W 2005 rokumożemymówićo wznowieniu dynamiki procesuinwe stycyjnego. Wzrost cen ropy oraz uruchomienie nowychkanałóweks portusurowców energetycznychzłagodziłynegatywneskutki innowacji podatkowych101.
101 Инвестиции, „Нефтегазовая вертикаль” 2010, пт 5.
102 Г. Арутюнян, Д. Борисов, Д. Дзюба, Инвестиции российских ВИНК 2013, „Нефтегазовая Вертикаль” 2014, пг 12, б. 50-53.
Lata 2007-2009można scharakteryzować jako powolny spadek ak
tywnościinwestycyjnej spółek, spowodowany wielomaprzyczynami:
• dalszym hamowaniem aktywności prywatnych spółek naftowych przez państwo,
• udzielaniem wsparcia państwowym przedsiębiorstwom naftowym (na przykład spółkom Rosnieft, Gazprom Nieft),
• wpływem światowego kryzysu finansowego,
• zamrożeniem procesu wydawania licencji.
Z kolei pozytywny wpływ na aktywność inwestycyjną w tymokresie wywarło obniżenie stawkipodatku NDPI, jakrównież ustanowienie ze rowej stawki cła eksportowego na ropę przeznaczoną naeksport, apo chodzącązezłóż Syberii Wschodniej.
W 2013 roku rosyjski sektor naftowy mógłsięposzczycić kilkoma rekordami,wśród których wymienićnależy osiągnięcie największego poziomu wydobycia ropy w okresie postradzieckim (523,6 min ton) i jej przetwórstwa (275,2 minton). Nie stanowi więc wyjątkuna tej liście wielkość kosztów kapitałowych rosyjskichWINK, choć tempo wzrostu danego wskaźnikarokdo rokuznajduje sięnaminimalnympoziomie.
I tak w 2013 roku spółki WINK przeznaczyły około 44 mld dolarów na inwestycje102,costanowijednakpoziomzdecydowanieniższy od średniej ogólnoświatowej.
Niskiw stosunku do standardówmiędzynarodowychpoziom rocz nych nakładówinwestycyjnych w sektorze naftowym wynikałprzede wszystkim z faktu, iż w ostatnich kilkunastu latach rosyjskiespółki naftowo-gazoweniebyły zmuszone do prowadzeniaaktywnych prac
geologiczno-poszukiwawczych wobec znacznego potencjału surowco
wego gwarantowanegoprzez istniejącezłoża.
Niemniej jednak dotychczasowasytuacjana szczeblu geologiczno--poszukiwawczymsektora naftowego zaczęłasię zmieniać. Przepro wadzonaprzez analityków agencji Ernst&Young szczegółowa analiza rosyjskiego kompleksu naftowego wykazała, żespółki będą w stanie za gospodarowywać i eksploatować istniejące i perspektywiczne złoża do 2025 roku. Po tym okresie,przy zachowaniu obecnej wielkości inwestycji na poziomie prac geologiczno-poszukiwawczych, mogą onezetknąćsię z problemem kompensacji zasobów ropy.Tym bardziejże znaczna część zasobów na istniejących złożach należydo kategorii trudno dostępnych, a poziom wykładnika wodnego wynosi80%103. Część problemów będzie możnarozwiązaćdziękiplanowanej przyspieszonej eksploatacji złóżSy berii Wschodniejiobszaru kaspijskiego, jak również dzięki zastosowaniu współczesnych metodzaawansowanego wydobycia ropy.Niemniej jed
nak już po 2025roku, według ocenErnst&Young, w sektorzenaftowym konieczne stanie sięzwiększenie wydobycia w ramach nowych projektów geologiczno-poszukiwawczych napoziomie 20min ton w 2025 roku i 90 min ton w 2030roku104.
103 А. Кобзев, Перспективы развития нефтяной геологоразведки в России.
Мифы и реальность, [online] http://performance.ey.com/wp-content/uploads/
downloads/2012/ 10/Oil-exploration-in-Russia-beyond-2025.pdf -12.11.2015.
