Rosja jest kluczowym eksporterem ropy, a wraz ze wzrostem wydobycia tegosurowcana przestrzeni ostatnich lat rosły również rozmiary ekspor
tu: ze 144,4 min ton w2000 roku do 223,4 min ton w2014 roku, przy czym szczyt osiągnięto w 2010 roku (250,7 min ton). Ilośćropy przezna czana na eksportw omawianym okresie stanowiłaokoło40% sumarycz
negorosyjskiegowydobycia. Szybkie tempowzrostu w ostatnich latach odnotował eksport produktów naftowych, rosnąc ponad dwukrotnie, z 62 do 133tonw latach 2001-2011, co było wynikiem zmian wprowa
dzonych w polityce fiskalnej87.
87 А.Г. Коржубаев, Л.В. Эдер, Россия на мировых рынках нефти и не
фтепродуктов, „Бурение и нефть” 2011, пг 5, 5. 16-20.
Głównymiodbiorcamirosyjskiej ropynaftowej są rynki europejskie.
Na podstawie zaprezentowanych wyżej danych można wyciągnąć wnio
ski, że eksportrosyjskiejropy do państweuropejskich wykazuje stałą tendencję spadkową.Związane jestto z kilkoma czynnikami:
• zastępowaniem przez czołowe kraje Europy płynnych węglowodorów tańszym węglem z USA,
• powszechnym wdrażaniem technologii energooszczędnych we wszyst
kich gałęziach gospodarki,
84 | 5. Eksportrosyjskiejropynaftowej
• stopniowym wzrostem produkcji energii ze źródeł odnawialnych, takich jak słońce i wiatr,
• dążeniem Europy do zmniejszenia zależności energetycznej od Rosji.
Eksport ropy z Rosji w latach 2000-2014 (według danych Rosstatu i Banku Centralnego Rosji)
300
50
0
?000 2OH 2002 2003 200-1 20r>r, 2006 ?0O? 20(j« 200*1 20M 2011 2012 2013 2014 Rok
» Rdzeni < Dai°ka zag=ani<a - * WNP
ChoćRosjai UE powoli pokonują dawną zależność od siebiew kwe
stiach dostaw ropyi gazu, Europa jest i będzie pozostawać przez najbliż
sze lata głównym rynkiemzbytudla rosyjskichsurowców energetycz
nych.W2013 roku wRosjiwydobyto523 min tonropy,z czegowEuro pie sprzedano 155 min ton - stanowi to prawie 40% jej zapotrzebowania.
Wwarunkach sankcji zachodnich,związanych zsytuacją naUkrainie, Rosja zaczęłaszukać nowych rynków zbytu dla swoich surowców ener
getycznych, przekierowując je w kierunku wschodnim: do Chin, Japonii orazKoreiPołudniowej. Według danych analityków brytyjskiej spółki CEIC Chiny importowały w trzecimkwartale 2014roku8,2 min ton rosyjskiej ropy, co uczyniło je drugim poHolandii pod względem wiel
kości konsumentem rosyjskiego surowca88. Jeśli w 2009roku udział kie-Связанные одной трубой, „Ведомости” z 25.04.2014.
Średnie ceny ropy w latach 2000-2014 (według danych Rosstatu i Banku
runku wschodniego w rosyjskimeksporcieropy naftowej wynosił 10%, tojużw 2013 roku osiągnął on poziomponad20%. W 2014 roku Rosja przekierowała do Azji prawie 30% eksportu naftowego (czyliokoło 1,2 minbaryłek na dobę), podczas gdy eksport do Europy odnotował dwu- dziestoprocentowy spadek89. Przy tym udział Rosji w chińskimimporcie ropynaftowej wzrósłz6% do 11%. Aw połowie2015 roku Rosja po raz pierwszy od 10 lat została liderem dostaw ropy dla rynku chińskiego, wyprzedzając podtym względem ArabięSaudyjską. Rosyjski eksport do Chinw maju tego roku wyniósł 927 tys. baryłek na dobę, czyli o 20%
więcej niż w kwietniutego samegoroku90.
