Cyfryzacja i Cyfrowa transformacja megatrendem innowacyj- innowacyj-ności

Cyfryzacja (której podstawę realizacji stanowi sprzęt i oprogramowanie) jako myśl przewodnią niniejszej wypowiedzi, staje się kluczowym terminem współczesności. Jej istotą jest postać cyfrowa informacji, przy czym infor-macja, jako wiadomość, której odniesieniem jest rzeczywistość, stanowi przejaw ludzkiej działalności i może podlegać cyfryzacji. Może – to znaczy, że nie każdy przejaw ludzkiej działalności można wyrazić w postaci cyfrowej informacji (np. wytwory kulinarne i z tym związany smak, zapach), szcze-gólne zainteresowanie stanowią informacje dające się przekształcić do staci cyfrowej ze względu na możliwość ich zastosowania; informacja w po-staci cyfrowej – „to już nie zwykła informacja, ale treść, content”. P. Gawry-siak stwierdza, że: „Cyfryzacja treści niejako automatycznie powoduje zwiększenie jej dostępności dla członków społeczeństwa. Jest to bodajże najważniejsza cecha informacji w postaci cyfrowej – ponieważ istnieje ona jedynie w formie wirtualnej, toteż koszt jej kopiowania, powielania i przesy-łania jest równy zeru”. Drugą cechą informacji w postaci cyfrowej jest moż-liwość jej duplikowania, pozwalając na jej modyfikację przez wiele osób;

powstaje możliwość współpracy zespołów przez sieć Internetu przy

69 Tamże, s. 170 - 173.

70 Zob. między innymi prace dr. Inż. R. Nowotniaka: [http://robert.nowotniak.com/pl/artifici al-intelligence]. W uzupełnieniu za [https//pl.wikipedia.org/wiki/Sztuczna_inteligencja]:

”Sztuczna inteligencja (SI, ang. artificial intelligence, AI) – dziedzina wiedzy obejmująca lo-gikę rozmytą, obliczenia ewolucyjne, sieci neuronowe, sztuczne życie i robotykę. Sztuczna inteligencja to również dział informatyki zajmujący się inteligencją – tworzeniem modeli za-chowań inteligentnych oraz programów komputerowych symulujących te zachowania”.

Głównym zadaniem badań nad sztuczna inteligencją w znaczeniu technologii jest „kon-struowanie maszyn i programów komputerowych zdolnych do realizacji wybranych funkcji umysłu i ludzkich zmysłów niepoddających się numerycznej algorytmizacji”.

niu złożonych i kosztownych produktów. Treść w postaci cyfrowej staje się bezpośrednio dostępna dla maszyn, co ułatwia jej wyszukiwanie w repozy-toriach danych według jej zawartości a nie tylko według źródeł bibliogra-ficznych⁷¹. Cyfryzacja treści stanowi klucz do wiedzy, jako podstawy two-rzenia nowego – czyli klucz do innowacji.

Termin cyfryzacja nie doczekał się jednoznacznego określenia. W „Pu-blikacji Europejskiego Kongresu Finansowego” W. Pieriegud stwierdza: „Cy-fryzacja, jako ciągły proces konwergencji rzeczywistego i wirtualnego świata staje się głównym motorem innowacji i zmian w większości sektorów gospodarki”⁷². Pochodzenie tego terminu autor przypisuje Rober-towi Wachalowi, który użył go w 1971 roku w odniesieniu do cyfryzacji spo-łeczeństwa (digitalisation of society), a za słownikiem Oxford English Dictio-nary stwierdza: „(…) pojęcie cyfryzacji obejmuje dziś adaptację i wzrost wy-korzystywania technologii cyfrowych lub komputerowych przez organizacje, sektory gospodarki, kraje itd.”⁷³. Cyfryzację w odniesieniu do sektorów go-spodarki określa termin gospodarka cyfrowa (ang. digital economy), również nowa gospodarka, (ang. new economy), e-gospodarka, (ang. e-conomy), go-spodarka sieciowa (ang. network economy). Do czynników rozwoju gospo-darki cyfrowej W. Pieriegud zalicza: internet rzeczy (ang. Internet of Things – IoT) oraz internet wszechrzeczy (ang. Internet of Everything – IoE), wszechobecną łączność (ang. hyperconnectivity), wykorzystanie chmury obliczeniowej (ang. cloud computing), automatyzację (ang. auto-mation) oraz robotyzację (ang. robotisation), wielokanałowe (ang. multi-channel) oraz wszechkanałowe (ang. omni-multi-channel) modele dystrybucji produktów i usług. Są to czynniki stanowiące zarazem, moim zdaniem, bazę czynników innowacji współczesnej gospodarki.