104 А. Никитина, Ernst & Young: Будущее нефтяной разведки России, „Не
фтегазовая Вертикаль” 2011, пг 17, s. 41.
Począwszy od 2025 roku, możliwości eksploatowanychi zagospoda rowywanych obecniezłóż lądowych okażąsięniewystarczające dla osiąg
nięciaplanowanegoprzez rząd poziomu 500 min ton. W 2030,a tym bardziej w 2035 roku różnicapomiędzyplanemarzeczywistąprodukcją może zostaćprzezwyciężonajedynie pod warunkiemwdrożenia do cy klu eksploatacyjnego nowych,jeszcze niezbadanych złóż. Przytoczone dane świadcząo konieczności prowadzenia prac geologiczno-poszuki wawczych wnowych regionach, takichjakszelf Morza Czarnego, szelf arktyczny, Morze Ochockiei inne.
108 I 7. Czynnikihamującerozwójsektoranaftowego
Jak wcześniej zauważono, w 2013 roku rosyjskie spółki naftowe WINK przeznaczyły44 mlddolarów na inwestycje. Inwestycje w seg mencie poszukiwań i wydobycia ropy wyniosły nieco ponad 30 mld do larów, o 2% więcej niżwroku poprzednim. W latach2005-2013 średnie roczne tempowzrostukosztóww analizowanym segmencie wyniosło 17%.Wciągu ostatnich ośmiulatWINK zwiększałypoziom kosztów związanych z wierceniem. Jeśli w 2005rokukoszty wierceń otworów eksploatacyjnych wynosiłynieco ponad 30% inwestycji w segmencie poszukiwań i wydobycia, to w ciągu ostatnich pięciu lat wskaźnikten oscyluje wokół 40%. Zkolei udziałinwestycji skierowanych wyłącznie na wiercenia poszukiwawcze pozostaje nadal nabardzo niskim poziomie - 4%105. Wynika to między innymi zfaktu,żefirmy rosyjskie dotychczas prowadziły prace głównie naobszarzelądowym,gdziekosztodwiertu wynosi do około 15 min dolarów (wyłączając odwiertyogłębokości6-7 km z siarkowodorem). Tymczasem na szelfiekoszty inwestycyjne na je den odwiert mogą wzrosnąć do 60-120 mindolarów106.
105 Г. Арутюнян, Д. Борнео в,Д. Дзюб а, Инвестиции российских ВИНК..., s. 50-53.
106 А. Никитина, Ernst & Young..., s. 42.
Analitycy Ernst&Young doszli downiosku, żerosyjskie spółki zo
staną zmuszone doprzynajmniejdwukrotnego zwiększenia inwestycji w prace geologiczno-poszukiwawcze. Wpierwszej kolejności większe nakłady inwestycyjne pokryją rosnące koszty wierceń. Udział kosztów badańsejsmicznych i innychrodzajów badańwstępnychbędzie malał wstosunkudo całkowitych kosztów geologiczno-poszukiwawczych, gdyż wiercenie na szelfie wymagało będzie znacznie większych inwestycji.
Przejściedo fazy eksploatacjiobok kosztów inwestycyjnych na pra ce geologiczno-poszukiwawcze wymagaod firmy naftowej poniesienia dodatkowych kosztów, związanych na przykład z budową infrastruktury transportowej i towarzyszącej.Warto przy tym pamiętać o czasie,jaki upłynieodchwili rozpoczęcia badań domomentu wydobyciapierwszej baryłki ropy. W latach 70. i80. od chwili odkryciazłoża do momentu
rozpoczęcia eksploatacji upływały 2-3 dziesięciolecia. Obecnie okresten uległ skróceniu do 8-9 lat (Chevron - 8lat,Shell - 9 lat,Łukoil - 6 lat107).
Jest zatem mało prawdopodobne, by dla rosyjskich projektów szelfowych wskaźnik ten wyniósł poniżej 9 lat. Realistyczniepatrząc, pierwsza ko mercyjna eksploatacja na rosyjskim szelfie rozpoczniesię najwcześniej po roku 2024108.
