczasowego zakazu połowów komercyjnych na otwartych wodach Oceanu Arktycznego – do czasu pogłębienia wiedzy naukowej na temat wyko-nalności takiej aktywności. Nie doszło jednak do podpisania żadnej formalnej umowy w tej sprawie.
Idea obszaru chronionego na centralnym Oceanie Arktycznym
Od chwili odrzucenia możliwości sformułowania całościowego traktatu arktycznego szczególnego znaczenia nabrała kwestia regulacji dotyczących centralnych rejonów Oceanu Arktycznego, a zwłaszcza ochrony środowiska i ekosystemów morskich. Z uwa-gi na znaczne zainteresowanie tą kwestią zarówno społeczności międzynarodowej, jak i polskich prawników międzynarodowych, a także samego Ministerstwa Spraw Zagra-nicznych, warto poświęcić jej nieco więcej uwagi.
Jednym z najzagorzalszych adwokatów ustanowienia strefy chronionej, wolnej od wszelkiej działalności gospodarczej człowieka w okolicach bieguna północnego, jest mię-dzynarodowa organizacja pozarządowa Greenpeace. Od 2012 roku prowadzi on kampa-nię Save the Arctic, której celem jest całkowite wstrzymanie wydobycia ropy naftowej w Arktyce (również w ramach jurysdykcji państw nadbrzeżnych) oraz utworzenie „Ark-tycznego Rezerwatu Przyrody” (ARP) na obszarze średniego minimalnego występowania
5 Deklaracja, choć wydana podczas spotkania na Grenlandii na zaproszenie Danii, była efektem norweskiej inicjatywy i spotkania na szczeblu ambasadorów w Oslo we wrześniu 2007 roku.
6 Oprócz Islandii, Finlandii i Szwecji, swoją dezaprobatę wyraziła również uczestniczka spotkania w Chelsea, Sekretarz Stanu USA Hillary R. Clinton.
pokrywy lodowej (Ryc. 3), zwanego też „Arktycznym Sanktuarium” (Arctic Sanctuary).7 Ma to być obszar ściśle chroniony (rezerwat morski), „zamknięty dla wszelkich działań wydobywczych i szkodliwych” (Greenpeace 2014b, s. 4). Organizacja odwołuje się do sieci morskich obszarów chronionych według Konwencji o różnorodności biologicznej (Convention on Biological Diversity – CBD) oraz konceptu „morza otwartego” określonego przez UNCLOS. Zabroniona działalność w ARP obejmować miałaby rybołówstwo oraz poszukiwanie i wydobycie surowców naturalnych z dna morskiego. Żegluga podlegałaby ścisłej kontroli przy całkowitym zakazie używania ciężkiego oleju napędowego (Heavy Fuel Oil – HFO), podobnie jak w Antarktyce (Greenpeace 2014b, s. 5).
Ryc. 4. Sugerowany obszar Rezerwatu Arktycznego.
Źródło: http://www.greenpeace.org/poland/PageFiles/535185/mapa-rezerwat1.jpg
Wątpliwości budzić może argumentacja dotycząca sytuacji prawnej Arktyki. Green-peace odwołuje się w niej do braku „pojedynczego, ogólnego traktatu” (na kształt Trak-tatu Antarktycznego) „który regulowałby działalność ludzką na tym obszarze” (Green-peace 2014b, s. 8). Zamiast tego „Ocean Arktyczny jest w chwili obecnej objęty jedynie mozaiką różnych zasad i regulacji (większość których nie jest prawnie wiążąca), przez co
7 Głośnymi akcjami były próby wdarcia się na platformy wiertnicze w Arktyce oraz blokada transportu ropy z jednej z nich w porcie w Rotterdamie. W trakcie próby przedostania się na platformę Prirazlom-naja na Morzu Peczorskim statek „Arctic Sunrise” wraz z trzydziestoma aktywistami został aresztowa-ny przez Federalną Służbę Bezpieczeństwa FR. Wśród aresztowaaresztowa-nych był również obywatel Polski.
