Dostęp do akt sprawy Komisji

Zasady dostępu do akt sprawy prowadzonej przez Komisję przeszły istotną ewolucję pod wpływem orzecznictwa TS oraz działań samej Komisji. W początkowym okresie Komisja ujawniała stronom dowody w bardzo wąskim zakresie, ograniczając się do udostępniania dowodów, w oparciu o które wydawała decyzję stwierdzającą naruszenie („dokumenty obciążające”). Taka praktyka przez wiele lat była akceptowana przez TS³⁰⁶.

Pierwsze sygnały świadczące o możliwości jej zmiany pojawiły się w opublikowanym w 1982 r. Jedenastym Sprawozdaniu dotyczącym Polityki Konkurencji³⁰⁷. W dokumencie tym wskazano, że Komisja rozważa wyjście poza określone w orzecznictwie wymagania dotyczące dostępu do akt sprawy poprzez zapewnienie do nich dostępu z wyłączeniem tych

306 Zob. wyrok TS z dnia 13 lipca 1996 r. w sprawach połączonych 56 i 58–64, Établissements Consten S.à.R.L. i

Grundig-Verkaufs-GmbH przeciwko Komisji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Reports of Cases 1966, s.

299, ECLI:EU:C:1966:41, s. 338; wyrok TS z dnia 15 lipca 1970 r. w sprawie 41/69, ACF Chemiefarma NV przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, ECLI:EU:C:1970:71, European Court Reports 1970, s. 684–686;

wyrok TS z dnia 17 stycznia 1984 r. w sprawach połączonych 43/82 i 63/82,

Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen, VBVB, and Vereniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels, VBBB przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, European Court Reports 1984, s.

19, ECLI:EU:C:1984:9, pkt. 23–25; wyrok TS (Piąta Izba) z dnia 3 lipca 1991 r. w sprawie C-62/86, AKZO

Chemie BV przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, European Court Reports 1991, s. I-03359,

ECLI:EU:C:1991:286, pkt 16.

307Eleventh Report on Competition Policy, dostępny:

90

informacji, które stanowią tajemnice handlowe innych przedsiębiorstw oraz przy zachowaniu poufnego charakteru dokumentów wewnętrznych Komisji i innych dokumentów roboczych³⁰⁸. W Dwunastym Sprawozdaniu dotyczącym Polityki Konkurencji poinformowano o wprowadzeniu zmiany sygnalizowanej w poprzednim sprawozdaniu³⁰⁹.

Istotnym orzeczeniem w procesie kształtowania się zasad dostępu do akt sprawy był wyrok w sprawie AKZO przeciwko Komisji³¹⁰, w którym określone zostały podstawowe zasady ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. W stanie faktycznym, który był przedmiotem rozpoznania w tej sprawie, Komisja, stosując się do zapowiedzi dotyczących zwiększania zakresu dostępu do akt sprawy, ujawniła konkurentowi AKZO, którego zawiadomienie zainicjowało postępowanie prowadzone przez Komisję, pismo o przedstawieniu zarzutów (ang. statement of objections) oraz sporządzoną przez AKZO odpowiedź na nie. Dokumenty te zostały udostępnione konkurentowi bez wcześniejszego poinformowania AKZO o zamiarze ich ujawnienia i w konsekwencji bez zapewnienia AKZO możliwości wypowiedzenia się odnośnie do tego wniosku. W wyroku Europejski Trybunał Sprawiedliwości podkreślił, że tajemnica przedsiębiorstwa zasługuje na szczególną ochronę i dodał, że podmiot składający zawiadomienie nie powinien uzyskiwać dostępu do dokumentów zawierających tę tajemnicę. W przeciwnym bowiem wypadku istnieje ryzyko, że przedsiębiorstwa będą składały zawiadomienia wyłącznie w celu uzyskania dostępu do tajemnicy przedsiębiorstwa swojego konkurenta³¹¹. Dodatkowo Europejski Trybunał Sprawiedliwości zwrócił szczególną uwagę na potrzebę przestrzegania odpowiedniej procedury ujawniania dokumentów innym adresatom, wskazując, że przed udostępnieniem innym adresatom dokumentu zawierającego tajemnicę przedsiębiorstwa Komisja Europejska powinna umożliwić przedsiębiorstwu wypowiedzenie się w celu wskazania informacji, które zasługują na ochronę, zaś w przypadku odmowy udzielenia ochrony – mieć możliwość zaskarżenia takiej decyzji Komisji do sądu³¹². Wyrok w sprawie AKZO przeciwko Komisji nie zanegował potrzeby przyznawania stronom dostępu do akt sprawy, a jedynie zwrócił uwagę na konieczność zachowania ostrożności przy udostępnianiu dokumentów innym podmiotom.

