Państwowe fundusze majątkowe - ROSYJSKI SEKTOR NAFTOWY WOBEC NOWYCH WYZWAŃ NA RYNKU KRAJOWYM I

2.1. Państwowe fundusze majątkowe w praktyce międzynarodowej

Poświatowym kryzysiefinansowo-ekonomicznym lat 2008-2009, jak równieżna fali obecnego spadku cenropy narynkachmiędzynarodo

wych aktualnym problemem politykigospodarczej państw eksporterów surowców energetycznych staje się analiza i ocena efektywności rezerw finansowych kraju w celuichwykorzystania do przezwyciężeniazjawisk natury kryzysowej wgospodarce.

Programy stabilizacji i kontroli systemów budżetowych państw nie odpornychna wahaniaświatowej koniunktury rynków surowcowych zaczęły być wdrażane w latach 50.XX wieku. Podmioty, które je reali

zowały, przyjęły nazwę państwowych funduszy majątkowych.Ich cechą charakterystyczną było to, że tworzyły jei zarządzały nimi rządy poszcze

gólnych państw lubinstytucje odnich zależne i służące ich interesom.

Niektórespośródnich początkowo były zorientowane na łagodzenie wahań gospodarczych(funkcja stabilizacyjna), inne -na akumulację częściprzychodów dla przyszłych pokoleń, finansowanie systemu eme

rytalnego w trudnych warunkachdemograficznych.

30 | 2.Państwowefunduszemajątkowe

Do chwili obecnej nie wypracowano jednego klarownego podejścia do klasyfikacji państwowych funduszy majątkowych. Istnieje również wiele definicji tego pojęcia,mniejlubbardziej na siebie zachodzących.

W sposóbogólny państwowy fundusz majątkowymożnazdefiniować jako

instytucjonalny instrument polityki gospodarczej państwa, służący aku

mulacji pozabudżetowych zasobów finansowych i/lub materialnych ak

tywów, przeznaczony do rozwiązywania priorytetowych zadań rozwoju gospodarczego, włączając w to gwarancję bezpieczeństwa ekonomicznego i osiągnięcie długoterminowych celów rozwojowych kraju, realizowanych na poziomie wewnętrznym oraz międzynarodowym25.

25 Г.С. Панова, Суверенные фонды Российской Федерации: вопросы фор

мирования, размещения и использования, „Вестник Финансовой акаде

мии” 2008, пг 2.

2.1.1.

Klasyfikacja państwowych

funduszy

majątkowych

Kryterium klasyfikacji Rodzaje państwowych funduszy majątkowych

Cel utworzenia funduszu

fundusze stabilizacyjne (cel: wspieranie systemu finansowego)

fundusze oszczędnościowe (cel: tworzenie oszczędności długoterminowych, w tym rów

nież do wspierania systemu emerytalnego) fundusze inwestycyjne

Sposób uzupełniania funduszu

fundusze, na rzecz których odliczenia są uzależ

nione od cen surowców naturalnych

fundusze, na rzecz których odliczenia nie zależą od poziomu cen surowców naturalnych

Źródło: Opracowanie własne Źródła tworzenia aktywów fun

duszu

fundusze powstałe na bazie surowcowej nad

wyżki budżetowej - ponadplanowe przychody z eksportu surowców nieodnawialnych (ropa, gaz, surowce mineralne, miedź, diamenty i inne)

fundusze powstałe na bazie niesurowcowej nad

wyżki budżetowej - dodatnie saldo bilansu han

dlowego uzyskane z eksportu towarów innych niż surowce naturalne; pozostałości środków budżetowych niewykorzystane w danym roku finansowym

Odnawialność zasobów fundusze zasobów odnawialnych fundusze zasobów nieodnawialnych

32 | 2. Państwowefunduszemajątkowe

Za najbardziej popularną irozpowszechnioną uważa sięklasyfikację przyjmującązapodstawęcel utworzenia funduszu. Zgodniez niąwy różnić możemy trzy główne typypaństwowych funduszy majątkowych26:

26 K. Marchewka-Bartkowiak wyróżnia pięć rodzajów funduszy majątkowych:

1) stabilizacyjne, 2) oszczędnościowe, 3) inwestujące rezerwy walutowe, 4) rozwojowe, 5) emerytalne. K. Marchewka-Bartkowiak, Państwowe fun

dusze stabilizacyjne - problemy czy szansa na długoterminowe równoważenie budżetu państwa, Państwowe fundusze stabilizacyjne. Problemy czy szansa na długoterminowe równoważenie budżetu państwa, „Zeszyty Naukowe Uniwer

sytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług” 2009, nr 36, s. 206.