narażony jest na eksploatację, działania niszczycielskie i bezprawie” (Greenpeace 2014b, s. 8). Koncepcja Greenpeace włącza do ARP również dno morskie oraz stwierdza, że
„status prawny Arktyki nie jest oczywisty”, a „kraje arktyczne roszczą sobie […] do niego [międzynarodowego dna morskiego – przyp. Autora] prawa, twierdząc, że to ich terytorium” (Greenpeace 2014a). Stanowisko takie stoi w sprzeczności z zapisami Kon-wencji o Prawie Morza, wyłączającymi dno morskie z międzynarodowej jurysdykcji, jeśli państwa nadbrzeżne mogą udowodnić, że jest ono przedłużeniem ich szelfu kontynen-talnego (do 350 mil morskich). Mają tym samym prawo do znajdujących się tam surow-ców. Ponadto nie uznaje przyjętych przez państwa arktyczne zasad ogłoszonych w De-klaracji z Ilulissat (zostały włączone do kryteriów odnoszących się do obserwatorów Rady Arktycznej, są zatem akceptowane również przez wszystkich obecnych obserwato-rów). Zarzutem wobec koncepcji Greenpeace jest również brak uwzględnienia stanowi-ska mieszkańców Arktyki, w tym przede wszystkim rdzennej ludności, choć podjęto próby naprawienia relacji z tymi grupami.8 Między innymi z tych względów Greenpeace odmówiono statusu obserwatora w Radzie Arktycznej. Według organizacji najskutecz-niejszą i najprostszą metodą ustanowienia Rezerwatu jest wiążąca umowa wielostronna, którą państwa arktyczne wraz z innymi aktorami mogłyby stworzyć „w każdej chwili”
(Greenpeace 2014b, s. 12), na kształt dwóch wiążących porozumień zawartych pod au-spicjami Rady Arktycznej. Jedyną przeszkodą ma być brak politycznej woli państw (Gre-enpeace 2014b, s. 12).
Pomysł obszaru chronionego podejmowany jest również przez innych aktorów. Jedy-nym państwem arktyczJedy-nym, który w swojej strategii regionalnej zawarł propozycję utworzenia pewnej formy takiej strefy, jest Finlandia. Koncepcja fińska zakłada dalszy rozwój sieci obszarów ochrony przyrody (network of nature conservation areas), zwłaszcza wokół bieguna północnego w sposób „bardziej pragmatyczny i szybszy niż proces legisla-cyjny” (Prime Minister’s Office Finland 2013, s. 14). Równorzędnymi celami są wzmoc-nienie ochrony arktycznego środowiska, jak i wyklarowanie ram działalności gospodar-czej (ibid.). W tym celu należy pilnie zidentyfikować obszary szczególnie wrażliwe i wartościowe (ibid., s. 40). Finlandia proponuje, by ochrona międzynarodowego obsza-ru wokół bieguna opierała się na implementacji rekomendacji zawartych w raporcie Arctic Biodiversity Assessment (ABA) (Meltofte 2013), przygotowanego przez jedną z grup roboczych RA – Conservation of Arctic Flora and Fauna (CAFF), a także w ra-porcie Arctic Marine Shipping Assessment (AMSA) (Prime Minister’s Office Finland 2013, s. 57).
Istotnie, Rada Arktyczna podejmowała tę tematykę w kilku swoich raportach, któ-re któ-rekomendowały podjęcie działań w celu ochrony obszarów poza jurysdykcją państwo-wą na Oceanie Arktycznym (areas beyond national jurisdiction – ABNJ). Oprócz wspo-mnianych przez Finlandię raportów AMSA i ABA, rekomendacje dotyczące obszarów chronionych zawiera również raport końcowy projektu Arctic Ocean Review (AOR) przyjęty na spotkaniu ministerialnym w Kirunie w maju 2013 roku (PAME 2013). Ra-port AMSA w zaleceniach IIC i IID postuluje odpowiednio identyfikację obszarów
8 Pełny katalog zarzutów został przedstawiony przez Anthony’ego Speca’a (Senior Policy Official w Rządzie Nunavut), zob. Speca 2012; Speca 2014.
o szczególnym znaczeniu ekologicznym i kulturowym oraz rozważenie przez państwa arktyczne możliwości ustanowienia Specjalnie Wyznaczonych Obszarów Morskich (Specially Designated Marine Areas) w celu ochrony środowiska morskiego na Oceanie Arktycznym.
