GORZóW WIELKOPOLSKI: WYdAWNICTWO PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWOdOWEJ 2011 ISBN 978-83-89682-49-9
Zmiany ustrojowe w Polsce po roku 1989, tworzenie się demokratycznego państwa, a następnie
wejście Polski do Unii Europejskiej, przy-niosły nowe wyzwania edukacyjne rów-nież bibliotekom. dzisiejsze biblioteki to miejsca otwarte i interaktywne, zmieniają-ce się i rozwijajązmieniają-ce się, oferujązmieniają-ce znacznie więcej niż tylko lektury szkolne i beletrysty-kę. Otwarte na środowisko, z powodzeniem organizują działalność kulturalną, edukacyjną i informacyjną. Jak biblioteka wpisuje się w formułę europeizacji? Jaka jest rola biblio-tekarza w we współczesnej bibliotece? Jakie stoją przed nim wyzwania? Czego oczekuje od bibliotekarza czytelnik? Nie tylko na te pytania znajdziemy odpowiedź w książce Pedagogiczna rola bibliotekarza w dobie europeizacji.
Autorka publikacji, doktor danuta Tomczyk jest pracownikiem naukowym Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gorzowie Wielkopolskim, Szczecińskiej Szkoły Wyższej Collegium Balticum
oraz Uniwersytetu Szczecińskiego. Organizuje i współorganizuje konferencje, warsztaty i szkolenia dotyczące m.in. pracy pedagogicznej bibliotekarza oraz skutecznego zarządzania i organizacji w bibliotece. Głównym obszarem jej za-interesowań naukowych jest edukacyjno-kulturalna rola bibliotekarza we współ-czesnym świecie.
R
RECENZJE I OMÓWIENIA Publikacja Pedagogiczna rolabi-bliotekarza w dobie europeizacji jest oparta na pracy doktorskiej autorki.
Podzielona jest na siedem rozdzia-łów. Książkę otwiera motto – słowa Jaquesa delors’a: „Edukacja, jako medium kulturowe, może zapobiec temu, by w trakcie tworzenia de-mokratycznego społeczeństwa nie powiększało się grono przegranych wykluczonych… Wraz ze wzrostem znaczenia kompetencji i umiejętności, podział na osoby bogate w wiedzę i ubogie w wiedzę staje się nowym i ważnym wyznacznikiem”1. Bibliote-karze, rzecz jasna, muszą włączyć się w proces nowej edukacji i sprostać jej wyzwaniom. W zmieniającym się świecie zmieniają się funkcje bi-bliotek i role bibi-bliotekarzy. Czytelnik chce zaspokoić w bibliotece nie tylko potrzeby informacyjne i edukacyjne,
ale i potrzebę samorealizacji. W związku z tym praca bibliotekarza, wynikająca z wypełniania przez bibliotekę funkcji pedagogicznej jest niezbędnym wskaźnikiem efektywności biblioteki i satysfakcji jej użytkowników. We wstępie autorka zauważa, że „literatura przedmiotu, jak dotąd, zbyt mało miejsca poświęciła na badania doty-czące wypełniania przez bibliotekę publiczną funkcji pedagogicznych spełniających się w relacjach i wpływie na osobowość czytelników”2. Książka danuty Tomczyk tę lukę świetnie wypełnia.
W rozdziale pierwszym autorka definiuje funkcję pedagogiczną instytucji jako „spo-sób, w jaki zaspokaja ona potrzeby pedagogiczne jednostek oraz grup społecznych, a także całokształt skutków wywołanych przez działalność pedagogiczną instytucji i jej członków”3. Zgodnie z formułą europeizacji, usługi biblioteki skierowane są do bardzo zróżnicowanych grup odbiorców: uczniów, studentów, przedsiębiorców, pracowników nauki a także czytelników specjalnej kategorii tj. osób niepełnosprawnych, starszych,
1 J. delors (red), Edukacja – jest w niej ukryty skarb. Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komi-sji do spraw Edukacji dla XXI wieku, tłum. W. Rabczuk, Warszawa 1998, s. 52–54.
2 d. Tomczyk: Pedagogiczna rola bibliotekarza w dobie europeizacji, Gorzów Wielkopolski: Wy-dawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej 2011, s.12.
3 Tamże, s. 23.
mniejszości narodowych i etnicznych. Znajdziemy tu przykłady usług i działań, jakie biblioteka oferuje środowisku w celu jego integracji oraz przeciwdziałaniu wykluczeniu informacyjnemu i środowiskowemu.
Rozdział drugi poświęcony jest miejscu biblioteki publicznej w systemie kultu-ralno-oświatowym państwa. Autorka przedstawia nowe wyzwania edukacyjne dla bibliotek publicznych wynikające z europeizacji. Omówione zostały najważniejsze dokumenty i programy międzynarodowe i rządowe dotyczące budowania i rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz przeciwdziałania cyfrowemu wykluczeniu. Autor-ka zauważa, że współczesna biblioteAutor-ka publiczna obok wykonywania tradycyjnych za-dań, jak wypożyczanie i udostępnianie zbiorów, pełni również rolę lokalnego centrum kultury i ośrodka informacji. Jest również instytucją ustawicznego kształcenia oraz uczenia technik informacyjnych. Wiąże się to z organizowaniem życia kulturalnego społeczności lokalnej, świadczeniem usług m.in. z zakresu informacji biznesowej, prawnej, turystycznej, organizowaniem dostępu do sprzętu, oprogramowania kom-puterowego i baz danych. dalej, autorka wyjaśnia formułę europeizacji w polskim bibliotekarstwie publicznym, a co za tym idzie ideę biblioteki otwartej i wirtualnej oraz potrzebę zarządzania talentami.