27 P. Künzel i in., Investment Objectives of Sovereign Wealth Funds - A Shifting Paradigm, I 2011, IMF Working Paper, WP/11/19, [online] https://www.imf.

org/external/pubs/ft/wp/2011/wpl 119.pdf- 2.04.2014.

28 R. Ostaszewski, Państwowe Fundusze Inwestycyjne, [online] http://www.

sovereignwealthfunds.pl - 2.04.2014.

1) Fundusze nastawione na zabezpieczenie krótko- i średniotermino

wej stabilizacjimakroekonomicznej (na przykład fundusze naftowo--gazowe Azerbejdżanui Kazachstanu, Meksyku,funduszrezerwowy Kuwejtu,fundusz stabilizacyjny Chile).

2) Fundusze nastawione natworzenie oszczędności długoterminowych, w tym również dowspierania systemu emerytalnego (naprzykład fundusz Alaski,emerytalnefunduszerezerwoweChileiIrlandii,Fun dusz Dobrobytu Narodowego Rosji).

3) Fundusze inwestycyjne (na przykład fundusz inwestycyjny rząduSin gapuru,KoreańskaKorporacja Inwestycyjna)27.

W wielu krajach fundusze majątkowe pełnią jednocześniekilkafunk cji, stając się swoistymi funduszami hybrydowymi28. Wzwiązkuz tym można je odnieść do różnych typów (na przykład fundusz Norwegii jed nocześniepełni funkcję stabilizacyjną i akumulacyjną).

MFW w następujący sposóbokreślił główne cele państwowych fun

duszy majątkowych:

a) kompensacyjny - kompensowanie niedoboru przychodów budżeto wych pochodzących z wpływóweksportowych, wywołanego spad

kiem koniunktury na rynkach międzynarodowych,

b) wyrównujący -stymulowanie krajowych gałęzi gospodarkikosztem przychodów otrzymywanych z eksportu surowców nieodnawialnych, c) dochodowy -uzyskanie wysokiego poziomudochodowości wpo równaniuz rezerwamimiędzynarodowymi poprzez wykorzystanie szerokiegospektrum instrumentów finansowych,

d) redystrybucji - redystrybucja wpływów z eksportusurowców nieod

nawialnych na rzecz przyszłych pokoleń,

e) stabilizacyjny- wykorzystanie środków funduszu narzecz przyszłych pokoleń29.

29 IMF, Sovereign Wealth Funds - A Work Agenda, 29.02.2008, [online] https://

www.imf.org/external/np/pp/eng/2008/022908.pdf - 4.04.2014.

30 P. Wiśniewski, Ekspansja państwowych funduszy majątkowych a nowy pro

tekcjonizm inwestycyjny w gospodarce światowej, cz. 1: Definicja, klasyfikacja oraz istotność SWF w gospodarce światowej, „Studia i Prace Kolegium Zarzą

dzania i Finansów SGH” 2011, z. 111, s. 80, 81.

31 А. Кудрин, Стабилизационный фонд: зарубежный и российский опыт,

„Вопросы экономики” 2006, nr 2, s. 28-29.

32 „Choroba holenderska” - nazwa zaczerpnięta od kraju, na którego przykła

dzie po raz pierwszy zauważono zależność, iż odkrycie i intensywna eksploa

tacja surowców naturalnych, których w danym kraju jest dużo, powoduje regres pozostałych działów gospodarki.

Wśródfunduszymajątkowych dominujądwie ich odmiany: fundu sze surowcowe oraz fundusze niesurowcowe.Uwzględniającten podział, należy zaznaczyć, żeprzeważającą częśćstanowią fundusze surowcowe.

Oznacza to,żegłównymi źródłami ichfinansowania są nadwyżki pocho dzące z eksportu surowców naturalnychdanego kraju30, głównie gazu ziemnego i ropy naftowej.

