AND BIOMATERIALS CERASORB WITH PLATELET RICH PLASMA*
Zakład Periodontologii Katedry Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie al. Powstańców Wlkp. 72, 70-111 Szczecin
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Jadwiga Banach
Summary
Introduction: The aim of the study was to get the answer for the question: which of biomaterials (Cerasorb or autologous bone) combined with platelet rich plasma (PRP) give better therapeutic effect in regeneration of the periodontal tissues.
Material and methods: The group of 26 generally healthy patients was observed. Each patient was treated by using both kinds of materials. In one part of the oral cavity the Cerasorb with PRP was used. The other part of the oral cavity with vertical bone decrease was supplied with au-tologous bone with PRP.
Results: The statistical analysis of received results showed that both combinations of biomaterials, which were used to treat the vertical bone decrease as a result of perio-dontitis, contributed to real clinical improvement of the periodontal tissues. However, the better therapeutic effects were observed in the group of patient that was treated with autologous bone with PRP. Besides both kind of surgical treatment reduced the periodontitis.
K e y w o r d s: vertical bone pockets – platelet rich plasma – Cerasorb – autologous bone.
Streszczenie
Wstęp: Celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na py-tanie, który z biomateriałów (Cerasorb, kość autogenna) w połączeniu z autologiczną masą płytkową (PRP) daje lepsze efekty terapeutyczne w postaci regeneracji tkanek przyzębia.
Materiał i metody: Badaniami objęto 26 ogólnie zdro-wych pacjentów. U każdego pacjenta wykonano 2 zabiegi chirurgiczne: w jednym kwadrancie jamy ustnej z pionowy-mi ubytkapionowy-mi kości zastosowano preparat Cerasorb z PRP, a w innym kwadrancie przeszczepiono kość autogenną z PRP.
Wnioski: Analiza statystyczna uzyskanych wyników badań wykazała, że oba zabiegi chirurgiczne przyczyniły się do istotnej klinicznie poprawy stanu tkanek przyzębia po 3, 6 i 12 miesiącach, jednak lepsze efekty lecznicze stwierdzono w grupie pacjentów, u których wszczepiono wióry autogennej kości w połączeniu z PRP.
H a s ł a: pionowe kieszonki kostne – autologiczna masa płytkowa – Cerasorb – kość autogenna.
* Zwięzła wersja rozprawy doktorskiej przyjętej przez Radę Wydziału Stomatologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Promotor:
prof. dr hab. n. med. Jadwiga Banach. Oryginalny maszynopis obejmuje: 128 stron, 25 rycin, 22 tabele, 135 pozycji piśmiennictwa.
* Concise version of doctoral thesis approved by the Council of the Faculty of Dentistry, Pomeranian Medical University in Szczecin. Promotor:
Prof. Jadwiga Banach D.M., D.M.Sc. Habil. Original typescript comprises: 128 pages, 25 fi gures, 22 tables, 135 references.
REGENERACJA TKANEK PRZYZĘBIA 87
Wstęp
Choroby przyzębia należą do grupy chorób społecznych.
Nieleczone powodują utratę od jednego do nawet wszyst-kich zębów, doprowadzając tym samym do upośledzenia funkcji narządu żucia. Postęp badań naukowych w odtwór-czej chirurgii periodontologicznej spowodował rozwinięcie technik regeneracji tkanek przyzębia mogących zapewnić restitutio ad integrum.
Marx i wsp. [1] zaproponowali dla potrzeb regeneracji tkanek wykorzystanie autogennej masy płytkowej (platelet rich plasma – PRP) uzyskanej przez zagęszczenie płytek krwi na drodze tzw. tromboforezy. Trombocyty zawiera-ją w dużym stężeniu m.in. naturalne tkankowe czynniki wzrostu niezbędne w procesie regeneracji tkanek [1, 2, 3, 4, 5]. Płytki krwi w trakcie wykrzepiania uwalniają zawar-tość swoich pęcherzyków wydzielniczych, która stymuluje podziały komórek oraz procesy gojenia ran [6].
