Komplekspaliwowo-energetyczny był i pozostaje fundamentem ro
syjskiej gospodarki. Potwierdzeniemtegofaktu jestzaobserwowana wostatnichlatach tendencja wzrostu udziału dochodów naftowo-gazo-wychw budżecie federalnym - z 40,7% w 2009roku do 50,2% w 2013 (6534 mld rubli),co stanowiło 9,8%PKB Rosji. Zgodnie z założeniami polityki budżetowejnalata 2014-2015 udział dochodów naftowych w bu dżecie powinien kształtować się napoziomie 47-48%2. Największyciężar odpowiedzialnościzagenerowanie powyższych wskaźników przypada na branżęnaftową,która pełni funkcjęmotoru rosyjskiej gospodarki.
2 Основные направления бюджетной политики на 2015 год и на плановый период 2016 и 2017 годов, s. 14, [online] http://www.minfin.ru/common/
upload/library/2014/07/main/ONBP_2015-2017.pdf - 12.12.2014.
Rosja eksportuje dwie trzecie wydobywanej w kraju ropynaftowej, asama konsumuje prawie dwie trzeciewłasnegogazu, sprzedawanego na rynkuwewnętrznym po sztucznie zaniżonych cenach. Eksport ropy generuje czterokrotnie większe wpływydo budżetu państwa niżeksport gazu ziemnego.
14 | 1. Znaczenie SEKTORA NAFTOWEGO DLA ROSYJSKIEJ GOSPODARKI
Źródło: Ministerstwo Gospodarki FR
Wzrost poziomu uzależnienia rosyjskiej gospodarki od sektora naftowego rozpoczął sięwraz z objęciem urzędu prezydentaFRprzez Władimira Putina w 2000roku. Pierwsze dwie kadencje prezydentury Putina pokrywają się z okresem wysokich cen ropynaftowej na rynkach światowych,kiedy wzrosła ona z 25 dolarów za baryłkę w2000 roku do 125 dolarów za baryłkę w 2008 roku. W tym niezwykle korzystnym dla rosyjskiej gospodarki czasie przychody z eksportu ropy i produktów naftowych wzrosły z36,2 mld dolarów w 2000 roku do 241 mld dolarów w 2008 roku. Niestety, Rosja niewykorzystałategoczasu na przeprowa dzeniegruntownych strukturalnych reform krajowej gospodarki,nadal pozostającwścisłej zależności od ropy i gazu. Pochodną kryzysu finan sowego 2008 roku,w którego wynikucena ropy spadła ze 147dolarów do 30 dolarówza baryłkę, było obniżenie się poziomu wpływów ekspor
towych w kolejnych dwóch latach.Niemniej jednak w drugiej dekadzie obecnego stulecia dochody naftowe Rosji ponownie zaczęły osiągaćre
kordowepoziomy,oscylując wokół wartości 280 mld dolarów rocznie.
Choć kryzys finansowy 2008roku obnażył słabość podstaw rosyj skiej gospodarki, władze nie zdecydowałysię na jej dywersyfikację. Od czasu doczasu poszczególni przedstawicielerządowi podejmowali kry
tykę uprawianejprzez Rosję polityki gospodarczej -kilka lattemu były ministerfinansówRosji Aleksiej Kudrintwierdził, że„przemysłnafto wy z motorugospodarki zmieniłsię w jej hamulec”,a premier Dmitrij Miedwiediew w 2013roku wskazywał na potrzebę obniżenia zależności
Eksport ropy i produktów naftowych w mld dolarów
Suua < (1J1'OW •* LMuJuf
Źródło: Bank Centralny FR
budżetu od wpływównaftowych z50% do 25%. Niestety, jak dotąd nie wiele się zmieniło - ropaiprodukty naftowenadal stanowiągłówny punktrosyjskiego eksportu, a budżetfederalnyRosji planowany jest z uwzględnieniem cen ropy,zaśsektor naftowo-gazowy jest dominującą gałęzią w wielu regionach FR.