107 IHS Herold, ocena Ernst8rYoung.
108 А. Кобзев, Перспективы развития нефтяной геологоразведки...
109 В. Андрианов, Надежды и страхи..., s. 9.
Prognozowane nakłady inwestycyjne w rozwój kompleksu naftowego do 2035 roku (mld dolarów)
sektor rafineryjny 33-32 17-16 32-31 82-79
transport 25-25 8-7 17-14 49-46
Źródło: SE-2035, Załącznik nr 4, s. 224
Jeszcze napoczątku 2014 roku rosyjski ministerenergetyki Aleksandr Nowakwskazywał na sukcesykompleksu naftowo-gazowego w dziedzi
nie przyciągania inwestycji. Według ocen Ministerstwa Energetyki Rosji ich przyrost w sektorze naftowym rok do roku(do 2013 roku) wyniósł 65 mld rubli. Tylkospółki WINKzainwestowały w wydobycie 900 mld rubli. O50%, do 270 mld rubli, wzrosłyinwestycje w segmencierafine ryjnym109.
Gwałtownyspadek cenropy,odnotowany w drugiej połowie 2014 roku, spowodował korektęplanów inwestycyjnych zarówno światowych,
ПО I 7. Czynnikihamującerozwójsektoranaftowego
jak i rosyjskich spółeknaftowych. Według danych agencjiWood Ma ckenzie największe międzynarodowe spółki energetyczne - BP, Shell, Chevron, Statoil, Woodside Petroleum- odłożyłyz tego powodu inwe
stycjew noweprojekty o łącznej wartości200mld dolarów. W sumie zawieszonychzostało czterdzieści sześć dużych projektów związanych zzagospodarowaniemi eksploatacją złóż naftowo-gazowych, których za sobyszacowane są na 20 mld baryłek ropy110. Na korektę planówinwesty
cyjnych rosyjskich spółek naftowych wpływ wywarły ponadtowprowa dzone w drugiej połowie roku sankcje Zachodu. W nowych warunkach rosyjskiespółkiponowniezaplanowały swoje budżety,zakładając w nich cenę ropy napoziomie 50-70 dolarów za baryłkę, i zaczęły przygoto
wywaćsię do ograniczeniaprogramów inwestycyjnych. Pod znakiem zapytania w 2015 roku stanęło 15% projektów naftowych.
110 К. Адамс, Добыча нефти без инвестиций, „Ведомости” z 28.07.2015.
111 Е. Сигал, Бедный, как нефтяник. Кому в России стало невыгодно добы
вать углеводороды, „Коммерсантъ” z 2.02.2015.
112 А. Л аскутова, Дешевая нефть заставила компании выкачивать инве
стиции: падение добычи не за горами, Накануне.Яи, 27.05.2015, [online]
http://www.nakanune.ru/articles/110484 - 24.10.2015.
Początkowo największa państwowaspółkanaftowa - Rosnieft - dzię
ki obiecanemuwsparciu zestronypaństwanie zamierzałaredukować swojegoprogramu inwestycyjnego. Spółka zwróciła się do państwa o po mocfinansową wielkości 1,3 bln rubli z FunduszuDobrobytu Narodowe go na realizację dwudziestu ośmiu swoich projektów: jeden z nich wiąże sięzzagospodarowaniem szelfu,dwa inne - z inwestycjamiw wydoby
cie,adziewięćinnych projektów dotyczy przetwórstwa ropy,w tymmo dernizacji grupy samarskichzakładów rafineryjnych111. Jednakże nieco później szef Rosnieftu IgorSieczin poinformował, iż spółkaw 2015roku ograniczy poziominwestycji kapitałowych o30%(w2014 roku wyniosły one567 mld rubli). Tymsposobem inwestycje rosyjskiego giganta naf
towegouległy zmniejszeniu o 170 mldrubli, chociaż początkowobyły zaplanowane napoziomie roku poprzedniego112. Redukcję programu inwestycyjnego o 1,5 mld dolarów na2015 roku zapowiedział również
Lukoil. Przedstawiciele spółkioznajmili, że ograniczenie środków inwe stycyjnychniepowinno wpłynąć nawielkości wydobycia, gdyż dotyczyć będzieprzede wszystkim transportu, sektora rafineryjnego oraz zbytu produktów naftowych113.
