Leki stosowane w astmie oskrzelowej

Współcześnie astma oskrzelowa jest jedną z najczęściej występujących chorób przewlekłych, które w istotny sposób mogą przyczynić się do komplikacji przebiegu ciąży. Niejednokrotnie jest ona przyczyną zwiększonego ryzyka wystąpienia przedwczesnego porodu, zahamowania wzrostu płodu, małej wagi urodzeniowej dziecka, wad wrodzonych u płodu oraz innych, wielowymiarowych komplikacji. Zaniedbanie astmy w okresie ciąży oraz przerwanie jej terapii przez kobiety ciężarne szczególnie w sytuacji, w której objawy astmy nie ustąpiły, może nieść ze sobą również poważne konsekwencje zdrowotne dla matki prowadząc do rozwinięcia u niej nadciśnienia tętniczego, stanu przedrzucawkowego oraz częstych zaostrzeń astmy. Dodatkowo u ciężarnych z nieleczoną astmą częściej niż u zdrowych ciężarnych oraz ciężarnych z leczoną astmą mogą występować krwawienia z dróg rodnych oraz ciężkie zakażenia wymagające podania pacjentce działających ogólnoustrojowych glikokortykosteroidów. Niemniej jednak takie objawy występują przede wszystkim u kobiet, u których astma była niewłaściwie leczona lub nieleczona jeszcze przed ciążą. Można zauważyć, że okołoporodowe rokowania dla dzieci urodzonych przez matki chorujące na astmę leczoną i kontrolowaną przez cały okres ciąży są analogiczne do rokowań okołoporodowych dla dzieci urodzonych przez zdrowe matki [34].

Astma oskrzelowa występuje u 7-10% kobiet w wieku rozrodczym. W przypadku kobiet ciężarnych odsetek jej występowania jest zbliżony i waha się w granicach 8-10% [34]. Dodatkowo alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa, stanowiący odrębną jednostkę chorobową lub współwystępujący z astmą oskrzelową diagnozowany jest u kolejnych 18-30% kobiet w ciąży. Nie bez znaczenia w tak dużej częstości występowania alergicznego nieżytu nosa u ciężarnych jest fakt, że sama ciąża może

31

przyczynić się do pogorszenia drożności nosa, głównie poprzez negatywny wpływ czynników hormonalnych na błonę śluzową nosa [35].

Nasilenie objawów chorobowych u kobiet w ciąży chorujących na astmę notowane jest przede wszystkim w sytuacji zaprzestania przyjmowania leków. Zdecydowana większość kobiet swą decyzję o przerwaniu leczenia podejmuje z obawy o zdrowie dziecka. Równocześnie nie zdają sobie sprawy, że takie działanie oraz będące jego następstwem nasilenie objawów chorobowych może być znacznie groźniejsze dla rozwoju płodu niż sama terapia astmy. Na nasilenie objawów chorobowych istotnie wpływa także wzmożony kontakt z alergenami środowiskowymi oraz czynnikami drażniącymi. Niemniej jednak najgroźniejsze dla zdrowia matki oraz rozwijającego się w jej organizmie płodu są zaostrzenia astmy powodowane przez infekcje wirusowe oraz infekcje bakteryjne. Wszystkie zaostrzenia astmy mogą doprowadzić do wystąpienia hipoksemii u matki oraz związanych z nią powikłań u płodu.

Jak podkreślają specjaliści przyjmowanie przez ciężarną kobietę leków przeciwastmatycznych może nieść ze sobą ryzyko negatywnego wpływu na rozwój płodu oraz jego funkcjonowanie w późniejszym życiu. Niemniej jednak zdecydowana większość leków stosowanych w terapii astmy została zakwalifikowana do kategorii B, a tylko niektóre z nich do kategorii C klasyfikacji opracowanej przez FDA. Oznacza to, że w opinii badaczy i specjalistów większość leków przeciwastmatycznych jest w miarę bezpieczna do stosowania przez kobiety w ciąży, szczególnie jeśli leki te będą stosowane we właściwych dawkach oraz zgodnie z przyjętymi i sprawdzonymi schematami [34].

