Wcześniej opublikowane badania nad DJ zdawały się wskazywać na obniżenie wydajności procesów funkcji wykonawczych u DJ. W ciągu ostatnich kilku lat nasze laboratorium przeprowadziło kilka badań nad funkcjami wykonawczymi w poddo-menach pamięci operacyjnej, uwagi, elastyczności i hamowania reakcji. Uogólnia-jąc, wyniki tych badań wydają się potwierdzać wcześniejsze ustalenia.
W pierwszym badaniu wykorzystaliśmy Test powtarzania pseudosłów do oce-ny poziomu werbalnej pamięci operacyjnej u DJ. Podobnie jak w badaniu Hakim i Ratner (2004), nie stwierdzono różnic na poziomie prozodycznym, ponieważ wzor-ce akwzor-centu były odtwarzane podobnie w obu grupach. Na poziomie fonemicznym DJ robiły więcej błędów, a zatem również mniej sylab zostało poprawnie odtwo-rzonych. Julie Anderson i wsp. (2003) odkryli również więcej – choć nieistotnych statystycznie – błędów fonemicznych u DJ, a wzorzec wyższej częstotliwości za-miany słów i pominięć u DJ był zgodny z wynikami Testu powtarzania pseudosłów z badania przeprowadzonego przez Carol Seery, Ruth Watkins, Nicoline Ambro-se i Rebeccę Throneburg (2006). Kilka współczesnych etiologicznych modeli jąka-nia, takich jak teoria funkcji neuropsycholingwistycznych (Perkins, Kent i Curlee,
108 Część 1. Logopedia oparta na dowodach – doniesienia z badań
1991), hipoteza unikania-autokorekty („Covert-Repair”; Postma i Kolk, 1993), teo-ria EXPLAN (Howell i Au-Yeung, 2002) czy hipoteza błędnego koła (Bernstein-Rat-ner i Wijnen, 2006) opiera się bezpośrednio lub pośrednio na modelu nadawania mowy Willema Levelta (1993), łącząc powstanie niepłynności mowy z obniżoną wydajnością kodowania fonologicznego. Nasze odkrycia mogą być interpretowane jako potwierdzenie niektórych elementów tych modeli.
Naszym drugim celem była ocena poziomu procesów uwagi u DJ. Na podstawie dostępnej literatury sugerującej niższy poziom umiejętności związanych z uwagą u DJ (np. Anderson i in., 2003; Bosshardt, 2006; Embrechts i in., 2000; Felsenfeld i in., 2010; Karass i in., 2006; Schwenk i in., 2007) spodziewaliśmy się, że procesy uwagi będą zachodziły z mniejszą wydajnością u DJ. Wyniki naszego badania po-kazały, że DJ uzyskały znacznie niższe wyniki dla sieci orientacyjnej, co oznacza, że były one mniej zdolne do wykorzystania wizualnych wskazówek uwagi, jak również widoczna była tendencja do niższego wyniku dla sieci uwagi wykonawczej (p =.066).
Ostatnie wyniki zdawały się potwierdzone wyższymi wartościami procentowymi błędów w zadaniu przełączania uwagi słuchowej. Ponieważ stwierdzono, że ukie-runkowanie uwagi odgrywa znaczącą rolę w regulowaniu reaktywności emocjonal-nej i kontrolowaniu dystresu poprzez odwrócenie uwagi od sytuacji wywołujących stres (Rueda i in., 2004; Harman, Rothbart i Posner, 1997), zinterpretowaliśmy te wyniki następująco: DJ mogą być mniej zdolne do oderwania uwagi od bodźców wywołujących emocje, co skutkuje częstszymi reakcjami emocjonalnymi i wyższym pobudzeniem związanym z określonymi bodźcami, o czym wiadomo, że prawdo-podobnie wpływa na objawy jąkania (np. Ezrati-Vinacour i Levin, 2004; Menzies, Onslow i Packman, 1999).
Naszym trzecim celem było zbadanie kontroli hamowania u DJ. Stwierdzono, że DJ mają mniejszą kontrolę hamowania, co zmierzono za pomocą badania go/no-go, ponieważ były one mniej zdolne do hamowania swoich skłonności do reakcji przed-skutecznej w przypadku bodźca no-go, a także dawały przedwczesne odpowiedzi.
Wyniki te sugerują, że DJ wykazywały się mniej kontrolowanym styl odpowiedzi i były mniej zdolne do dostosowania tego stylu odpowiedzi po wystąpieniu błędów.