Chociaż wlatach 2010-2014 Rosjaprzeżyła najpotężniejszy boom naftowy wcałej swej historii, zarobiwszynaeksporcie prawie 2,5 bln dolarów,to ostatnie sześć lat było dla rosyjskiej gospodarki okresemre
gresu: rosyjski PKB za2014rok przerósłten z2008roku jedynie o 6%, podczas gdygospodarkaświatowa ogółem odnotowała dwunastoprocen towy wzrost.Oznacza to,że udział rosyjskiej gospodarki w gospodarce światowejzmniejszyłsię, a tempo jejrozwojubyłoujemne3. Zatrzymanie dopływu kapitału wpołowie2015 roku oraz spadek cen ropypodkoniec roku dały początek poważnemukryzysowi gospodarczemu wRosjii stały się impulsem dorozważańna tematbieżącej kondycji krajowej gospo darkiiperspektyw jej rozwojuwprzyszłości.
3 К. Рогов, Кризис: Новый сезон, „Ведомости” z 11.09.2015.
16 | 1. Znaczeniesektoranaftowegodlarosyjskiejgospodarki
1.1. Przychody naftowo-gazowe w budżecie federalnym Rosji
Wciągu ostatnich czternastu lat wRosji wykorzystywano kilka metod zarządzaniaprzychodami budżetowymi:
Wlatach 2000-2003 rządplanował wydatkibudżetu federalnego w taki sposób, aby ichwielkość odpowiadała przychodom zesprzedaży ropyprzy cenie 20 dolarów za baryłkę. Dodatkowewpływy, wygene rowane dziękiwysokimcenom ropy, gromadzono w celu spłaty długu zewnętrznego, choć nie stworzono wtymcelu specjalnej instytucji.
W latach 2004-2007 w Rosjikorzystanozinstytucji Funduszu Stabili
zacyjnego, do któregokierowano nadwyżki finansowe ze sprzedaży ropy powyżej określonejcenybazowej. Cena bazowa początkowo wynosiła 20 dolarówza baryłkę, w 2006 roku została podniesiona do 27dolarów za baryłkę. W ciągu czterech latfunkcjonowania Funduszu Stabilizacyjnego przekierowano doniego ponad 200 mld dolarów.
Poczynając od2008 roku, zaczęła obowiązywać koncepcja „budżetu nienaftowo-gazowego”, zakładającacorocznewykorzystanie stałejwiel
kości transferu naftowo-gazowego, niezależnie od poziomu bieżących przychodów.
Koncepcja „budżetu nienaftowo-gazowego”polega na rozdzielnym planowaniu i wykorzystaniu nienaftowo-gazowej i naftowo-gazowej czę
ści przychodówbudżetowych. Głównym elementem tego mechanizmu jest transfer naftowo-gazowy, definiowany jako maksymalna wielkość przychodów naftowo-gazowych (bieżących lub skumulowanych),które rokrocznie mogą być wykorzystywane na pokryciebieżącychwydatków budżetowych.
Koncepcja„budżetunienaftowo-gazowego”opierasię na teorii do chodu permanentnego(permanent income), zakładającej, żewielkość konsumpcjiw danym okresie zależyod poziomu dochodu permanen tnego, czyliprzeciętnego, długookresowego,niezaś od wysokości do chodu wdanym okresie.Takie podejście wymusza akumulację części przychodów z ropy i gazu w warunkach sprzyjającej koniunkturyiich
wykorzystanie wokresach kryzysowych. Ponadto uwzględnia ono waha nia wielkościwydobyciasurowców energetycznych iichwyczerpywanie się w perspektywie długoterminowej.