W warunkach Polski problemy organizacyjne cyfryzacji kumulują się w Ministerstwie Cyfryzacji, którego zakres działań syntetycznie wyrażają dokumenty Ministerstwa, a ogólne odniesienie stanowi określenie istoty cyfryzacji: „Cyfryzacja to transformacja państwa, a nie zakup systemów i sprzętu. Za pomocą nowoczesnych technologii państwo może stać się usługowe. Ma szybciej się rozwijać, stawać się bardziej przyjazne i wspierać potrzeby obywateli, przedsiębiorców, organizacji i samorządów. Cyfryzacja to przedsięwzięcie o charakterze cywilizacyjnym, stąd współpraca całego rządu, ale także organizacji pozarządowych i przedsiębiorców, jest kluczowa dla powodzenia tego projektu”⁷⁴. W opracowanie pt. Cyfrowa Polska. Szanse na technologiczny skok do globalnej pierwszej ligi gospodarczej, przygoto-wanym przez McKinsey&Company, definiuje się cyfryzację, jako „działa-nia z użyciem narzędzi cyfrowych, których celem jest zwiększenie produktywności i przyspieszenie wzrostu gospodarczego. Cyfryzacja

71 Zob. szerzej: P. Gawrysiak, op. cit. s. 331 – 338.

72 J. Pieriegud, Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa – wymiar globalny, europejski i krajowy, w: Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa – szanse i wyzwania dla sektorów infrastruktural-nych, „Publikacja Europejskiego Kongresu Finansowego”, Gdańsk 2016, s. 11. Na dalszych stronach autor objaśnia wymienione czynniki rozwoju gospodarki cyfrowej.

73 Tamże, s. 12.

74 Są to między innymi: Kierunki Działań Strategicznych Ministra cyfryzacji w obszarze informa-tyzacji usług publicznych; Program Zintegrowanej Informainforma-tyzacji Państwa; Strategia Informaty-zacji Państwa] – Plan Działań Ministra CyfryInformaty-zacji. Zob. [https://mc.gov.pl].

przyczynia się do wzrostu produktywności na cztery sposoby: dzięki optymalizacji procesów, rozszerzeniu rynku zbytu, innowacyjnym pro-duktom oraz bardziej efektywnemu wykorzystaniu kapitału ludzkie-go”⁷⁵ (moje podkreślenie).

Cyfryzacja w optymalizacji procesów pozwala: 1/ zmniejszać zużycie zasobów na jednostkę produktu w rezultacie zwiększać produktywność, 2/ poprawiać efektywność poprzez zarządzanie łańcuchem wartości, 3/ automatyzować procesy. Cyfryzacja w rozszerzeniu rynków zbytu to:

1/ zwiększony dostęp do niszowych klientów, 2/ dostęp do globalnych ryn-ków i możliwy wzrost eksportu 3/ lepsze możliwości identyfikacji potrzeb klientów dzięki cyfrowym narzędziom analizy danych. Cyfryzacja w tworze-niu innowacyjnych produktów może zapewnić: 1/ wzrost efektywności pro-cesu badań i rozwoju, 2/ tworzenie nowych modeli biznesowych, 3/ nowe sposoby komunikacji z klientami sprzyjające powstaniu innowacyjnych produktów. Cyfryzacja w efektywnym wykorzystaniu kapitału ludzkiego umożliwia: 1/ rozszerzenie wykorzystania pracy zdalnej, 2/ specjalizację w ramach nowych procesów technologicznych.

Dwa spojrzenia na cyfryzację przedstawione wyżej - według W Pieriegu-da i McKinsey&Company, wskazują na jej rolę w rozwoju gospoPieriegu-darki, czego nie można moim zdaniem oddzielać od jej związku z innowacjami i innowa-cyjnością: dotyczy tak czynników rozwoju gospodarki cyfrowej, jak i sposo-bów wzrostu produktywności.