Niższy poziom kontroli hamującej powoduje trudności w skutecznym regulowaniu własnych emocji (np. Carlson i Wang, 2007; Kochańska, Murray, Jacques, Koenig i Vandegeest, 1996), o czym wiadomo, że wpływa na objawy jąkania. Zmniejszony poziom kontroli hamowania może mieć ponadto również wpływ na wykrywanie błędów i przetwarzanie ich podczas etapów planowania i nadawania mowy (Engel-hardt, Corley, Nigg i Ferreira, 2009), a zatem może być również powiązany z psy-cholingwistycznymi modelami etiologii jąkania (np. Bernstein Ratner i Wijnen, 2006) oraz z komunikacyjno-emocjonalnym modelem jąkania (Conture i in., 2006). Po-nieważ te zadania związane z hamowaniem zostały wyraźnie powiązane z leżącymi u podstaw anatomicznymi korelatami w pętli oczodołowo-czołowej jąder podstaw-nych (Aron i in., 2007; Chambers, Garavan i Bellgrove, 2009), ta sieć zależności jest często zaangażowana w pojawiające się konceptualizacje procesów leżących u
pod-109 Kurt Eggers: Funkcje wykonawcze w jąkaniu wczesnodziecięcym – przegląd badań staw rozwoju jąkania rozwojowego (np. Alm, 2004; Smits-Bandstra i De Nil, 2007), wyniki naszych badań można również interpretować jako dane potwierdzające dla tych modeli.
Wreszcie, w naszym zadaniu przełączania uwagi słuchowej DJ nie były w sta-nie spowolnić swojej szybkości odpowiedzi w takim stopniu, by spowodowało to zmniejszenie liczby błędów. Znakomicie wpisuje się to w rozważania teoretyczne, które wskazują na niedobory kontroli czuciowo-ruchowej w jąkaniu rozwojowym, takie jak hipoteza, że jąkanie wynika ze strategii motorycznej mowy, która jest na-stawiona na kontrolę słuchowego sprzężenia zwrotnego ze względu na słabe pole-cenia sprzężenia wyprzedzającego (Max, Guenther, Gracco, Ghosh i Wallace, 2004).
Przełączanie uwagi i kontrola hamowania są ponadto uważane za centralne aspek-ty kontroli wykonawczej procesów poznawczych (Rushworth, Passingham i Nobre, 2002) i mogą również odgrywać rolę w sytuacjach wywołujących jąkanie, zarówno pod względem językowym, jak i środowiskowym. Stwierdzono, że jąkanie nasila się w sytuacjach o zwiększonej złożoności syntaktycznej (Bernstein Ratner i Sih, 1987) i postrzeganego stresu środowiskowego (Ezrati-Vinacour i Levin, 2004; Menzies i in., 1999). W obu sytuacjach istnieje większe zapotrzebowanie na elastyczne przełącza-nie zasobów uwagi pomiędzy jednoczesnymi zadaniami, w tym planowania i wyko-nywania mowy. Wcześniejsze badania pokazały także, iż ludzie jąkający się są wraż-liwi na zakłócenia wynikające z występujących równocześnie zadań wymagających uwagi (np. Bosshardt, 2006).
Bibliografia
Alm P.A. (2004). Stuttering and the basal ganglia circuits: a critical review of possible relations.
Journal of Communication Disorders, 37, 325–369.
Anderson J.D., Pellowski M.W., Conture E.D., Kelly E.M. (2003). Temperamental characteristics of young children who stutter. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 46, 1221–
1233.
Anderson J.D., Wagovich S.A. (2010). Relationships among linguistic processing speed, phonolo-gical working memory, and attention in children who stutter. Journal of Fluency Disorders, 35, 216–234.
Archibald L.M., Joanisse M.F. (2009). On the sensitivity and specifity of nonword repetition and sentence recall to language and memory impairments in children. Journal of Speech, Langu-age and Hearing Research, 52, 899–914.
Arends N., Povel D.J., Kolk H. (1988). Stuttering as an attentional phenomenon. Journal of Fluency Disorders, 13, 141–151.
Aron A.R., Durston S., Eagle D.M., Logan G.D., Stinear C.M. Stuphorn V. (2007). Converging evi-dence for a fronto-basal-ganglia network for inhibitory control of action and cognition. The Journal of Neuroscience, 31, 11860–11864.