Trzeci, nie mniej istotny rozdział pracy nosi tytuł Biblioteka publiczna przestrzenią dynamicznej enkulturacji. Autorka zauważa bogactwo pojęcia „kultura” i przytacza liczne jej definicje. Przedstawiając formy i metody pracy kulturalno-oświatowej, zwra-ca uwagę na rolę metody animacji w pracy kulturalnej i społeczno-wychowawczej.
Trudna jest rola animatora w świecie rozchwianych tradycyjnych norm i królującej wokół komercji. dezintegracja rodziny, brak wzorców i autorytetów to tylko niektóre bariery utrudniające prowadzenie animacji. Biblioteki jako animatorzy i strażnicy osiągnięć kulturalnych i intelektualnych społeczeństwa, wraz ze współpracującymi z nimi innymi instytucjami kultury i edukacji oraz władzami nadrzędnymi, podejmują działania w celu popularyzacji i upowszechniania prawdziwych wartości kulturalnych i wiedzy naukowej, tworzą jednolity system, oferujący wiele możliwości kreowania tożsamości czytelników oraz wskazywania im dróg w procesie samodzielnego po-szukiwania informacji. W dalszej części rozdziału autorka przedstawia rozwój myśli pedagogicznej, niektóre szkoły i kierunki badań, a także wymiary kultury czytelniczej.
Wskazuje również potrzeby intelektualno-kulturalne czytelników oraz rolę książki w procesie samorealizacji i autokreacji czytelnika.
Kolejne rozdziały książki autorka poświęca badaniom stymulacji aktywności edukacyjnej czytelników oraz usługom służącym zaspokajaniu potrzeb intelektualno-kulturalnych. Celem przeprowadzonych przez autorkę badań było uzupełnienie wie-dzy na temat pedagogicznego funkcjonowania biblioteki publicznej oraz ustalenie jej rzeczywistych funkcji pedagogicznych. Badania przeprowadzono w 23. bibliotekach publicznych powiatu goleniowskiego. Zbadano wpływ biblioteki na zaspokojenie po-trzeby posiadania odpowiedniej książki, jak i potrzeb: orientacji w ofercie czytelniczej,
R
RECENZJE I OMÓWIENIA dostępności do medialnej informacji i posiadania korzystnych warunków do pracy intelektualnej. Z przeprowadzonych badań wynika, że biblioteki najlepiej zaspokajają potrzebę posiadania odpowiedniej książki. Nasuwają się wnioski, że mimo szybkiego rozwoju nowych technologii, rozszerzających się zasobów bibliotek cyfrowych, coraz powszechniejszych e-booków, potrzeba dostępu do książki tradycyjnej jest wciąż bardzo wysoka, a czytelnicy nadal czerpią satysfakcję obcując z nią.W ostatnim rozdziale książki autorka zwraca uwagę na fakt, że obecnie praca pedagogiczna bibliotekarza skoncentrowana jest głównie na osobie czytelnika, nie tak jak było dawniej – na książce. działania bibliotekarzy, które stymulują aktywność edukacyjną czytelników, mają wpływ na poziom ich samorealizacji, tym samym są miarą efektywności biblioteki. W zakończeniu autorka podsumowuje, że w nowoczes-nej bibliotece bibliotekarz musi być dobrym nauczycielem, doradcą i przewodnikiem po świecie kultury i informacji dla wszystkich korzystających.
Książkę doktor Tomczyk polecam uwadze wszystkich bibliotekarzy, zwłaszcza tych, którzy w swej codziennej pracy z użytkownikiem realizują zadania wynikające z pedagogicznej funkcji biblioteki. To chyba jedyna publikacja, w której tak wyraźnie zaakcentowano i omówiono stymulujacą i aktywizującą rolę bibliotekarza w zaspo-kajaniu różnorodnych potrzeb edukacyjnych użytkowników. Autorka przedstawia bibliotekarza jako pracownika wiedzy, a bibliotekę jako animatora osiągnięć inte-lektualnych społeczeństwa. Biblioteka to miejsce upowszechniania prawdziwych wartości kulturalnych i wiedzy naukowej, przyjazne dla czytelnika, sprzyjające jego aktywności na różnych płaszczyznach, wskazujące drogę w procesie poszukiwania informacji, pomagające w samorozwoju i samorealizacji. Książkę doktor Tomczyk powinien przeczytać każdy bibliotekarz. Chociaż jest publikacją naukową a nie poradnikiem, z pewnością będzie bardzo pomocna w codziennej pracy z użytkow-nikiem biblioteki.
Prof. dr hab. Radosław Gaziński
Biblioteka Główna Uniwersytetu Szczecińskiego