Do instrumentów WPR funkcjonujcych na wybranych rynkach rolnych nale take dziaania suce wspieraniu produkcji, przetwórstwa oraz spoycia okrelonych artykuów ywnociowych.
Na rynku mleka od momentu akcesji funkcjonuje program dopat unij-nych do spoycia mleka i przetworów mleczunij-nych w placówkach owiato-wych. Mechanizm ten suy przede wszystkim popularyzacji spoycia produkcji mleczarskich wród dzieci i modziey, jak równie ksztatowaniu prawido-wych nawyków ywienioprawido-wych. Skierowany jest do przedszkoli, szkó podsta-wowych, gimnazjów, szkó rednich, z wyczeniem szkó wyszych. Kade dziecko moe otrzyma codziennie 0,25 litra mleka lub przetworu mlecznego w cenie niszej ni rynkowa. Dopatami objte jest mleko, mleko smakowe, jo-gurt naturalny oraz sery (w tym topione i twarogowe). Polska, wzorujc si na innych krajach UE, uruchomia take dodatkowe rodki z krajowego budetu suce obnieniu cen przetworów mlecznych paconych przez uczniów, tym samym zwikszeniu liczby dzieci korzystajcych z programu.
Obecnie program „Szklanka mleka” finansowany jest z trzech róde:
rodków unijnych, rodków krajowych oraz rodków Funduszu Promocji Mleka.
Polska, na tle pozostaych krajów UE, jest zdecydowanym liderem pod wzgl-dem iloci mleka i przetworów mlecznych dostarczanych do placówek owiato-wych. Kwota rodków finansowych pozyskiwana z UE jest wiksza ni w takich krajach jak Francja, Wlk. Brytania, Niemcy, czy Finlandia, gdzie dopaty s re-alizowane od ponad 20 lat. W latach 2004-2010 w ramach programu Szklanka Mleka” ARR wypacia 162,4 mln z do 231,9 tys. ton mleka oraz jego przetworów.
Na wniosek producentów rolnych ARR udziela wsparcia do produkcji w postaci dopat do:
¾ produkcji suszu paszowego – dopaty te s realizowane w ramach przyzna-nej Polsce maksymalprzyzna-nej gwarantowaprzyzna-nej iloci wyprodukowanego suszu pa-szowego, wynoszcej 13 538 ton (w odniesieniu do której moe zosta przy-znana pomoc). Obejmuje ona produkcj trwajc od 1 kwietnia danego roku gospodarczego do 31 marca nastpnego roku kalendarzowego. O dopaty mog ubiega si przetwórcy, których przedsibiorstwa zostay zatwierdzone przez ARR, take speniajce obowizujce kryteria dotyczce urzdze sto-sowanych w produkcji oraz wymogi jakociowe wytwarzanego produktu.
W latach 2004-2010 mechanizmem tym objto 37,9 tys. ton suszu paszowe-go, do których ARR wypacia 4,9 mln z.
¾ przetwórstwa somy lnianej i konopnej na wókno – wsparcie to jest wy-pacane w ramach krajowej iloci gwarantowanej, która zgodnie z traktatem akcesyjnym wynosi 924 ton dugiego wókna lnianego oraz 462 ton
krótkie-go wókna lnianekrótkie-go i wókna konopnekrótkie-go. Ilo gwarantowana moe zosta
wykorzystana przez przetwórców w kadym roku gospodarczym. Mecha-nizm ten trwa od 1 lipca danego roku do 30 czerwca nastpnego roku kalen-darzowego. W latach 2006-2010 ARR udzielia wsparcia finansowego w wy-sokoci 2369 tys. z do 5,9 tys. ton somy lnianej i konopnej.
