Od osobistego do sieciowego wsparcia intelektu człowieka Nowa wiedza, jako źródło rozwoju ludzkości powstaje na bazie wiedzy

już istniejącej, której tradycyjnym źródłem są biblioteki. Tradycyjny dostęp do zasobów bibliotecznych mimo wielu ułatwień absorbuje czas poszukują-cego danych, informacji, wiedzy skodyfikowanej. Cyfrowa postać tekstu, obrazu, słowa tworzy warunki zwielokrotnienia szybkości ich przetwarzania i udostępniania: „Książka może zajmować tylko jedno konkretne miejsce na półce, nawet jeśli nawet w jej treści kryje się wiele rożnych zagadnień.

W ten sposób konstruujemy wyłączne kategorie przedmiotów często ujęte w hierarchię. Te kategorie odzwierciedlają uproszczony, niekompletny ogląd rzeczywistości. Natomiast hipertekstualna informacja cyfrowa może mieć mnóstwo odesłań w postaci linków. Użytkownicy są dzięki temu wolni od widzenia świata wedle modelu percepcji: jeden przedmiot – jedna nazwa.

Uwolnienie informacji z formy fizycznej, w jakiej jest uwięziona, pozwala nam skupić się bardziej na relacjach z innymi informacjami. Ten sposób myślenia lepiej odbija złożoną naturę rzeczywistości”⁴⁰. Zapis ten jest słuszny przy połączeniu komputera zawierającego treść książki z siecią in-ternetową; sam komputer pozwala na korzystanie z zasobów w takim stop-niu na ile pozwala jego oprogramowanie, poza nim zasoby wiedzy są nieo-graniczone. Są to zasoby istniejące nie tylko w źródłach bibliotecznych, ale również w umysłach ludzi aktualnie żyjących.

Konsekwencją wiedzy jest zdolność człowieka do rozwiązywania pro-blemów, których wynikiem jest nowa wartość (materialna, intelektualna).

To, co nowe powstaje w umyśle człowieka poprzez konfrontację potrzeb z możliwościami ich zaspokojenia, których poszukujemy w istniejącej wie-dzy, a szybkość dostępu do niej ma przy tym istotne znaczenie. W tych działaniach decydujące znaczenie ma nie tylko interakcja człowieka z kom-puterem i szybkość przetwarzania informacji przez komputer, ale interakcja poprzez komputer z globalnymi źródłami informacji. Sieć relacji, jako pod-stawa interakcji niesie nieograniczone możliwości rozwoju ludzkiej wiedzy,

39 Zob. [https//pl.wikipedia.org/Wiki/Komputer domowy] – 2017-07-04.

40 K. Krzysztofek w Przedmowie do książki: P. Gawrysiak, op. cit. s. 9 – 10.

niesie również trudne do przewidzenia skutki. Jest to złożona sytuacja po-wstająca w wyniku połączenia komputera z Internetem⁴¹.

Powstanie Internetu (inter-network), określanego, jako ogólnoświatowy system połączeń między komputerami, również, jako sieć sieci, to znaczy połączenie w całość „mniejszych sieci – lokalnych, miejskich korporacyj-nych, prywatnych”⁴², z możliwością cyfrowej wymiany informacji, nie było aktem jednorazowym; był to proces powstawania sieci relacji od lokalnej do globalnej. Wcześniej (w niniejszym opracowaniu) sygnalizowano możliwość tworzenia sieciowych relacji użytkowników z pojedynczym komputerem poprzez linię telefoniczną w ramach obniżenia kosztów zakupu większej liczby komputerów. Nie bez znaczenia przy tworzeniu sieci internetowej była koncepcja Memexa autorstwa Vannevara Busha, jako zautomatyzowa-nego banku mikrofilmów, umożliwiającego dotarcie do określonych źródeł informacji i budowania relacji między nimi (przybliżona analogia z przeglą-darką WWW). Również wspomniany wcześniej system komputerowy NLS (Online System), opracowany przez Douglasa Engelbarta, był systemem sieciowym pozwalającym na pracę grupową przy tworzeniu dokumentów z możliwością przekazu obrazu i dźwięku. Nie były to jednak koncepcje kompleksowo opisujące globalną sieć wymiany informacji. Jopseph Lickli-der (1915 – 1990) wymieniany jest jako pomysłodawca potrzeby opracowa-nia narzędzia wspomagającego możliwość szerokiej wymiany informacji między ludźmi i komputerami, i twórca takiej idei przedstawionej w 1960 roku.

