Demografia

Słupsk, z gęstością zaludnienia wynoszącą ponad 2100 os/km², plasuje się w czołówce naj-gęściej zaludnionych miast Polski. Szczególna koncentracja ludności występuje na powojennych osiedlach mieszkaniowych z tzw. „wielkiej płyty”, zlokalizowanych w zachodniej części miasta.

W rejonach lokalizacji wieżowców wartość ta przekracza nawet 240 os/ha. Nieco mniejszym zagęszczeniem ludności odznaczają się tereny zwartej pierzejowej zabudowy śródmiejskiej, roz-lokowanej wzdłuż osi ulicy Wojska Polskiego, gdzie wskaźnik gęstości zaludnienia także przekracza 200 os/ha.

Ryc.14. Rozmieszczenie mieszkańców Słupska (wg stanu na XII 2014 r.)

Źródło: Raport z delimitacji obszarów zdegradowanych dla Miasta Słupska

Miasto boryka się z narastającymi problemami natury demograficznej, co szczególnie widoczne jest na obszarze rewitalizacji. Na ogólnopolski trend starzenia się społeczeństwa nakłada się zjawi-sko rozlewania się Miasta, które z uwagi na bardzo małą powierzchnię oraz brak nowych terenów inwestycyjnych, a także „agresywną” politykę gmin ościennych, przybiera szczególnie silne natężenie

Wskaźnik obciążenia demograficznego, pozwalający ocenić sytuację demograficzną danego terenu i wskazać możliwości rozwojowe danego społeczeństwa, osiąga szczególnie wysokie wartości na obszarze miasta lokacyjnego (zgodnie z danymi z ewidencji ludności za 2015 r. - ponad 30 % ludno-ści osiągnęło wiek poprodukcyjny). Społeczeństwa starzejące się muszą zmierzyć się z koniecznoludno-ścią zabezpieczenia odpowiedniej opieki społecznej i medycznej nad osobami starszymi, a także z male-jącym popytem na niektóre usługi, w tym usługi publiczne (np. edukacyjne). Różne grupy wiekowe mieszkańców zgłaszają odmienne oczekiwania dotyczące aranżacji przestrzeni publicznej, czy oferty instytucji publicznych. Brak odpowiedniego poziomu wymiany pokoleniowej na rynku pracy często prowadzi do deficytu odpowiednio wykwalifikowanych kadr (zwłaszcza specjalistycznych), a to z kolei powoduje zahamowanie rozwoju lokalnych przedsiębiorstw. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że stosunkowo najkorzystniejsza na tle obszaru rewitalizacji jest sytuacja demograficzna w rejonie ulic Długiej i Ogrodowej oraz w zachodniej części Podgrodzia (rejon ulic Szarych Szeregów i Party-zantów), które charakteryzują się jednocześnie najwyższymi wartościami wskaźników obrazujących kryzys społeczny.

Wykres nr 3. Struktura wieku mieszkańców obszaru rewitalizacji

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UM Słupsk za rok 2015

Ryc. 15. Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej ich liczbie – natężenie zjawiska (wg stanu na XII 2015 r.)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UM Słupsk

Wykres nr 4. Liczba mieszkańców Słupska oraz gmin wiejskich: Słupsk i Kobylnica w latach 2002-2016

W okres transformacji ustrojowej Słupsk wszedł jako miasto przeszło stutysięczne. Odwró-cenie trendu wzrostowego liczby ludności nastąpiło w połowie ostatniej dekady minionego wieku.

Obserwacje pozwalają sądzić, że główną przyczyną tego stanu jest migracja tuż za granice miasta, co może potwierdzać poniższy wykres, obrazujący bilans zameldowań - wymeldowań w mieście i gminach ościennych. Ilość meldunków w tych gminach stanowi 2/3 ilości wymeldowań w mie-ście. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można określić, że w obu przypadkach mamy do czynienia z przemeldowaniem na linii miasto-podmiejskie gminy.

Wykres nr 5. Bilans migracji wewnętrznej w 2015 roku

200 300

Źródło: opracowanie własne, dane: Bank Danych Regionalnych

W ostatnich latach obserwuje się intensyfikację zjawiska wyprowadzanie się mieszkańców Słupska do ościennych gmin wiejskich. W przeciwieństwie do miasta gminy ościenne są w stanie zaproponować dużą ilość działek pod zabudowę indywidualną, po znacznie niższych niż w mieście cenach. Proces ten jest tym łatwiejszy, że przenosiny „za miasto”, wciąż w przypadku Słupska w stosunkowo niewielkim stopniu, pociągają za sobą utrudnienia tradycyjnie przypisywane subur-banizacji, jak chociażby trudności komunikacyjne. Stan ten powoli ulega zmianie, np. obecny układ komunikacyjny przestaje być drożny w relacji Słupsk – Siemianice, najpopularniejszej desty-nacji osób wymeldowujących się z obszaru rewitalizacji. Jednocześnie istniejąca infrastruktura społeczna tych jednostek samorządu terytorialnego przestaje zaspokajać potrzeby lokalnej spo-łeczności, np. zapewnienia wystarczającej ilości miejsc w szkołach publicznych. Niewątpliwie kłopoty te powinny stanowić argument w zatrzymaniu mieszkańców miasta i stać się jednym z istotnych elementów kampanii „Zostaję w mieście”, „Zostaję na obszarze rewitalizacji” uzupeł-nionej o paletę zachęt i zwolnień.