W ramach unijnych programów wsparcia realizowane s dopaty do ma-teriau siewnego. Mechanizm ten uruchomiony zosta w 2007 roku. Ma on
su-y zwikszaniu iloci wykorzystywanego przez rolników wysokojakociowe-go materiau siewnewysokojakociowe-go, a tym samym ma on przyczynia si do podnoszenia ja-koci wytworzonej produkcji rolinnej. Dopaty s wypacane do powierzchni gruntów ornych obsianych elitarnym lub kwalifikowanym materiaem siewnym.
Ubiega si o nie mog producenci zbó, rolin strczkowych oraz plantatorzy ziemniaków. Wsparcie do materiau siewnego udzielane jest w ramach pomocy de minimis w rolnictwie, a take w szczególnych wypadkach dla rolników, któ-rych uprawy zostay zniszczone w wyniku suszy, powodzi, huraganu itp. W la-tach 2007-2010 ARR na dopaty do materiau siewnego wypacia 223,5 mln z
do 2103 tys. ha, z czego 12,3 mln z (do 188,4 tys. ha) przeznaczone byo na wsparcie rolników z tytuu klski suszy, jaka miaa miejsce w 2006 i 2008 roku.
W momencie zaistnienia trudnej sytuacji na rynku mleka uruchamiane s
fakultatywnie dopaty do:
¾ mleka odtuszczonego i OMP wykorzystywanego do produkcji pasz – wsparcie to ma na celu popraw konkurencyjnoci biaka mlecznego w stosun-ku do biaka rolinnego (w szczególnoci sojowego). Dopaty udzielane s do mleka odtuszczonego, OMP, jak równie malanki i malanki w proszku;
¾ mleka odtuszczonego przeznaczonego do produkcji kazeiny i kazeinia-nów – dopaty te maj przede wszystkim przyczynia si do zwikszania po-pytu na odtuszczone mleko oraz zapewnianie równowagi na rynku mleka.
Oba powysze mechanizmy, wspólne dla wszystkich pastw czonkowskich, uruchomiane s fakultatywnie na mocy decyzji KE. Dotychczas nie byy one wy-korzystywane przez polskich beneficjentów.
W przeszoci w ramach instrumentów WPR realizowanych na poszcze-gólnych rynkach rolnych udzialane byy take dopaty do:
¾ cukru wykorzystywanego w przemyle chemicznym – celem tego me-chanizmu byo powikszenie rynku zbytu dla cukru poprzez zachcenie przedsibiorstw przetwarzajcych cukier w przemyle chemicznym do wykorzystania go na terenie UE oraz stworzenie warunków dla zwiksze-nia konkurencyjnoci unijnych produktów zawierajcych cukier na rynku
wiatowym. Mechanizm ten funkcjonowa do 2007 roku. W latach 2005-2007 dopatami objto 3,6 tys. ton cukru biaego, na które wydatkowano 4,5 mln z;
¾ zakupu masa przez instytucje i organizacje niedochodowe – dopaty te suyy do podtrzymania poziomu spoycia masa przez okrelone gru-py konsumentów. Promoway spoycie tego produktu poprzez dostarcza-nie go po niszych cenach do instytucji i organizacji dostarcza-niedochodowych.
Maso sprzedawane beneficjentom pochodzio z zatwierdzonych zaka-dów produkcyjnych speniajcych okrelone normy unijne pod wzgldem jakoci oraz bezpieczestwa sanitarno-weterynaryjnego. Mechanizm ten funkcjonowa do 2009 roku. W latach 2004-2009 ARR wypacia cznie 1099 tys. z do 528 ton masa;
¾ przetwórstwa masa, masa skoncentrowanego i mietanki – mecha-nizm ten pomaga zmniejsza nadwyki produkcji na rynku mleka po-przez generowanie dodatkowego popytu na tuszcz mleczny. Wpywa
take na obnienie cen artykuów spoywczych zawierajcych maso, maso skoncentrowane lub mietan (lody, ciasta itp.). Dopaty byy skie-rowane do przedsibiorców prowadzcych dziaalno gospodarcz na te-renie UE, w tym przede wszystkim cukierników, przedsibiorców prowa-dzcych zakady mleczarskie oraz handlowców. W latach 2005-2007 me-chanizmem objto 646 ton masa, masa skoncentrowanego i mietanki, na które ARR wydaa 404 tys. z;
¾ skrobi wykorzystywanej na cele niespoywcze – celem tego mechani-zmu byo utrzymanie na obszarze UE konkurencyjnych cen produktów skrobiowych w stosunku do produktów skrobiowych przywiezionych z krajów trzecich w postaci przetworzonej, dla których system przywo-zowy nie zapewnia dostatecznej ochrony. Dopatami objte byy m.in.