Bajaj A. (2007). Working memory involvement in stuttering: Exploring the evidence and research implications. Journal of Fluency Disorders, 32, 218–238.
Baron I.S. (2004). Neuropsychological Evaluation of the Child. New York: Oxford University Press.
110 Część 1. Logopedia oparta na dowodach – doniesienia z badań
Baddeley A.D. (1986). Working memory. New Jork: Oxford University Press. Baddeley, A. (2003).
Working memory and language: An overview. Journal of Communication Disorders, 36, 189–
208.
Barkley R.A. (1997). Behavioral inhibition, sustained attention, and executive functions: Construc-ting a unified theory of ADHD. Psychological Bulletin, 121, 65–94.
Barneveld P.S., de Sonneville L., van Rijn S., van Engeland H., Swaab H. (2013). Impaired response inhibition in autism spectrum disorders, a marker of vulnerability to schizophrenia spectrum disorders? Journal of the International Neuropsycholical Society, 19, 646–655.
Bernstein Ratner N., Sih C.C. (1987). Effects of gradual increases in sentence length and comple-xity of children’s dysfluency. Journal of Speech and Hearing Disorders, 52, 278–287.
Bernstein Ratner N., Wijnen F. (2006, July). The Vicious Cycle: Linguistic Encoding, Self-Monitoring and Stuttering. Seminar presented at the Fifth World Congress of the International Fluency Association, Dublin.
Best J.R., Miller P.H. (2010). A developmental perspective on executive function. Child Develop-ment, 81(6), 1641–1660.
Best J.R., Miller P.H., Jones L.L. (2009). Executive functions after age 5: Changes and correlates.
Developmental Review, 29(3), 180–200.
Boets B. (2006). Early literacy development in children at risk for dyslexia. A longitudinal study of the general magnocelllar theory. Niepublikowana rozprawa doktorska. Leuven.
Boets B., De Smedt B., Cleuren L., Vandewalle E., Wouters J., Ghesquière P. (2010). Towards a further characterization of phonological and literacy problems in Dutch-speaking children with dyslexia. British Journal of Developmental Psychology, 28, 5–31.
Bosshardt H.G. (1999). Effects of concurrent mental calculation on stuttering, inhalation and spe-ech timing. Journal of Fluency Disorders, 24, 43–72.
Bosshardt H.G. (2002). Effects of concurrent cognitive processing on the fluency of word repeti-tion: Comparison between persons who do and do not stutter. Journal of Fluency Disorders, 27, 93–114.
Bosshardt H.G. (2006). Cognitive processing load as a determinant of stuttering: Summary of a research programme. Clinical Linguistics & Phonetics, 20, 371–385.
Callejas A., Lupianez J., Tudela P. (2004). The three attentional networks: On their independence and interactions. Brain and Cognition, 54, 225–227.
Carlson S., Wang T. (2007). Inhibitory control and emotion regulation in preschool children.
Cognitive Development, 22, 489–510.
Chambers C.D., Garavan H., Bellgrove, M.A. (2009). Insights into the neural basis of response inhibition from cognitive and clinical neuroscience. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 33, 631–646.
Chiat S. (2015). Nonword repetition. W: S. Armon-Lotem, J. de Jong, N. Meir, red., Methods for assessing multilingual children: disentangling bilingualism from Language Impairment. Bris- tol: Multilingual Matters.
Chou F.C. (2014). Behavioral and electrophysiological observations of attentional control in chil-dren who stutter. Rozprawa doktorska. University of Iowa; http://ir.uiowa.edu/etd/4593.
Collette F., Van der Linden M., Delfiore G., Degueldre C., Luxen A., Salmon E. (2001). The functio-nal anatomy of inhibition processes investigating the hayling task. Neuroimage, 14, 258–267.
Cools R. (2008). Role of dopamine in the motivational and cognitive control of behavior. Neuro-scientist, 14, 381–395.
Corbetta M., Shulman G.L. (2002). Control of goal-directed and stimulus-driven attention in the brain. Nature Reviews Neuroscience, 3, 201–215.
111 Kurt Eggers: Funkcje wykonawcze w jąkaniu wczesnodziecięcym – przegląd badań Costa A., Hernández M., Sebastián-Gallés N. (2008). Bilingualism aids conflict resolution: evidence
from the ANT task. Cognition, 106, 59–86.