Wszystkie przychody naftowo-gazowe przekraczająceustaloną wiel
kość transferu,począwszy od 2008roku,gromadzone są w funduszach naftowo-gazowych. Przy czym zakres tegorodzaju przychodów budżetu federalnego, obokwpływów zesprzedaży ropyigazu,rozszerzonyzostał o cła eksportowe na gaz oraz produkty naftowe, jak równieżNDPI na gaz i kondensat gazowy.
Zakładano, iż koncepcja „budżetunienaftowo-gazowego” pozwoli zabezpieczyć stabilny poziom wydatków państwowych, niezależnie od wahańkoniunktury zewnętrznej, jak również utrzymywać długotermi
nowąstabilność makroekonomiczną. Jednakże w 2009 roku realizowanie wspomnianej koncepcji zostało zawieszone wobec gwałtownego spad
ku przychodów budżetu federalnego. Wwyniku światowegokryzysu finansowo-ekonomicznego lat 2008-2009 zdecydowanosię wliczaćdo budżetu federalnegoi wykorzystywać ogół wpływających przychodów naftowo-gazowych, niezależnie od poziomucenropy,jak również środki FunduszuRezerwowego iFunduszuDobrobytuNarodowego.
Niewątpliwie wwarunkachkryzysu mechanizm zarządzaniaprzy
chodami naftowo-gazowymi w pewnym stopniu złagodził jego negatyw
ne konsekwencjedla rosyjskiej gospodarki.Jednak nastąpił moment,gdy wielkość przychodów naftowo-gazowychokazałasięniewystarczająca do pokrycia transferunaftowo-gazowego, w wyniku czegonastąpił wzrost deficytu budżetowego.
W związku z tymw 2013rokurozpoczęły się pracenadprojektem ustawy„O zmianach do Kodeksu Budżetowego FR w kwestii wykorzy
staniaprzychodów naftowo-gazowych budżetufederalnego”4, wprowa dzającej nowe zasady budżetowe.
4 Ustawa „О внесении изменений в Бюджетный кодекс Российской Фе
дерации в части использования нефтегазовых доходов федерального бюджета”.
18 | 1. Znaczeniesektoranaftowegodlarosyjskiejgospodarki
Nowy wariant reguł budżetowych opiera się na wykorzystaniu bazowej ceny ropy, która odzwierciedla hipotezę o długookresowym poziomie cen ropy. Tego rodzaju sposób ustalania bazowej ceny ropy pozwala uniknąć subiektywizmu przy jej ustanawianiu, gwarantuje jej elastyczną adaptację do cyklicznych zmian koniunktury i jednocześnie czyni ją stabilną w od
niesieniu do krótkookresowych wahań cen ropy5.
5 Notatka wyjaśniająca do projektu ustawy „О внесении изменений в Бюд
жетный кодекс Российской Федерации в части использования нефтега
зовых доходов федерального бюджета”.
6 Д. Бутрин i in., Бюджетная пауза, „Коммерсантъ” z 2.09.2015, [online]
http://www.kommersant.ru/Doc/2801144 - 2.09.2015.
Na fali wydarzeń z drugiej połowy 2014 roku - gwałtowny spadek cen ropy naftowejna rynkach światowych oraznałożone na Rosjęsankcje Zachodu (todrugie w mniejszymstopniu) -ekspercizaproponowali zaostrzenie zasad budżetowych, tymczasowe przejście na jednorocz
nybudżet oraz zawieszenie działania zasady budżetowej. Jednoroczny budżet na 2016 rok opracowywany byłpraktycznie odzera, a nie na podstawie bazowych wskaźników 2015 roku i przedstawionych przez Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego prognoz.Nowywariantbudżetu zakłada dwa scenariusze: bazowyprzycenie ropy 55 dolarów za baryłkę ipesymistycznydlaceny na poziomie 40dolarów6.