Rekomendacje ABA zalecają postęp w ochronie dużych i ważnych pod względem ekologicznym obszarów morskich, lądowych oraz słodkowodnych (Rek. 5), budowanie w powiązaniu z już podejmowanym narodowymi i międzynarodowymi działaniami zmierzającymi do identyfikacji takich obszarów, a następnie wdrożenie odpowiednich środków ich ochrony (Rek. 5A). Rekomendacje AMSA IIC i ABA 5A zostały już wy-pełnione w formie raportu przygotowanego przez trzy grupy robocze Rady: AMAP, CAFF i SDWG.9 Ponadto ABA postuluje promowanie aktywnego uczestnictwa rdzen-nej ludności w tych procesach oraz w zarządzaniu i zrównoważonym korzystaniu z chronionych obszarów (Rek. 5A). ABA proponuje również stworzenie i implementa-cję mechanizmów, które najlepiej chroniłyby różnorodność w Arktyce w warunkach zmieniającej się sytuacji środowiskowej, na którą wpływ mają topnienie pokrywy lodo-wej, lodowców i wiecznej zmarzliny (Rek. 7). Istotne w tym względzie jest utrzymanie funkcjonalnych połączeń w ramach obszarów chronionych i pomiędzy nimi, aby za-pewnić ekosystemom zdolność regeneracji (resilience) i ułatwić im dostosowanie do zmian klimatu (Rek. 7B). Ponadto ABA rekomenduje zrównoważone zarządzanie ark-tycznymi zasobami żywymi i ich siedliskami (Rek. 10). Wiąże się to z planowaniem komercyjnego rybołówstwa oraz zarządzaniem nim na wodach międzynarodowych we-dług wspólnie ustalanych celów, co zapewnić ma we-długoterminową trwałość (sustainabi-lity) gatunków i ekosystemów. Państwa winny się kierować zapobiegawczym (precautio-nary) i bazującym na danych naukowych podejściem do zarządzania rybołówstwem na obszarach poza jurysdykcją (Rek. 10C).
Relewantne rekomendacje Raportu AOR (spośród 23) dotyczą właśnie zarządzania zasobami rybnymi. Rybołówstwo powinno być zatem zarządzane zgodnie z prawem mo-rza, właściwymi porozumieniami międzynarodowymi dotyczącymi tej kwestii oraz „no-woczesnymi zasadami zarządzania rybołówstwem, włączając w to podejście ostrożno-ściowe i ekosystemowe, przy uwzględnieniu interesów rdzennych ludów Arktyki”
(AOR, Rek. A8). Dalej zalecono, aby zasoby rybne w ABNJ były zarządzane na podsta-wie współpracy i w zgodzie z prawem międzynarodowym (Rek. A10).
Jeszcze w 2012 roku na spotkaniu PAME II Szwecja zaprezentowała inicjatywę pod-jęcia prac nad siecią Ekologicznie i Biologicznie Istotnych Obszarów (Ecologically and Biologically Significant Area – EBSA) i Morskich Obszarów Chronionych (Marine Protec-ted Areas – MPA), co uznano jednak za przedwczesne. Dopiero po publikacji dwóch kolejnych raportów (ABA i AOR) i ich rekomendacji oraz pod wpływem priorytetów zbliżającego się wówczas przewodnictwa kanadyjskiego temat ten został włączony do programu prac PAME. Na spotkaniu PAME I 2013 przedstawiono wstępną propozycję powołania grupy eksperckiej, która miałaby dopracować koncepcję proponowanych Ram dla Arktycznej Sieci Morskich Obszarów Chronionych.10 Grupie
współprzewodni-9 Zob. AMAP/PAME/SDWG 2013.
10 Concept Paper/Project Plan: Pan-Arctic Framework for a Network of Marine Protected Areas,
czą Norwegia, Kanada i Stany Zjednoczone. Na ostatnim spotkaniu PAME I 2015 przedłożono szkic dokumentu Framework for a Pan-Arctic Network of Marine Protected Areas, którego ukończenie planowane jest na jesień 2015 roku. Dokument ten zawierać ma takie elementy, jak: wspólna wizja, cele, zasady przewodnie, które powinny być za-stosowane przy projektowaniu sieci, a także aktualna mapa istniejących MPA.
