Odpowiedzialność w związku z ujawnieniem lub bezprawnym wykorzystaniem informacji stanowiących tajemnicę bankową uzyskanych od banku przez Prezesa

UOKiK

Ujawnienie informacji, stanowiących tajemnicę bankową, uzyskanych przez Prezesa UOKiK może wiązać się z odpowiedzialnością odszkodowawczą (deliktową). W zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej, za szkody wynikające z ujawnienia tajemnicy bankowej i wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem co do zasady odpowiedzialność ponosi bank (art. 105 ust. 5 pr. bank.). Jednakże nie ponosi on odpowiedzialności za szkodę wynikającą z ujawnienia tajemnicy bankowej przez osoby i instytucje upoważnione przez ustawę do żądania od banków udzielania informacji stanowiących tajemnicę bankową (art. 105 ust. 6 pr. bank.). W ten sposób odpowiedzialność banku za cudze działania i zaniechania, których skutkiem jest naruszenie zasad ochrony tajemnicy bankowej, została wyłączona⁷⁵³. Wyłączenie odpowiedzialności banku w tym zakresie należy uznać za uzasadnione⁷⁵⁴. Oznacza to, że w przypadku wyrządzenia szkody wynikającej z ujawnienia tajemnicy bankowej przez Prezesa UOKiK bank nie będzie ponosił odpowiedzialności odszkodowawczej⁷⁵⁵. W takim przypadku odpowiedzialność odszkodowawczą będzie ponosił

750 M.in. M. Bernatt (w:) T. Skoczny (red.), Ustawa o ochronie konkurencji…, 2014, s. 995; autorzy (w:) C. Banasiński, E. Piontek (red.), Ustawa o ochronie konkurencji…, s. 686.

751 Z. Ofiarski, Komentarz do art. 105, (w:) Z. Ofiarski, Prawo bankowe…, pkt 2; A. Piszcz, (w:) M. Namysłowska, A. Piszcz (red.), Ustawa o zmianie ustawy…, s.187.

752B. Smykla, Dostęp do tajemnicy bankowej…, s. 2; M. Bączyk, Komentarz do art. 105, (w:) E. Fojcik-Mastalska (red.), Prawo bankowe…, pkt 14. Niekiedy jednak przepisy ustanawiają wyjątki od tej zasady, np. z przepisu art. 325 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1937 ze zm.) wynika, że Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu przysługuje prawo uzyskiwania informacji dotyczących podmiotów objętych systemem gwarantowania, oddziałów banków zagranicznych, firm inwestycyjnych oraz podmiotów, o których mowa w art. 64 pkt 2 lit. a-d tej ustawy, niezbędnych do realizacji jego zadań, posiadanych przez Narodowy Bank Polski, ministra właściwego do spraw instytucji finansowych, Komisję Nadzoru Finansowego i Najwyższą Izbę Kontroli.

753 Z. Ofiarski, Komentarz do art. 105, (w:) Z. Ofiarski, Prawo bankowe…, pkt 5.

754 B. Sikorski, Komentarz do art. 105, (w:) B. Sikorski, Prawo bankowe…, Nb 27.

755 Warto jednak wskazać, że co do zasady nie jest wykluczona odpowiedzialność solidarna lub in solidum banku i Prezesa UOKiK, która może powstać np. w sytuacji, gdy bank udostępni Prezesowi UOKiK informacje, stanowiące tajemnicę bankową, w zakresie szerszym niż to wynika z przepisów Prawa bankowego, zaś Prezes

192

Prezes UOKiK (Skarb Państwa) na zasadach ogólnych, wynikających z przepisów k.c.⁷⁵⁶ Jest to odpowiedzialność deliktowa wywodzona z art. 417 § 1 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Tym samym podmiot, dochodzący odszkodowania od Prezesa UOKiK w związku ze szkodą wynikającą z ujawnienia przez ten organ tajemnicy bankowej musi wykazać, że:

1) informacje, stanowiące tajemnicę bankową, zostały przez Prezesa UOKiK ujawnione,

2) poniósł on szkodę (w tym jej rozmiar),

3) pomiędzy szkodą a ujawnieniem informacji, stanowiących tajemnicę bankową, zachodzi związek przyczynowo-skutkowy.

Odpowiedzialność na podstawie przepisu art. 417 k.c. jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka, w związku z czym nie ma obowiązku wykazywania winy⁷⁵⁷. Inną podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej w przypadku ujawnienia przez Prezesa UOKiK informacji, stanowiących tajemnicę bankową, mogą być przepisy o naruszeniu dóbr osobistych (art. 24 i art. 448 k.c.)⁷⁵⁸.

Przepis art. 171 ust. 5 pr. bank. ustanawia odpowiedzialność karną za bezprawne ujawnienie lub wykorzystanie informacji stanowiącej tajemnicę bankową. Przestępstwo to należy do kategorii przestępstw indywidualnych, gdyż może być popełnione wyłącznie przez osobę zobowiązaną do zachowania tajemnicy bankowej⁷⁵⁹. Zgodnie z poglądem dominującym w literaturze uznaje się, że występek ten może zostać popełniony wyłącznie przez osobę, która została wymieniona w art. 104 ust. 1 pr. bank. jako podmiot zobowiązany do zachowania tajemnicy bankowej, a więc osobę zatrudnioną w banku oraz osobę, za której pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe⁷⁶⁰. Oznacza to, że przestępstwo to nie UOKiK wykorzysta te informacje poza granicami upoważnienia – tak: M. Bączyk, Komentarz do art. 104, (w:) E. Fojcik-Mastalska (red.), Prawo bankowe…, pkt 12.