Oprócz czasowego przejścia na jednorocznybudżet rząd podjął po nadto decyzję o zawieszeniu działania zasady budżetowej. O potrzebie zmiany w tym zakresieMinisterstwo Finansówi Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego informowałyjuż od początku2015 roku. Zgodnie zza sadąbudżetową przy spadkucen ropydopuszczalna wielkość wydatków skarbu państwaokreślana jest, wychodząc od średniej ceny surowca za okres ostatnich trzech latoraz przez dodanie nakolejnym etapie do sumy tak wyliczonych przychodów1% PKB. W związku z tym, iż w 2013 roku średniaroczna cenaropy Uralwyniosła108 dolarów za baryłkę, w 2014 -98dolarów za baryłkę,aw 2015roku na razie utrzymuje się na poziomie 55 dolarów, cena będącapodstawą do wyznaczania wydatków w 2016
rokuzgodniez zasadąpowinna wynieść87dolarówzabaryłkę - poziom tenjest wyższy od najbardziej optymistycznych prognoz. Oznaczato, żewyznaczony w ten sposób poziomwydatków powinien być znacznie większy od bieżących możliwości rosyjskiegobudżetu7.Przy przeliczeniu budżetu na 2016 rok po cenie ropy 87 dolarów za baryłkę(jak wymaga tego prawobudżetowe) i pokursie 56,8 rublaza 1 dolara (jak progno
zowało Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego na 2016 rok) wydatki wzrosną o 1,5 bln rubli8 *. Warto zauważyć, żenalegając na wprowadzenie w2012 roku zasady budżetowej, Ministerstwo Finansów zabezpieczało się nietyle przed spadkiem cenropy, ile przed ich wzrostem(poszcze gólneresorty domagały się większej ilości środkówpieniężnych z uwagi na wpływ do budżetu federalnego dodatkowych przychodów).Okazało się jednak, żeprzy gwałtownym spadku notowań ropyzasada działaze szkodądlabudżetu’. Po 2016 rokuprawo budżetowe zostanie przywró
cone, jednakżeniejest wykluczona jego modyfikacja.
7 В. Вислогузов, Е. Крючкова, Баррель сыграл против правил, „Ком
мерсантъ” г 8.09.2015.
8 М. Папченкова, О. Кувшинова, Бюджету 2016 г. правило не нужно,
„Ведомости” г 8.09.2015.
’ В. Вислогузов, Е. Крючкова, Баррель сыграл против правил...
10 Г. Старинская, В. Петлевой, Е. Мереминская, Кто подаст бюдже
ту России на бедность, „Ведомости” г 23.09.2015.
Latem 2015 roku MinisterstwoFinansów liczyło na przychody wiel
kości 13,9 bln rubli,zakładając,żeropa będzie kosztować 60 dolarów za baryłkę. Po przeliczeniu budżetu dla ceny ropy 50 dolarów za baryłkę przychodyzmniejszą się o prawie 1 bln rubli.Wydatki budżetuw 2016 roku przekroczą 15,2blnrubli. Odpowiedzialność za łatanie dziurybu dżetowej porazkolejny przerzuconazostałana barki naftowców, gdyż obok podniesienia wieku emerytalnegoczy indeksacji wynagrodzeń je dynie o4% Ministerstwo Finansówzaproponowałoponadtopodniesie niepodatkówdlasektora naftowego10.
Długotrwały spadek cen ropy naftowej- kluczowegorosyjskiegoto waru eksportowego - ipodążające zanim osłabienie rublazwiększyło
20 I 1. Znaczeniesektoranaftowegodlarosyjskiejgospodarki
ryzyko, żerecesja w Rosji będziesię pogłębiać, a jej zahamowanie może nie nastąpić w 2016roku, uważają analitycy Moody’s Investors Service11.