W Programie Operacyjnym „Polska Cyfrowa”⁷⁶ wyznaczono trzy Osie priorytetowe: powszechny dostęp do szybkiego Internetu, e-Administracja i otwarty rząd, wzrost kompetencji cyfrowych obywateli i upowszechnienie technologii informacyjno-komunikacyjnych. W świetle dokumentów Mini-sterstwa cyfryzacja jest rozumiana bardzo szeroko, a jej celem jest zwięk-szenie dostępności Internetu i zasobów dla obywateli oraz elektronizacja administracji (e – Administracja).

Szerokie spojrzenie na cyfryzację pozwala ją rozumieć nie tylko, jako termin obejmujący środki techniczne, ich oprogramowanie i treści w postaci cyfrowej, ale również określone środowisko organizacyjne, prawne i kompe-tencyjne wpływające na zwiększenie możliwości przetwarzania informacji przez ludzi wspierając ich intelekt, co skutkuje rozwojem nowej wiedzy, nauki i technologii (na zasadzie dodatniego sprzężenia zwrotnego – o czym sygnalizowano wcześniej), tworząc podstawy współczesnej innowacyjności.

Rozwój zastosowań technologii cyfrowych towarzyszy postępowi cywili-zacyjnemu i staje się siłą napędową procesu zmian: „Cyfryzacja zmienia oczekiwania i sposób konsumpcji dóbr przez klientów. Tworzą się świeże kanały komunikacji, które prowadzą do powstawania firm działających agresywnie i starają się szybko zdobyć znaczną część rynku. Jest to duże wyzwanie dla firm o długiej tradycji, które dopiero przechodzą zmiany i mu-szą podołać presji wywieranej prze nowych konkurentów”⁷⁷. Proces zmian powodowany cyfryzacją stanowi istotę Cyfrowej transformacji (digital

75 Zob. rozwinięcie tych składników w: [http://mckinsey.pl/publikacje/raport-cyfrowa-polska].

76 [https://pl.wikipedia.org/Program_Operacyjny].

77 Zob. Ł. Szafrański, Czym jest i dokąd zmierza Cyfrowa Transformacja?, szerzej w opracowa-niu: [https://www.shideshare.net/Bold82bo...est-digital-transformacja-shidesshare].

transformation); są to „nowe inwestycje w wiedzę, technologię lub model biznesowy organizacji po to, aby bardziej efektywnie sprzedawać i angażo-wać współczesnych konsumentów poprzez usługi lub produkty”⁷⁸.

Określenie i interpretację cyfrowej transformacji przedstawia Piotr Wtu-lich⁷⁹: „Cyfrowa transformacja coraz częściej nazywana jest najważniejszym megatrendem cywilizacyjnym naszych czasów. Nie tylko ekonomiczne, ale również społeczne konsekwencje tych zmian stają się przedmiotem zaawan-sowanych projektów badawczych Komisji Europejskiej czy programów reali-zowanych pod auspicjami Word Economic Forum w Davos”. Autor łączy te zmiany z pracami Alvina Tofflera (Szok przyszłości i Trzecia fala), w których wskazywał „technologię, jako jeden z podstawowych czynników zmian cywi-lizacyjnych i społecznych”, sygnalizując nadchodzącą trzecią falę zmian cywilizacyjnych określaną, jako postindustrialna, współcześnie określaną, jako „cyfrowa”. W tym kontekście Cyfrowa transformacja umieszczana jest, jako czwarta rewolucja przemysłowa przypadająca na lata 2015 – 2025 i określana, jako: „Cyfrowa integracja systemów biologicznych i fizycznych”, obejmuje zmiany organizacyjne i technologiczne: „Cyfrowa transformacja to szczególna zmiana organizacyjna, której efektem jest przenikanie technologii cyfrowych przez wszystkie aspekty działania organizacji.

Jej wynikiem jest integracja technologii cyfrowych i procesów bizne-sowych prowadząca do powstania nowego modelu funkcjonowania or-ganizacji, której rdzeniem są technologie cyfrowe”. Rewolucyjne zmia-ny, zdaniem P. Wtulicha, dotyczą wszystkich branż, a w nich nie tylko do-tyczą procesów i modeli biznesowych, ale również środowiska pracy i spo-sobu komunikacji, stąd Cyfrowa transformacja powinna być podstawowym składnikiem strategii każdej organizacji chcącej utrzymać się na rynku:

„W tej transformacji kluczowa jest integracja technologii cyfrowych i proce-sów biznesowych a nie rozwiązywanie pojedynczych problemów bizneso-wych za pomocą technologii cyfrobizneso-wych. Cyfrowa transformacja to nie jest cyfryzacja!”.