89 Россия и ЕС разрывают зависимость в поставках нефти и газа - Forbes, Новости мира, http://www.novostimira.net/index.php?newsid= 189027 - 8.04.2015.
90 И. Айзятулова, А. Топалов, Российские нефтяники с восторгом гля
дят на Восток, „Газета-Ru” г 15.08.2014, [online] http://www.gazeta.ru/
business/2014/08/15/6177237.shtml -15.08.2014.
Kierunek wschodni staje się dla Rosji coraz bardziej priorytetowy, gdyżtamrosyjska ropasprzedawanajest z większymzyskiemniżw
Eu-86 I 5. Eksportrosyjskiejropynaftowej
Najwięksi importerzy rosyjskiej ropy i produktów naftowych (min ton) w ostatnich latach
Źródło: И. Калабеков, Российские реформы в цифрах и фактах, Москва 2007, [on
line] http://nationalization.ru/Library/rus_reform.pdf
ropie (około 2-3 dolarów za baryłkę). Uwarunkowane jest to faktem dostarczania na Wschód wysokiej jakości lekkiej ropy, podczasgdy dla rynkueuropejskiego jest ona mieszanaz ropą o dużym stopniu lepkości i zasiarczenia, pochodzącą z Tatarstanu i Baszkirii.
Sankcje zachodnienałożone na Rosję zmuszają władze i biznes Ro sji dodemonstracyjnego rozwijania się w kierunku Azji Południowo--Wschodniej i wkonsekwencjimogą doprowadzić do zacieśnieniajej współpracyz Chinami wsferzenaftowej.
Łączny import ropy i produktów naftowych w Europie w 2013 roku (w min ton)
Źródło: В. Бессель, Перспективы азиатского направления экспорта углеводородов из России, „Бурение и нефть” 2015, nr 9, s. 8
5.1. Nowe kierunki eksportowe rosyjskiej ropy
Pod koniec 2009 roku przyjęto Strategię Energetyczną Rosjido 2030 roku,któragłosi:
(...) udział kierunku europejskiego w ogólnej wielkości eksportu rosyj
skich surowców paliwowo-energetycznych będzie nieuchronnie ulegać zmniejszeniu kosztem dywersyfikacji energetycznych rynków eksporto
wych w kierunku wschodnim (Chiny, Japonia, Korea, państwa azjatyc
kie). (...) Przy tym pod koniec trzeciego etapu realizacji obowiązującej Strategii właściwy ciężar kierunku wschodniego w eksporcie płynnych węglowodorów (ropa i produkty naftowe) wzrośnie z dotychczasowych 6% do 22-25%, a w eksporcie gazu - z 0 do 19-20%.
W Strategiipostawionocel zwiększenia wielkości eksportu ropy dla rynkuwschodnioazjatyckiegoz 8% w2008roku (w odniesieniu do eks porturopy ogółem) do 22-25% w roku2030.Celtenstanowistrategiczny
88 | 5. Eksportrosyjskiejropynaftowej
priorytet rządu FR. Dyskusja na temateksportu ropy naftowej i gazu ziemnegodopaństw regionu wschodnioazjatyckiego prowadzona była od lat 70. XXwieku, jednakże dopiero budowa ropociągu WSTO umoż
liwiła rozpoczęcie przesyłupoważnych ilościropy w nowym kierunku eksportowym. Jak dotąd Rosja pomyślnie realizuje swoją strategię - po ziom eksportu do Chin z roku na rok rośnie.