Dodatkowo bankGoldman Sachs opublikowałpesymistyczneprognozy cenropy.Zdaniemekspertów nadwyżka ropy może spowodowaćobniże niecentegosurowca do 20dolarów12.Bardziej optymistyczne prognozy cenropy zaprezentowała Międzynarodowa AgencjaEnergetyczna(Inter national Energy Agency),sugerując,iż do 2020 roku będąone oscylować nagranicy 50 dolarówzabaryłkę, około 2040 roku możliwyjest jednak wzrost cenydo 85 dolarów za baryłkę ropy13. Jeśli potwierdzą sięprogno
zyinstytucji badawczych,a sankcje przeciwko Rosji zostaną zachowane w okresie długoterminowym, problemy rosyjskiej gospodarkibędą się pogłębiały, wskaźniki zdolnościkredytowej - pogarszały, a rząd zostanie zmuszony do przeznaczaniaznacznych rezerw na utrzymanie stabilno ścigospodarki.Wrażliwośćrosyjskiej gospodarkinaszoki zewnętrzne wywołane zmianami cen ropy naftowejbędzie wzrastać.
11 О. Кувшинова, Moody’s: Худшее для российской экономики еще впереди,
„Ведомости” z 13.08.2015.
12 А. Миклашевская, Нефти рисуют мрачный прогноз, „Коммерсантъ”
z 11.09.2015, [online] http://www.kommersant.ru/doc/2808866 - 11.09.2015.
13 С. Смирнов, МЭА: нефть будет дешевой до 2040 года, „Ведомости”
z 10.11.2015, [online] http://www.vedomosti.ru/economics/articles/2015/ll/
Ю/616240-neft - 10.11.2015.
1.2. „Klątwa surowcowa" czy nieodpowiednia „jakość"
władzy?
W roku 2013 Rosja ustanowiła kolejny rekord wydobyciaropy,produku jąc 523,2minton„czarnego złota”, czylio4,5minwięcejniż w 2012 roku.
Wynik ten pozwolił jej na zajęciepierwszego miejscana świecie, przed Arabią Saudyjską(przewaga Rosji wyniosła 1 min baryłek na dobę).
Z jednej strony jest to sukces rosyjskiego sektoranaftowego,lecz z drugiej- za sprawą tegowłaśnie sukcesu dokonuje sięto, czego rząd
rosyjski (przynajmniej w teorii) w ostatnich latach starałsię uniknąć - zależność rodzimej gospodarki od kompleksunaftowo-gazowego jeszcze bardziej wzrasta, zaś rozważania odywersyfikacji rosyjskiej gospodarki schodzą na drugiplan przed jednym faktem: ropa i gazpozostaną fun
damentem budżetu państwa.
Problemywielu krajów bogatych w surowcenaturalne,w szczególno ści w ropę naftową (Wenezuela, Nigeria, szereg innychpaństw członków OPEC), sprowadzają się dotego, że korzystającz posiadanych zasobów, rządy wymienionych państwniesąwstanie zabezpieczyć długotrwa
łego wzrostu gospodarczegoi wysokiej stopyżycia ludności. Zjawisko tow literaturze światowej zostało określone mianem „klątwy surowco
wej”. Jego istota poleganaistnieniu określonychzależności pomiędzy posiadanymizasobami naturalnymii tempemwzrostu gospodarczego.
Istnieje ponadto teoria „choroby holenderskiej” oraz inne teorie ihipo tezywskazującena negatywnestrony zasobowej orientacjigospodarki.
Jednakże, jakzauważono w opublikowanym w 2014roku sprawozdaniu Rosyjskiej Akademii Gospodarki Narodowej iAdministracji Publicznej przy PrezydencieFederacji Rosyjskiej, tak zwana„choroba holender
ska”niedziałaautonomicznie: pojawia sięonawyłącznie w tych krajach, w których system zarządzania państwowego daleki jestod doskonało ści14. „Zamiast walczyć z różnymi «klątwami»i «chorobami», państwa powinny spojrzeć na siebie i przeanalizować własnedziałania, atakże charakter irolę instytutów, które tworzą, wspierają, a często też burzą”15, zauważa Piotr Kaznaczejew16.