skrobia pszenna, kukurydziana i ziemniaczana oraz ich pochodne. Stawki dopat do skrobi ustalaa raz w miesicu KE w drodze rozporzdzenia. Do 2007 roku ARR wypacia 83 tys. z do 1722 ton skrobi;
¾ oliwy z oliwek wykorzystywanej w przetwórstwie – wsparcie to miao za zadanie zapewnia opacalno przedsibiorcom wykorzystujcym oliw z oliwek do konserwowania ryb i warzyw. Mae zainteresowanie tymi dopatami ze strony polskich przedsibiorców spowodowane byo zbyt wysok cen oliwy z oliwek oraz znikomym znaczeniem oliwy jako tuszczu (w porównaniu z okrelonymi rejonami UE, gdzie stanowi ona czsto najwaniejsze ródo dochodów rolników). Mechanizm ten uru-chomiony by jedynie w 2005 roku, w którym ARR wypacia jednemu przetwórcy 3 tys. z do 1,9 ton oliwy z oliwek.
Wsparcie finansowe w formie dopaty ma na celu zapewnienie stabilizacji na danych rynkach m.in. poprzez zagospodarowywanie nadwyek produkcyjnych, wzmacnianie powiza midzy dostawcami surowca a przetwórcami, a take
zwikszanie poziomu spoycia okrelonych produktów spoywczych oraz kszta-towanie wród spoeczestwa prawidowych nawyków ywieniowych.
W przypadku wystpienia chorób zwierzt gospodarskich lub zaistnienia szczególnie niekorzystnych uwarunkowa na rynkach produktów rolnych ARR za zgod KE moe udzieli uczestnikom rynku specjalnej pomocy finansowej. Od momentu akcesji do UE z tej formy wsparcia skorzystali hodowcy drobiu, którzy otrzymali dopaty jako rekompensat za poniesione straty spowodowane zagroe-niem wirusem ptasiej grypy, która wystpia na obszarze UE w 2006 roku. Z
tytu-u nadzwyczajnego wsparcia rynku w tym sektorze ARR wypacia w 2007 roku 15,8 mln z do 752 zoonych wniosków. Pomoc finansowa w ramach nadzwy-czajnych rodków wsparcia rynku w sektorze jaj i drobiu bya wspófinansowana w 50% ze rodków UE i w 50% z budetu krajowego. W 2010 roku wypacone zostao take specjalne wsparcie na rynku mleka. Dopaty na czn kwot 82 mln z trafiy do 92 tys. producentów mleka, którzy na skutek kryzysu na tym rynku, ponieli straty oraz utracili pynno finansow.
Szczególnymi rodkami wsparcia objty zosta take rynek mleka. KE przyznaa je producentom mleka we wszystkich pastwach czonkowskich, któ-rzy w wyniku kryzysu ponieli straty i utracili pynno finansow. czna kwo-ta wsparcia wyniosa 300 mln euro. rodki te zoskwo-tay rozdzielone miedzy po-szczególne pastwa proporcjonalnie do produkcji mleka w roku gospodarczym 2008/2009 w oparciu o przyznane kwoty krajowe. Polska otrzymaa na ten cel 20,2 mln euro. W 2010 roku ARR w ramach wsparcia specjalnego na rynku mleczarskim wypacia 83 mln z blisko 92 tys. krajowym producentom mleka.