Rosyjsko-chińskie stosunki energetyczne rozwijały się w dość zawiły sposób. Rosja zaczęła rozpatrywać możliwość budowysystemu gazocią
gowegoiropociągowego do Chin niedługo po normalizacji stosunków ZSRRzRepubliką Chińską pod koniec lat 80. XX wieku. JednakżePekin wykazywał do tychprojektów obojętny stosunek: ówczesne ceny ropy nie przekraczały 20 dolarów za baryłkę, a na rynku istniała nadwyżka po daży. Poza tymw warunkach ekonomicznych i politycznych zawirowań, zjakimi borykała się Rosja w latach 90.,zarównonaftowcy, jak i gazow
nicy nie myśleli o podbijaniu nowychrynków. Sytuacja uległazmianie napoczątku nowego tysiąclecia wrazze wzrostem cenropy,gdydlaChin poszukiwania zagranicznych źródełwęglowodorówstały się priorytetem strategii energetycznej.
5.1.1. Chińskie planyJukosu
Współpracę naftową z Chinami rozpoczął MichaiłChodorkowski. Do wszczęcia „sprawy Jukosu” spółkaposiadała pola naftowe nawscho
dzie Rosji. Jukos był jedną z pierwszych rosyjskich spółeknaftowych, które już pod koniec lat 90. zaczęły przejawiać zainteresowanie Syberią Wschodnią, jak również dostrzegać w Chinach potencjalny chłonny ry nekzbytudlarosyjskich surowców energetycznych.Wlatach 1999-2004 Jukos pozostawał głównym eksporterem rosyjskiej ropy na rynek chiński.
Wraz zewzrostem eksportu ropy drogą kolejową do Chinwładze Jukous podjęły decyzję o budowie ropociąguna trasie Angarsk - Daqing.
W 1999 rokurosyjskiespółki Jukos i Transnieft oraz chińska CNPC zawarły porozumienie o budowieropociągułączącego oba kraje. Latem
2002 rokustrona chińska zobowiązała się do sfinansowania 50%kosztów budowy ropociągu, wyrażając ponadto gotowośćdo zakupu całej ropy, która miała nim popłynąć. W maju 2003 roku przedstawiciele Jukosu i CNPC podpisali długoterminowąumowę naprzesył ropy przyszłym rurociągiem: 20 min ton roczniewciągupierwszych pięciu lati 30 min ton po 2010 roku91.
91 А. Топалов, Российская нефть утекает в Азию, „Газета. Ru” z 23.06.2015, [online] http://www.gazeta.ru/business/2015/06/23/6852121.shtml - 23.06.2015.
92 Н. Пусенкова, Российская энергетическая политика на востоке: ки
тайские головоломки Роснефти, „Russie.Nei.Visions” 2013, nr 70, s. 9-10.
RopociągAngarsk-Daqing, któregobudowy zwolennikiem był Ju- kos,przez pewien czas konkurował zwariantemropociąguAngarsk -Nachodka,przyktórym obstawała spółkaTransnieft. Ropociąg Jukosu odługości 2247 km miał kosztować1,7mid dolarów, zaśkoszt budowy rurociąguTransnieftu o długości 3765km oszacowano na 5,2 mid dola
rów. Wariant ropociągu Angarsk - Daqing miał być rentowny przyprze syle20 minton ropyrocznie, podczas gdy Angarsk -Nachodka - przy przesyle 50 min ton ropy rocznie92. W 2003 roku MinisterstwoSurowców Mineralnych zablokowało oba projekty z przyczyn ekologicznych. Po wszczęciu„sprawy Jukosu” zdymisjonowanorząd Michaiła Kasjanowa, który popierał wariant Angarsk- Daquing,i na długi czas o ropociągach zapomniano.
5.1.2. Rosnieft -
motorwspółpracy
rosyjsko-chińskiejZainteresowanie wschodnim wektorem polityki naftowej wyraziła wkrótce spółka Rosnieft. Po przejęciu najbardziej wartościowych akty wów JukosuRosnieft zawłaszczyła również „jukosowski” plan rozwoju współpracynaftowej z Chinami. Rosyjski gigantnaftowy rozwijałten planwkilkuwzajemniepowiązanychkierunkach: zaciągania chińskich kredytów, lobbowania budowy WSTO ijego odgałęzienia do Chin, do
90 | 5. Eksportrosyjskiejropynaftowej
stępu chińskich spółek dorosyjskiego upstreamu orazwejścia wchiński downstream.