14 Высокие пределы против „голландской болезни”, „Нефть России” 2014, nr 1-2, s. 1.
15 А. Валентинов, Лекарства от „сырьевого проклятия”, „Нефть Рос
сии” 2014, nr 1-2, s. 12.
16 Partner spółki Khaznah Strategies, docent Rosyjskiej Akademii Gospodarki Narodowej i Administracji Publicznej przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej.
Oczywiście, istnieje cały szereg państweksporterów surowców natu
ralnych, które cierpią z powodu zahamowaniawzrostu gospodarczego, stagnacji rozwoju socjalnego itakich problemów,jakwysoki poziom
22 | 1. Znaczeniesektoranaftowegodlarosyjskiejgospodarki
przestępczości, korupcja czykonflikty wewnętrzne. Dotej grupy należą m.in. Wenezuela, Iran,Libia,Algieria, Nigeria, Jemen, Birma. Lecz wska
zać możemynaprzeciwne przykłady - państwa„surowcowe”, które były w stanie stworzyć dynamicznierozwijającąsię gospodarkę z wysokim poziomem wskaźników socjalnych i dobrobytu narodowego. Istnieje prosty związek: im lepsze zarządzanie gospodarką przez państwo, tym lepsza jej kondycja.
Przeprowadzone przez RosyjskąAkademię Gospodarki Narodowej i Administracji Publicznej badania wskazująponadtona lepszy stan gospodarki w krajach,wktórych dominuje własność prywatna w obrę bie aktywów naftowo-gazowych.Państwa,w którychropa i gaz zostały w pełniznacjonalizowane, pozostawały daleko wtylezakrajami z pry
watnąi mieszaną formąwłasności.
Wyniki analizy wskazują na obecność wyraźnej tendencji: w krajach, gdzie spółki naftowe znajdują się w rękach prywatnych, średnie dochody per ca- pita są wyższe; a w krajach, gdzie sektor znajduje się pod kontrolą państwa, poziom realnego PKBpercapita kształtuje się na dużo niższym poziomie17.
17 A. BaneHTHHOB, JleKapcmea..., s. 12-15.
18 Tamże.
Wyjątek od tej regułystanowi przykładpaństw BliskiegoWschodu.
Sekretpaństw regionu Zatoki Perskiej polega napołączeniu unikato wychzasobów surowcowychiwielkościich wydobycia z niewielką liczbą rdzennej populacji. Pomimo iż segment wydobycia ropy kontrolowany jest przez państwo, w dużym stopniu opiera się on na zagranicznych kor
poracjach serwisowych i wykwalifikowanym zagranicznym personelu.
Ponadto, choćsektor surowcowynadzorowany jest przez państwo, to w wielu krajachtego regionu polityka ekonomiczna winnychgałęziach gospodarkijestbardziejliberalnai sprzyja inwestorom zagranicznym18.
1.3. W poszukiwaniu nowego modelu rosyjskiej gospodarki
Dyskusja na temat tego,jaki model funkcjonowania biznesu naftowo- -gazowego - prywatny czy państwowy -jest bardziej efektywny, nie cichniejuż trzecią dekadę. Wyniki praktyczniecałkowitejprywatyzacji aktywów sektora naftowego na początku lat 90. XX wieku są dyskusyjne.
Spółki WINK, utworzone na bazie byłych radzieckich przedsiębiorstw, choćwygenerowały niemałezyski swoim właścicielom,nie były w sta nie rozwiązać głównych problemów kompleksunaftowego:nieudałosię zwiększyć wskaźnika wydobyciaropy dopoziomuporównywalnego ze wskaźnikamiczołowych państwproducentów ropy, zagospodarowywa
nie nowych regionów wydobywczychszłoopornie, a segmentrafineryjny pod względem rozwiązań technologicznych pozostawał daleko w tyle za Europą iUSA.
