Dermokosmetyki stosowane przez kobiety w ciąży

Termin dermokosmetyk po raz pierwszy został wprowadzony do nauk kosmetyczno-medycznych przez Sellesa i wsp. w 1990 roku. Jedna z uznawanych definicji dermokosmetyku to: ”specjalny kosmetyk przeznaczony na określone dolegliwości skórne i dla ściśle określonych typów skóry, tworzony we współpracy z dermatologami i rozprowadzany wyłącznie w aptekach”. Jednak, definicja dermokosmetyku nie jest w żadnym kraju na świecie uregulowana prawnie i nie została ustawowo wyróżniona [284]. Co więcej ustawa Prawo Farmaceutyczne stanowi, że produkt nie może być jednocześnie kosmetykiem i lekiem.

Produkty pogranicza, w tym również dermokosmetyki, budzą sporo emocji. Podkreśla się, że znowelizowana w marcu 2007 roku zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej 2004/27/WE ustawa Prawo Farmaceutyczne stanowi, że produkt, który jednocześnie spełnia kryteria produktu leczniczego oraz innego rodzaju produktu (m. in. kosmetyku) podlega przepisom Prawa Farmaceutycznego [284]. Ustawa Prawo Farmaceutyczne zezwala, by przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych były nie tylko produkty lecznicze, ale również: wyroby medyczne, niektóre środki spożywcze, w tym suplementy diety oraz produkty zawierające w swoim składzie farmakopealne naturalne składniki pochodzenia roślinnego. Przedmiotem obrotu w aptekach mogą być także środki kosmetyczne. W stosunku do suplementów diety lub dermokosmetyków, powinno stosować się przepisy ustawy Prawo Farmaceutyczne. Oznacza to, iż produkt taki musi podlegać wszelkim

73

zasadom dotyczącym rejestracji i dopuszczenia do obrotu oraz zasadom GMP w zakresie wytwarzania, stając się de facto produktem leczniczym [285]. Zgodnie z zasadami GMP nadzór nad produkcją i dystrybucją kosmetyków jest bardziej ścisły niż nad suplementami diety, gdyż producent jest zobowiązany do posiadania dokumentacji zakupu surowców do produkcji kosmetyków i posiadania dla nich specyfikacji fizykochemicznej oraz mikrobiologicznej. Ponadto musi posiadać wyniki badań potwierdzających ocenę wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo jego stosowania [285]. Normy Unii Europejskiej zobowiązują producentów, jak i importerów dermokosmetyków do zachowania pełnej dokumentacji na temat danego produktu przez 10 lat od dnia, w którym ostatnia partia produktu została wprowadzona na rynek. Dokumenty te powinny zawierać informacje o składzie, danych dotyczących oceny bezpieczeństwa, procesów produkcyjnych oraz ewentualnych działań niepożądanych [283].

Jednak zakres swobody, jaką przepisy Unii Europejskiej pozostawiają państwom członkowskim oraz brak harmonizacji wymagań dla produktów pogranicza powoduje, że produkt klasyfikowany w jednym z państw członkowskich, jako suplement diety może być uznany w innym państwie członkowskim za produkt leczniczy. Przykład może stanowić liść miłorzębu (Fol. Ginkgo bilobae), który jest produktem leczniczym w Polsce, Szwajcarii i Niemczech, gdzie istnieje tradycja fitoterapii, we Włoszech traktowany jest, jako produkt spożywczy, zaś w Wielkiej Brytanii, jako suplement diety [285].

Dziś wiadomo, że skóra jest metabolicznie i immunologicznie aktywnym narządem podatnym na wpływ zewnętrznie stosowanych kosmetyków jak i dermokosmetyków [283].

Dlatego też większość składników kosmetycznych oraz dermokosmetyków testowana jest w warunkach in vitro bądź in vivo w celu określenia ich wpływu na skórę [283]. Jednakże największa ilość badań kosmetologicznych jest obecnie przeprowadzana na modelach zrekonstruowanej skóry, ze względu na ścisłe przepisy Unii Europejskiej zakazującej testów na zwierzętach [283].