Conture E.G., Walden T.A., Arnold H.S., Graham C.G., Hartfield K.N., Karrass J. (2006). A commu-nication-emotional model of stuttering. W: A. Bernstein Ratner, J. Tetnowski, red., Current issues in stuttering research and practice (s. 17–46). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
Dennis T.A., Chen C., McCandliss B.D. (2007). Threat-related attentional biases: An analysis of three attention systems. Depression and Anxiety, 1–10.
De Sonneville L.M.J. (2009). Amsterdamse Neuropsychologische Taken. Amsterdam Neuropsycho-logical tasks. Amsterdam: Boom Test Publishers.
De Sonneville L. (2014). Handbook ANT: Amsterdamse Neuropsychologische Taken. Handbook ANT: Amsterdam Neuropsychological Tasks. Boom test Publishers, Amsterdam.
Dowsett S.M., Livesey D.J. (1999). The development of inhibitory control in preschool children:
Effects of “executive skills” training. Developmental Psychobiology, 36, 161–174.
Eggers K. (2012). Responsinhibitie bij volwassen personen die stotteren versus niet stotteren [Ha-mowanie reakcji u jąkających dorosłych w zestawieniu z niejąkającymi się dorosłymi]. Logo-pedie, lipiec/sierpień, 76–83.
Eggers K., De Nil L.F., Van den Bergh B. (2009). Factorial Temperament Structure in Stuttering, Voice Disordered, and Normal Speaking Children. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 52, 1610–1622.
Eggers K., De Nil L.F., Van den Bergh B. (2010). Temperament dimensions in stuttering and typi-cally developing children. Journal of Fluency Disorders, 35, 355–372.
Eggers K., De Nil L.F., Van den Bergh B. (2012). The efficiency of attentional networks in children who stutter. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 55, 946–959.
Eggers K., De Nil L.F., Van Den Bergh B.R.H. (2013). Inhibitory control in childhood stuttering.
Journal of Fluency Disorders, 38, 1–13.
Eggers K., De Nil L., Van den Bergh B. (2018). Exogenously triggered response inhibition in deve-lopmental stuttering. Journal of Fluency Disorders, 56, 33–44.
Eggers K., Fleerackers J., Van Bedaf E., Van Everbroeck H. (2018). Vergelijkende studie van de fonologische vaardigheden bij kinderen die stotteren en kinderen die niet stotteren [Badania porównawcze nad umiejętnościami fonologicznymi u dzieci jąkających się i dzieci niejąkają-cych się]. Logopedie [Logopedics], styczeń/luty, 25–39.
Eggers K., Jansson-Verkasalo E. (2017). Auditory attentional set-shifting in developmental stutte-ring. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 60, 3159–3170.
Eimer M., Schlaghecken F. (2003). Response facilitation and inhibition in subliminal priming. Bio-logical Psychology, 64, 7–26.
Embrechts M., Ebben H., Franke P., van de Poel C. (2000). Temperament: A comparison between chil-dren who stutter and chilchil-dren who don’t stutter. W: H.G. Bosshardt, J.S. Yaruss, H.F.M. Peters, red., Proceedings of the Third World Congress on Fluency Disorders: Theory, research, treat-ment, and self-help (s. 557–562). Nijmegen, Holand: University of Nijmegen Press.
Engelhardt P.E., Corley M., Nigg J.T., Ferreira F. (2010). The role of inhibition in the production of disfluencies. Memory and Cognition, 38, 617–628.
Ezrati-Vinacour R., Levin I. (2004). The relationship between anxiety and stuttering: A multidimen-sional approach. Journal of Fluency Disorders, 29, 135–148.
Fan J., McCandliss B.D., Fossella J., Flombaum J.I., Posner M.I. (2005). The activation of attentional networks. Neuroimage, 26, 471–479.
112 Część 1. Logopedia oparta na dowodach – doniesienia z badań
Fan J., McCandliss B.D., Sommer T., Raz A., Posner M.I. (2002). Testing the efficiency and indepen-dence of attentional networks. Journal of Cognitive Neuroscience, 14, 340–347.
Felsenfeld F., van Beijsterveldt C.E.M., Boomsma D.I. (2010). Attentional regulation in young twins with probable stuttering, high nonfluency, and typical fluency. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 53, 1147–1166.
Foundas A.L., Corey D.M., Hurley M.M., Heilman K.M. (2004). Verbal dichotic listening in de-velopmental stuttering: subgroups with atypical auditory processing. Cognitive Behavioral Neuroscience, 17, 224–232.