W latach 2000-2010 doszło do zjawiskaodwrotnego -działalność zakończyły takie prywatne spółki WINK,jakJukos, Sibnieft, TNK,a na ichruinachzaczęłyrozkwitać państwowe przedsiębiorstwa naftowe -Rosnieft iGazprom Nieft. Przeprowadzone transformacje nie rozwiązały nawet części problemównękających przemysł naftowy.Przez ostatnich dwadzieścia lat sektor naftowy Rosjibazował na spuściźnie odziedziczo
nej po ZSRR,nie podejmując zasadniczych krokóww celu modernizacji czy zreformowania tej niezwykle ważnej dlagospodarkipaństwagałęzi przemysłu. Obecnie,gdyświatowykompleks naftowy przeżywa tech nologiczną rewolucję, rosyjskie spółki naftowe podwzględem rozwoju technologicznego przegrywają walkę z konkurencją.
Rząd planuje drugą falę prywatyzacji, która miałaby objąć między innymi Rosnieft i Zarubieżnieft. Pytanie, wjaki sposób przełożysię to napoprawę kondycjisektoranaftowego, pozostaje otwarte. Zdaniem ekspertów19 właśnie własność prywatnazagwarantujenajbardziej efek
19 Analiza opublikowana przez Rosyjską Akademię Gospodarki Narodowej i Administracji Publicznej przy Prezydencie FR.
24 | 1. Znaczeniesektohanaftowegodlarosyjskiejgospodarki
tywne funkcjonowaniekompleksunaftowo-gazowegoi pomoże uniknąć następstw tak zwanej„klątwysurowcowej”.Rośnie też liczba specjalistów przekonanych o konieczności rezygnacji zeksportowo-surowcowego modelu gospodarkii szybkiego przejścia do innowacyjnego, socjalnie zorientowanego modelu przy jednoczesnej modernizacji tradycyjnych sektorów rosyjskiejgospodarki (naftowo-gazowego, surowcowego, rol nego i transportowego),które do2020 rokupozostaną czołowymi pro ducentami PKB.
Wydaje się,że potrzebę taką zauważarównież rząd rosyjski,który jeszcze w połowie pierwszej dekady XXI wieku rozpoczął prace nad określeniem dróg i sposobówzapewnienia przejścia kraju odsurowco
wegomodelugospodarki wkierunku modelu innowacyjnego, zoriento wanego socjalnie. Pierwszymrezultatem podobnego sposobu myślenia byłaKoncepcja długoterminowegosocjalno-ekonomicznegorozwojuFR do2020 roku20nr 1662-p, zatwierdzona rozporządzeniem rządu FR 17 listopada2008 roku. W Koncepcji odnotowano, że rosyjskagospodar
ka wrozpatrywanym okresie nie tylko pozostanie światowymliderem w sektorzeenergetycznym, wydobyciu i przetwórstwie surowcównatu ralnych, ale też przetransformuje sięwgospodarkę konkurencyjną,ba zującą na najnowszych technologiach, co zagwarantuje płynneprzejście od eksportowo-surowcowegow stronę innowacyjnego, socjalnie zorien towanego typu rozwoju.Wzrost potencjału konkurencyjnegodokony
wać się będzie na drodzezwiększania przewagi wnauce,wykształceniu inowoczesnych technologiach.Ta nowa podstawa stanie sięźródłem wzrostu gospodarczego i podniesienia poziomu dobrobytu.
20 Распоряжение Правительства РФ от 17.11.2008 N 1662-р „Концепция долгосрочного социально-экономического развития РФ на период до 2020 г.”