31grudnia2004 roku premier Rosji Michaił Fradkow podpisałde kret o budowie ropociągu WSTO w latach 2005-2020.Ten geopolityczny projekt, jak stwierdził Władimir Putin, powinien był „wyrąbaćokno” na Wschód. Nieoficjalnie jegozadaniembyłowywarcie nacisku na Europę.
Budowa ropociągu WSTO wystartowała w 2006roku. Rurociąg bu dowany był dwuetapowo. Pierwszy etap - WSTO-1 - sprowadzałsiędo budowyodcinka z miejscowości Tajszet (obwód irkucki) do Skoworo-dina (obwód amurski) orocznej przepustowości 30 min tonidługo ści 2694 km. Wgrudniu2009 roku WSTO-1 zostałuruchomiony, a ze Skoworodina do Koźmina ropa transportowana była koleją. Na drugim etapiebudowy - WSTO-2 - przedłużono ropociąg ze Skoworodina do Koźmina, jak równieżzwiększonoprzepustowość wcześniej zbudowane go rurociągu Tajszat -Skoworodino, tak aby łączne moce przepustowe wzrosły do 58mintonrocznie w 2014 roku i do 80minton roczniewko
lejnym roku. W 2011 roku uruchomiono odgałęzienie WSTOdo Chin.
Ropociąg o łącznejdługości około 63 kmw Rosji i 960 km w Chinach pozwalana transport 20 min ton ropy z Rosji narynekchiński w ciągu roku, zaś w chwili obecnejroczna wielkość przesyłu wynosi15 min ton.
Dzięki ropociągowi WSTO przed Rosjąotwierają się możliwoścido starczania na rynek regionuAzji Wschodniej większych niżdotychczas wolumenów ropy, szczególnie zaśdla rynkuchińskiego. Przed urucho
mieniem rurociągu WSTO rosyjskieksport ropyw kierunkuazjatyckim ograniczał się do wielkości dostawpochodzących zprojektów Sachalin-1 i Sachalin-2 oraz dostaw ropy koleją do Chin,jakrównieżniewielkiego przesyłu surowca kazaskim ropociągiem doChin. Uruchomienie no wej drogi eksportu ropyma strategiczne znaczenie równieżdla odbior cówregionuwschodnioazjatyckiego,takich jakChiny czyJaponia,gdyż pozwala im na dywersyfikację źródeł dostaw,co jest jednoznaczne ze zmniejszeniem zależności od BliskiegoWschodu.
Główną siłąnapędową wzrostu poziomu eksportu ropociągiem WSTO do Koźmina, w szczególności zaś odgałęzieniemWSTO do Chin,
nadal pozostaje Rosnieft. W 2014 rokurosyjskigigant naftowy przezna czył na eksport 101,3minton ropy,zczego na Azjęprzypadło 33,1 min ton,w tym na Chiny - 22,6 min ton. Umacnianiepozycji na perspekty wicznym rynku wschodnioazjatyckim stanowi priorytet Rosnieftu - pi sał Igor Seczinw swoim przemówieniuskierowanymdo akcjonariuszy w rocznym sprawozdaniu finansowym za2014rok - nawet wprzypadku, gdybybyło toze szkodą dlawspółpracy z partneramieuropejskimi93.
93 Tamże.
94 А. Фадеева, „Роснефти" одного Китая мало, „Ведомости” z 9.07.2015.
95 И. Айзятулова, А. Топалов, Российские нефтяники...
