Dane statystyczne

Profesor Lieve Gevers w swojej pracy België en Nederland aan de vooravond van het Conclie napisała: „W latach 1960 Belgia i Holandia posiadały wyjątkowo mocną i dobrze zorganizowaną ekipę kapłanów. Wraz z Maltą, Luxemburgiem, Szwajcarią i Irlandią posiadały statystycznie największą ilość prezbiterów w Europie w stosunku do liczby mieszkańców. Ci kapłani nie tylko byli w stanie sprostać potrzebom swoich

8 Por. P. Nissen, De ontmoeting tussen de kerken in Nederland in de twintigste eew. Geloven in de Lage Landen, Leuven: Lannoo 2004, s. 182.

9 Por. J. Bots, Na drodze do Kościoła mniejszości. Sytuacja duszpasterska w Holandii, Referat wygłoszony 29 stycznia 1994 roku w Akademii Biskupiej w Aachen, s. 32.

10 Robert Boudens ma szczególne zasługi w refleksji historycznej nad Kościołem w Belgii. Był profesorem historii na Katolickim Uniwersytecie w Leuven. Prowadził wykłady w U.S.A, Kanadzie i Filipinach. Książkami, które również zasługują na uwagę są: Vriendelijk Licht, De profetische visie van J. H. Nevman, Gebeden van J. H. Nevman, Het geluk ziet binnenin. (Por. R. Boudens, De Kerk in Vlaanderen. Momentopnamen. Averbode: Uit. Averbode 1988.

11 K. Wojtyła. Katolicyzm uporu, „Tygodnik Powszechny” nr 20, 19 maja 2002. http://www.tygodnik.com.pl/numer/275820/wojtyla.html.

32

krajów, ale także byli zaangażowani w pracę misyjną”12. Struktury administracyjne Kościoła obejmowały sześć diecezji: Mechelen, Luik, Gandawa, Doornik, Brugia, Namen, z których najbardziej liczebną była archidiecezja Mechelen licząca 3 325 000 wiernych a najmniejszą Namen z 586 000 katolikami. Lieve Gevers w konkluzji swoich badań napisała: „Archidiecezja Mechelen wraz z archidiecezjami w Paryżu, Kolonii oraz Mediolanie należała do najbardziej liczebnych i wpływowych prowincji kościelnych w świecie”¹³.

W roku 1961 średnia liczba katolików w europejskiej diecezji osiągnęła liczbę 310 000, w tym okresie najmniejsza diecezja w Belgii, Namen – liczyła 586 000 wiernych, jest to prawie dwa razy więcej od średniej w Europie. Natomiast średnia ilość katolików w diecezjach belgijskich wynosiła 1 521 000. Pozycjonowało to Belgię pośród najbardziej katolickich krajów świata14.

W roku 1957 Belgia liczyła około 18 500 prezbiterów, z których 55% stanowiło duchowieństwo diecezjalne, a 45% zakonne15. Statystycznie 590 katolików przypadało na jednego kapłana. Sytuacja w Holandii była bardzo podobna. Kraj liczył 13 500 kapłanów. Tam jednak większa była liczba kapłanów zakonnych 63%, natomiast 37% stanowili księża diecezjalni. Na jednego kapłana przypadało tam 327 katolików. Dzięki dużej liczebności duchowieństwa i wiernych, celem usprawnienia pracy duszpasterskiej, tworzono wiele parafii, a średnia ilość wiernych przypadających na określoną parafię wynosiła 2473. Te dane zostały zaprezentowane w roku 1958, w Wiedniu, podczas kongresu dla księży oraz w roku 1962 przez Rzymską Kongregację do Spraw Seminariów i Uniwersytetów Katolickich w trakcie dyskusji nad kryzysem powołań16.

W archidiecezji Mechelen, stanowiącej punkt referencyjny Kościoła w Belgii, statystycznie na 100 000 mieszkańców posługę pasterską pełniło 100 diecezjalnych kapłanów. Połowa z nich pracowała w parafiach, jedna czwarta była zaangażowana w sektor edukacyjny, a pozostali pełnili jeszcze inne posługi. Posługa kleru diecezjalnego była w dużej mierze wspierana przez działalność zakonów. W roku 1947 posługiwało

12 L. Gevers, Priesterproblematiek in een stroomversnelling. Belgische en Nederlandse visies op het priesterambt ten tijde van het Tweede Vaticaanse Concilie, „Trajecta” 11:2002, s. 154.

13 Por. L. Gevers, Een strijdvaardige kerk. De Antwerpse katholieken ten tijde van „rijke Roomse leven”, s. 216.

14 Por. M. Smet, J. Van Houtte, Sociografische aspecten van de Kerk in Vlaanderen, w: De Kerk in Vlaanderen, Pastoraal-sociologische studie van het leven ende structuur der Kerk, red. J. Kerkohofs, J. Van Houtte, Tielt: Lannoo 1962, s. 43-44.

15 Por. L. Gevers, Priesterproblematiek in een stroomversnelling. Belgische en Nederlandse visies op het priesterambt ten tijde van het Tweede Vaticaanse Concilie, s. 156.

33

w diecezji Mechelen 17000 sióstr zakonnych i 5000 zakonników. Archidiecezja Mechelen liczyła wówczas 200 klasztorów męskich i 1100 żeńskich. Lieve Gevers w następujący sposób uogólniła stan Kościoła: „Kościół katolicki w Belgii prezentował się jako mająca władzę instytucja z przeogromnym moralnym wpływem na życie społeczeństwa”17.