Prace o praktycznym znaczeniu dla powstania Internetu prowadzono na potrzeby wojska początkowo w ARPA (Advanced Research Projwct Agen-cy), od 1972 roku DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency – Agencja Zaawansowanych Projektów Badawczych w Obszarze Obronności), badając możliwość opracowania sieci komputerowej o charakterze rozpro-szonym, w której uszkodzenie jednego komputera nie spowoduje awarii całej sieci. Użyteczną okazuje się koncepcja „rozproszonych (nie gwiaździ-stych) sieci cyfrowych transmisji danych”, którą opracował w 1962 roku Paul Baran (1926 – 2011)⁴³. ARPANET, jako bezpośredni poprzednik Inter-netu eksperymentalnie zaczyna funkcjonować 29 października 1969 roku, początkowo w Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Ageles (UCLA), później na trzech kolejnych uniwersytetach i w wojskowych ośrodkach badawczych.

Komunikacja w sieci ARPANET wymagała zapewnienia możliwości identyfi-kacji i współpracy komputerów pracujących praktycznie w rożnych rozwią-zaniach technologicznych i protokołów transmisji (zapewniających

41 „Przyczyną złożoności Internetu są miliardy codziennych interakcji, które muszą ten system chaotyzować, ale też w jakiś mało nam jeszcze znany sposób samoorganizować i samoregu-lować, wprowadzać weń fluktuacje ładu, jak w procesie samoorganizacji kryształów. Nie-miecki filozof Niklas Luhmann mówił o takich systemach, że są autopoietyczne, samostwa-rzające się. Ta złożoność pokazuje zarazem, z jak wielu perspektyw trzeba patrzeć na Inter-net. Po prostu nikt z nas nie widzi całego słonia, każdy widzi tylko jego kawałek”. K. Krzysz-tofek, tamże, s. 8.

42 Zob. miedzy innymi: M. Czajkowski, Poznajmy, …Internet, wydawnictwo „Edytion 2000”, Kraków 1999, s. 11 – 13.

43 Zob. między innymi: Historia Internetu, [https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_Internetu] – 2017.05.10.

rządkowane przesyłanie danych). W celu zapewnienia możliwości komuni-kacji pomiędzy komputerami (nadawcami i odbiorcami) pracującymi w zróżnicowanych sieciach opracowano w 1973 roku standard w postaci protokółu TCP/IP, który w 1983 roku zostaje zachowany, jako standard wojskowy, natomiast powszechnym na świecie zostaje system DNS i rów-nież termin Internet⁴⁴.

Sieć ARPANET mogła powstać dzięki finansowaniu badań związanych z potrzebami sił zbrojnych USA (prowadzonych w DARPA). Niezależnie od tej sieci, powstała amatorska sieć Fidonet zbudowana w oparciu o linię tele-foniczną z podłączonym modemem i włączonym komputerem z odpowied-nim oprogramowaniem. Dzięki systemowi BBS (Bulletin Board System) ist-niała możliwość wymiany plików i poczty elektronicznej pomiędzy pojedyn-czymi systemami BBS i w rezultacie w 1984 roku powstała globalna sieć komunikacji FidoNet. Stanowiła system scentralizowany (w przeciwieństwie do Internetu) z możliwością wymiany informacji podczas sesji nocnych (najniższa taryfa), ale dzięki łatwemu podłączeniu po zarejestrowaniu w węźle sieci była dość popularna. Jednak walory Internetu, jak szybkość połączeń i ciągła wymiana informacji powodują współcześnie ograniczone jej wykorzystanie (w Polsce formalne zakończenie funkcjonowania tej sieci nastąpiło w 2014 roku). Dorobek tej sieci w zakresie wsparcia intelektu człowieka polegał na tworzeniu warunków do współpracy różnych środo-wisk społecznych w sposób spontaniczny; „(…) powstała wtedy społeczność – czy nawet subkultura”, mająca znaczenie w dobie powszechnego Interne-tu, a praktyczny efekt to powstanie Wikipedii i tworzenie systemu operacyj-nego Linux⁴⁵.

Sieć komputerowa ARPANET była zorientowana na obsługę poczty elektronicznej (w 1971 roku) umożliwiającej wymianę wiadomości adreso-wanych znakiem @ służącym do zapisywania adresów określanych, jako email (electronic mail, e-mail). Protokół TCP/IP umożliwiał komunikację po-między komputerami dowolnych systemów, a dzięki odpowiednim progra-mom mogły być redagowane, wysyłane i odbierane treści tekstowe i graficz-ne⁴⁶. Poczta elektroniczna staje się jedną z ważnych usług Internetu za-pewniając szybkie interaktywne, indywidualne wsparcie intelektu człowieka (nie tylko pracowników ośrodków badawczych, jak pierwotnie zakładano).