W 2010roku Rosnieft podpisał z chińską spółką CNPC umowę na dostawę 15 min ton ropy rocznie przez okresdwudziestu lat(od 2011 do 2030roku). Wkonsekwencjiw2012 roku poziomeksportu ropy do Chinwzrósł do 330tys. baryłek na dobę. Z kolei w2013 rokuRosnieft i CNPC zawarłyumowę dotyczącą podwojeniadostaw ropy dla rynku chińskiego od 2018roku naokres dwudziestu pięciu lat. W rezultacie podpisanego porozumieniarozmiaryeksportu powinny wzrosnąć z 15 mintonrocznie do 30 min ton rocznie.Umowa zakłada stopniowe wnie sienie przez stronęchińską przedpłaty w wysokości70 mld dolarów, zaś kwotatransakcjiwyniosła270 mld dolarów94.
W lipcu 2015rokuRosnieftiindyjska korporacja Essarzawarły kon
trakt nadostawę 100 min tonrosyjskiej ropy przez okres dziesięciu lat dlaIndii.Warunki kontraktu zostały uzgodnione jeszcze w grudniu 2014 roku. Zarówno terminu rozpoczęcia realizacjidostaw, jak i wysokości kontraktu nie podano do wiadomości publicznej95.
Przyjęte przez Rosnieft wlatach2013-2015 dodatkowe zobowiąza nia w kwestii dostaw ropydla Chin iIndii zrodziły dyskusję na temat wymaganych mocy przesyłowychipoziomu wydobycianiezbędnego dla ich wypełnienia, a w szczególności czywzwiązku z tym pojawi się konieczność przekierowania częścieksporturopy z Europy na Wschód.
Wtrakcie prowadzonych rozmów Rosnieft i Transnieft doszły doporo zumienia o konieczności zwiększenia mocy przesyłowychodgałęzienia
92 I 5. Eksportrosyjskiejropynaftowej
WSTO - Chiny do30 minton,co pozwoli w przyszłości na zwiększenie eksportu.
Transport i eksport ropy systemem WSTO do państw regionu azjatyckiego w latach 2013 i 2018
2013 2018 (prognozy)
300 tys. baryłek na dobę 600 tys. baryłek na dobę
Źródło: IEA, Россия-2014. Детальный обзор энергетической политики, 2014, s. 195, [online] https://www.iea.org/media/russian/IDR_RUSSIA_2014_RUS.pdf
W celu zapewnieniaodpowiedniego poziomu dostaw ropy rurocią giem WSTOzaplanowano budowę dwóchnowych ropociągów. Budowa 490-kilometrowegoropociąguZapolyarye -Purpe zakończy siępomię dzy 2015-2016 rokiem, a jego moce przesyłowewyniosą900tys.baryłek na dobę. Ropociąg pozwoli na transport ropy z PółwyspuJamał. Z kolei 730-kilometrowy ropociąg Kuyumba -Tajszet powiąże złoża obwodu irkuckiego z WSTO: jego uruchomienie zaplanowanona 2016 rok,zaś moce przepustowe wyniosą300tys. baryłek na dobę.
W celu zwiększeniadostaw ropy w kierunku wschodnim zagospo
darowanych zostanie szereg nowych złóż naftowych. Wybrane zostały zaprezentowanew poniższej tabeli.
Najważniejsze złoża naftowe, z których ropa popłynie ropociągiem
Wankorskie Rosnieft 524 2009 Kraj Krasno
jarski Wierchnieczońskie Rosnieft 434 2008 obwód irkucki Srednieotuobińskie Rosnieft,
Suzuńskie Rosnieft 44,9 2016 Kraj Krasno
jarski
ObokRosnieftu ważną rolę na azjatyckim rynku naftowym odgrywał Łukoil, największa prywatna naftowa spółka Rosji. Łukoil rozpoczął do stawy na rynekwschodnioazjatycki w2013 roku (ropociągiem WSTO i dalejtankowcami z portu w Koźminie).