Był to jednocześnie czas bardzo dynamicznego rozwoju życia parafialnego, charakteryzującego się intensywnym życiem sakramentalnym oraz rozwojem ruchów i grup modlitewnych¹⁸. Katolicyzm był religią dominującą, około 98 % ludności Belgii przynależało do Kościoła rzymsko–katolickiego. Stosunki dyplomatyczne pomiędzy Kościołem i państwem były na bardzo dobrym poziomie. Na mocy ,,Ustawy Napoleońskiej” Kościół otrzymywał do państwa stosowne subwencje finansowe służące utrzymaniu duchowieństwa, asystentów parafialnych oraz budynków kościołów19.

Wpływ Kościoła – jako instytucji – na życie społeczne był znaczący. Organizacje zawodowe miały często religijny charakter (bractwa religijne), uroczystościom świeckim nadawano wymiar kościelny. W wydarzeniach związanych np. z otwarciem nowej szkoły lub klubu sportowego uczestniczyła zawsze osoba duchowna, która dokonywała poświęcenia. Działalność parafii nie miała konkurencji ze strony turystyki, kina czy sportu. Ruchy młodzieżowe i organizacje społeczne działały, w zdecydowanej większości, pod patronatem Kościoła. Podobna sytuacja była również widoczna w świecie polityki. Początek lat XX cechował się ogromnym wpływem partii katolickich, które prawie samodzielnie rządziły Belgią, nadając jej ton chrześcijański²⁰.

Szkolnictwo katolickie zajmowało znaczącą rolę w formacji społeczeństwa21. Lieve Gevers w publikacji Kerk in de kering napisała, iż katolicka sieć edukacyjna w tamtym systemie pełniła istotną rolę w formacji społeczeństwa, jednocześnie wpływając na całościowy kształt życia społecznego22. Jest to wynikiem dobrze zorganizowanej infrastruktury oraz wysokiego poziomu nauczania. Szkoły katolickie zapewniały również solidną formację duchową. Według historyka Bart Latré z Katolickiego Uniwersytetu w Leuven: „katolickie religijne celebracje i praktyki otrzymywały bardzo ważne miejsce

17 L. Gevers, Kerk in de kering, Leuven: Pelckmans 2014, s. 21.

18 W latach 1937-1946 udzielano 85 diakonom święceń prezbiteratu rocznie.

19 Por. G. Landuyt, M. Gieleis, Antwerpen in de nasleep van de Franse Revolutie, s. 169, w: In de stroom van de tijd, red. M. Gielies, L. Kenis, G. Marnef, K. Schelkens, Leuven: Davidsfons 2012. Umowa, zwana konkordatem została zawarta 15 lipca 1801 roku.

20 Por. B. Latré, Strijd en inkeer, s. 64

21 Por. A. Benoit, Het Katholiek onderwijs, w: De Kerk in Vlaanderen. Pastoraal-sociologische studie van het leven en de structuur der Kerk. red. J. Kerkhofs i J. van Houtte, Tielt: Lannoo 1962, s. 412.

34

w katolickich szkołach”23. Regulaminy placówek dokładnie określały obowiązki uczestnictwa w życiu sakramentalnym.

Przez wiele lat Kościół katolicki miał monopol na działalność edukacyjną. Szkolnictwo – podporządkowane Ustawie o Oświacie – zostało podzielone na cztery stopnie: edukacja przedszkolna, szkolnictwo podstawowe, szkolnictwo średnie oraz szkolnictwo wyższe. Katolicka sieć przedszkoli w całości kraju w latach 1957-1985 skupiała 67% dzieci, natomiast w samej tylko części flandryjskiej 80%. Szkoły podstawowe cieszyły się również dużą popularnością. W latach 1957-1958 uczyło się w nich 63,24% uczniów we Flandrii i 36,71% w Walonii. Kolejne lata 1959-1960 wskazują na delikatny spadek. Statystki podają, iż 41,21% chłopców i 62,34% dziewcząt w skali kraju uczęszczało do katolickich szkół podstawowych. Około 39,29% uczniów szkół średnich w latach 1957-1958 było uczniami szkół katolickich.

Szczególną rolę w formacji odgrywał Katolicki Uniwersytet w Leuven powołany do istnienia w roku 1425. W latach 1960-1961 posiadał około 12950 studentów. Stanowili oni 48,89% wszystkich studentów w Belgii. W poszczególnych diecezjach istniały także instytuty wyższe, przeznaczone do formacji duchowieństwa. Katolickie szkoły definiowały swoją misję jako udział w ewangelizacyjnym posłaniu Kościoła. Postawiono dwa główne cele: umożliwienie katolickiej formacji dzieciom i młodzieży oraz świadczenie o solidarności Kościoła wobec potrzeb świata. Dążono, aby katolickie szkoły stały się inkarnacją piękna chrześcijańskich ideałów oraz stały się platformą spotkania świata i Ewangelii.

Zajęcia edukacyjne w szkołach katolickich zostały zharmonizowane z formacją chrześcijańską, co przekładało się na (często obowiązkowy) udział w modlitwach porannych, w codziennej Mszy świętej, modlitwie różańcowej oraz regularnym korzystaniu z sakramentu pokuty i pojednania (często raz w tygodniu)24.