Interes prywatny i interes indywidualny a forma organizacyjnoprawna

Stosownie do art. 88 ust. 1 u.o.k.k. stroną postępowania jest każdy, wobec kogo zostało wszczęte postępowanie w sprawie praktyk ograniczających konkurencję. Adresatami zakazów porozumień ograniczających konkurencję (art. 6 ust. 1 u.o.k.k.) oraz nadużywania pozycji dominującej (art. 9 ust. 1 u.o.k.k.) są przedsiębiorcy¹³⁵ w rozumieniu art. 4 pkt 1 u.o.k.k.¹³⁶ Ponadto art. 6a u.o.k.k. ustanawia odpowiedzialność osoby zarządzającej w rozumieniu art. 4 pkt 3a u.o.k.k., która w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-6 u.o.k.k. lub w art. 101 ust. 1 lit. a-e TFUE umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez tego przedsiębiorcę wymienionych zakazów. W konsekwencji postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję może być wszczęte wyłącznie wobec przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 pkt 1

135 Pomimo postulatów ze strony przedstawicieli doktryny dotychczas w prawie polskim jednolita definicja pojęcia „przedsiębiorca” nie została wypracowana (m.in. C. Kosikowski, Pojęcie przedsiębiorcy w prawie

polskim, „Państwo i Prawo” 2001, Nr 4, s. 30–31; E. Bieniek-Koroniewicz, T. Mróz, Kontrowersje wokół pojęcia „przedsiębiorca”, „Prawo spółek” 2003, Nr 6, s. 45; W.J. Katner, Podstawowe zagadnienia prawne nowej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2004, Nr 12, s. 6–7, M.

Szydło, Swoboda działalności gospodarczej, Warszawa 2005, s. 66–67; M. Etel, Pojęcie przedsiębiorcy w

prawie polskim i prawie Unii Europejskiej oraz w orzecznictwie sądowym, Warszawa 2012, s. 355). Spośród

definicji legalnych tego pojęcia za definicję o szczególnym należy uznać definicję pojęcia „przedsiębiorca” zawartą w art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. 2018 r., poz. 646 ze zm.), która to ustawa z dniem 30 kwietnia 2018 r. zastąpiła ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 2168 ze zm.; dalej jako u.s.d.g.). U.s.d.g. również zawierała definicję pojęcia przedsiębiorca. Definicji tej przypisywano szczególne znaczenie, po pierwsze, z racji pozycji ustawy, w której została ona zawarta, w systemie prawa polskiego. Z uwagi na to, że u.s.d.g. realizowała wyrażoną w Konstytucji RP zasadę wolności działalności gospodarczej akt ten był postrzegany w doktrynie, podobnie jak ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. z 1999 r., Nr 101 poz. 1178 ze zm.), za konstytucję działalności gospodarczej (M. Etel, Pojęcie przedsiębiorcy…, s. 361. Por. także W.J. Katner,

Pojęcie przedsiębiorcy – polemika, „Przegląd Prawa Handlowego” 2007 Nr 4, s. 42.). Po drugie, podkreślano, że

definicja legalna pojęcia „przedsiębiorca” zawarta w u.s.d.g. powstała jako nadrzędna i systemowa (M. Etel,

Pojęcie przedsiębiorcy…, s. 361). Przytoczone poglądy należy uznać za aktualnie również w odniesieniu do

definicji „przedsiębiorcy” zawartej w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.

136 Na temat pojęcia przedsiębiorcy w prawie ochrony konkurencji zob. G. Materna, Pojęcie przedsiębiorcy w

50

u.o.k.k. bądź osoby zarządzającej przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 3a u.o.k.k.¹³⁷ Zgodnie z przepisem art. 4 pkt 1 u.o.k.k. pod pojęciem przedsiębiorcy na potrzeby u.o.k.k. rozumie się przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców¹³⁸, a także:

a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów p.p.,

b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,

c) osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu art. 4 pkt 4 u.o.k.k., nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów p.p., jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13 u.o.k.k.,

d) związek przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 pkt 2 u.o.k.k., z wyłączeniem przepisów dotyczących koncentracji.

Przepis art. 4 pkt 1 u.o.k.k. definiuje zatem pojęcie przedsiębiorcy w sposób niezwykle szeroki, dążąc tym samym do objęcia zakresem tego pojęcia jak najszerszej grupy podmiotów¹³⁹.