Czynniki wzrostu zostały zidentyfi kowane także w tkan-kach przyzębia i są zaangażowane we wzrost i różnicowanie się komórek pochodzących z tkanek przyzębia [2]. Polipep-tydowe czynniki wzrostu regulują funkcję komórek uczest-niczących w procesie gojenia rany przyzębia poprzez wpływ na migrację, chemotaksję, podział komórek, różnicowanie i ich metabolizm [3, 6, 7, 8]. Komórka daje odpowiedź na swoisty białkowy czynnik wzrostu jedynie wtedy, gdy w jej błonie komórkowej znajduje się odpowiedni dla niego receptor, który jest integralnym białkiem błonowym [1, 9].
Celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, który z biomateriałów w połączeniu z PRP daje lepsze efekty terapeutyczne w postaci regeneracji aparatu zawieszenio-wego zęba oraz określenie stopnia eliminacji dogodnego środowiska dla poddziąsłowej płytki bakteryjnej poprzez redukcję głębokości kieszonek przyzębnych, a tym samym usunięcie stanu zapalnego.
Materiał i metody
Badaniami objęto 30 pacjentów z rozpoznaniem prze-wlekłego i agresywnego zapalenia przyzębia, jednak wyma-gania dotyczące całkowitej procedury spełniło 26 pacjentów, w tym 24 kobiety i 2 mężczyzn. Przedział wieku wynosił 21–62 lat (średnia wieku 46,8 lat).
Badania przeprowadzono u pacjentów ogólnie zdrowych.
Na podstawie klinicznego badania stanu przyzębia i analizy przeglądowego pantomogramu wykluczono pacjentów z ty-powo poziomym ubytkiem kości wyrostka zębodołowego.
Wybrano tylko miejsca z pionowymi ubytkami kości wyrostka zębodołowego. Przewlekłe zapalenie przyzębia stopnia umiar-kowanego (chronic periodontitis moderate) rozpoznano u 15 pacjentów, stopnia zaawansowanego (chronic periodontitis advanced) u 7 pacjentów, natomiast agresywne zapalenie przyzębia zlokalizowane (agresive periodontitis localisa-ta) u 4 pacjentów. Aktywnymi palaczami było 4 pacjentów.
U każdego pacjenta wykonano badanie podmiotowe dotyczące
stanu ogólnego i przebytych chorób ogólnoustrojowych. Dane te umieszczono w karcie badań pacjenta.
U wszystkich pacjentów z rozpoznanymi i zdiagnozowa-nymi pionowymi ubytkami kości wyrostka zębodołowego przeprowadzono zmodyfi kowaną operację płatową Widmana.
Każdy pacjent był leczony obiema metodami: w jednym kwa-drancie jamy ustnej zastosowano preparat Cerasorb z autolo-giczną masą płytkową, a w innym kwadrancie jamy ustnej z pionowymi ubytkami kości przeszczepiono kość autogenną z PRP. Utworzono 2 grupy badanych pacjentów ze względu na rodzaj materiału wszczepionego do ubytku kostnego:
I grupa – u pacjentów leczeniu poddano 90 kieszonek przyzębnych podzębodołowych, do których wszczepiono preparat Cerasorb z PRP;
II grupa – u pacjentów leczeniu poddano 72 kieszonki przyzębne podzębodołowe, do których wszczepiono auto-genną kość z PRP.
Klinicznie badano następujące wskaźniki:
wskaźnik płytki bakteryjnej (
1) plaque index – Pl.I.)
wg Silness i Löe [10],
wskaźnik krwawienia z kieszonki przyzębnej (
2) sulcus
bleeding index – SBI) wg Mühlemanna i Sona [11] oraz parametry:
głębokość kieszonek przyzębnych (
3) pocket depth –
PD) – mm,
poziom utraty przyczepu łącznotkankowego (
4) clinical
attachment level – CAL) – mm, recesje dziąseł (REC) – mm, 5)
ruchomość zębów przy użyciu aparatu Periotest, 6)
śródzabiegowy pomiar ubytku kostnego w pionie 7)
(mm) i w poziomie (mm),
stopień utraty kości wyrostka zębodołowego okre-8)
ślony wskaźnikiem Engelbelgera, Marthalera i Rateitschaka (EMR) [12, 13].
