Doradztwo

Z bezpłatnego doradztwa TISE skorzystały 242 PES-y (planowana wartość 200)²², czyli 61%

wszystkich pożyczkobiorców. Średnia liczba godzin doradztwa przypadająca na jednego pożyczkobiorcę wyniosła 15 (mediana – 10 godzin, limit na pożyczkobiorcę – 30 godzin). Łączna wartość udzielonych przez TISE usług doradczych wyniosła 400 tys. zł²³. Średnia wartość usługi przypadająca na jednego pożyczkobiorcę wyniosła 1653 zł. Usługi doradcze skończyły się (wyczerpano budżet) pod koniec 2015 roku.

Usługi doradztwa w największym zakresie (w sensie łącznej liczby godzin) dotyczyły rozliczania przedsięwzięcia sfinansowanego ze środków pożyczki (30%), a więc miały bezpośredni związek z udzielonym wsparciem. W drugiej kolejności wysoki udział miało doradztwo związane z informacją i promocją (19%). Na trzeciej pozycji znalazły się usługi doradcze w zakresie księgowości (11%).

20 W tym przypadku niektóre PES-y powiększały z pożyczki zapasy (tzw. zatowarowanie) a uwolnione w ten sposób środki z przychodów przeznaczały na finansowanie kosztów bieżących.

21 Zmieniono warunki dostępu w obecnej edycji pożyczek dla PES-ów finansowanej z PO WER, gdzie dopuszczono podmioty integracyjne.

22 Badanie satysfakcji odbiorców ostatecznych w projekcie systemowym Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz ekonomii społecznej, realizowanym w ramach działania 1.4 PO KL 2007-2013, edycja II.

23 Popyt na usługi był większy, ale zaprzestano ich świadczenia po wyczerpaniu alokacji – 400 tys. zł.

35

Wykres 8. Odsetek godzin poszczególnych rodzajów doradztwa udzielonego przez TISE

Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentów sprawozdawczych

Z badania ilościowego pożyczkobiorców wynika, iż zdecydowana większość z nich jest usatysfakcjonowana (oceny 4 i 5, na skali od 1 do 5, gdzie 5 znaczy – „w pełni usatysfakcjonowany”) przygotowaniem merytorycznym doradców (87%), lokalizacją miejsca, gdzie były świadczone usługi (81%), tematyką oferowanych usług doradczych (71%), liczbą godzin doradztwa (73%). Uzyskana usługa bezpłatnego doradztwa przyczyniła się zdaniem 78% respondentów (39% -„tak” i 39% -

„raczej tak”) do lepszej realizacji przedsięwzięcia i skutecznego wykorzystania środków pożyczki. Tylko 14% jest przeciwnego zdania. Ci, którzy nie skorzystali z doradztwa (około połowa ankietowanych, z wykluczeniem odpowiedzi „nie wiem/trudno powiedzieć”) najczęściej twierdzili, że nie mieli takiej potrzeby (60%). Powodem może być brak świadomości lub też przesycenie rynku tego typu dofinansowanymi lub bezpłatnymi usługami. W badaniu jakościowym przedstawiciele BGK twierdzili, że usługi doradcze były traktowane przez niektóre PES-y jak kolejne …doradztwo unijne, takie szkolenie nie wiadomo z czego. Część korzystających z pożyczek (16%) nie wiedziała o możliwości skorzystania doradztwa, a część (13%) nie skorzystała z powodu wyczerpania się budżetu na usługi doradcze w 2016 roku.

W badaniu jakościowym zwracano uwagę na kluczową rolę doradztwa w przypadku podmiotów takich jak PES-y, w których umiejętność analizy finansowej jest na poziomie podstawowym lub jeszcze poniżej tego poziomu.

Jeśli chodzi o spółdzielnie [socjalne], to głównym problemem są niskie kwalifikacje osób je zakładających, brak wykształcenia kierunkowego. Decyzja o założeniu spółdzielni często podejmowana jest pod wpływem chwili, bez badania rynku, nie ma myślenia przewidującego zapotrzebowanie na dany produkt na rynku. Spółdzielnie mają kłopoty z prowadzeniem księgowości, brak wyspecjalizowanej kadry, osób z doświadczeniem menadżerskim. Dużo do życzenia pozostawia promocja i reklama. Np. jako przedstawiciel ROPS-u dzwonię do spółdzielni i słyszę „halo, co tam?”.

Nie potrafią zaprezentować się jako działalność gospodarcza.

”

„ Wywiad z przedstawicielem instytucji regionalnej

13,2%

4,9%

30,3%

10,1%

19,8%

21,7%

Księgowość

Podatki

Rozliczanie Inwestycji

Zarządzanie zasobami ludzkimi

Informacja i promocja

inne

36

Sama możliwość skorzystania z doradztwa zwiększała poczucie bezpieczeństwa pożyczkobiorców, którzy mieli świadomość, że w razie kłopotów mogą poprosić o pomoc doradczą. Doradztwo było więc w „interesie” pożyczkodawcy, aby pomyślnie zakończyć i rozliczyć projekty, na które pożyczono pieniądze. Myśmy też udzielali doradztwa, między innymi, jak sobie poradzić z tą pożyczką, jak ją prawidłowo rozliczyć, żeby klient potem nie miał kłopotów i nie musiał czegoś zwracać, bo niewłaściwie zostało rozliczone. Według TISE (wywiad indywidualny) brak funduszy na finansowanie usług doradczych w 2016 roku odbił się negatywnie na jakości rozliczeń tych pożyczek (z II obrotu).