2.1.2. Przesłanki

tworzenia funduszy

surowcowych

Realizację polityki gospodarczej w państwach zależnych od eksportu ropy i innych surowców nieodnawialnych komplikuje szereg zasadni

czychproblemów31:

1) W państwach tych pojawiająsię symptomy„choroby holenderskiej”32.

34 | 2. Państwowefunduszemajątkowe

2) Przychody budżetowepodlegają dużymwahaniom zpowodu nie

przewidywalnej sytuacji na światowych rynkach surowców natural

nych. W okresieniesprzyjającejkoniunktury gospodarczejprowadzi to do konieczności ograniczeniawydatkówbudżetowych, co zko lei przekłada się napoważnekonsekwencje naturypolitycznej oraz społeczno-gospodarczej.Tak na przykład spadek światowych censu rowców naturalnych w rezultacie szoków cenowych na światowych rynkach ropy w latach 1970-1980podał w wątpliwość wypłacalność szeregu państw producentów nośników energii i uwarunkowałpod jęcie kroków w zakresieobostrzenia polityki budżetowej. W okresach wysokichcen surowcówmineralnych duże wpływy do budżetunaj częściej stymulują wzrost nieefektywnych wydatków.

3) W państwachtychpojawiasięproblem ograniczonościzasobów na turalnych,co przekłada się na potrzebęracjonalnego wykorzystania przychodów w perspektywie długoterminowej.

W celu rozwiązania wyżejwymienionych problemówpolityka go spodarcza państweksporterów zasobów naturalnych powinna byćna

stawiona nazłagodzenie negatywnego wpływu światowej koniunktury gospodarczej zarównona budżet,jaki samą gospodarkę danego kraju.

Stąd też rodzi się konieczność wdrażania długoterminowej polityki bu dżetowejorazstrategiiwydatków państwowych.

Funduszesurowcowe zaczęły byćtworzonew latach70. XXwieku w państwach, których gospodarkawznacznejmierze uzależnionabyła od eksportusurowcówmineralnych. Ogólna zasada ichdziałania po

legała na planowaniu przychodów i wydatków budżetu, wychodząc od prognoz światowych cen surowców oraz akumulacji „ponadplanowych”

przychodówprzy sprzyjających cenach eksportowych.

Głównymi źródłami tworzeniafunduszy surowcowychsą:

1) wpływy części przychodów państwowych spółekwydobywczych, 2) środki pozostałenakoniec roku budżetowego,

3) część stałego poziomu przychodów budżetowych, 4) przychodyz zarządzania aktywami funduszu.

W zależności od sposobu ichuzupełniania fundusze surowcowemo żemypodzielić na dwa typy:

1) Fundusze, na rzecz którychodliczenia są uzależnione od cen surow

ców naturalnych.

2) Fundusze, na rzeczktórych odliczenianie zależąod poziomu tych cen.

Źródła tworzenia funduszy surowcowych w poszczególnych krajach (stan przed kryzysem 2008 roku)

Kraj Fundusze, na rzecz których odliczenia są uzależnione od

Oman Wpływy ze sprzedaży ropy przy cenie przekraczającej 15 który jest wyznaczany na bazie średniej ceny rocznej

36 | 2. Państwowefunduszemajątkowe

Funduszesurowcowe utożsamia sięzfunduszamistabilizacyjnymi lub jednocześnie stabilizacyjnymi i oszczędnościowymi.

Funduszestabilizacyjne tworzone sąwcelu obniżenia zależnościma kroekonomicznej orazpolityki gospodarczejod wahań światowych cen na ten lub innyrodzaj surowca. Wykorzystanie zbyt dużej ilościśrodków pozyskanych zwysokich cen ropy na potrzeby wewnętrzne kraju wią żesięz problemem nadwyżki podaży pieniężnej nad popytem. Dlate go podstawą politykigospodarczej krajów zależnychod cen surowców staje się regulowanie podażypieniężnej w okresach wysokichcen,nie tylko w oparciuo instrumenty banków centralnych, ale także w oparciu o realizacjętwardej polityki budżetowej orazakumulacjęnadmiarowych dlagospodarki pieniędzy.Przy niesprzyjającej koniunkturze gospodarki światowej zapośrednictwem funduszy stabilizacyjnych finansowane są wydatki budżetowe33.