Analiza statystyczna
Obliczenia statystyczne wykonano przy użyciu pakietu Statistica 6.0. Normalność rozkładu badanych parametrów przeprowadzono za pomocą testu Shapiro–Wilka.
Jeżeli rozkład parametrów był normalny, wówczas za-stosowano test t-Studenta dla prób zależnych do porównania wartości średnich badanych parametrów w obrębie grupy.
W przypadku gdy rozkład parametrów nie był rozkładem normalnym, zastosowano test kolejności par Wilcoxona. Po-równania dwóch grup niezależnych dokonano za pomocą testu U Manna–Whitneya, jeśli rozkład parametrów nie był rozkładem normalnym. Natomiast jeżeli rozkład parame-trów był rozkładem normalnym, wówczas zastosowano test t-Studenta. Za statystycznie znamienne uznano te wyniki, dla których poziom istotności był mniejszy od 0,05 (p < 0,05).
Wyniki
Wykonane badania dowiodły, że obie metody leczenia przyczyniły się do znacznej redukcji głębokości
kieszo-88 JANINA CZURYSZKIEWICZ-CYRANA nek przyzębnych, a tym samym do likwidacji stanu
za-palnego. Wykazano bowiem, że wartość wskaźnika krwa-wienia z kieszonki przyzębnej w obu grupach pacjentów po 12 miesiącach uległa istotnemu zmniejszeniu do wartości ok. 0,1. W przeprowadzonych badaniach wykazano również, że pacjenci utrzymywali dobrą higienę jamy ustnej. Śred-nie wartości wskaźnika płytki bakteryjnej w obu grupach pacjentów przed leczeniem kształtowały się na poziomie ok. 0,6, zaś po 12 miesiącach zmniejszyły się do wartości 0,3. Analizując zachowanie się wartości uzyskanych z ba-dań obu wskaźników (Pl.I oraz SBI) pomiędzy pacjentami grupy I i II, stwierdzono statystycznie istotną zależność (p < 0,05) tylko między wartością wskaźnika SBI w badaniu po 3 miesiącach po zabiegach chirurgicznych pomiędzy grupą I (0,94) a grupą II (0,76) – tabela 1.
Pożądanym wynikiem procedur regeneracyjnych jest redukcja głębokości kieszonek przyzębnych. Wykazano bowiem, że w kieszonkach ≤ 3,0 mm usuwanie dental pla-que poprzez skaling i root planing w fazie podtrzymującej możliwe jest aż w 90,0%. W kieszonkach przyzębnych o głębokości 3,0–5,0 mm skuteczność usunięcia płytki bakteryjnej spada do około 39,0%, zaś w głębszych niż 5,0 mm kształtuje się na poziomie ok. 11,0% [14]. Częścio-we usunięcie płytki bakteryjnej podtrzymuje stan zapal-ny oraz pogłębianie się obeczapal-nych kieszonek przyzębzapal-nych i pogorszenie stanu klinicznego. W badaniach własnych po 12 miesiącach od wykonanych zabiegów chirurgicznych w grupie Cerasorb + PRP odnotowano prawie 50% spadek głębokości kieszonek przyzębnych (z 6,4 mm do 2,97 mm).
Natomiast u pacjentów leczonych kością autogenną po-łączoną z PRP po 12 miesiącach odnotowano głębokość kieszonek < 3,0 mm, tj. 2,9 mm. Po roku stwierdzono bo-wiem ich redukcję o 3,7 mm (tab. 3). Wskazuje to na dużą skuteczność zabiegu z użyciem wiórów kości własnej, łącznie z PRP.