Doradztwo było też konieczne na etapie pozyskania samej pożyczki, bowiem, według relacji TISE, 95% złożonych wniosków miało błędy, które były poprawiane we współpracy z pracownikami TISE.

Na to doradztwo nie było osobnego budżetu - doradztwo przy przygotowaniu wniosku było prowadzone w ramach kosztów zarządzania funduszem.

Nie wprowadzaliśmy klienta w wypełnianie wniosku, dopóki z nim nie ustaliśmy, czy on w ogóle może startować o tę pożyczkę… I dopiero jak już właśnie to przerobiliśmy z klientem, wysyłaliśmy mu wniosek o pożyczkę z dokumentami załącznikami i on nam wtedy przesyłał wniosek. Prosiliśmy zawsze o przesłanie wniosku mailem, żebyśmy mieli otwarty plik, żeby można było z klientem o tym rozmawiać. To była trochę taka preselekcja też tak naprawdę, żeby ludziom nie robić krzywdy udzielając im pożyczek

”

„ Wywiad z przedstawicielem instytucji zaangażowanej w realizację projektu

Wykres 9. Ocena usług doradczych przez pożyczkobiorców według różnych kryteriów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych wśród pożyczkobiorców (N = 91) Również w badaniu satysfakcji klientów (w drugiej edycji²⁴), pożyczkobiorcy dość wysoko ocenili jakość i użyteczność otrzymanego doradztwa. Usługa ta zdaniem dwóch na trzech (67%²⁵) pożyczkobiorców PES byłą użyteczna bowiem przyczyniła się do lepszej realizacji inwestycji i skutecznego wykorzystania środków pożyczki. Zdaniem takiej samej części (67%)% odbiorców

24 W pierwszym badaniu ankietyzacja była realizowana po podpisaniu umowy, w związku z tym nie udzielono jeszcze pożyczkobiorcom żadnych usług doradczych.

25 (Po odjęciu odpowiedzi tych, którzy nie korzystali z doradztwa – odpowiedzi: „nie dotyczy”.

75,8 56,0 56,0

71,4

11,0 16,5

20,9 9,9

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Przygotowanie merytoryczne osoby/osób świadczących usługę

Liczbę godzin doradztwa Tematykę usług doradztwa Lokalizację miejsca, w którym

świadczone były usługi doradcze 5- jesteśmy w pełni

usatysfakcjonowani 4

3

2

1 – w ogóle nie jesteśmy usatysfakcjonowani

Nie wiem/trudno powiedzieć

37

pożyczek w wyniku doradztwa wzrosły ich umiejętności pozwalające na samodzielną realizację kolejnych inwestycji finansowanych ze środków zwrotnych. W badaniu satysfakcji klientów równie wysoko oceniono organizację i warunki udzielania usługi – 74% dało ocenę 5 i 6 w skali od 1 do 6, gdzie 6 było najwyższą oceną) a 87% oceniło na 5 i 6 przygotowanie merytoryczne doradcy do świadczenia usług.

Doradztwo na etapie wnioskowania o pożyczkę i później realizacji inwestycji świadczyły też OWES-y.

Prawie co trzeci pożyczkobiorca (32%) skorzystał z wsparcia doradczego OWES-u na etapie wnioskowania lub realizacji inwestycji (27% deklaruje korzystanie na etapie wnioskowania, a 16%

na etapie realizacji - 32% korzystało z jednej lub drugiej opcji). W badaniach jakościowych rozmówcy z OWES-ów zwracali uwagę na brak jasnej wykładni, kto odpowiadał za usługi doradcze dla pożyczkobiorców. System był zintegrowany, ale tylko teoretycznie. Integracji nie sprzyjał fakt, że TISE było kontraktowane przez MRPiPS, a OWES przez UM i WUP i każda instytucja miała swoje wskaźniki do osiągnięcia. Według jednego z rozmówców, OWES odbierał aktywność TISE w zakresie doradztwa jako „podbieranie klientów” OWES. Zdaniem innego rozmówcy z OWES wiele zależało od „czynnika ludzkiego” – początkowy opór we współpracy znikał, w momencie, kiedy pojawiało się zaufanie do partnera.

Usługi doradcze TISE na etapie realizacji inwestycji dotyczyły głównie, jak już wspomniano, rozliczania przedsięwzięcia sfinansowanego ze środków pożyczki, a w drugiej kolejności działań marketingowych PES-ów. Doradztwo w zakresie marketingu trafiało w potrzeby PES-ów. W badaniach jakościowych sygnalizowano olbrzymie pole do poprawy skuteczności PES-ów w zakresie umiejętności dotarcia z ofertą do odbiorców rynkowych. W badaniu satysfakcji klientów TISE ankietowani wskazywali na marketing jako najbardziej potrzebną tematykę doradztwa obok prawa i księgowości²⁶.

Na podobne potrzeby, jeśli chodzi o tematykę doradztwa wskazywali rozmówcy z OWES-ów. Jednakże ich zdaniem potrzeby/luki kompetencyjne PES-ów dotyczą także umiejętności „miękkich”, takich jak komunikacja, współpraca w grupie, rozwiązywanie konfliktów. Te umiejętności są równie ważne, jak tworzenie biznes planów, finanse, księgowość. Oferta powinna być zróżnicowana, na co zwraca uwagę inny rozmówca, bowiem poziom kompetencji zależy też od rodzaju PES-u, np. jest wyższy w organizacjach pozarządowych niż w podmiotach reintegracyjnych.