Garon N., Bryson S., Smith I.M. (2008). Executive function in preschoolers: A review using and integrative framework. Psychological Bulletin, 134, 31–60.
Gathercole S.E., Willis C.S., Baddeley A.D., Emslie H. (1994). The Children’s Test of Nonword Re-petition: A test of phonological working memory. Memory, 2, 103–127.
Gioia G.A., Espy K.A., Isquith P.K. (2003). BRIEF-P: Behavior rating inventory of executive function–
preschool version: Professional manual. Psychological Assessment Resources.
Golden C.J., Freshwater S.M., Golden Z. (2002). Stroop color and word test: Children’s version for ages 5–14. Wood Dale, Illinois: Stoelting.
Gomez P., Ratcliff R., Perea M. (2007). A model of the go/no-go task. Journal of Experimental Psychology General, 136 (3), 389–413.
Harman C., Rothbart M.K., Posner M.I. (1997). Distress and attention interactions in early infancy.
Motivation & Emotion, 21, 27–43.
Heaton R.K. (1981). Wisconsin Card Sorting Test manual. Odessa, Floryda: Psychological Assess- ment Resources, Inc.
Heaton R.K. (1999). Wisconsin Card Sorting Test: Computer version for Windows research edition.
Odessa, Floryda: Psychological Assessment Resources.
Howell P., Au-Yeung J. (2002). The EXPLAN theory of fluency control and the diagnosis of stutte-ring. W: E. Fava, red., Clinical linguistics: Theory and applications in speech pathology and therapy (s. 75–94). Amsterdam: John Benjamins.
Hughes C. (2013). Executive function: Development, individual differences, and clinical insights.
W: J. Rubenstein, P. Rakic, red., Neural circuit development and function in the healthy and diseased brain: comprehensive developmental neuroscience. 1st ed. (s. 429–445). Academic Press, Oxford.
Jersild A.T. (1927). Mental set and shift. Archives of Psychology, 89, 5–82.
Johnson K.N., Conture E.G., Walden T.A. (2012). Efficacy of attention regulation in preschool-age children who stutter: A preliminary investigation. Journal of Communication Disorders, 45, 263–278.
Jurado M.B., Rosell, M. (2007). The elusive nature of executive functions: A review of our current understanding. Neuropsychological Review, 17, 213–233.
Karrass J., Walden T.A., Conture E.G., Graham C.G., Arnold H.S., Hartfield K.N., Schwenk K.A.
(2006). Relation of emotional reactivity and regulation to childhood stuttering. Journal of Communication Disorders, 39, 402–423.
Kalbfleisch L. (2017). Neurodevelopment of the executive functions. W: E. Goldberg, red., Execu-tive Functions in Health and Disease (s. 143–167). Academic Press, Oxford.
Kochanska G., Murray, K., Jacques T.Y., Koenig A.L., Vandegeest K.A. (1996). Inhibitory control in young children and its role in emerging internalization. Child Development, 67, 490–507.
Kopp C.B. (1982). Antecedents of self-regulation: A developmental perspective. Developmental Psychology, 18, 199–214.
Levelt J.M. (1993). Speaking: From intention to articulation. London: The MIT Press.
113 Kurt Eggers: Funkcje wykonawcze w jąkaniu wczesnodziecięcym – przegląd badań Logan G.D. (2003). Executive control of thought and action: In search of the wild homunculus.
Current Directions in Psychological Science, 12, 2, 45–48.
Logan G.D. (1994). On the ability to inhibit thought and action: A user’s guide to the stop signal paradigm. W: D. Dagenbach, T.H. Carr, red., Inhibitory Processes in Attention, Memory and Language (s. 189–239). San Diego: Academic Press.
Lowe D.G., Mitterer J.O. (1982). Selective and divided attention in a Stroop task. Canadian Journal of Psychology, 36, 684–700.
Luria A. (1980). Higher cortical functions in man (2nded.). New York: Basic Books.
Max L., Guenther F.H., Gracco V.L., Ghosh S.S., Wallace M.E. (2004). Unstable or insufficien-tly activated internal models and feedback-biased motor control as sources of dysfluency:
A theoretical model of stuttering. Contemporary Issues in Communication Science and Disor-ders, 31, 105–122.
Menzies R., Onslow M., Packman A. (1999). Anxiety and stuttering: Exploring a complex relation-ship. American Journal of Speech-Language Pathology, 8, 3–10.