Internet, jako ogólnoświatowe połączenie komputerów (również, jako przestrzeń adresów IP) stanowi podstawę wielu usług, o jednej – poczcie elektronicznej, wspomniano wyżej. To, co miało istotny wpływ na upo-wszechnienie Internetu, to hipertekstowy, multimedialny, internetowy sys-tem informacyjny zwany „World Wide Web”, wyrażany w skrócie WWW. Po-mysłodawcą sieci był Tim Berners-Lee, współpracownik genewskiego

44 Tamże: TCP, Transmisson Control Protocol – protokół kontroli transmisji. IP, Internet Proto-col – definiuje sposób adresowania (system identyfikacji komputera), IP „jest to zbiór ścisłych reguł i kroków postępowania, które są automatycznie wykonywane przez urządzenie w celu nawiązania łączności i wymiany danych”. DNS, Domain Name System, system nazw dome-nowych, zostaje upowszechniony przez CERN (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire, Europejska Rada Badań Jądrowych w Genewie) w sieciach komputerowych na świecie.

45 Szerzej w: P. Gawrysiak, op. cit., s. 238 – 240. Również: [https//pl.wikipedia.org/w/indefin ed]; [https//pl.wikipedia.org/wiki/Fidonet].

46 Zob. [https//pl.wikipedia.org/Wiki/Poczta_elektroniczna].

ośrodka CERN, praktyczny projekt powstaje przy współpracy z Robertem Cailliau w 1990 roku. System informacyjny WWW stanowi połączenie hi-pertekstu z Internetem, czyli poprzez odnośniki powstaje możliwość korzy-stania z udostępnionych w sieci dokumentów lub stron internetowych.

Atrakcyjność sieci niewspółmiernie wzrosła dzięki możliwości łączenia tek-stu z grafiką (w 1993 roku wykorzystano przeglądarkę Mosaic pracującą w trybie graficznym). Sieć WWW tworzy warunki do interaktywnej integracji wiedzy przy realizacji projektów powstających w odległych od siebie ośrod-kach⁴⁷.

Możliwości sieci WWW postawiły komputer w roli pośrednika w relacji człowieka z systemem globalnych zasobów informacji, będącego nie tylko odbiorcą, ale również współtwórcą nowej informacji (od komputera osobi-stego do komputera stanowiącego terminal łączący człowieka z systemem globalnym). Powstała sytuacja w procesach dostępu do informacji, której skutki P. Gawrysiak łączy z wynalezieniem prasy drukarskiej (o czym była mowa wcześniej) i przywołuje cytat Erica Drexlera (ur. w 1955 roku): Druk wprowadził stosy książek do domów i góry książek do bibliotek; hipertekst w konsekwencji udostępni te góry książek każdemu terminalowi (podłączo-nemu do Sieci)⁴⁸. Godny podkreślenia jest fakt, że koszt publikacji w sieci WWW jest bliski zeru (ograniczenia łączą się z prawami własności intelek-tualnej). Niewątpliwie nowe treści publikowane w sieci WWW wywierają pozytywny wpływ na rozwój ludzkiej wiedzy, powodując również dynamicz-ny wzrost informacji przekraczający możliwości percepcji, stając się jedno-cześnie źródłem burzliwych zmian w otoczeniu człowieka (i organizacji)⁴⁹. Dynamiczny charakter sieci WWW powoduje szybką dezaktualizację infor-macji, która w sieci nie jest archiwizowana i po pewnym czasie znika, stąd rolą bibliotek (także indywidualnego użytkownika sieci) jest zadbanie o jej zachowanie (od 1996 roku archiwizacją zasobów Internetu zajmuje się in-stytucja Internet Archive). Przy świadomości skutków (nie zawsze pozytyw-nych) i charakteru sieci WWW (której fizycznym nośnikiem jest Internet) jej ocena ze względu na korzyści jest pozytywna; system „WWW wykorzystuje bowiem infrastrukturę Internetu, jest zatem tani i łatwo rozszerzalny, a jednocześnie jest niezwykle prosty i zarówno dla użytkowników końco-wych (strony WWW tak naprawdę symulują papier, czyli medium najbar-dziej naturalne dla większości ludzi), jak i twórców treści (tworzenie nowego repozytorium WWW sprowadza się w swej istocie do prostej edycji plików tekstowych)”. Sieć internetowa otwiera szerokie możliwości wsparcia inte-lektu człowieka w każdej sytuacji.

47 Zob. szerzej: [https//pl.wikipedia.org/Wiki/World_Wide_Web].

48 Rozwinięcie tych myśli w: P. Gawrysiak, op. cit. s. 245 – 247.

49 Jest to sytuacja we współczesnym zarządzaniu charakteryzowana współzależnością wyso-kiego tempa zmian i wysokiej złożoności warunków, określana jako sytuacja niepewności, czyli: „Brak wiedzy, jakie informacje są potrzebne („Nie wiem czego nie wiem”), zob. m. inny-mi: M. Jo Hatch, Teoria organizacji, PWN, Warszawa 2002, s. 102 – 103.

2.4. Cyfryzacja zorientowana na wsparcie intelektu człowieka