Dermokosmetologia to gałąź dermatologii, gdzie przy pomocy kosmetyków następuje wspomaganie bądź leczenie różnych schorzeń skórnych. Dermokosmetyki stosowane są pojedynczo lub komplementarnie z leczeniem farmakologicznym w następujących schorzeniach, takich jak: trądzik młodzieńczy, trądzik różowaty,

74

atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry oraz w celu fotoochronnym i nawilżającym. Mogą one być stosowane miejscowo na skórę twarzy i ciała oraz skórę głowy i włosy w celu łagodzenia negatywnych skutków niektórych chorób skórnych, stanów fizjologicznych (np. ciąża) i poprawy jakości życia pacjentów [283].

W okresie ciąży w wyniku zmian hormonalnych „wymagania” skóry oraz jej wygląd ulegają zmianom. Kobiety w ciąży obserwując pogarszający się stan cery/skóry często stosują kosmetyki oraz zmieniają ich skład. Zmiany skórne występujące w okresie ciąży uzależnione są nie tylko od procesów hormonalnych w organizmie, ale także od zmian fizjologicznych zachodzących w ciele kobiety ciężarnej [281]. Skóra kobiety ciężarnej w wyniku zmian najczęściej traci swoją elastyczność ponadto w krótkim czasie jest narażana na zbyt duże rozciąganie, dlatego też mogą pojawiać się niechciane rozstępy na skórze [275]. Rozstępy skórne to spore wezwanie dla producentów kosmetyków, gdyż według danych statystycznych występują one u 70 do 90% kobiet ciężarnych [282].

Dermokosmetyki o składzie ukierunkowanym na rozstępy, zawierają składniki kosmetyczno-lecznicze, które wzmacniają i wspomagają odbudowę włókien kolagenowych oraz zapewniają właściwe nawilżanie skóry, które jest niezbędne u kobiet w czasie ciąży. Preparaty te zawierają w swoim składzie m.in. takie substancje jak: witaminy - A (wpływa: na elastyczność skóry, jest niezbędna do syntezy kolagenu, ale z uwagi na toksyczność powinna być w niskich stężeniach), E (wpływa: na skórne mikrokrążenie, na elastyczność naskórka oraz nawilża skórę), C (jest konieczna do endogennej syntezy kolagenu i kwasu hialuronowego, czyli wpływa na odbudowę cementu międzykomórkowego w naskórku, ma działanie rozjaśniające przebarwienia), PP, B5 (ma działanie nawilżające i łagodzące podrażnienia), fitokompleksy z aminokwasami i saponinami (poprawiają mikrocyrkulację oraz wygładzają skórę), garbniki, kwas mlekowy, L- karnitynę, masło Shea, algi, bluszcz, kolagen, elastynę. Często też zawierają oleje: np. olej bawełniany, olej z pestek dyni, które w tych preparatach mają za zadanie hamować utratę wody przez skórę, czyli pośrednio wpływają na właściwe jej nawilżania oraz zmiękczanie i uelastycznianie.

Kolejnym składnikiem często stosowanym w dermokosmetykach o wielokierunkowym działaniu pielęgnującym skórę kobiet ciężarnych (także by

75

niwelować rozstępy) jest kwas foliowy, który wykazuje przede wszystkim właściwości regenerujące tkankę skórną i odbudowuje komórki skóry.

Wyżej wymienione składniki uważane są, jako bezpieczne podczas stosowania w ciąży już od pierwszego miesiąca, tylko witamina A powinna być w niskich dawkach w preparatach [287]. Właściwe, częste stosowanie produktów kosmetycznych nie tylko zapobiega rozstępom, ale także zmniejsza oraz je spłyca redukując przy okazji ich kolor. Preparaty te działając kompleksowo na osłabioną skórę kobiet w ciąży, zwiększają jej elastyczność, wytrzymałość oraz zdolność skóry na rozciąganie się. Jednakże, kobiety w ciąży powinny wiedzieć także, że miejscowe stosowanie dermokosmetyków, aby zapewnić właściwy wygląd skóry jest niewystarczające, kobieta ciężarna musi dbać o właściwą dietą, odpowiednią higieną dnia codziennego, unikać stresu itd. [282].

