Pozostałe aspekty środowiskowe – zagrożenie powodziowe

Obszar rewitalizacji położony jest w całości w zlewni rzeki Słupi, która go przecina i sta-nowi naturalną granicę oddzielającą Podgrodzie od Śródmieścia i Starego Miasta. Bliskość rzeki z jej walorami przestrzennymi, krajobrazowymi i przyrodniczymi stanowi jeden z ważniej-szych potencjałów obszaru rewitalizacji, jednocześnie niesie ze sobą realne zagrożenie powo-dziowe. Ewentualnymi negatywnymi skutkami powodzi w przypadku wystąpienia zarówno wody 100-letniej (Q=1), jak i 500- letniej (Q=0,2) dotknięte zostałyby wyłącznie obszary Podgrodzia oraz Wyspy Młyńskiej (jednostki urbanistyczne nr 2 – Partyzantów oraz 4 – Młyńska/Drewniana).

Mapa poniżej przedstawia zasięg zagrożenia wodą stuletnią na tle obszaru rewitalizacji i obejmuje przede wszystkim ulicę Szarych Szeregów (na odcinku od ul. Armii Krajowej do ul. Kilińskiego, wraz z pierzeją kamienic), ulicę Partyzantów (niemal na całej długości), wraz z zabudową mieszkaniową i usługową pomiędzy Armii Krajowej i Podgórną. Zalaniu uległby także niemal cały park na Placu Powstańców Warszawskich i I LO.

W przypadku zagrożenia powodzią o wysokim prawdopodobieństwie (Q= 10, ryzyko wystą-pienia raz na 10 lat) tereny potencjalnie zagrożone zalaniem ograniczają się wyłącznie do wąskich pasów (do 5m) terenów zielonych położonych po obu stronach koryta rzeki Słupi. W razie swo-bodnego rozlewu wód powodziowych lustro wody zgodnie z modelami przestrzennymi podejdzie pod trzy obiekty mieszkalne (dwa przy ul. Szarych Szeregów i jeden przy ul. Francesco Nullo) oraz jeden obiekt o funkcji gospodarczej przy ul. Młyńskiej. Tym samym potencjalne szkody uznać

Ryc. 55. Tereny zagrożone powodzią wody stuletniej

Źródło: opracowanie własne na podstawie Hydroportal ISOK, http://mapy.isok.gov.pl

W przypadku wody pięciusetletniej zalaniu bądź podtopieniu na obszarze rewitalizacji ule-głoby ok. 14 ha, z czego 9,1 ha to tereny zagospodarowane - zurbanizowane, zamieszkiwane przez ok. 600 osób.

Ryc. 56 Tereny zagrożone powodzią wody pięciusetletniej

O tym, że zagrożenie powodziowe na tych obszarach nie jest jedynie teoretyczne świadczą opisy i relacja z największych wezbrań w 1888 r. i 1982 r., kiedy to woda zalała ulice: Szarych Szeregów i Armii Krajowej, do ul. Partyzantów.

Fot. 21 Zalana ulica Wodna (Wasserstrasse), dzisiejsza Szarych Szeregów, kwiecień 1888 r.

Źródło: zasoby własne UM Słupsk

Z uwagi na intensywne zagospodarowanie terenów zagrożonych powodzią oraz ich wartość historyczną, zamierzenia inwestycyjne ujęte w Gminnym Programie Rewitalizacji zlokalizowane na tym obszarze będą miały wyłącznie charakter rewaloryzacyjny i obejmą przebudowę istnie-jących elementów infrastrukturalnych, za wyjątkiem planowanych kładek pieszych, których kon-strukcje nośne, zgodnie z wytycznymi projektowymi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku znajdą się o 0,5 m powyżej wody stuletniej. W związku z realnym zagrożeniem powo-dziowym, w ramach technicznych zamierzeń inwestycyjnych planowanych w GPR zlokalizowanych na obszarze szczególnego zagrożenia powodzią (np. związanych z rewaloryzacją czy remontem) już na etapie prac projektowych stosowane są rozwiązania minimalizujące ryzyko powodzi i ewen-tualnych strat materialnych. Na obszarze zalewowym nie planuje się lokalizacji nowej trwałej zabudowy.