T a b e l a 1. Średnie wartości wskaźnika płytki bakteryjnej (Pl.I) oraz wskaźnika krwawienia z kieszonki przyzębnej (SBI) w grupie
I i II w ustalonych terminach badań
T a b l e 1. Mean values of plaque index (Pl.I) and sulcus bleeding index (SBI) in both groups at regular checkups
Grupa
T a b e l a 2. Średnie wartości odnowy przyczepu łącznotkankowego (w mm) u pacjentów w 2 grupach zabiegów w ustalonych terminach
badań
T a b l e 2. Mean values of changes in clinical attachment level (in mm) in patients in 2 investigated groups at regular checkups
Grupa
T a b e l a 3. Średnie wartości głębokości kieszonek przyzębnych (w mm) u pacjentów w 2 grupach zabiegów w ustalonych terminach
badań
T a b l e 3. Mean value of periodontal pocket depth (in mm) in patients in 2 investigated groups at regular checkups
Grupa
Kolejnym badanym parametrem był poziom utraty przyczepu łącznotkankowego. U pacjentów w obu grupach stwierdzono największą istotną odnowę przyczepu łączno-tkankowego po 3 miesiącach od zabiegów chirurgicznych (tab. 2). W przeprowadzonych badaniach (Cerasorb + PRP) po 12 miesiącach średnia wartość odnowy poziomu przy-czepu łącznotkankowego wyniosła ok. 3,0 mm, a u pacjen-tów z przeszczepioną kością autogeniczną połączoną z PRP stwierdzono jego odnowę o 3,5 mm.
REGENERACJA TKANEK PRZYZĘBIA 89 Niekorzystnym wynikiem operacji płatowej z
biomate-riałem jest obnażenie powierzchni korzenia zęba, co może stanowić duży problem estetyczny. Niekiedy może pojawić się także przejściowa nadwrażliwość zębiny. Przeprowa-dzona analiza zachowania się recesji dziąseł w materiale własnym wykazała istotną różnicę w wielkości recesji dzią-sła 12 miesięcy po zabiegach chirurgicznych w odniesieniu do wartości przed zabiegami na niekorzyść grupy pacjen-tów, w której zastosowano Cerasorb + PRP. Stwierdzono bowiem, że w grupie tej średnia wartość recesji zwiększyła się o 0,4 mm (tab. 4).
T a b e l a 4. Średnie wartości recesji dziąseł (w mm) u pacjentów w 2 grupach zabiegów w ustalonych terminach badań T a b l e 4. Mean values of gingival recession (in mm) in patients in
2 investigated groups at regular checkups
Grupa
T a b e l a 5. Procentowa różnica redukcji ruchomości zębów u pacjentów w 2 grupach zabiegów w ustalonych terminach badań
w stosunku do wartości przed zabiegami
T a b l e 5. Reduction of tooth mobility at different periods of observation compared to baseline (in percentage) in patients in
2 investigated groups
Grupa Group
3 miesiące po zabiegach 3 months after
surgery
6 miesięcy po zabiegach 6 months after
surgery
12 miesięcy po zabiegach 12 months after
surgery
I 20,2% 31,9% 38,8%
II 24,5% 36,8% 48,3%
p < 0,001
T a b e l a 6. Procentowe wartości radiologicznego wskaźnika ubytku kości wyrostka zębodołowego u pacjentów w 2 badanych grupach
po 12 miesiącach po zabiegach chirurgicznych
T a b l e 6. Values of the radiological alveolar bone defect index in percentage in patients in 2 investigated groups 12 months after surgery
Grupa Group
Przed zabiegami Before surgery
12 miesięcy po zabiegach 12 months after surgery
I 39,81% 46,1%
II 41,15% 50,39%
p < 0,001; p < 0,05
Ważny do odnotowania jest fakt, że wykonane leczenie chirurgiczne doprowadziło do zmniejszenia ruchomości zębów, a tym samym stworzyło szansę na ich utrzymanie, a nawet wykorzystanie jako fi larów w leczeniu protetycznym.
Badania własne po 12 miesiącach potwierdziły, iż leczenie preparatem Cerasorb + PRP spowodowało zmniejszenie się ruchomości zębów prawie o 39,0%. Natomiast leczenie kie-szonek podzębodołowych kością własną + PRP przyczyniło się do zmniejszenia ruchomości zębów o 48,3%. Porównanie danych w obu grupach ujawniło różnicę wysoce istotną statystycznie na poziomie (p < 0,001) na korzyść grupy leczonej kością autogeniczną połączoną z PRP (tab. 5).
