I STOTA CYFRYZACJI EDUKACJI

W celu rozpoczęcia rozważań na temat cyfryzacji, warto bliżej przyjrzeć się samej definicji słowa cyfryzacja. Wywodzi się ono od pojęcia cyfry, a oznacza umowne znaki służące do zapisu liczb, podobnie jak litery wyko-rzystywane są do zapisu słów. Powstaje pytanie, co cyfry mają wspólnego ze społeczeństwem informacyjny? Otóż, wszelkie informacje osiągalne są za pomocą komunikatów, a wszystkie medialne ich formy (tekst w języku na-turalnym, dźwięk, obraz, wideo, multimedia) mogą być i są przedstawiane za pomocą liczb, przy wykorzystaniu cyfr. Używa się do tego liczbowego zapisu dwójkowego, ze względu na niezawodność tego zapisu, możliwość przesyłania i przetwarzania komunikatów w systemach teleinformatycz-nych. W tym rozumieniu pojęcie cyfryzacji oznacza procesy przenoszenia powstałych tekstów kultury: od książek poprzez utwory muzyczne do fil-mów, z wersji analogowych na nośniki cyfrowe, gotowe do umieszczenia ich w sieci i udostępnienia ich wszystkim zainteresowanym¹.

Cyfryzacja to też ciągły proces konwergencji rzeczywistego i wirtualnego świata, stającego się głównym motorem innowacji i zmian w większości sek-torów gospodarki. Kluczowymi czynnikami napędzającymi ten rozwój są współcześnie²:

 internet rzeczy oraz internet wszechrzeczy,

 wszechobecna łączność,

 aplikacje i usługi oparte na chmurze obliczeniowej,

 analityka dużych zbiorów danych oraz duże dane działające jako usługa,

 automatyzacja oraz robotyzacja,

 wielokanałowe oraz wszechkanałowe modele dystrybucji produktów i usług.

1 M. Kąkolewicz, Edukacyjne implikacje technologii cyfrowych, „Neododagmata” nr 31/32, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2011, s. 21-22.

2 J. Pieriegud, Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa – wymiar globalny, europejski i krajowy [w:] J. Gajewski, W. Paprocki, J. Pieriegud (red.), Cyfryzacja gospodarki i społeczeństwa.

Szanse i wyzwania dla sektorów infrastrukturalnych, Instytut Badań nad Gospodarką Ryn-kową – Gdańska Akademia Bankowa, Gdańsk 2016, s. 11.

Wobec powyższego, cyfryzacja obejmuje komputeryzację, informatyza-cję i usieciowienie. Jest ona pojęciem tworzącym multidyscyplinarną dzie-dzinę rozważań. Jej pomiar jest dokonywany poprzez stopień społecznej akceptacji narzędzi (hardware, software, infrastruktura sieciowa), Zatem, cyfryzacja oferuje nam w ten, czy w inny sposób zaprogramowaną rzeczywi-stość. Można również powiedzieć, że przyczynia się ona do ograniczania człowieka, który coraz bardziej polega na urządzeniach. Ponadto, zakłada ona wielowymiarową standaryzację, a także oferuje ludziom świat: skoń-czony, skończonych informacji oraz przetwarzany a nie przeżywany³.

Niezaprzeczalnym jest fakt, iż cyfryzacja edukacji jest bardzo ważnym i nieodzownym środkiem do realizacji nadrzędnego celu edukacyjnego, ja-kim jest rozwój i dobro ucznia oraz nauczyciela. Obejmuje ona m.in.: rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK), modernizację infrastruk-tury, czy wzbogacanie treści i zasobów. Aby szkoła mogła odnieść sukces powinna przede wszystkim zdefiniować swój cel edukacyjny, a następnie realizować go wykorzystują technologię wszędzie tam, gdzie jest to potrzeb-ne i uzasadniopotrzeb-ne. Wynika to z faktu, że właściwie wprowadzopotrzeb-ne technologie cyfrowe mogą przyczynić się do osiągnięcia lepszych wyników edukacyjnych i poprawy efektywność procesu edukacyjnego⁴.

Proces cyfryzacji szkół w Polsce wymaga wielu zmian w całym systemie edukacji. Oznacza to, że nie można ograniczać się tylko i wyłącznie do za-kupu lub wymiany starego sprzętu TIK. Należy zastosować całkowicie nowe podejście do procesu nauczania i zarządzania oświatą. Do tych zmian mu-szą przygotować się nie tylko nauczyciele i uczniowie, ale także rodzicie, dyrektorzy szkół oraz organy prowadzące placówki edukacyjne⁵.

W literaturze przedmiotu wskazuje na określone trendy, które już się pojawiły lub się pojawią w zakresie cyfryzacji szkolnictwa i silnie oddziałują na praktykę nauczania, uczenia się i kreatywność w szkole. Wśród nich można wyróżnić to, że⁶:

 technologie coraz bardziej wspierają rozwój uczniów, są narzędziem ko-munikowania się i socjalizacji, a przede wszystkim częścią życia wszyst-kich młodych ludzi,

 technologie będą nadal wpływać na metody pracy, współpracy, komuni-kację i na osobisty sukces uczniów i nauczycieli,

 coraz większą wartość ma innowacyjność i kreatywność,

 wzrost zainteresowania edukacją nieformalną, alternatywną, w każdym czasie i miejscu np. zapisywanie się na zajęcia pozaszkolne,

 zmieniania się myślenia o środowisku edukacyjnym,

3 [http://networkeddigital.com/2014/05/17/definicja-cyfryzacji] – 26.09.2017.