Ponadto, PAME w ramach implementacji rekomendacji raportu AMSA pracuje również nad ustanowieniem specjalnie wyznaczonych obszarów na wodach otwartych Oceanu Arktycznego, co gwarantowałyby ochronę przed zagrożeniami związanymi z działalnością żeglugową. Raport prezentujący poziomy ruchu i ryzyka na otwartych wodach Oceanu Arktycznego, stopień wrażliwości zasobów biologicznych na tym ob-szarze oraz dokonujący przeglądu takich instrumentów w ramach IMO, które mogłyby zostać wykorzystane do ochrony (np. Obszary Specjalne MARPOL lub Szczególnie Wrażliwe Obszary Morskie – PSSA), został przedłożony przez firmę konsultingową DNV w marcu 2014 roku (DNV 2013). Należy przy tym zaznaczyć, że obecnie żadna działalność wydobywcza nie jest planowana na otwartych wodach Oceanu Arktyczne-go. W pierwszej kolejności ochrona dotyczyć zatem może rybołówstwa oraz transportu morskiego (w 2014 roku na otwartych wodach Oceanu Arktycznego odnotowano obecność 50 jednostek pływających pod 19. różnymi banderami).
Celem stosunkowo szczegółowego nakreślenia prac Rady Arktycznej w tym zakresie jest ukazanie pełnego obrazu sytuacji w odniesieniu do koncepcji ochrony środowiska Oceanu Arktycznego. Wiele zarzutów przedstawionych przez Greenpeace jest chybio-nych, zwłaszcza tych w odniesieniu do niepodejmowania kroków w celu utworzenia sie-ci morskich obszarów chronionych (Greenpeace 2014b, s. 10). Współpraca w ramach grup roboczych Rady Arktycznej odbywa się względnie efektywnie i jak dotąd żadne państwo nie kontestowało jawnie prac w tym zakresie. Można zatem przypuszczać, że prace RA będą pierwszymi, jakie znajdą zastosowanie. Istotne jest okazanie im swego wsparcia.
Warto również nadmienić, że proces zmierzający do uregulowania ochrony i zrów-noważonego wykorzystania morskiej różnorodności biologicznej na obszarach poza gra-nicami jurysdykcji państw ma miejsce również na forum ONZ. W 2004 roku Zgroma-dzenie Ogólne ONZ powołało Nieformalną Grupę Roboczą Ad-hoc (Ad Hoc Open-ended Informal Working Group). Celem było zidentyfikowanie luk, możliwości, a także środków, które ZO może podjąć w tej kwestii. W ostatnim raporcie z dnia 23.01.2015 Grupa rekomenduje podjęcie decyzji o rozpoczęciu negocjacji nad między-narodowym instrumentem w ramach UNCLOS, który regulowałby ochronę i zrówno-ważone wykorzystanie morskiej różnorodności biologicznej poza granicami jurysdykcji państw (AHOEIWG 2015). Ostateczna decyzja, zgodnie z wezwaniem zawartym
Warto również nadmienić, że proces zmierzający do uregulowania ochrony i zrów-noważonego wykorzystania morskiej różnorodności biologicznej na obszarach poza gra-nicami jurysdykcji państw ma miejsce również na forum ONZ. W 2004 roku Zgroma-dzenie Ogólne ONZ powołało Nieformalną Grupę Roboczą Ad-hoc (Ad Hoc Open-ended Informal Working Group). Celem było zidentyfikowanie luk, możliwości, a także środków, które ZO może podjąć w tej kwestii. W ostatnim raporcie z dnia 23.01.2015 Grupa rekomenduje podjęcie decyzji o rozpoczęciu negocjacji nad między-narodowym instrumentem w ramach UNCLOS, który regulowałby ochronę i zrówno-ważone wykorzystanie morskiej różnorodności biologicznej poza granicami jurysdykcji państw (AHOEIWG 2015). Ostateczna decyzja, zgodnie z wezwaniem zawartym