113 E. С и г а л, Бедный, как нефтяник...
114 Закон Российской Федерации от 21 февраля 1992 г. N 2395-1 „О недрах”, ст. 9, „Российская газета” 1995, [online] http://www.rg.ru/1995/03/15/
nedra-dok.html - 9.07.2015.
Z powyższych rozważań można wyciągnąć wnioski, że rosyjskie spółki naftowenie będąwstanie samodzielnie utrzymać stabilnego poziomu wy dobyciaw ciągu najbliższychtrzydziestulat, zagospodarowując nietrady-cyjnekapitałochłonne złoża naftowe. Realizacja takich projektówbędzie możliwa jedynie w przypadku wykorzystania zagranicznych inwestycji.
7.2. Niekorzystny klimat inwestycyjny dla kapitału zagranicznego i prywatnego
7.2.1. Ograniczenie dostępu
kapitału prywatnego
i zagranicznegodo złóż
naftowychRosyjskie spółki naftowo-gazowe naprzestrzeni ostatnich latzpowo dzeniemdążą doodgrodzenia„swoich” rodzimych złóżodinwestorów zagranicznych.Wuprawianą od dawna przez władze Rosjistrategię
„ochrony”krajowejgospodarki przed zagranicznymi inwestycjami zna komicie wpisuje się przyjęta w przededniu światowego kryzysu ekono micznego 2008 roku ustawa o rozszerzeniu listysektorów strategicznych.
W odświeżonym katalogu znalazłysię w sumie czterdzieści dwie gałęzie przemysłu, costanowi prawie połowęrosyjskiej gospodarki. Na wspo
mnianej liście nie zabrakłorównież sektora naftowego, a uściślając -segmentugeologicznego badania złóż.
Przyjęte w 2008 rokupoprawki doustawy „O kopalinach”114 dotyczą nowychzasad dopuszczaniainwestorówzagranicznych międzyinnymi
112 | 7. Czynnikihamującerozwójsektoranaftowego
dorosyjskich aktywów naftowo-gazowych. Początkowa idea przyświeca
jącaautorom poprawek wydawała się pozytywna: umocnić na poziomie ustawodawczymzbiórograniczeńdla kapitału zagranicznego w kluczo wych dlagospodarki kraju sferach. Niemniej jednak autorzy poprawek na tym nie poprzestali, wprowadzając do ustawy „O kopalinach” po
prawki dodatkowe, które utrudniły dostęp donajbardziej atrakcyjnych obszarów koncesyjnych nie tylko inwestorom zagranicznym, ale i spół
kom rosyjskimnieposiadającympaństwa w charakterze akcjonariusza większościowego.
Zgodnie z poprawkamiwniesionymi do ustawy użytkownikami kon
cesyjnychobszarów naftowych (wszystkie złoża morskie,jak również zlokalizowane na lądzie obszary koncesyjne z zasobami wydobywałnymi wielkości od70 min ton ropy iod 50 mid m3gazu) mogą być wyłącznie rosyjskie podmioty prawne. Ponadto mogą być ustanawiane dodatkowe ograniczenia dostępu do konkursów iaukcjidlaprzedsiębiorstwz kapi tałem zagranicznym.Prywatne spółki rosyjskieniemajążadnych szans na otrzymanie licencji wydobywczychna szelfiekontynentalnym. Usta wodawca zastrzegł, że naszelfie prace mogą prowadzić spółki rosyjskie zponad pięćdziesięcioprocentowym udziałempaństwa,posiadającepo nadtoco najmniejpięcioletnie doświadczenie pracynaobszarachszelfu kontynentalnego RF. Zpewnością ustawodawcy mieli na myśliGazprom i Rosnieft, którymdodatkowo obiecano subsydia zbudżetu federalnego na badania geologiczne morskich obszarów koncesyjnych.Wszystkie pozostałespółki - prywatne izagraniczne - mogą uczestniczyćw pro jektach szelfowychwyłącznie na prawach partnerów jednej zfirmpań stwowych. Wprzypadku inwestorówzagranicznych zawierane są umowy joint venture zrosyjskimi spółkami państwowymi - takądrogę wybrały zagraniczne Shell, ExxonMobil i Łukoil.