Dla określenia stopnia zaawansowania ubytków kostnych w badaniach własnych wykorzystano wskaźnik EMR. Pra-widłowe wartości poziomu kości wyrostków zębodołowych
szczęki i żuchwy wahają się w granicach 60,0–70,0% [12, 13]. U pacjentów leczonych połączeniem Cerasorb + PRP wartość wskaźnika EMR wskazująca na stopień zaawan-sowania ubytków kostnych przed leczeniem wynosiła 39,8%.
12 miesięcy po zabiegu chirurgicznym osiągnął on wartość 46,1%, a zatem uzyskano odnowę kości o ok. 6,3%. Nato-miast u pacjentów w grupie II wartości wskaźnika EMR przed leczeniem kością autogenną + PRP wynosiły 41,15%.
12 miesięcy po zabiegu chirurgicznym osiągnął on wartość 50,4%. Przedstawione wyniki wykazują, iż uzyskano istotną statystycznie odnowę kości wyrostka zębodołowego o ok.
9,2% (p < 0,001) – tabela 6.
Dyskusja
Rozwój zmian zapalnych w przyzębiu, będący wyni-kiem odpowiedzi immunologicznej, prowadzi do destrukcji tkanek, przede wszystkim przyczepu nabłonkowo-łączno-tkankowego, tkanki łącznej dziąsła, cementu korzeniowe-go, ozębnej oraz kości wyrostka zębodołowego. Klinicznie manifestuje się to stanem zapalnym dziąsła, obecnością kieszonek przyzębnych i ruchomością zębów. Nieleczone ubytki kości wyrostka zębodołowego prowadzą do pogłę-biania się zmian zapalnych w miękkich tkankach przyzę-bia oraz dalszej resorpcji kości wyrostków zębodołowych w szczęce i/lub w żuchwie.
Ze względu na wieloczynnikową i złożoną etiopatogene-zę oraz przewlekły przebieg leczenie chorób przyetiopatogene-zębia po-winno być prowadzone systematycznie, a kompleksowy plan leczenia ustalany indywidualnie dla każdego pacjenta.
Jednym z elementów leczenia kompleksowego jest chirurgia parodontologiczna, a dynamiczny postęp w za-kresie technik regeneracji tkanek przyzębia stwarza nowe możliwości i nadzieje. Złożoność procesów zachodzących podczas regeneracji przyzębia powoduje, że do odnowy tych tkanek wykorzystywane są różne biomateriały, które mogą stymulować powstawanie tkanek zmineralizowanych (cementu korzeniowego i kości wyrostka zębodołowego), jak i niezmineralizowanych (nowy przyczep łącznotkan-kowy, ozębna).
Coraz więcej dowodów w piśmiennictwie potwierdza fakt, że łączenie jednego lub więcej biomateriałów obecnie dostępnych w leczeniu pionowych ubytków kostnych stwarza
90 JANINA CZURYSZKIEWICZ-CYRANA możliwość uzyskania istotnie większej regeneracji tkanek
przyzębia w porównaniu do zastosowania każdego z nich osobno [2, 15]. Spotyka się również doniesienia, w których mimo połączenia dwóch materiałów nie uzyskano znaczącej poprawy w regeneracji tych tkanek [16, 17, 18].
W niniejszej pracy w leczeniu pionowych ubytków kości wyrostka zębodołowego zastosowano metodę kom-binowaną, polegającą na połączeniu kości autogennej z autologiczną masą płytkową oraz biomateriału Cerasorb z autologiczną masą płytkową. Niestety, żadna metoda terapii nie okazuje się stuprocentowo skuteczna, a moż-liwe do osiągnięcia wyniki leczenia zapaleń przyzębia można przedstawić jako: wyleczenie, zatrzymanie procesu chorobowego (stabilizacja objawów), zwolnienie postępu choroby i postęp choroby.
Od kilku lat w leczeniu ubytków kostnych stosuje się autogenną masę płytkową, w której zawarte są czynniki wzrostu. Wśród czynników wzrostu największe znacze-nie w periodontologii mają: czynnik wzrostu pochodzenia płytkowego (PDGF), insulinowy czynnik wzrostu (IGF-I), transformujący czynnik wzrostu (TGF-B) oraz fi brobla-styczny czynnik wzrostu (FGF).