Wynikiem cyfrowej transformacji są nowe rodzaje organizacji i nowe modele biznesowe, których podstawę działania stanowią nie zasoby fizycz-ne, lecz zasoby mające charakter cyfrowy (cyfrowa informacja stanowi po-tencjał wytwórczy). Przykłady nowych modeli biznesowych (stanowiących wynik nowych przedsięwzięć) podaje P. Wtulich: Uber – przewozy (taxi), Airbnb – zakwaterowania, WeChat – telekomunikacja i inne.

Cyfrowa transformacja staje się podstawą tworzenia nowych koncepcji funkcjonowania gospodarki. Zdaniem J. Perieguda: „Przejawem adaptacji do funkcjonowania w warunkach gospodarki cyfrowej i społeczeństwa (ang.

digital economy and society) w poszczególnych sektorach stały się m. in.:

koncepcje Przemysł 4.0 (ang. Industry), Motoryzacja 4.0 (ang. Automotive 4.0) czy Logistyka 4.0 (ang. Logistics 4.0)”. A jako „dźwignie procesu trans-formacji cyfrowej” autor wymienia (za badaniami Związku Przemysłu Nie-mieckiego): „cyfrowe dane (ang. digital data), automatyzację (ang.

78 Tamże.

79 P. Wtulich, Cyfrowa transformacja … od podstaw, [http://www.cxo.pl/Cyfrowa-transformacj a-od-podstaw]. Autor jest prezesem zarządu IDG Poland, wydawcy magazynów CEO, CIO, Computerworld oraz PCWorld.

tion), łączność (ang. connectivity) oraz cyfrowy dostęp konsumentów (ang.

digital customer access)”. Zaś „technologie wspierające” to: szerokopasmowy dostęp, chmura obliczeniowa, Internet rzeczy, robotyka, sieci społeczno-ściowe, Internet mobilny/aplikacja. Zastosowania, jako wynik działania dźwigni procesu transformacji cyfrowej i technologii wspierających, stano-wiące podstawę innowacyjnych rozwiązań, to między innymi: inteligentna fabryka, drony, autonomiczne pojazdy, inforozrywka, e-handel i inne⁸⁰.

Sygnalizowane zjawiska/problemy związane z cyfrową transformacją, której źródłem są technologie cyfrowe a rezultatem innowacje i nowy cha-rakter innowacyjności współczesnych organizacji, wymagają podejścia stra-tegicznego i operacyjnego, co łączy się również z określonymi kompetencja-mi liderów cyfrowej transformacji.

Wiedza o cyfrowej transformacji staje się coraz bardziej powszechna w środowisku biznesowym i istnieje przekonanie o jej wpływie na wyniki biznesu. Według Roberta Jesionka, wizję przeprowadzenia transformacji posiada 50% firm, plan biznesowy i inwestycyjny posiada 40%, przygoto-wanie do działań operacyjnych deklaruje 30%. Wśród menedżerów dość powszechne jest przekonanie o ważności potrzeby transformacji cyfrowej, co potwierdza ich opinia o koniecznej odpowiedzialności za jej przeprowadze-nie przez zarządy i liderów biznesu⁸¹. W tekście pod wymownym tytułem:

Polskie firmy muszą zmieniać swój model działania na cyfrowy. Bez tego nie mają szans w starciu z konkurentami stwierdza się: „Technologie cyfrowe stanowią podstawę strategii biznesowej dla 60 proc. firm na świecie. W Pol-sce tylko co czwarta planuje ich wdrożenie na szeroką skalę”⁸².

Strategię cyfrowej transformacji łączy się ze strategią innowacji, a ten związek określa orientacja na klienta, zwana klientocentryzmem⁸³. Spełnie-nie wymagań wynikających z klientocentryzmu Spełnie-nieodzowSpełnie-nie łączy się z ko-rzystaniem z technologii cyfrowych, a do tego powinno prowadzić właściwe umiejscowienie cyfrowej transformacji w strategii współczesnych organiza-cjach⁸⁴.