33 R. Ostaszewski, Państwowe Fundusze...

Praktyka działania funduszy stabilizacyjnych w różnych krajach po

kazuje, żesamfakt ich utworzenia nierozwiązujejeszcze problemów związanych zestabilizacją finansów państwowych. Nie stanowią one bowiem alternatywy dla dobrego zarządzania finansamipaństwowymi, asukcesich działania w dużej mierze zależyod stanu dyscyplinybudże- towo-finansowej. O efektywnej stabilizacji możemy mówić wprzypadku, gdy tworzenie funduszy prowadzi do obniżenia zależności wydatków budżetowychodcen ropy lub innych surowców.

Pozytywne rezultaty w gospodarce osiągają tylkote kraje, które rów nocześnie z tworzeniem funduszy ograniczały wielkość wydatkówbu dżetowych, na przykładutrzymywały wielkość wydatków w wyrażeniu realnym nastałympoziomie lub zwiększały je jedynie w miaręwzrostu wielkościPKB(to znaczy kosztemprzychodów związanych z przyrostem gospodarki, a nieze zwiększeniem censurowców)albo wprowadzały

„regułybudżetowe”: ograniczały poziom deficytu budżetowego, regu

lowały poziom zadłużenia państwowego. Z koleipaństwa, które wraz ztworzeniemfunduszy stabilizacyjnych wybrały drogęzwiększaniawy

datków budżetowych, łamiąc tym samym zasadę limitowania podaży pieniężnej, po nagłym pogorszeniu światowej koniunktury gospodarczej nie były w staniesfinansowaćrosnącego poziomu zobowiązań budżeto

wych. W tych przypadkach środki zgromadzone w funduszach okazały się niewystarczające na pokryciewydatków budżetowych.

Fundusze oszczędnościowe (fundusze przyszłychpokoleń)tworzone sąwcelugwarancjibezpieczeństwaprzychodów z eksploatacji zasobów nieodnawialnych dla przyszłych pokoleń. Zasilające je środki finansowe mogązostaćwykorzystane jedynie w celachinwestycyjnych, bez możli

wości ichwydatkowania przedterminem,który wcześniejzostał ustalo

ny. Środki funduszyoszczędnościowychinwestowane są w zagraniczne instrumentyfinansowe lub wrozwój projektów infrastrukturalnychgo

spodarki krajowej34.

34 А. Навой, Резервный фонд и Фонд национального благосостояния Рос

сии в международной системе суверенных фондов, „Деньги и кредит”

2014, nr 2, s. 26-27.

35 Tamże, s. 27.

2.1.3.

Rola

funduszy

surowcowychw

okresie światowego

kryzysu

W okresieświatowegokryzysufinansowo-ekonomicznego, poczynając od połowy 2007 roku, praktycznie wszystkie fundusze poniosły duże straty w konsekwencji obniżenia wartościaktywów obecnych w ich port

felachinwestycyjnych. Ponadto wwielu państwach środki funduszybyły wykorzystywane do wspierania gospodarki,przy czym wróżnych for

mach35:

• bezpośrednie zużycie środków na pokrycie deficytu budżetowego (tzn.

na finansowanie bieżących wydatków, w tym również natury antykry- zysowej),

38 | 2. Państwowefunduszemajątkowe

• lokata środków pieniężnych w aktywa systemu bankowego kraju w celu wsparcia przedsiębiorstw, sektora finansowego oraz samego systemu bankowego,

• lokata środków pieniężnych w różne aktywa rynku wewnętrznego w celu wsparcia odpowiednich spółek.

W drugimitrzecim przypadku środki funduszy praktycznienie były wydatkowane, a transformacji ulegał wyłącznie portfel inwestycyjny.

Większośćpaństw wybrała właśnie tę drogę, na przykład Arabia Sau

dyjska, Australia,Chiny.Niewiele krajów przeznaczyło środki fundu szowebezpośredniona pokrycie wydatków budżetowych. Wgłównej mierzebyły to państwawydobywające ropę naftową, które w tym trud

nymokresie zmagałysię z gwałtownymspadkiem przychodówbudże towych izmuszone zostały dopokrycia powstałego deficytuwramach programów antykryzysowych. W taki sposób wykorzystanezostały środki Funduszu Rezerwowego Rosji, funduszenaftoweAzerbejdżanu iKazachstanu.