Przebarwienia skóry to problem, który dotyka sporo kobiet ciężarnych. Zmiany te uwarunkowane są nadmierna biosyntezą melaniny. Zmiany barwnikowe o jasno brązowym odcieniu występujące w obrębie twarzy u kobiet ciężarnych nazywamy ostudą (Melasa, Chloasma). Przy skłonnościach do występowania ostudy doradza się kobietom, aby systematycznie, codziennie także w dni pochmurne aplikowały kremy do twarzy przede wszystkim z filtrem ochronnym – mineralnym (jest bezpieczniejszy niż filtr ochronny – chemiczny). Można również stosować postacie kosmetyczne (kremy, toniki), które w swoim składzie zawierają substancje o właściwościach rozjaśniających i wybielających np. wyciąg z ogórka, witaminę C. Najczęściej po okresie ciąży, a najpóźniej po okresie karmienia zmiany barwnikowe ustępują samoistnie [286].

Kiedy u kobiety ciężarnej pojawia się trądzik ciążowy należy zastosować dermokosmetyki oparte na przebadanych składnikach ekstrahowanych z roślin, a regulujących pracę gruczołów łojowych. Najczęściej wówczas dermokosmetyki zawierają składniki aktywne z wyciągów otrzymanych z kwiatów rumianku, ogórka czy olejek z drzewa herbacianego. Azuleny i bisabolol czy chamazulen pozyskiwane z surowca naturalnego – kwiatu rumianku odznaczają się działaniem przeciwzapalnym, bakteriostatycznym oraz bakteriobójczym. Podczas stosowania dermokosmetyków z wyciągiem z rumianku można zauważyć także działanie tonizujące, stymulujące i ściągające. Chamazulen, dzięki swoim właściwościom przeciwalergicznym wykorzystywany jest w łagodzeniu alergicznym stanów

76

zapalnych. Posiada zdolność hamowania histaminy. Wyciąg z ogórka, dzięki obecności mikro i oligoelementów wykazuje działanie łagodzące i odświeżające skórę. Olejek z drzewa herbacianego ma działanie antyseptyczne i kojące skórę [319, 320].

W czasie ciąży należy pamiętać o ochronie skóry przed promieniowaniem słonecznym. W tym okresie kobieta jest bardziej narażona na powstanie przebarwień o podłożu hormonalnym, które potem trudno usunąć. Wynika to z bardziej aktywnych estrogenów oraz hormonu, który pobudza syntezę melanocytów. Z tego powodu kobieta ciężarna powinna wybierać kremy z filtrami chroniącymi skórę przed promieniowaniem UVA/B i powinny to być filtry przede wszystkim mineralne (fizyczne) [279].

Podsumowując można zauważyć, że kobieta w ciąży z uwagi na pojawiające się dermatozy związane z okresem ciąży, powinna stosować dermokosmetyki hipoalergiczne, bezzapachowe, zawierające znany skład jakościowy jak i ilościowy. Ponadto kobiety w ciąży powinny pamiętać, że nie tylko aktywne, syntetyczne substancje zawarte w demokosmetyku mogą negatywnie oddziaływać na płód. Ostrożnie należy podchodzić także do składników naturalnych (ekodermoksmetyki), gdyż wiele ich składników może powodować reakcje alergiczne u kobiety ciężarnej, oddziaływać niekorzystnie na płód, czy zwiększać ryzyko przebarwień.

W podsumowaniu przypomnę, że stosuje się wiele substancji w recepturze dermoksmetyku, najważniejsze to: witaminy A, E, C, α-hydroksykwasy, metyloksantyny, kolagen, kwas hialuronowy, związki przeciwutleniające, rozjaśniające, peptydy, polisacharydy, mocznik, retinol, ubichinon (koenzym Q10), ceramidy, pantenol, β-hydroksykwasy czy ekstrakty z surowców naturalnych. Skład dermokosmetyków wzbogacany jest też oligoelementami takimi jak np: cynk, żelazo, oraz selen i mangan. [276, 280] Można, więc zauważyć, że substancji czynnych wchodzących w skład dermokosmetyku jest bardzo wiele, ale należy zastanowić się - czy wszystkie są bezpieczne dla matki i rozwijającego się płodu?

77