Mechanizm działania PRP na regenerację tkanek przy-zębia nie jest jeszcze do końca poznany [2]. Niejasna jest kompleksowa biochemiczna współzależność, która występu-je na poziomie molekularnym pomiędzy polipeptydowymi czynnikami wzrostu zawartymi w PRP a organizmem go-spodarza w okresie gojenia się rany i wymaga ona dalszych badań w celu lepszego zrozumienia wpływu PRP na procesy regeneracyjne [5].
We wczesnych etapach gojenia się ran przyzębia podczas regeneracji ważne jest unieruchomienie skrzepu krwi [2, 6]. Autogenna masa płytkowa na skutek swojej wysokiej zawartości włóknika oddziałuje jako czynnik hemostatyczny i stabilizujący, może także wspomagać unieruchamianie skrzepów krwi i przeszczepu kostnego w ubytkach tkanek przyzębia [2, 5].
Miejscowa aplikacja czynników wzrostu wykorzysty-wana jest do promowania procesów naprawczych, w tym i regeneracji tkanek przyzębia. Kilka badań donosi o tym, że PDGF, IGF-I oraz TGF-β znajdujące się w PRP są stoso-wane z obiecującymi wynikami u ludzi [1, 2, 4]. Kombinacja tych czynników wzrostu z biomateriałami może stymu-lować odnowę tkanki kostnej [1, 2, 4]. Czynnik wzrostu pochodzenia płytkowego oraz IGF-I odgrywają bowiem główną rolę podczas procesu formowania kości. Są one obecne w osteoblastopodobnych hodowlach komórek, jak również w matrycy kości i odgrywają rolę w proliferacji i różnicowaniu osteoblastów. Kość jest stale przebudowy-wana przez cykle resorpcji i odbudowy jej struktury, a obie fazy procesu przebudowy są kontrolowane przez lokalnie uwalniane czynniki wzrostu [19].
Prowadzone są dalsze doświadczenia nad zastosowa-niem czynników wzrostu samodzielnie bądź w połączeniu z biomateriałami. Jednak ocena rzeczywistego wpływu PRP na gojenie się kostne jest skomplikowana z powodu dodatku
biomateriału, który w końcowym efekcie może wpływać na wynik leczenia niezależnie od wpływu poszczególnych składników autologicznej masy płytkowej [5].
Najbardziej biokompatybilnym materiałem wszczepo-wym stosowanym w leczeniu pionowych ubytków kości wyrostka zębodołowego powstałych w przebiegu zapale-nia przyzębia jest kość autogenna. W latach 70. ubiegłego stulecia używano ją z względnie dobrym efektem [20, 21, 22], a dążenie do uzyskania lepszych wyników klinicz-nych skłoniło badaczy w ostatnich latach do zastosowania połączenia biomateriałów z czynnikami wspomagającymi procesy regeneracyjne.
Proces osteogenezy zapoczątkowuje jedynie przeszczep kości autogennej. Jest on efektem aktywności przeszczepio-nych osteoblastów. Stosunkowo niewielki procent odnowy kości wyrostka zębodołowego (9,24%) w przeprowadzonych badaniach własnych nasuwa przypuszczenie, że użyte wióry kostne nie stanowią dostatecznie stabilnego rusztowania dla znacznej głębokości ubytków tkanki kostnej (w płaszczyź-nie pionowej – 7,7 mm i poziomej 5,69 mm). W każdym przeszczepie kostnym zachodzą bowiem procesy wsteczne, które wyrażają się w pierwszej kolejności procesem osteoli-zy, a następnie procesem kościotwórczym [23]. Być może celowe byłoby równoczesne zastosowanie kości autogennej z PRP i z błoną zaporową dla wzmocnienia potencjału re-generacji tkanek przyzębia.