Poprawki doustawy „Okopalinach”stały się poważną przeszkodą do kontynuacji badańgeologicznych na szelfie izagospodarowywania morskich złóż surowcowych. Z problemamizetknęły sięnawetGazprom i Rosnieft,spółki, pod których dyktando przygotowywano stosowne zmiany. Ustawa nie daje podstaw do dopuszczenia do złóż szelfowych
firmy Gazprom Nieft- spółki-córki Gazpromu. Z kolei Rosnieftnie możeotrzymaćlicencji na odkryte przez jego spółki-córki złoża szelfo we, gdyżw odróżnieniu od spółki-matki nieposiadają one pięcioletniego doświadczenia pracy na morzu115.
115 А. Коржубаев, Л. Эдер, Иностранные инвестиции: просто мы не уме
ем их готовить?, „Нефтегазовая Вертикаль” 2010, пг 19, в. 14-18.
116 М. Субботин, На пороге новой энергетической парадигмы..., „Нефть России” 2013, пг 12, в. 7.
117 Трудно и страшно..., в. 20.
Ustawa umocniła monopol RosnieftuiGazpromu na szelfie rosyj
skim, choćobie spółki państwowe nie sąw staniesamodzielnie zarządzać takim bogactwem. Obie są poważnie zadłużone, wykazują deficytśrod ków finansowych i uchylają się od realizacjikapitałochłonnych projek tów. We wrześniu 2013 rokuszef Łukoilu Wagit Alekpierow sprawdzał, czyspółki państwowe są gotowe do pracy w nowych realiach, a po otrzy maniunegatywnegowynikuskierował do rządu następującylist, walcząc o prawo dostępu doszelfu spółek prywatnych:
Mam nadzieję, że w końcu zostanie to osiągnięte [dopuszczenie do szelfu spółek prywatnych - K.K.]. Kiedy - nie wiem. Może jeszcze się przeciąg
nąć, a może rozwiązać się bardzo szybko. Na razie ustawa wciąż obowiązu
je, a my będziemy ją wypełniać, lecz będziemy kontynuować walkę. Dlatego że ustawa ta obniża atrakcyjność inwestycyjną rosyjskiej gospodarki i nie wpływa korzystnie na jej rozwój116.
Podkoniec2012rokuMinisterstwo Energetyki Rosji oszacowało,że zagospodarowanie rosyjskiegoszelfu arktycznego do2050 roku będzie kosztować państwookoło500mlddolarów.Wartozauważyć,że wykona nie jednego odwiertu na morzach arktycznychto kosztwielkości3mld rubli. Z kolei roczne koszty inwestycyjne rosyjskiego budżetufederalne go narealizacjęszelfowychpracbadawczo-poszukiwawczych wynoszą około 1 mldrubli117. Dlatego jestmało prawdopodobne, by w najbliż
szym dziesięcioleciu państwo wzięło na siebie brzemię prowadzenia prac
114 | 7. Czynnikihamującerozwójsektoranaftowego
badawczo-poszukiwawczych w tych perspektywicznych prowincjach naftowych.Okazuje się ponadto, żeprzy obecnych, niskich cenach ropy niewiele pomoże potencjalnewsparcie prywatnego rosyjskiego sektora naftowego - według ocen analityków Łukoilu cena ropy dla rentownego zagospodarowywania złóż głębinowych powinnawynosić od 50do 90 dolarów wzależności odgłębokości iregionuwydobycia118. W związ ku ztym przedstawiciele Ministerstwa Ochrony ŚrodowiskaRosji od lat alarmują,że zachowanie monopoludwóch spółek państwowych na szelfie wydłuży okres zagospodarowywania perspektywicznych złóżmor
skichdo 165 lat. Wnioski płynącez powyższych rozważań wskazują na to, żeniemożnaoczekiwać poprawy kondycji segmentuwydobywczego rosyjskiego sektora naftowegobez liberalizacjidostępu inwestorówza granicznych do pracy na rosyjskim szelfie119.