Według ocen w okresie od 2007 do początku 2009roku wartość ak

tywów funduszy państwowychna całym świecie uległa zmniejszeniu o około 20%, czylio 600 mlddolarów. Przy tym wartośćakcjiw port felach funduszy odnotowała spadek o 45%, a obligacji - jedynie o 18%.

Wrezultacie wiele funduszyzmieniło strukturęswoich aktywów inwe

stycyjnych nakorzyść obligacji państwowych wcelu zmniejszenia ryzyka i zwiększenia płynności36.

36 Е. Лебединская, Роль нефтегазовых фондов в России, „Вопросы эконо

мики” 2012, пг 3, в. 99.

Należy zaznaczyć, że straty funduszy były częściowo związane właśnie z wykorzystaniem ichśrodków finansowych do wspierania gospodarki.

Nastawione początkowo nauzyskanie wysokich przychodów inwesty

cyjnych w okresie długoterminowym, portfele funduszyczęsto pilnie wyprzedawano wszczytowym momenciekryzysu,gdywartośćaktywów osiągnęła najniższypoziom, abyulokować środki w innych aktywach koniecznych do realizacji programów pomocy gospodarce.

Ogólna wielkość aktywów państwowych funduszy majątkowych w latach 2007-2011 (w mld dolarów)

Źródło: Sovereign Wealth Fund Institute, [online] http://www.swfinstitute.org/fund- rankings/

Wielkość rezerw finansowych największych państwowych funduszy majątkowych (stan na 1 października 2013, w mld dolarów)

Źródło: Sovereign Wealth Fund Institute

40 | 2. Państwowefunduszemajątkowe

Rola państwowych funduszy majątkowych jako podmiotów akumu- lujących duże zasoby środków pieniężnychzroku na rok wzrasta. W po łowie 2012 roku ogólnawielkość środków w funduszach państwowych na całym świecie wyniosła około 5019 mld USD w porównaniu z 3265 mld dolarów we wrześniu2007 roku. Średnia sumaryczna wielkość ak tywówfunduszy wyniosła 4161,4 mld dolarów. Wielkości państwowych funduszy w różnych krajachsązróżnicowane, na przykładw Norwegii wielkość funduszu przekracza 100% PKB, w Azerbejdżanie - około40%, wRosji - około 8%PKB według stanu na 2011 rok37.

37 Tamże, s. 100.

2.2. Fundusze naftowo-gazowe Federacji Rosyjskiej

Doświadczenie kryzysu gospodarczego 1998 roku zrodziło konieczność stworzenia w Rosji mechanizmu ochrony budżetu przed krótkookre

sowymiwahaniami censurowcównaturalnych. W 1998 roku namocy ustawy nr 181 -<J>3„O budżecie rozwoju Federacji Rosyjskiej” powołany został budżet rozwoju, którego zadaniem było kredytowanie, inwestowa

niei zabezpieczanie projektówinwestycyjnych.Idea przyświecająca jego stworzeniu polegała na finansowaniu przez państwo dużych projektów przemysłowych w celuich efektywnego rozwoju w warunkach kryzysu.

O gromadzeniu rezerw finansowych w Rosjizaczęto dyskutować na początku XXI wieku, gdy polepszeniu uległakoniunktura na światowych rynkach surowcowych iwrazzewzrostemwkolejnych latach nadwyżki budżetowej pojawiłasię kwestia planowania budżetu. Pochodnąwciąż rosnących cen ropy na rynku międzynarodowym było utworzenie w2002 roku pierwszej rosyjskiejrezerwy finansowej.

2.2.1. Fundusz Stabilizacyjny

W2004 roku powołano do istnienia Fundusz Stabilizacyjny, wktórego rozwojui działalnościmożna wyróżnićtrzy etapy:

I etap: Na tym etapie (do2003 roku) utworzonazostała rezerwa finansowa, która później ległau podstaw Funduszu Stabilizacyjnego.