308Eleventh Report on Competition Policy, pkt 24.

309Twelfth Report on Competition Policy, dostępny:

http://ec.europa.eu/competition/publications/annual_report/ar_1982_en.pdf (dostęp: 03.05.2018 r.), pkt 34. Zob. także Twentieth Report on Competition Policy, dostępny: https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/d15a0d3f-4d8d-4ca2-9ccc-c1e5854b73a9/language-en (dostęp: 03.05.2018 r.), pkt 89.

310 Wyrok TS z dnia 24 czerwca 1986 r. w sprawie 53/85, AKZO Chemie BV i AKZO Chemie UK Ltd v. Komisja Wspólnot Europejskich, ECLI:EU:C:1986:256.

311 Pkt 28 wyroku TS w sprawie 53/85, AKZO v. Komisja Wspólnot Europejskich.

91

Informacja zawarta w Dwunastym Sprawozdaniu dotyczącym Polityki Konkurencji deklarująca rozszerzenie dostępu do akt sprawy miała bezpośredni wpływ na zmianę orzecznictwa dotyczącego zakresu dostępu do akt sprawy. W wyroku w sprawie SA Hercules Chemicals SPI stwierdził, że Komisja nie może odstępować od zasad, które sama na siebie nałożyła³¹³. Skoro zatem Komisja w Dwunastym Sprawozdaniu dotyczącym Polityki Konkurencji poinformowała o rozszerzeniu zakresu dostępu do akt sprawy, to ma obowiązek ujawniania przedsiębiorstwom będącym stronami postępowania wszystkich dokumentów zebranych w toku postępowania, zarówno tych obciążających, jak i tych, które przemawiają na korzyść przedsiębiorstwa, z wyłączeniem jednak tajemnic handlowych innych przedsiębiorstw, dokumentów wewnętrznych Komisji oraz innych informacji poufnych³¹⁴.

W sprawach Imperial Chemical Industries plc oraz Solvay SASPI zwrócił uwagę na konieczność przestrzegania przez Komisję zasady równości broni, wskazując, że to nie do Komisji powinna należeć ocena, czy określony dokument uzyskany w toku postępowania może zostać wykorzystany do obrony czy też nie³¹⁵. Komisja powinna umożliwić pełnomocnikowi zainteresowanego przedsiębiorstwa sprawdzenie dokumentów, które mogą być istotne, aby możliwa była ocena ich wartości dowodowej dla obrony316. Dodatkowo podkreślono, że Komisja nie może opierać swojej odmowy ujawnienia dokumentu na tym, że przedsiębiorstwa zawnioskowały o poufne traktowanie dokumentu, ponieważ możliwe jest zabezpieczenie poufności zawartych w nich informacji poufnych, np. poprzez usunięcie odpowiednich fragmentów. Jednocześnie SPI w wyroku w sprawie Solvay SA zauważył, że Komisja w swojej odpowiedzi na wniosek Imperial Chemical Industries plc o poufne traktowanie wyraźnie zastrzegła, że jeżeli dokumenty będą miały istotne znaczenie dla

313 Wyrok SPI (Pierwsza Izba) z dnia 17 grudnia 1991 r. w sprawie T-7/89, SA Hercules Chemicals NV przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, European Court Reports1991, s. II-01711, ECLI:EU:T:1991:75, pkt. 53.

314 Wyrok SPI (Pierwsza Izba) z dnia 17 grudnia 1991 r. w sprawie T-7/89, SA Hercules Chemicals NV przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, European Court Reports1991, s. II-01711, ECLI:EU:T:1991:75, pkt. 53–54. Zob. także wyrok SPI (Druga Izba) z dnia 18 grudnia 1992 r. w sprawach połączonych T-10/92, T-11/92, T-12/92 i T-15/92, Cimenteries CBR SA, Blue Circle Industries plc, Syndicat Nationale des Fabricants de

Ciments et de Chaux and Fédération de l'Industrie Cimentière asbl przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich,

European Court Reports 1992, s. II-02667,ECLI:EU:T:1992:123, pkt. 40–41.