118 В. Игорев, Шельф..., s. 28.
119 А. Коржубаев, Л. Эдер, Иностранные инвестиции..., s. 17.
7.2.2.
Inwestorzy zagraniczni
wrosyjskiejbranży naftowej
Rosyjscypaństwowimonopoliści kompleksu paliwowo-energetycznego -Rosnieft,Gazpromi towarzyszący im Novatek - zwłaszcza przy realiza
cji projektów szelfowych trzymają się jednej zasady: „anikroku bez part nerówzagranicznych”, szczególnie w początkowym stadium projektu.
Takie postępowanie rosyjskich spółek naftowo-gazowychjest pochodną rezygnacjipaństwaz finansowania lwiej częścikosztówponoszonych na etapie prac badawczo-poszukiwawczych. Dlatego w „nowej”Rosji,któ rapo rozpadzie ZSRR utraciła dużą częśćaparatury wiertniczej, w celu prowadzenia pracbadawczo-poszukiwawczych i zagospodarowywania nowych, nietradycyjnychzłóżropy naftowej zaczęto wykorzystywać przy współpracyzpartnerami zagranicznymi porozumienia o podziale pro
dukcji (PSA)120 oraz tworzyć spółki z udziałem kapitałuzagranicznego (jointventure)121.
120 Porozumienie o podziale produkcji (ang. Production Sharing Agreement, PSA) - rodzaj umowy zawieranej między władzami państwowymi danego kraju a firmą lub konsorcjum firm określający prawa i obowiązki sygnata
riuszy. Najczęściej PSA zawierane są w sektorze energetycznym i określają zasady wydobycia surowców naturalnych (ropy naftowej, gazu ziemnego) oraz ich podziału. Z reguły zawierane są na długi okres (20-25 lat). Niektó
re aspekty PSA mogą być wyjęte spod jurysdykcji danego kraju, np. zasady opodatkowania.
121 О. Супруненко i in., Обратная сторона „шельфового монополизма”,
„Нефть России” 2014, nr 9, s. 26-33.
Udział spółek zagranicznych w projektach naftowych w Rosji
Nazwa
Wydobycie ropy na złożu Pił- tun-Astochskie na Sachalinie
dobycie ropy ze złóż Chanty- -Mansyjskiego OA
116 I 7. Czynnikihamującerozwójsektoranaftowego
Wydobycie ropy i gazu na pół
nocno- wschodnim szelfie Sa- cze w ramach projektu Sacha- lin-5
bycie ropy ze złóż Nienieckiego OA
Projekt Sacha-
lin-3 2005 Sinopec - 25,1%
Rosnieft - 74,9%
ExxonMobil wraz zjapońską spółką Sodeco i indyjskąONGC jest za angażowanyw projekt Sachalin-1 na Sachalinie na Oceanie Spokojnym.
ExxonMobil posiada30%udziałów w projekcie, Rosnieft- 20%. Obie spółki porozumiały się także co do wspólnych prac nad wydobyciem trudno dostępnych złóż ropyzlokalizowanych na SyberiiWschodniej.
Przy tym amerykański koncern zobowiązałsię do finansowania projektu w wysokości do 300 mindolarów.
By podołać realizacji projektów szelfowych, w 2011 rokuRosnieft podpisał z ExxonMobil umowę o strategicznym partnerstwiedotyczącą wspólnego zagospodarowywania złóżnaMorzu Karskim, Morzu Czu-kockim i Morzu Łaptiewów. Projekty te miałyzostać zrealizowane po mimo niesprzyjających warunków klimatycznych - niskietemperatury, noc polarna, morska powłoka lodowa.