Eksperci zauważają,że oczekiwaniaRosjico do współpracy z China mimogąokazaćsię zanadto wygórowane. Popierwsze, w ciąguostatnie
94 I 5. Eksportrosyjskiejropynaftowej
go roku chińskie spółki energetyczne zachowująskrajny konserwatyzm względem zagranicznych inwestycji, abanki państwowe skrupulatnie sprawdzają potencjalne projekty. Przyczyna kryjesię w zakrojonej na szeroką skalę antykorupcyjnej czystce, rozpoczętej jeszcze w 2013roku.
Kolejnym czynnikiem było rozpoczęciewdrażania w życie jesienią2013 rokuambitnych reform gospodarczych, wszczególności mającychna celu podniesienie efektywności spółek państwowych.Konserwatywną postawę w stosunku do Rosjiwykazująrównież chińscy inwestorzy pry watni96.
96 А. Миклашевская, Эксперты о сомнительном сотрудничестве Рос
сии и Китая, „Коммерсантъ” z 15.09.2014.
97 О. Самофалова, Первые танкеры пошли, „Взгляд” z23.03.2012, [online]
http://www.vz.rU/economy/2012/3/23/570538.print.html - 23.03.2012.
5.2. Rosyjska strategia naftowa na rynku UE
W odniesieniu do zachodniego kierunku eksportu ropy Rosja dąży do wzrostu poziomu dostaw tranzytem morskim za pośrednictwem termi nali w Primorsku i Ust-Łudze na MorzuBałtyckim.W tym samym cza
siestarasię zmniejszaćprzesyłropysystemem ropociągowymPrzyjaźń i przezporty czarnomorskie.
Obniżeniu zależności tranzyturopy rosyjskiej przez republikinadbał tyckieorazUkrainęi Białoruś służyć miała budowasystemów rurociągo wychBTS-1 i BTS-2. Ropociąg BTS-1 z terminalemw Primorsku uru chomionyzostał w grudniu 2001 roku. Początkowe moce przepustowe portu w rozmiarze 12 min ton ropy rocznie pod koniec 2006 roku wzro
sły do75 min tonrocznie.W 2012 roku przez Primorskprzepuszczono 74 min ton ropy, czyli ponad 30%łącznego rosyjskiego eksportu tego surowca97. Obecnie Primorsk jest największym portem eksportowym rosyjskiej ropy. Planyzakładają dalsze zwiększanie możliwości przesy łowych do 120 minton ropy rocznie. RopociągBTS-1 transportuje
suro-wiecz Timano-Peczorskiego, Zachodniosyberyjskiego oraz Wołżańsko- -Uralskiego Zagłębia Naftowego, a także zkrajówWNP.
W2012 roku Rosjauruchomiła w trybie testowym drugi etap Bałtyc
kiego Systemu Rurociągowego (BTS-2), złożonego z ropociągu Unecza - Ust-Ługa(1000 km), czterech pompowni, terminalu naftowego izbior ników paliwa wUst-Łudze nad Morzem Bałtyckim. Wielkośćinwestycji w port w Ust-Łudze w latach 2012-2015 wyniosła ponad 249 mld rubli, z czego na budżet federalnyprzypadło ponad 15,2 mld rubli. Ponadto w rozwój obiektów infrastrukturytransportu kolejowego zostanie zain westowane 39mld rubli. Dzięki uruchomieniu BTS-2 Rosja ma możli
wość przekierowania eksportu ropy tankowcami przez Morze Bałtyckie, redukując dostawy ropy rurociągiem PrzyjaźńprzezBiałoruś”.