315 Wyrok SPI (Pierwsza Izba w powiększonym składzie) z dnia 29 czerwca 1995 r. w sprawie T-36/91, Imperial

Chemical Industries plc przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, European Court Reports 1995, s. II-01847,

ECLI:EU:T:1995:118, pkt 111; wyrok SPI (Pierwsza Izba w powiększonym składzie) z dnia 29 czerwca 1995 r. w sprawie T-30/91, Solvay SA przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, European Court Reports 1995, s. II-01775, ECLI:EU:T:1995:115, pkt 81.

316 Wyrok SPI (Pierwsza Izba w powiększonym składzie) z dnia 29 czerwca 1995 r. w sprawie T-30/91, Solvay

SA przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, European Court Reports 1995, s. II-01775,

92

wykazania naruszenia, zostaną one ujawnione zainteresowanym przedsiębiorstwom i wówczas wyłącznie informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa zostaną usunięte³¹⁷.

Zasady dostępu do akt sprawy postępowania prowadzonego przez Komisję Europejską w sprawach naruszeń art. 101 i 102 TFUE zostały określone w przepisach art. 27 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 i art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 773/2004 oraz obwieszczeniu Komisji dotyczącym zasad dostępu do akt Komisji w sprawach na mocy art. 81 i 82 Traktatu WE, art. 53, 54 i 57 Porozumienia EOG oraz rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004. Rozwiązania przyjęte w tych aktach prawnych są konsekwencją poglądów wyrażonych w przywołanym powyżej orzecznictwie.

Przepis art. 27 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 stanowi, że w toku postępowania respektuje się prawo stron do obrony, zaś strony mają prawo wglądu do akt Komisji³¹⁸. Już na podstawie samego brzmienia przepisu art. 27 ust. 2 zdanie 2 tego rozporządzenia stwierdzić można, że prawo wglądu do akt Komisji nie jest prawem nieograniczonym. W dalszej części przepisu art. 27 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 wskazano, że prawo to przysługuje przy zachowaniu uzasadnionego interesu przedsiębiorstw w zakresie ochrony tajemnicy handlowej oraz, że nie obejmuje ono informacji poufnych i wewnętrznych dokumentów Komisji lub organów ochrony konkurencji państw członkowskich, w tym korespondencji między Komisją a organami ochrony konkurencji państw członkowskich lub między tymi ostatnimi. Co do zasady więc prawo wglądu do akt Komisji nie obejmuje trzech kategorii informacji: tajemnicy handlowej, informacji poufnych oraz wewnętrznych dokumentów Komisji lub organów ochrony konkurencji państw członkowskich, w tym korespondencji między Komisją a tymi organami. Zasada ta została prawie dosłownie powtórzona w przepisie art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 773/2004.

Warto także zauważyć, że podmiotem, który w prawie unijnym może domagać się skontrolowania decyzji dotyczącej ochrony tajemnicy handlowej lub innej poufnej informacji, jest wyłącznie podmiot domagający się udzielenia tym informacjom ochrony. Odmowa przyznania przez Komisję takiej ochrony może być przez wnioskodawcę zaskarżona do Sądu na podstawie przepisu art. 263 TFUE. Analogicznego uprawnienia nie przyznano innym podmiotom. Oznacza to, że sądowa kontrola prawidłowości decyzji o ograniczeniu dostępu do akt sprawy z uwagi na konieczność ochrony tajemnicy handlowej lub innych poufnych

317 Wyrok SPI (Pierwsza Izba w powiększonym składzie) z dnia 29 czerwca 1995 r. w sprawie T-30/91, Solvay

SA przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, European Court Reports 1995, s. II-01775,

ECLI:EU:T:1995:115, pkt 90.

318 Pomimo wskazania w art. 27 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 zarówno na prawo stron do obrony, jak i prawo wglądu do akt Komisji, należy przyjmować, że prawo dostępu do akt sprawy jest jednym z elementów prawa do obrony.

93

informacji pod kątem ewentualnego naruszenia prawa do obrony może nastąpić dopiero w postępowaniu sądowym toczącym się na skutek odwołania od decyzji Komisji kończącej postępowanie. Brak możliwości wcześniejszego zainicjowania kontroli sądowej takiej decyzji jest przedmiotem krytyki z uwagi na to, że stan taki nie zapewnia przestrzegania prawa do wysłuchania, wchodzącego w skład prawa do obrony³¹⁹.