Shell
Shell współpracuje ze spółką SibirEnergy(własność Gazprom Nieftu) poprzez wspólną spółkęjoint ventureSalymPetroleum,która poszukuje niekonwencjonalnych złóżropy w zachodniosyberyjskiej prowincji naf
towej. W 2014 roku Shelli Gazprom Nieft utworzyły takżeinną spółkę jointventure do poszukiwań surowcówenergetycznych na Syberii. Po nadtoShell posiada27,5% udziałów w projekcieSachalin-2. W tej in
westycjirosyjskiemu Gazpromowi przypadło 50% udziałów, japońskiej Mitsui - 12,5%,a pozostałe10% -Mitsubishi.
Total
Total posiada40% udziałów wrosyjskimprojekcienaftowym Chariaga.
Ponadtowmaju 2014roku francuski koncern porozumiał się z Łuk-oilem w sprawieutworzenia spółki joint venture, której zadaniemmiało być poszukiwanie złóż ropy łupkowej w formacji Bażenowskiej Chanty--Mansyjskiego OA. Zadaniem nowo utworzonejspółkimiała być ocena technicznych możliwości zagospodarowania czterech licencjonowanych obszarów koncesyjnychna terenie Chanty-Mansyjskiego Okręgu Auto
nomicznego. W 2014 rokupartnerzy zamierzaliprzeprowadzić prace sejsmiczne, a w 2015 roku - wierceniaposzukiwawcze122.
122 А. Фадеева, Total ушла не навсегда, „Ведомости” z 9.07.2015.
118 | 7. Czynnikihamującerozwójsektoranaftowego
BP
Koncern BP posiadaprawie 20% udziałów w spółce Rosnieft. Było to częścią umowy, w ramach której koncernBP sprzedałw 2014 roku swoje udziały rosyjskiemu gigantowi naftowemu w angielsko-rosyjskiej firmie paliwowejTNK-BP. Wielkość inwestycji wyniosła 55 mld dolarów. Obie stronyporozumiałysięponadto codo wspólnych poszukiwań trudno dostępnych złóżropynaftowej.
ConocoPhilips
Korporacja ConocoPhilipsjest obecna na rosyjskim rynku naftowo-ga-zowym od 1992 roku,gdy została utworzona spółka Polar Lights Com pany(PLC) w celu eksploatacji złoża Ardalińskiego (Timano-Peczora).
Ponadto w 2005 roku ConocoPhilipsrazemz Łukoilem utworzyła spółkę joint venture Narianmarnieftiegaz dopracposzukiwawczo-wydobyw- czych w Nienieckim OA.
Obok czołowychkorporacji zachodnich aktywnymi graczami na ro
syjskim rynku energetycznym są również spółkiazjatyckie -chińska spółka Sinopec (wewspółpracy z Rosnieftem)uczestniczy w projekcie Sachalin-3, zaśindyjska ONGC - w projekcie Sachalin-2.
7.2.3. Pierwsze
krokina drodze
doliberalizacjidostępu do
rosyjskiegoszelfu
Wostatnichlatach udziałkapitału zagranicznego w segmencie wydobycia rosyjskiej ropy wahałsię w przedziale 15-20%.Wielkośćinwestycjizagra nicznych wsektorze naftowym wynosiłaod 6 do 16 mld dolarów, przy czym duży zakres wahań rocznych wynikał ztransakcji zakupu pakietów akcji rosyjskich spółek WINK, realizacji dużych projektów,warunków kredytowania, w tym także wpływu globalnych procesów ekonomicznych (na przykład kryzysu finansowo-ekonomicznegolat2008-2010)123.