756 B. Sikorski, Komentarz do art. 105, (w:) B. Sikorski, Prawo bankowe…, Nb 27.

757 Tak m.in.: Z. Radwański, Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkody…, s. 13; A. Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 105, (w:) A. Rzetecka-Gil, Kodeks cywilny. Komentarz…, pkt 43–44; A. Olejniczak, Komentarz do art. 417, (w:) A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III..., pkt 8; G. Karaszewski, Komentarz do art. 417, (w:) J. Ciszewski (red.), Kodeks cywilny…, pkt 22; W. Dubis, J. Kremis, Komentarz do art. 417, (w:) E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny.., Nb 10; J. Gudowski, G. Bieniek, Komentarz do art. 417, (w:) J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny…, pkt 39; Z. Banaszczyk, Komentarz do art. 417, (w:) K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I…, Nb 13.

758 M. Bączyk, Komentarz do art. 104, (w:) E. Fojcik-Mastalska (red.), Prawo bankowe…, pkt 13.

759 J. Majewski, Przestępstwo sprzeniewierzenia…, s. 15.

760 K. Płończyk, P. Podlasko, Komentarz do art. 171, (w:) F. Zoll (red.), Prawo bankowe…, pkt. 6.2; L. Mazur, Komentarz do art. 171, (w:) L. Mazur, Prawo bankowe…, Nb 9; B. Smykla, Komentarz do art. 171, (w:) B.

193

może być popełnione przez podmioty, które uzyskały od banku informacje, stanowiące tajemnicę bankową, na podstawie przepisów prawa. Tym samym w przypadku bezprawnego ujawnienia lub wykorzystania informacji, stanowiących tajemnicę bankową, udostępnionych Prezesowi UOKiK, pociągnięcie osób odpowiedzialnych do odpowiedzialności karnej na powyższej podstawie nie będzie możliwe.

Obowiązek ochrony informacji, podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, spoczywa na pracownikach UOKiK, którzy powzięli te informacje w toku postępowania (art. 71 ust. 1 u.o.k.k.). Bezprawne ujawnienie lub wykorzystanie przez Prezesa UOKiK lub osobę zatrudnioną w UOKiK informacji, stanowiących tajemnicę bankową, może rodzić odpowiedzialność karną za przestępstwo określone w przepisie art. 226 § 2 k.k. Przepis ten penalizuje między innymi ujawnienie osobie nieuprawnionej informacji, którą sprawca czynu uzyskał w związku z wykonywaniem czynności służbowych, a której ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony interes. Jest to przestępstwo umyślne⁷⁶¹, które jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat trzech. Przestępstwo z art. 226 § 2 k.k. należy do kategorii przestępstw indywidualnych, gdyż może być popełnione wyłącznie przez funkcjonariusza publicznego762. Przestępstwo to jest ścigane z oskarżenia publicznego.

Wskazania również wymaga, że Prezes UOKiK może być w każdym czasie odwołany przez Prezesa Rady Ministrów (art. 29 ust. 4 u.o.k.k.). Przepisy nie określają przyczyn, które uzasadniają odwołanie Prezesa UOKiK. W przypadku bezprawnego ujawnienia lub wykorzystania informacji, stanowiących tajemnicę bankową, nie jest wykluczone poniesienie przez Prezesa UOKiK odpowiedzialności przejawiającej się w skorzystaniu przez Prezesa Rady Ministrów z kompetencji do odwołania Prezesa UOKiK.

Ponadto w przypadku bezprawnego ujawnienia lub wykorzystania informacji, stanowiących tajemnicę bankową, pracownik UOKiK może ponosić odpowiedzialność

Smykla, Prawo bankowe…, Nb 5; J. Majewski, Przestępstwo sprzeniewierzenia…, s. 15; A. Szyszko,

Odpowiedzialność prawna…, s. 39. Ponadto w przypadku popełnienia przestępstwa z art. 171 ust. 5 Prawa

bankowego, bank jako podmiot zbiorowy może podlegać odpowiedzialności na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (t.j. Dz.U. 2018 r., poz. 703 ze zm.).

761 Tak m.in.: A. Marek, Komentarz do art. 266, (w:) A. Marek, Kodeks karny…, pkt 7; J. Piórkowska-Flieger, Komentarz do art. 266, (w:) T. Bojarski (red.), Kodeks karny…, pkt 5; M. Kalitowski, Komentarz do art. 266, (w:) M. Filar (red.), Kodeks karny…, pkt 14; W. Wróbel, D. Zając, Komentarz do art. 266, (w:) W. Wróbel, A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna…, pkt 16a; P. Kozłowska-Kalisz, Komentarz do art. 266, (w:) M. Budyn-Kulik i in., Kodeks karny…, pkt 11.

762 A. Lach, Komentarz do art. 266, (w:) V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks karny…, pkt 2; M. Kalitowski, Komentarz do art. 266, (w:) M. Filar (red.), Kodeks karny…, pkt 11; J. Piórkowska-Flieger, Komentarz do art. 266, (w:) T. Bojarski (red.), Kodeks karny…, pkt 4; P. Kozłowska-Kalisz, Komentarz do art. 266, (w:) M. Budyn-Kulik i in., Kodeks karny…, pkt 11.

194

dyscyplinarną, w tym w przypadku niedopełnienia obowiązków pracowniczych możliwe jest rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy z pracownikiem⁷⁶³.

3. Prawna ochrona tajemnicy ubezpieczeniowej w postępowaniu antymonopolowym