Terapia astmy w przypadku kobiet ciężarnych opiera się na tych samych zasadach, co terapia astmy u kobiet niebędących w ciąży. Równocześnie, jak już wcześniej wspomniano, całkowite zaprzestanie stosowania leków przeciwastmatycznych może nieść ze sobą znacznie poważniejsze konsekwencje zdrowotne tak dla kobiety w ciąży jak również dla rozwijającego się w jej organizmie płodu, niż sama terapia. W szybkim łagodzeniu dolegliwości charakterystycznych dla astmy zaleca się stosowanie krótko działających β2-mimetyków (SABA). Ze względu na dotychczas wciąż największą liczbę badań naukowych lekiem preferowanym w szybkim łagodzeniu objawów astmy jest salbutamol. Lek ten został zakwalifikowany

32

do kategorii B klasyfikacji opracowanej przez FDA. Natomiast wśród leków steroidowych jedynie budezonid w klasyfikacji FDA został zakwalifikowany do kategorii B, co powiązane jest w sposób ścisły z dużą liczbą badań prospektywnych oceniających jego wpływ na rozwój płodu. Zdecydowana większość z tych badań wykazała bezpieczeństwo stosowania tego leku [1].

W przypadku leczenia astmy przewlekłej występującej u kobiet ciężarnych zaleca się stosowanie kombinacji długo działającego β2-mimetyku (LABA) oraz wziewnego glikokortykosteroidu. Istnieje niewiele badań odnoszących się do ewentualnego niekorzystnego oddziaływania takiego połączenia na rozwijający się płód, niemniej jednak badacze sugerują, że preparatem preferowanym w terapii powinien być salmeterol, a nie formoterol. Wybór ten wynika w główniej mierze z faktu, że salmeterol może być stosowany u ciężarnych pacjentek przez dłuższy czas niż formoterol. Należy w tym miejscu podkreślić również, że oba wymienione leki zakwalifikowane zostały do kategorii C klasyfikacji leków możliwych do stosowania przez kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące piersią.

W międzynarodowych badaniach przeprowadzonych przez Danish National Birth wykazano, że wziewne glikokortykosteroidy podawane kobietom w ciąży w terapii astmy mogą stanowić czynnik ryzyka wystąpienia zaburzeń endokrynologicznych oraz zaburzeń metabolicznych u płodu. Równocześnie badacze podkreślają, że ze względu na fakt, iż ich badanie było badaniem kohortowym niezbędne jest potwierdzenie uzyskanych przez nich wyników [38].

W przypadku terapii astmy u kobiet ciężarnych poza lekami wziewnymi stosowane są również:

 loratadyna,  cetyryzyna,  montelukast.

Monotelukast jest jednym z popularniejszych leków stosowanych w terapii astmy. Wieloletnie doniesienia naukowe wskazywały na możliwe działanie teratogenne oraz niedorozwój kończyn u dzieci urodzonych przez kobiety, które w trakcie ciąży stosowały ten lek. Jednak w badaniach Nelsen i wsp. nad wrodzonymi anomaliami występującymi w następstwie stosowania przez ciężarne określonych leków nie uzyskano żadnych dowodów epidemiologicznych potwierdzającego

33

przyczynowy związek pomiędzy przyjmowaniem w czasie ciąży montelukastu niedorozwojem kończyn lub wystąpieniem innych defektów u płodu [37].

Optymalna terapia astmy u kobiet w ciąży obejmuje również leczenie, wspomnianego wcześniej i w wielu przypadkach współwystępującego z astmą, alergicznego nieżytu nosa. Schorzenie to, bowiem wykazuje tendencje do wznawiania się i/lub nasilania w okresie ciąży wznawiając lub nasilając tym samym objawy astmy. W takiej sytuacji leczenie alergicznego nieżytu nosa u ciężarnych opiera się na takich samych zasadach jak leczenie alergicznego nieżytu nosa u kobiet niebędących w ciąży. Terapia obejmuje stosowanie leków antyhistaminowych II generacji, szczególnie cetyryzyny i loratadyny oraz steroidu donosowego. Spośród wszystkich steroidów donosowych dostępnych na rynku budezonid jest tym, który został poddany największej ilości badań i analiz odnoszących się do jego potencjalnego szkodliwego działania. Równocześnie jest on jedynym steroidem donosowym, który w klasyfikacji FDA uzyskał kategoryzację B. Pozostałe steroidy donosowe zakwalifikowane zostały do kategorii C tejże klasyfikacji. Specjaliści podkreślają również, że pomimo uzyskania przez większość steroidów donosowych kategorii C leczenie z ich wykorzystaniem w okresie ciąży może być kontynuowane, jeśli w okresie przedkoncepcyjnym pozwalały na dobrą kontrole objawów [1].