WpraktycewFederalnym Urzędzie Skarbowym został otwarty rachu

nek, naktóry przelewano środki generowane z eksportu surowców ener getycznych.Specyfiką polityki finansowej w zakresie tworzeniarezerw w tym okresie był fakt, że akumulacjipodlegał nie zysk ze sprzedaży eksportowejropyi gazu, lecz„nadwyżka zysku”, gdy realna cenasurow cówokazywała się znacznie wyższa od prognozowanej przez państwo.

IIetap:Etap II rozpoczął się wdniu powołania do istnienia Funduszu Stabilizacyjnego - 1 stycznia 2004 roku.FunduszStabilizacyjny, podob

niejak jego poprzednik, był częścią budżetu federalnegopaństwa. Ofi cjalnąprzyczynąjegozałożenia była konieczność utworzenia„poduszki bezpieczeństwa”w warunkachzagrożenia „chorobą holenderską”.

IIIetap: Ostatnim etapem działalności analizowanegopodmiotu było rozdzielenie środków FunduszuStabilizacyjnego na rzecz nowo utworzo

nego Funduszu Rezerwowego orazFunduszu Dobrobytu Narodowego.

W chwili jegoprzekształceniafunduszzgromadził3852mld rubli38.

38 Sovereign Wealth Fund Institute, [online] http://www.swfinstitute.org/fund -4.04.2014.

Cele Funduszu Stabilizacyjnego - zgodniez ustawą - zostały sformu

łowane w następujący sposób:

Fundusz powołany jest w celu gwarancji zrównoważenia budżetu federal

nego przy spadku cen ropy poniżej poziomu bazowego. Fundusz sprzyja stabilności rozwoju gospodarczego kraju, jest jednym z podstawowych instrumentów tłumienia zbędnej płynności, zmniejsza presję inflacyjną,

42 | 2. Państwowefunduszemajątkowe

obniża zależność gospodarki narodowej od niekorzystnych wahań wpły

wów z eksportu surowców naturalnych39.

A zatem przed Funduszem Stabilizacyjnym zostały postawionetrzy cele:

1) gwarancja stabilności budżetowejw sytuacji spadku cen ropy (jak to miało miejsce wokresie kryzysu1998 roku),

2) tłumieniezbędnej płynności,

3) zmniejszanie presjiinflacyjnej na gospodarkę.

Wcelu realizacji pierwszej, stabilizacyjnej funkcji ustanowiono do celową wielkośćfunduszu w wysokości 500 mld rubli. Środkite mia

łysłużyć dokompensacjinieoczekiwanych gwałtownych spadków cen ropy poniżej ceny bazowej oraz realizacji zobowiązań wydatkowych bez zwiększania zadłużeniapaństwowego.

Fundusz zasilano przychodami z ceł eksportowych ropy i NDPI na ropępo przekroczeniu ustalonej cenybazowej. W latach 2004-2005

„cena bazowa” wynosiła 20 dolarówzabaryłkę ropymarki Ural,wla

tach 2006-2007 została podniesiona do poziomu 27 dolarów za baryłkę.

Ponadto fundusz cyklicznie uzupełniano środkamibudżetufederalnego pozostałymi nakoniec danego roku finansowego. W tabeli poniżej zapre

zentowano wielkość wpływów pieniężnych do FunduszuStabilizacyjnego w latach2004-2007.

Wpływy pieniężne do Funduszu Stabilizacyjnego (mld rubli) 2004 2005 2006 2007 Przychody naftowo-gazowe budżetu federal

nego, ogółem

1035 2162 2944 2897

Wpływy do Funduszu Stabilizacyjnego, regu

larne (ustawowo)

476 1352 1609 1448

39 Федеральный закон Российской Федерации от 26 ноября 1998 г. № 181- ФЗ „О бюджете развития Российской Федерации”, „Российская газета”

1998, пг 229.

Źródło: Dane Ministerstwa Finansów FR Wpływy do Funduszu Stabilizacyjnego, dodat

kowe (na koniec roku)

158 44 190 154

Wpływy ogółem 635 1396 1799 1602

% przychodów naftowo-gazowych przypada

jący na Fundusz Stabilizacyjny

61,3 64,6 61,1 55,3

W ciągu pierwszych trzech lat istnienia Funduszu Stabilizacyjne goprzekierowywanodoniego ponad60% uzyskiwanych wciągu roku przychodównaftowych. W2007 roku rezerwy były niższe, gdyż z koń

cemroku fundusz został podzielony na FunduszRezerwowyi Fundusz Dobrobytu Narodowego. Należy zaznaczyć, iżakumulowano w nim wyłącznie przychodyz wydobyciaropy, z pominięciemprzychodów z segmentu rafineryjnego orazbranżygazowej,choćniejednokrotnie rozważanomożliwośćich włączenia do źródeł finansowania Funduszu Stabilizacyjnego40.