4 M. Plebańska, A. Talkowski (red.), Cyfryzacja polskiej edukacji. Wizja i postulaty, Wyd. NGO-teka, Warszawa 2016, s. 2.

5 J. Janczyk, Wybrane meandry procesów cyfryzacji polskiej oświaty, „Dydaktyka Informaty-ki”, 2017, nr 12, s. 87-88.

6 W. Kołodziejczyk, M. Polak, Jak będzie zmieniać się edukacja?, Instytut Obywatelski, War-szawa 2011, s. 30-34 i szerzej Ch. Hagen, K. Khemani, B. Ross, A. Jamjoum, The Digital School, A.T. Kearney, Chicago 2013.

 bogactwo zasobów w sieci oraz łatwe nawiązywanie relacji przez internet silnie będą wpływać na zmianę roli nauczyciela w klasie,

 technologie informacyjne stają się coraz bardziej zdecentralizowane np.

ze względu na przechowywanie danych w chmurze,

 ludzie chcą mieć możliwość pracy, nauki, korzystania z usług edukacyj-nych w każdym miejscu i czasie,

 umiejętność rozumienia cyfrowych mediów ma coraz większe znaczenie, jako umiejętność kluczowa w każdej dziedzinie życia i w każdej profesji,

 presja ekonomiczna i nowe modele nauczania wpływają na konkuren-cyjność szkół, w szczególności tych nauczających w sposób tradycyjny,

 zapotrzebowanie na spersonalizowane uczenie się nie jest właściwie wspierane przez obecne technologie i praktyki edukacyjne,

 coraz więcej inicjatyw edukacyjnych ma miejsce poza murami szkoły i nie zawsze są one uwzględniane, jako część osiągnięć uczniów.

Biorąc pod uwagę powyższe można stwierdzić, że szkoła musi się zmie-nić. Przemawiają za tym liczne przesłanki: naukowe (wzbogacanie teorii i praktyki edukacyjnej oraz konieczności modyfikacji dotychczasowych me-tod edukacyjnych), cywilizacyjne (wzrost znaczenia wiedzy w procesie globa-lizacji), informacyjne (potrzeba natychmiastowej dostępności do wiedzy za pośrednictwem mediów cyfrowych), komunikacyjne (edukacja łączy się z mediami interaktywnymi, Internetem, telewizją cyfrową i telefonią komór-kową), informatyczne (rozwój mediów interaktywnych i coraz doskonalsze technologie, stające się powszechnymi narzędziami współczesnej edukacji), społeczne (zmienia się tradycyjna struktura społeczna, łączenie mowy, dru-ku, audiowizualizacji i multimedialności oraz interakcyjności, cyberprze-strzeni i świata wirtualnego), ekonomiczne (coraz więcej osób zajmuje się wiedzą i informacją zawodowo), pedagogiczne (nauczyciel ma większe moż-liwości kształtowania postaw, doskonalenia umiejętności i przekazywania wiedzy) i dydaktyczne (następuje zmiana roli nauczyciela)⁷.

Cyfryzacja wpisuje się również w plany polskiego rządu, który od lat prowadzi różnego rodzaju programy w tym zakresie. W 2014 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej we współpracy z Ministerstwem Administracji i Cyfry-zacjiopracowało raport z realizacji programu „Cyfrowa Szkoła”. Celem pro-gramu było rozwijanie kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stoso-wania TIK w procesie edukacyjnym oraz wspieranie zmiany modelu nau-czania w kierunku rozwijania kreatywności, umiejętności kooperacji oraz krytycznego myślenia, w tym wyszukiwania, oceny i twórczego wykorzysty-wania dostępnych źródeł wiedzy. Program był realizowany w okresie od 4 kwietnia 2012 r. do 31 sierpnia 2013 r. przez Ministerstwo Edukacji Naro-dowej, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji oraz jednostki podległe i nad-zorowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej: Ośrodek Rozwoju

7 J. Bednarek, Nowe wyzwania społeczno-edukacyjne cyfrowej szkoły, „Trendy”, 2013, nr 4, s.

15-16.

kacji i Instytut Badań Edukacyjnych. Główne wnioski płynące z wykonania programu to⁸:

 osiągnięcie celu programu będącego rozwijaniem kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania TIK,

 dzięki szkoleniom podniesienie kompetencji nauczycieli w zakresie sto-sowania TIK w procesie kształcenia,

 przyjęte w pilotażu rozwiązanie wprowadzania technologii informacyjno-komunikacyjnej do szkół okazały się trafne.

 nakłady finansowe poniesione na realizację programu przyniosły ocze-kiwane efekty, które przełożyły się na zmianę modelu pracy dydaktycz-no-wychowawczej w szkołach będących beneficjentami programu.

Obecnie prowadzony jest program „Aktywna Tablica” mający na celu rozwijanie szkolnej infrastruktury oraz kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych w latach 2017-2019.

Program ten zakłada, że w ciągu 3 lat szkoły będą wyposażone w urządza-nia multimedialne zastępujące tradycyjne tablice w salach lekcyjnych. Ist-nieją także plany podłączenia każdej szkoły do szerokopasmowego Interne-tu już od roku szkolnego 2018-2019.