Podobnie ambitne zadaniastawiająinnedokumenty:Strategia Ener
getycznaRosjido 2030 roku nr 1715-r, zatwierdzona 13 listopada 2009 roku rozporządzeniemrządu FR, Scenariuszowe warunkiprognozy długoterminowej rozwoju socjalno-ekonomicznego do 2030 roku (Mi
nisterstwo Rozwoju Gospodarczego, kwiecień 2012); Prognoza długo
terminowegorozwoju socjalno-ekonomicznego FR do 2030 roku (Mi
nisterstwo Rozwoju Gospodarczego, marzec2013). Warto zauważyć, że prognozowanewskaźniki i warunki ich osiągnięcia praktyczniew każ
dym kolejnym dokumencie byłyobniżane na skutek światowego kryzy
sufinansowo-ekonomicznego, recesji wkrajach UE i innych wydarzeń, które stanęły na przeszkodzie osiągnięciu postawionych celów.
Woparciu o przeprowadzone badania różnorodnych wariantów roz
woju technologicznegonaukowcy Rosyjskiej AkademiiNauk doszli do wniosku, że dlawspółczesnej Rosji w obecnychwarunkach istnieje tylko jedna droga rozwoju, tzw. strategia surowcowo-innowacyjna, łącząca po tencjał surowcowykraju znajnowszymi technologiami.
Strategiasurowcowo-innowacyjna wykorzystuje potencjał surow- cowo-wydobywczych sektorów przemysłu, rodzimą naukę, innowacje, nowe technologiei,co bardzo ważne,zakładaprzyspieszonywzrost pro
dukcji przetwórczej. Wzrost tenmastanowić bazę dla idącego w śladza nimumocnienia całego kompleksu segmentów przetwórczych, zwięk
szeniaskaliprodukcjiwyrobówgotowych, odbudowypotencjałuinfra strukturyprodukcyjnej, przede wszystkim w surowcowo-wydobywczych gałęziachprzemysłu21.
21 Szerzej na ten temat traktuje książka: A.H. Дмитриевский! in., Ресурсно
инновационное развитие экономики России, Москва 2014.
22 А. Дмитриевский, Ресурсно-инновационный вариант для России,
„Нефть России” 2014, nr 5, s. 4-9.
Strategia surowcowo-innowacyjna niestawiaopozycjipomiędzysu rowcami i innowacjami nazasadzie„albo- albo”, a łączy je ze sobą, mnożąc możliwości jednych idrugich.Nie wymaga ponadtodokonywa niawyborupomiędzy surowcowo-eksportową strategią,odpowiadającą tradycyjnemu dlaRosji ostatniegodwudziestolecia sposobowi rozwoju gospodarki z orientacjąna eksport pierwotnych,nie poddanych obróbce surowców, a alternatywną wobec niej strategią nastawioną na zwiększony eksport wysokiej jakości wyrobów przetworzonych22.
26 | 1. Znaczeniesektoranaftowegodlarosyjskiejgospodarki
Wnowej,surowcowo-innowacyjnejstrategii rozwoju Rosji kluczową rolę do odegraniamakompleks paliwowo-energetyczny, aściślej mó wiąc -sektor naftowo-gazowy. Kompleks paliwowo-energetyczny przez lata był swoistym motorem rosyjskiej gospodarki i takim motorem może pozostaćprzy przejściu kraju na innowacyjną drogę rozwoju.Przyczym kompleks paliwowo-energetyczny jednocześnie bierzena siebie zarówno funkcjękonsumenta produkcji innowacyjnej,jaki producentanajnow
Wnowej,surowcowo-innowacyjnejstrategii rozwoju Rosji kluczową rolę do odegraniamakompleks paliwowo-energetyczny, aściślej mó wiąc -sektor naftowo-gazowy. Kompleks paliwowo-energetyczny przez lata był swoistym motorem rosyjskiej gospodarki i takim motorem może pozostaćprzy przejściu kraju na innowacyjną drogę rozwoju.Przyczym kompleks paliwowo-energetyczny jednocześnie bierzena siebie zarówno funkcjękonsumenta produkcji innowacyjnej,jaki producentanajnow