Ustawodawca wprowadził także definicję legalną pojęcia „osoba zarządzająca”. Zgodnie z art. 4 pkt 3a u.o.k.k. pod pojęciem osoby zarządzającej rozumie się kierującego przedsiębiorstwem, w szczególności osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy. Przepis ten nie ogranicza zakresu pojęcia

137 Zob. M. Bernatt (w:) T. Skoczny (red.), Ustawa o ochronie konkurencji…, 2014, s. 1087, J. Krüger (w:) A. Stawicki, E. Stawicki (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2016, s. 1017; K. Kohutek (w:) K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014, s. 872. Autorzy ci wskazują, że stroną postępowania może być wyłącznie przedsiębiorca albo osoba zarządzająca. Warto jednak zauważyć, że niekiedy stroną postępowania może być także osoba, niebędąca ani przedsiębiorcą, ani osobą zarządzającą. Dotyczyć to będzie sytuacji osoby, która w momencie wszczęcia postępowania była przedsiębiorcą, ale następnie utraciła ten status. Utrata statusu przedsiębiorcy nie będzie pozbawiała tej osoby przymiotu strony postępowania, a jedynie będzie obligowała Prezesa UOKiK do umorzenia postępowania.

138 Dz.U. 2018 r., poz. 646 ze zm. Dalej jako: p.p. Zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 tej ustawy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą, a także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

139 Zob. m.in. E. Stawicki (w:) A. Stawicki, E. Stawicki (red.), Ustawa o ochronie konkurencji…, s. 78; K. Kohutek (w:) K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji…, s. 106, autorzy (w:) C. Banasiński, E. Piontek (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2009, s. 49.

51

osoby zarządzającej jedynie do osób fizycznych¹⁴⁰, jako że np. osobą zarządzającą w powyższym rozumieniu będą także wspólnicy w spółkach osobowych prowadzący sprawy spółki i uprawnieni do reprezentacji, a mogą być nimi osoby niebędące osobami fizycznymi (np. komplementariuszem w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej może być spółka z ograniczoną odpowiedzialnością)¹⁴¹.

Z powyższego wynika zatem, że stroną postępowania antymonopolowego w sprawach praktyk ograniczających konkurencję może być osoba fizyczna, osoba prawna bądź jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną. W konsekwencji problem prawnej ochrony tajemnic strony tego postępowania dotyczy nie tylko tajemnic osób fizycznych, ale i podmiotów, niebędących osobami fizycznymi. O ile zaś łączenie pojęcia interesu prywatnego oraz prawa do prywatności z osobami fizycznymi nie budzi żadnych wątpliwości, o tyle w przypadku podmiotów innych niż osoby fizyczne należałoby ustalić, czy możliwe jest uzasadnianie udzielenia prawnej ochrony tajemnicom takich osób z powołaniem się na interes prywatny tych osób. Podobnie jest zresztą z interesem indywidualnym innych stron postępowania, jak też osób niebędących stroną tego postępowania. Czy możliwe jest powołanie się na interes indywidualny takich podmiotów, jeżeli nie są one osobami fizycznymi?

W literaturze prawniczej interes indywidualny utożsamiany jest z interesem jednostkowym. Wskazuje się, że „służy on realizacji dobra, przysparza korzyści lub dodaje wartości określonej jednostce”¹⁴². Nie ulega wątpliwości, że w takim ujęciu pod pojęciem jednostki należy rozumieć nie tylko osobę fizyczną, ale też „każdy podmiot, który można zindywidualizować w prawnym tego słowa znaczeniu”¹⁴³, czyli osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną¹⁴⁴.

W odniesieniu zaś do pytania, czy interes prywatny przysługuje także podmiotom innym niż osoby fizyczne, należy powtórzyć, że interes prywatny jest kategorią interesu, która mieści się „po stronie” interesu indywidualnego i stanowi szczególną kategorię interesu indywidualnego¹⁴⁵. W świetle powyższego, mając na uwadze to, że interes prywatny jest szczególną kategorią interesu indywidualnego oraz że interes indywidualny przysługuje jednostce niezależnie od jej formy organizacyjnoprawnej, należy uznać, że także i interes

140 Zob. A. Piszcz, Sankcje w polskim prawie antymonopolowym, Białystok 2013, s. 347.

141 A. Piszcz (w:) T. Skoczny (red.), Ustawa o ochronie konkurencji…, 2014, s. 115. Tak również: M. Kulesza,

Zakres podmiotowy pojęcia osoby zarządzającej w znowelizowanej ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, „internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2015, nr 4(4), s 108.

142 P.J. Suwaj, Konflikt interesów w administracji…, pkt 2.2.

143 A.S. Duda, Interes prawny…, s. 43.

144 Por. A.S. Duda, Interes prawny…, s. 43, P.J. Suwaj, Konflikt interesów w administracji…, pkt 2.2.

52

prywatny – jako mieszczący się w zakresie pojęcia „interes indywidualny” – przysługuje jednostce niezależnie od jej formy organizacyjnoprawnej. Dodatkowym argumentem przemawiającym za przyjmowaniem, że interes prywatny przysługuje jednostce niezależnie od formy organizacyjnoprawnej jest także to, że prawo do prywatności nie jest prawem zastrzeżonym wyłącznie dla osób fizycznych, ale przysługuje ono także podmiotom niebędącym osobami fizycznymi¹⁴⁶.

4. Interes publiczny a prawna ochrona tajemnic przedsiębiorcy w postępowaniu w