Ryc. 16. Zmiany liczby ludności w mieście Słupsk i gminach ościennych w latach 2002-2016

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

Wykres nr 6. Bilans migracji wewnętrznej w 2015 roku

6 000

-8 000 -6 000 4 000

-4 000 2 000

-2 000 0

-7 356

Słupsk - miasto Słupsk - gmina Kobylnica - gmina 3 866

2 270

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS

Większość nowych osiedli podmiejskich zlokalizowanych jest w odległości zaledwie 4- 6 km od stanowiącego niemal geograficzny środek miasta - Placu Zwycięstwa. Szczególnie dotkliwie odpływ osób w wieku produkcyjnym dotyka właśnie Śródmieście i Podgrodzie, czyli największe sku-piska kamienicznej zabudowy mieszkaniowej, posiadające walory historyczne i architektoniczne.

Ryc. 17. Zmiany liczby ludności na obszarze rewitalizacji w latach 2005-2015

Źródło: opracowanie własne na podstawie na podstawie danych GUS

Zatrzymanie trendu odpływu ludności, zwłaszcza w wieku produkcyjnym, a w dalszej per-spektywie jego odwrócenie, warunkować będzie powodzenie całego procesu rewitalizacji. To wła-śnie obecność ludzi młodych, osób w wielu produkcyjnym, decyduje o intensywności rozwoju strefy usług w obszarach centralnych miast. To właśnie od tych grup często wychodzą propozycje obywatelskiego zaangażowania. Ze względu na większą stabilność finansową łatwiej również im udźwignąć wymagający olbrzymich nakładów finansowych proces renowacji zabytkowej substancji mieszkaniowej.

Tabela nr 9. Ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w Słupsku

ROK

MIASTO SŁUPSK OBSZAR REWITALIZACJI Wiek

przed-produkcyjny Wiek

produkcyjny Wiek

poprodukcyjny Wiek

przed--produkcyjny Wiek

produkcyjny Wiek poprodukcyjny

2011 16,2 65,0 18,8 bd bd bd

Powyższa tabela ilustruje starzenie się społeczeństwa Słupska, czyli spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym oraz wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym.

Tabela nr 10. Ruch naturalny w Słupsku

ROK URODZENIA

ŻYWE ZGONY

OGÓŁEM ZGONY

NIEMOWLĄT PRZYROST NATURALNY

2011 817 881 2 -64

2013 776 979 4 -203

2015 771 1007 0 -236

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych

Tabela nr 11. Migracje wewnętrzne i zagraniczne w Słupsku

ROK

ZAMELDOWANIA WYMELDOWANIA SALDO MIGRACJI W RUCHU

WE-WNĘTRZNYM ZAGRANICA W RUCHU

WE-WNĘTRZNYM ZAGRANICA W RUCHU

WE-WNĘTRZNYM ZAGRANICA

2011 _{809 52} 1227 67 -418 -15

2013 _{898 67} 1213 153 -315 -86

2015 _{862 bd} 1178 bd -316 bd

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych

W obszarze rewitalizacji wciąż dominującą grupą wiekową są osoby w wieku produkcyjnym (64%), co powinno zapewnić solidny fundament życia gospodarczego i społecznego. Także nieco wyższy, niż średnia dla miasta, udział osób w wieku przedprodukcyjnym, wysoki zwłaszcza w rejo-nie ulic Długiej i Tuwima, należy traktować jako potencjał, który w przyszłości mógłby zapewnić zastępowalność pokoleń. Niestety, ujemne saldo migracji, szczególnie silnie odczuwane w obsza-rze rewitalizacji, skutkuje stale zmniejszającą się liczbą osób zamieszkujących centralne rejony miasta. Fakt ten nie tylko negatywnie wpływa na życie gospodarcze miasta, ale także z racji ucieczki na przedmieścia osób najbardziej kreatywnych, znajduje odzwierciedlenie w coraz niż-szym wskaźniku aktywności społecznej i trudności wyłonienia naturalnych liderów, tak pożądanych na obszarach dotkniętych kryzysem społecznym.