Miyake A., Friedman N.P., Emerson M.J., Witzki A.H., Howerter A. (2000). The unity and diversity of executive functions and their contributions to complex ‘frontal lobe’ tasks: A latent varia-ble analysis. Cognitive Psychology, 41, 49–100.
Najdowski A.C., Persicke A., Kung E. (2014). Executive functions. W: D. Granpeesheh, J. Tarbox, A.C. Najdowski, J. Kornack, red., Practical Resources for the Mental Health Professional:
Evidence-Based Treatment for Children with Autism (s. 355–387). Academic Press, Oxford.
Nejati V., Pouretemad H.R., Bahrami H. (2013). Attention training in rehabilitation of children with developmental stuttering. NeuroRehabilitation, 32, 297–303.
Ntourou K., Anderson J.D., Wagovich S.A. (2018). Executive function and childhood stuttering:
Parent ratings and evidence from a behavioral task. Journal of Fluency Disorders, 45, 18–32.
Ntourou K., Conture E.G., Walden T.A. (2013). Emotional reactivity and regulation in preschool-age children who stutter. Journal of Fluency Disorders, 38, 260–274.
Oomen C.C.E., Postma A. (2001). Effects of divided attention on the production of filled pauses and repetitions. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 44, 997–1004.
Perkins W.H., Kent R.D., Curlee R. (1991). A theory of neuropsycholinguistic function in stuttering.
Journal of Speech and Hearing Research, 34, 734–752.
Posner M.I., Petersen S.E. (1990). The attention systems of the human brain. Annual Review of Neuroscience, 13, 25–42.
Postma A., Kolk H. (1993). The covert repair hypothesis: Prearticulatory repair processes in nor-mal and stuttered dysfluencies. Journal of Speech and Hearing Research, 36, 472–487.
Proctor R.W., Vu K.L. (2006). Stimulus-response compatibility principles: Data, theory, and appli-cation. Nowy Jork: CRC Press, Taylor & Francis Group.
Raz A., Buhle J. (2006). Typologies of attentional networks. Nature Reviews Neuroscience, 7, 367–79.
Reilly J., Donaher J. (2005). Verbal working memory skills of children who stutter: a preliminary investigation. Contemporary Issues in Communication Science and Disorders, 32, 38–42.
Reitan R., Wolfson D. (1985). The Halstead-Reitan Neuropsycholgical Test Battery. Tucson, AZ:
Neuropsychological Press.
Riley G.D. (1994). Stuttering Severity Instrument for Children and Adults. Third Edition. Austin, TX: Pro-Ed.
Roberts R.J., Pennington B.F. (1996). An interactive framework for examining prefrontal cognitive processes. Developmental Cognitive Neuropsychology, 12, 105–126.
Rothbart M.K. (1989). Temperament and development. W: G. Kohnstamm, J. Bates, M.K. Roth-bart, red., Temperament in childhood (s. 187–248). Chichester, Wielka Brytania: Wiley.
114 Część 1. Logopedia oparta na dowodach – doniesienia z badań
Rothbart M.K., Posner M.I. (2001). Mechanisms and variation in the development of attentional networks. W: C.A. Nelson, M. Luciana, red., Handbook of developmental cognitive neuro-science (s. 353–363). Cambridge: MIT Press.
Rueda M.R., Fan J., McCandliss B.D., Halparin J.D., Gruber D.B., Lercari L.P., Posner M.I. (2004).
Development of attentional networks in childhood. Neuropsychologica, 42, 1029–1040.
Rushworth M.F.S., Passingham R.E., Nobre A.C. (2002). Components of switching intentional set.
Journal of Cognitive Neuroscience, 14, 1139–1150.
Scheltinga F. (2003). The Dutch Nonword Repetition Test. Niepublikowany rękopis. University of Amsterdam.
Sheridan T.B. (2007). Attention and its allocation: fragments of a model. W: A.F. Kramer, D.A. Wieg-mann, A. Kirlik, red., Attention: from theory to practice (s. 16–26). New York: Oxford Univer-sity Press Inc.
Schwenk K.A., Conture E.G., Walden T.A. (2007). Reaction to background stimulation of preschool children who do and do not stutter. Journal of Communication Disorders, 40, 129–141.
Seery C.H., Watkins R.V., Ambrose N., Throneburg R. (2006, November). Non-word repetition by school age children who stutter. Poster presented at the annual convention of the Ameri-can Speech, Language, and Hearing Association. Miami, FL.