40 E. Лебединская, Роль нефтегазовых фондов..., s. 102-103.

Okres funkcjonowania Funduszu Stabilizacyjnego byłniezwykle po myślny - ceny ropy nieustannie rosły, w związku z czym fundusz był aktywnie uzupełniany.Pod koniec 2007roku cenabaryłkiropyUral osiągnęłapoziom88 dolarów w porównaniu z 29dolarami na początku 2004 roku,czyliwujęciunominalnym odnotowała trzykrotny wzrost.

W latach2005-2006z rezerw funduszowychpokrywano przedtermi

nowespłaty długu zagranicznego. ZużycieśrodkówFunduszuStabiliza cyjnego było nieznaczne: w2005rokuniewielką kwotę przelano na konto FunduszuEmerytalnegoRF, a w 2007 roku, przed jego transformacją, zdecydowano o przekierowaniu części zgromadzonych środków na opła tykapitałówustawowychtworzonychinstytutów rozwoju.

44 | 2. Państwowefunduszemajątkowe

Źródło: Dane Ministerstwa Finansów FR

Wykorzystanie środków Funduszu Stabilizacy nego (mld rubli)

2005 2006 2007

Wykorzystanie środków funduszu (ogółem) 678 617 335

Spłata długu zewnętrznego 647 617 35

Transfer do Funduszu Emerytalnego 30 -

-Składki na rzecz instytutów rozwoju 300

Realizowana w roku 2005i2006 spłatadługu zewnętrznego FR kosz

tem środków Funduszu Stabilizacyjnego pozwoliła na istotne zmniejsze nie zadłużenia zagranicznego kraju (jego stosunek do PKBuległobniże niu z28,4% do 2,8%w 2007 roku). Wielkość spłatydługu zewnętrznego ześrodkówfunduszu kilkakrotnie przewyższyła zaplanowane rozmiary spłaty z ogólnych środkówbudżetowych.

Wielkość planowanej i dodatkowej (kosztem środków Funduszu Stabilizacyjnego) spłaty zadłużenia zewnętrznego (mld rubli) Wielkość spłaty długu zewnętrz

nego

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Kosztem środków budżetowych 276 316 262 273 156 155

Kosztem środków FS - - - 647 617 35

Źródło: Dane Ministerstwa Finansów FR

Warto zastanowić się,naile wpraktyce rola Funduszu Stabilizacyjnego odpowiadała postawionym przed nim zadaniom. Jednoz nich, związane zzabezpieczeniemstabilnościbudżetowej, zostało zmienione wzwiązku z brakiem koniecznościpokrywania deficytu budżetowego,dzięki stałe

mu wzrostowicenropy. Dlatego stabilizacjabudżetowarealizowanabyła wsposób pośredni, za pośrednictwem spłatypaństwowego zadłużenia zewnętrznego, finansowaniadeficytuFunduszu Emerytalnego oraz ha mowania wzrostuwydatkówbudżetowych. Ponadto akumulacja środków w Funduszu Stabilizacyjnym stała się gwarancją skutecznego działania FunduszuRezerwowego wprzyszłości, również w okresiekryzysu.

2.2.2.

Fundusz

RezerwowyiFundusz

Dobrobytu

Narodowego

Z dniem1 stycznia 2008 roku nabazie zlikwidowanegoFunduszu Sta

bilizacyjnego utworzono dwa nowe fundusze- Fundusz Rezerwowy oraz Fundusz Dobrobytu Narodowego. Koncepcja podziału nadwyżek finansowych nadwa oddzielne fundusze narodziła sięw rezultacie kom promisu pomiędzy MinisterstwemFinansów Rosji, występującym prze

W dokumencie ROSYJSKI SEKTOR NAFTOWY WOBEC NOWYCH WYZWAŃ NA RYNKU KRAJOWYM I ZAGRANICZNYM (Stron 31-57)