Główne porty eksportowe rosyjskiej ropy
Przez terytorium Białorusi przechodzi północne i południowe odgałęzie
nie magistrali ropociągowej Przyjaźń: Połocktransnieft Drużba i Homel- transnieft Drużba. Przy czym homelska Drużba (w odróżnieniu od połockiej) nadal odpowiada za przesył rosyjskiej ropy na Zachód - ropociąg przesyła 70-80 min ton surowca z Rosji na dobę. Południowym odgałęzieniem ropo
ciągu realizowany jest tranzyt rosyjskiej i kazachskiej ropy do Polski i Nie
miec, a także na Ukrainę, Węgry, Słowację, do Czech oraz dostawy rosyjskiej i białoruskiej ropy dla rafinerii w Mozyrzu.
96 I 5. Eksportrosyjskiejropynaftowej
Po uruchomieniu systemów rurociągowych BTS-1 iBTS-2 o łącznej mocy eksportowej około 2,1 minbaryłek na dobę eksportropy rosyjskiej rurociągiem Przyjaźń przez Ukrainę i dalej doEuropy Centralnej uległ zmniejszeniu. W perspektywie średnioterminowejdostawy surowca ro pociągiem Przyjaźńpozostaną na obecnympoziomie 1 min baryłek na dobę.
Komplikacje wrelacjach z Zachodem wpłynęły na znaczący wzrost dostaw ropy przez port Koźmino (końcowy punktropociągu WSTO), przy jednoczesnym spadku eksportuprzez porty na Morzu Bałtyckim iMorzu Czarnym. W marcu 2015roku przez Koźmino przesyłano ponad 500 tys. baryłek ropy dziennie, podczasgdy trzy lata wcześniej,w maju 2012 roku, dobowe wielkości osiągałypoziom300 tys.baryłek. Zkolei porty wUst-Łudze, Primorsku (MorzeBałtyckie)i Noworosyjsku (Morze Czarne) wtym okresie czasu odnotowałyspadekz 1,7 min baryłek na dobę do 1,4minbaryłek nad Bałtykiemiz 780tys.do 580tys. baryłek
nad Morzem Czarnym.Wwynikuograniczenia dostaw ropydo Europy Transnieft zmuszona została przeznaczyć jedną nitkęBałtyckiego Syste
mu Ropociągowegonaolejnapędowy".
Podsumowując,stwierdzić można, że struktura rosyjskiego eksportu ropywostatnich latach przeszłaznaczącetransformacjez punktu widze niatras eksportowychoraz odbiorcówfinalnych:
1) Po uruchomieniu w 2009 roku ropociągu WSTO Rosja zaczęła rea lizować znaczne i rosnące dostawyropydla rynku wschodnioazja- tyckiego, podczas gdy eksport ropy do Europyw ostatnichlatach odnotował niewielki spadek - do poziomu 77% ogólnej wielkości eksporturopy. Zdaniemekspertów tendencja ta zostanie zachowa na w perspektywie średnioterminowej, ze względu na uruchamianie nowychropociągówzasilających WSTO, a także uwzględniając ros
nący popyt na ropęrosyjskąw tymregionie. Jest mało prawdopo
dobne, byeksport ropy ogółem rósł w tym samym tempie co eksport do krajów regionu wschodnioazjatyckiego, dlategoteż udział rynku europejskiego wsumarycznej wielkości rosyjskiego eksporturopy będziestopniowo redukowany w perspektywie średnio- i długoter
minowej. Rząd FR prognozuje, że udziałeksportudo krajówregionu wschodnioazjatyckiego wstosunku do eksporturopy ogółemokoło 2020 roku wyniesie 33%.
2) W odniesieniu do zachodniego kierunku eksportu ropy zRosjiprio rytetem staje sięzwiększenie poziomu eksportu tranzytem morskim przy udziale nowych terminaliw Primorsku iUst-Łudze na Morzu Bałtyckim kosztemeksporturopy systemem ropociągowymPrzyjaźń i przez porty czarnomorskie. Uruchomienie ropociąguWSTO rów
nież negatywnie odbija się nawielkości przesyłuropyrurociągiem Przyjaźń.
” А. То п а л о в, Российская нефть...