Biorąc pod uwagę fakt, że tereny o wysokim ryzyku wystąpienia powodzi (Q=10) i średnim (Q=1, ryzyko wystąpienia raz na 100 lat) ograniczają się wyłącznie (dla Q=10) i niemal wyłącz-nie (Q=1) do obszarów objętych zadawyłącz-niem inwestycyjnym pn. „Zagospodarowawyłącz-nie śródmiejskiego odcinka bulwarów rzeki Słupi wraz z przebudową ul. Szarych Szeregów" dla elementów zago-spodarowania terenu: kładek, pomostów, ciągów komunikacyjnych, sceny plenerowej, schodów terenowych Miasto uzyskało pozwolenie wodnoprawne, w którym zostały określone lokalizacje poszczególnych elementów i ich parametry techniczne. Dzięki uwzględnieniu tych warunków już na etapie projektowania przyjęto, że realizacja inwestycji w uzgodnionym z Wodami Polskimi

komunikacyjnym (koncentracja potoków ruchu w historycznym centrum miasta) zmiany te naraziły Słupsk także na częste paraliże komunikacyjne i duże straty związane z gwałtownymi zjawiskami pogodowymi, w tym spowodowane nawalnymi deszczami.

Tym samym na skutek położenia w dolinie rzecznej, obszar rewitalizacji narażony jest zarówno na powodzie rozlewne, roztopowe i zimowe, jak i (zwłaszcza z powodu położenia silnie zurbanizowanych obszarów powyżej krawędzi terasy nadrzecznej) nasilające się w ostatnich deka-dach powodzie błyskawiczne. Dalsza zabudowa rezerw mieszkaniowych położonych po zachodniej stronie miasta (obecnie w budowie i w fazie projektowej jest blisko 1000 mieszkań), ze spływem wód bezpośrednio w stronę rzeki Słupi zagrożenie to nieustannie potęguje.

Na przestrzeni lat miasto rozwijało się po lewej i prawej stronie rzeki Słupi wykorzystując naturalne ukształtowanie terenu dla tworzonej infrastruktury. Znalazło to swoje odzwierciedlenie także w układzie kanalizacji deszczowej, której działanie oparte jest na spływie grawitacyjnym.

System kanalizacji deszczowej w żaden sposób nie uwzględnia tak radykalnych zmian w zagospoda-rowaniu terenu miasta, nie był i nie jest przygotowany na przenoszenie coraz większych obciążeń wodami opadowymi.

O ile negatywnymi skutkami powodzi roztopowych i rozlewnych dotknięte zostałyby wyłącz-nie obszary Podgrodzia oraz Wyspy Młyńskiej, o tyle gwałtowne opady i powodzie błyskawiczne potencjalnie, z racji położenia, zagrażają niemal całemu obszarowi rewitalizacji (ponad 20 000 mieszkańców).

W przypadku powodzi błyskawicznych zalaniu uległaby większość urzędów, placówek oświa-towych, placówek służby zdrowia, niemal wszystkie obiekty instytucji kultury, miejsca pamięci i zabytki wpisane do rejestru zabytków. Że zagrożenie to jest realne świadczą chociażby wydarze-nia z końca XX i początku XXI w. kiedy w wyniku letnich nawałnic, z maksymalnym opadem blisko 90 mm/dzień zalany został niemal cały obszar rewitalizacji, a przywracanie pełnej funkcjonalności obszaru rewitalizacji z racji kumulacji funkcjonalności miastotwórczych w praktyce całego miasta, trwało wiele tygodni.

W związku z powyższym, z uwagi na intensywne zagospodarowanie terenów zagrożonych powodzią oraz ich wartość historyczną konieczne jest maksymalne retencjonowanie wody na gór-nym trasie i/ lub przekierowanie jej poza obszarem zurbanizowagór-nym.

Ryc. 57. Kierunek spływu wód opadowych z górnego tarasu na Obszar Rewitalizacji (mapa hipsometryczna)

Okoliczności te znalazły odzwierciedlenie w opracowanym dla Słupska Planie Adaptacji do Zmian Klimatu.

Odpowiedzią na ww. problemy stała się konieczność zagospodarowania wód opadowych w miejscu ich powstania, nakierowane na zwiększenie potencjału retencji naturalnej oraz stymu-lowanie procesu samooczyszczania wód opadowych, zakładanie ogrodów deszczowych czy muld chłonnych (obszar Śródmieścia, Starego Miasta i Podgrodzia, oraz rejon ulicy Zaborowskiej). Kon-tynuowanie prac przy tworzeniu Klinów Zieleni opartych na rozwiązaniach pierścieniowo – pro-mienistych zapewniających retencjonowanie i wykorzystanie wód opadowych, ochronę pasów przewietrzających przed zabudową, zwiększenie bioróżnorodności i wzrost świadomości ekolo-gicznej mieszkańców.