123 A. KopacyóaeB, Jl. 3nep, MnocmpaHHbie uH8ecmuu,uu..., s. 14.
Transformacja rosyjskiego ustawodawstwa w stronęzaostrzenia kon
troli państwowej nad działalnością zagranicznego biznesuw sektorze naftowym,wprowadzenieszeregu dodatkowych ograniczeń przy zago
spodarowywaniu złóższelfowych doprowadziło do pogorszenia klimatu inwestycyjnego w branży iodpływu kapitałuzagranicznego. Poskutko wało to spadkiemaktywności w sferze wydawanialicencji na obszarach koncesyjnych- ponad 70% aukcji zaplanowanychna lata2009-2010 odwołano zpowodu braku pretendentów. Sumajednorazowych opłat za wydanie licencji zmniejszyła się w 2010 roku prawiedziesięciokrotnie w porównaniu z 2007 rokiem124.
124 Tamże.
125 M. CyóóoTMH, Ha nopoee..., s. 7.
Jako pierwszy na konieczność wprowadzeniazmian w ustawodaw
stwie skierowanychna podwyższenie atrakcyjności inwestycyjnejdzia łalności na etapie prac geologiczno-poszukiwawczych, w tym dlaspółek zagranicznych, wskazał ministersurowców naturalnych Jurij Trutniew.
Zdaniem ministra ustawodawstwo regulujące działalność zagranicznych korporacji na terytorium Rosji (wtymrównież w sferze prac geologicz
no-poszukiwawczych i eksploatacji) wprowadzone zostało w czasach funkcjonowania innychwarunków ekonomicznych, w związku z czym
„istniejąwątpliwości,czy przyjęte wówczas ustawodawstwouwzględnia nowe realia ekonomiczne”125.
Kolejna próba zmiany sytuacji z „monopolemszelfowym” dwóch spółek państwowychzostała podjęta w przygotowanym przez Minister
stwo Ochrony Środowiskapodkoniec 2011 roku projekcieProgramu badańszelfu kontynentalnego ieksploatacji jego surowców mineralnych, zaaprobowanym naposiedzeniu rządu2sierpnia2012 roku. Wspomnia ny projektzakładał doprowadzenie do 2030 roku wydobycia ropy na szelfiedopoziomu 66,2 minton rocznie. Założono również dopusz czenie dopracnaszelfiefirm prywatnychorazobostrzenie warunków zwrotu licencji do funduszukopalin. Jednakże już 23lipca 2013 roku na stronierządowej opublikowano projektpoprawek do ustawy „O szelfie
120 | 7. Czynnikihamującerozwójsektoranaftowego
kontynentalnym”, które zakładałyzniesienieobowiązkowego programu państwowegoodnośnie do zagospodarowania szelfu. W notatcewyjaś niającej stwierdzono, że w Rosji istnieją ograniczenia dostępu do projek
tów szelfowych: „Zagospodarowaniem szelfu mogą zajmować się jedynie dwie spółki - Rosnieft i Gazprom. Dlategopaństwowe regulacjew tej dziedzinie mogą być realizowanena drodze wydawania licencji z pra wemzagospodarowywania obszarów koncesyjnych”126.
126 О. Супруненко 1 ¡п., Обратная сторона..., в. 29.
127 Г. Старинская, Минприроды встало на стражу шельфа, „Ведомости”
г 3.07.2015.
Z uwagi na odpływ kapitału zagranicznego w marcu 2015 roku pre zydent Putinostatecznie zleciłzliberalizowanie dostępu do szelfu oraz opracowanie kryteriów,woparciu o które rosyjskiespółkiotrzymają możliwość pracy w tych perspektywicznych regionach naftowo-gazo- wych. Do grupy najbardziej prawdopodobnych pretendentównależą:
Łukoil,GazpromNieftiZarubieżnieft127.Z kolei Ministerstwo Ochrony ŚrodowiskaFRwniosło do rządu projektustawy, którazezwala zagra nicznymfirmomna samodzielnąpracę na rosyjskich złożach tzw. fede
Łukoil,GazpromNieftiZarubieżnieft127.Z kolei Ministerstwo Ochrony ŚrodowiskaFRwniosło do rządu projektustawy, którazezwala zagra nicznymfirmomna samodzielnąpracę na rosyjskich złożach tzw. fede