Możliwości skutecznego przeprowadzenia cyfrowej transformacji przed-stawia Grzegorz Kubera w opracowaniu pt.: Filary skutecznej strategii trans-formacji cyfrowej – są to trzy czynniki/filary odróżniające firmy przeprowa-dzające skutecznie transformacje (podane w wolnym tłumaczeniu)⁸⁵:

80 W. Pieriegud, op. cit. s. 11 – 14 i dalsza część opracowania.

81 Dane i opinie menedżerów przedstawił Robert Jesionek, redaktor naczelny it-manager.pl, zobacz: ITwiz BEST100: cyfrowa transformacja wymusza zmianę w każdym sektorze, w:

[http://itwiz.pl/cyfrowa-transformacja-wymusza-zmianę-w-kazdym-sektorze].

82 Szerzej w: [https://biznes.newseria.pl/news/polskie-firmy-muszą-...].

83 Współcześnie nie zadowala klientów niska cena i wysoka jakość produktu, liczy się opinia o marce, innowacyjny charakter, elastyczność dopasowania do potrzeb klienta, empatia, do-bra obsługa, wymaga to: zrozumienia potrzeb klienta, otwarcia na zmianę, bieżące poznawa-nie własnych błędów. Zob. między innymi szerzej: K. Kociszewski, Kientocentryzm sposobem na zwiększenie sprzedaży, w: [https://retailent.pl/klientocentryzm].

84 Dają temu wyraz menedżerowie podczas debaty przedstawionej w materiale pt.: Strategie innowacji i cyfrowej transformacji polskich firm, zob. w: [http://itwiz.pl/strategie-innowacji-cyfrowej-transformacji-polskich-firm].

85 G. Kubera, Filary skutecznej strategii transformacji cyfrowej, [http://www.computerword.pl /news/Filry-skutecznej-strategii-transformacji-cyfrowej].

1/ „Myślenie projektowe”, Desing thinking – oznacza koncentrację uwa-gi na „optymalizowaniu wrażeń i satysfakcji użytkownika”, to znaczy wszystkie działania należy mierzyć (oceniać) z punktu widzenia wymienio-nych kryteriów optymalizowania.

2/ „Otwarte myślenie”, Open thinking – oznacza, że wszelkie inicjatywy i pomysły w ramach organizacji i z zewnątrz są mile widziane (konkursy, aktywności społecznościowe, udział dostawców, partnerów).

3/ „Platforma myślenia”, Platform thinking – polega na tworzeniu plat-form umożliwiających klientom, partnerom przedstawianie swoich materia-łów służących ich rozwojowi (pozwolenie na korzystanie i rozwijanie wspól-nego środowiska cyfrowego).

W wymienionym opracowaniu przedstawiono również wyniki badań do-tyczących sytuacji systemów i procesów w firmach, tzn. działań na poziomie operacyjnym – w świetle tych badan firmy uznane za najlepsze – ocena 5 (badano 300 firm, oceniano w skali 1 – 5) cechuje: częsta i szybka zmiana opierająca się na informacjach zwrotnych od klientów; szybkie wprowadza-nie nowych produktów i usług bez dużych inwestycji w IT; możliwość do-stępu do informacji z dowolnego urządzenia i miejsca; korzystanie z róż-nych technologii i rozwiązań IT; przejrzystość pozwalająca identyfikować wąskie gardła; możliwość szybkiego budowania nowych relacji z partnera-mi, dostawcami itp.; skuteczne odnoszenie się do przepisów i regulacji.

Opracowanie i realizacja strategii firmy z uwzględnieniem cyfrowej transformacji bądź samej strategii cyfrowej transformacji wymaga określo-nych kompetencji kadry. Ofertę kształcenia menedżerów, jako liderów cy-frowej transformacji przedstawia Akademia Leona Koźmińskiego. Liderzy mają być przygotowani do „tworzenia ofensywnej i aktywnej, a nie defen-sywnej i reaktywnej strategii cyfryzacji”⁸⁶. Można oczekiwać, że liderzy cy-frowej transformacji zapewnią integrację działań służących wzrostowi inno-wacyjności firmy na bazie technologii cyfrowych.