Sereno A.B., Babin S.L., Hood A.J., Jeter C.B. (2009). Executive Functions: Eye Movements and Neuropsychiatric Disorders. W: L.R. Squire, red., Encyclopedia of neuroscience (s. 117–122).
Academic Press, Oxford.
Smits-Banstra S., De Ni, L.F. (2007). Sequence skill learning in persons who stutter: Implications for cortico-striato-thalamo-cortical dysfunction. Journal of Fluency Disorders, 32, 251–278.
Sobin S., Kiley-Brabeck K., Daniels S., Blundell M., Anyane-Yeboa K., Karayiorgou M. (2004).
Networks of Attention in Children with the 22q11 Deletion Syndrome. Developmental Neuropsychology, 26, 611–626.
Swaab-Barneveld H., de Sonneville L., Cohen-Kettenis P., Gielen A., Buitelaar J., Van Engeland H.
(2000). Visual sustained attention in a child psychiatric population. Journal American Acade-my of Child and Adolescent Psychiatry, 39, 651–659.
Vandewalle E., Boets B., Ghesquière P., Zink I. (2014). Fonologische ontwikkeling bij kinderen met ontwikkelingsdysfasie: een longitudinale studie [Rozwój fonologiczny u dzieci z dysfazją rozwojową: badanie podłużne]. Signaal, 86, 32–59.
Vasic N., Wijnen F. (2005). Stuttering as a monitoring deficit. W: R.J. Hartsuiker, R. Bastiaanse, A. Postma, F. Wijnen, red., Phonological encoding and monitoring in normal and pathological speech (s. 226–247). Hove (East Sussex): Psychology Press.
Verbruggen F., Logan G.D. (2009). Models of response inhibition in the stop-signal and the stop-change paradigms. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 33, 647–661.
Verbruggen F., Logan G.D. (2008). Automatic and controlled response inhibition: Associative lear-ning in the go/no-go and stop-signal paradigms. Journal of Experimental Psychology: General, 137, 649–672.
Webster W.G. (1990). Evidence in bimanual finger-tapping of an attentional component to stutte-ring. Behavioural Brain Research, 37, 93–100.
115 Kurt Eggers: Funkcje wykonawcze w jąkaniu wczesnodziecięcym – przegląd badań Streszczenie
Cel: Niniejszy rozdział zawiera podsumowanie wyników 4 osobnych, ale powiązanych badań nad funkcjami wykonawczymi przy jąkaniu dziecięcym przeprowadzonych w naszym laboratorium.
Metoda: Zastosowano różne metody badawcze, począwszy od badania ekspresji słownej, tj. Test powtarzania pseudosłów (Gathercole, Willis, Baddeley i Emslie, 1994), aż po neuropsycho-logiczne badania wspomagane komputerowo, takie jak Test funkcjonowania neuronalnych sieci uwagi (Fan, McCandliss, Sommer, Raz i Posner, 2002), zadania odtwarzania konfliktowych reakcji motorycznych (GNG, go/no-go) i przełączania uwagi słuchowej zadań w ramach Amsterdamskich zadań neuropsychologicznych (De Sonneville, 2009). Wszystkie grupy uczestników to dzieci jąka-jące się (DJ), w przedziale wiekowym od 3 do 11 lat oraz grupa kontrolna złożona z dzieci nieją-kających się odpowiadających tym z pierwszej grupy pod względem płci i wieku.
Wyniki: Wykazano, że DJ jako grupa ma niższy poziom sprawności pamięci operacyjnej, alo-kacji zasobów uwagi, kontroli hamującej i elastyczności uwagi. Innymi słowy, grupa DJ uzyskała znacznie niższe wyniki we wszystkich mierzonych funkcjach wykonawczych.
Wnioski: Wyniki te potwierdzają hipotezę, że DJ i DNJ różnią się pod względem rozwoju funk-cji wykonawczych. Wyniki wykazały związek z wcześniejszymi powiązanymi badaniami i etiologicz-nymi podstawami powstawania jąkania.
Słowa kluczowe: jąkanie, dzieci, funkcje wykonawcze, uwaga, hamowanie, pamięć operacyjna
Summary
Purpose: Current chapter provides an overview of some our research findings on executive functioning in childhood stuttering.
Method: Different methodologies were used, ranging from a verbal performance paradigm,
Method: Different methodologies were used, ranging from a verbal performance paradigm,