Zaledwie kilka badań poświęcono ustaleniu związku pomiędzy dodaniem PRP do wszczepu autogennej kości a zwiększeniem odnowy tkanki kostnej. Badania Marxa i wsp. dowiodły, że dodanie PRP do zmielonego przeszczepu kości autologicznej pobranego z talerza kości biodrowej przyspieszało tempo i stopień uformowania kości w prze-szczepie przynajmniej przez pierwsze 6 miesięcy [1]. Au-torzy ci wykazali bowiem, że w przeszczepach, w których dodany został PRP, występowała większa gęstość kości (74,0 ± 11,0%) niż w przeszczepach, gdzie nie została ona dodana (55,1 ± 8,0%). Wyniki powyższych badań sugero-wały, że czynniki wzrostu przyspieszają i nasilają rege-nerację kości wyrostka zębodołowego. Podobne wnioski opublikowali Fennis i wsp. na podstawie swoich badań nad regeneracją kości żuchwy u kozy [24].
W opozycji do tej tezy pozostaje publikacja Aghaloo i wsp. [25]. Na podstawie własnych badań autorzy ci twier-dzą, że nie ma oczywistego związku pomiędzy dodaniem PRP do wszczepu kości autogennej a zwiększeniem odnowy tkanki kostnej. Ocenę tę oparli na badaniach skuteczności procesów regeneracyjnych na sklepieniach czaszki u kró-lików. Podobne spostrzeżenia opublikowali Jakse i wsp.
w doświadczeniach na owcach, u których dokonano pod-niesienia dna zatoki szczękowej [26].
Wielu autorów w leczeniu chirurgicznym wykorzystuje trójfosforan wapnia w postaci preparatu Cerasorb [27, 28, 29, 30]. Biomateriał ten dzięki właściwościom osteokon-dukcji powoduje powstanie nowej kości w ubytkach kości wyrostka zębodołowego szczęki i/lub żuchwy u ludzi [30, 31, 32].
REGENERACJA TKANEK PRZYZĘBIA 91 Palti i wsp. zaobserwowali zadowalające wyniki
w 97,8% przypadków po użyciu preparatu Cerasorb u pa-cjentów leczonych z powodu przyzębnych ubytków kost-nych, po resekcji wierzchołka korzenia, po wyłuszczeniu torbieli, w zabiegach podniesienia dna zatoki szczękowej oraz przed leczeniem implantologicznym [27].
Badanie histomorfometryczne przeprowadzone przez Zerbo i wsp. po 9,5 miesiącach po leczeniu Cerasorbem ubytku kości żuchwy po wyłuszczeniu torbieli u ludzi ujaw-niło utworzenie ok. 34,0% nowej kości oraz obecność około 29,0% jeszcze nie zresorbowanych cząsteczek Cerasorbu [33]. Zerbo i wsp. porównywali także skuteczność zasto-sowania kości autologicznej pobranej z podbródka i Ce-rasorbu w zabiegach podniesienia dna zatoki szczękowej u ludzi. Badaniem histomorfometrycznym wykazali oni 41,0% średniej objętości nowej kości po leczeniu kością autologiczną, a po zastosowaniu biomateriału Cerasorb tyl-ko 17,0%. Zdaniem autorów Cerasorb jest biomateriałem o właściwościach osteokondukcyjnych, który w porówna-niu z kością autologiczną powoduje wolniejsze formowanie nowej kości [30].
Połączenie biomateriału Cerasorb + PRP było wykorzy-stywane w doświadczeniach na zwierzętach [24, 25, 26, 34]
oraz u ludzi do rekonstrukcji wyrostka zębodołowego przed wprowadzeniem implantów zębowych [32, 35, 36, 37].
Wiltfang i wsp. na podstawie swoich badań w zabiegach podniesienia dna zatoki szczękowej przed wszczepieniem implantów zębowych stwierdzili, że dodanie PRP do bioma-teriału Cerasorb spowodowało statystycznie istotne zwięk-szenie formowania nowej kości o 8,0–10,0%. Z przeprowa-dzonych badań wynikało, iż w grupie pacjentów, w której
Wiltfang i wsp. na podstawie swoich badań w zabiegach podniesienia dna zatoki szczękowej przed wszczepieniem implantów zębowych stwierdzili, że dodanie PRP do bioma-teriału Cerasorb spowodowało statystycznie istotne zwięk-szenie formowania nowej kości o 8,0–10,0%. Z przeprowa-dzonych badań wynikało, iż w grupie pacjentów, w której